Tíminn - 02.07.1934, Blaðsíða 3

T 1 M I N N
117
Blekkingiií mikla.:
Stétt með stétt
Ur útvarpsræðu Hermanns
Jónassonar lögreglnstjóra.
Arður til hluthafa
Á aðalfundi Eimskipafélags Islands, sem
haldinn var þann 23. þ. m., var samþykkt
að greiða hluthöfum félagsins 4°/0 — fjóra
af hundraði í arð af hlutafénu fyrir árið
1933.
Arðmiðar verða innleystir á aðalskrifstofu
félagsins í Reykjavík svo og á afgreiðslum
félagsins um land allt.
r
ILf Eimskipafélag Islands
1 þessum útvarpsumræðum
hefir komið fram fátt nýtt. ■
Stefna stjómmálafiokkanna j
hefir verið skýrð og skilgreind
— eins og áður. í þessum um-
ræðum hefir mér þótt einna
skringilegast að heyra tvö ein-
kunnarorð eða slagorð þeirra !
íhaldsmanna: „Stétt með i
stétt“, — „kaupstaður með !
sveit“.
Ég ætla að nota þessar fáu
mínútur, sem ég hefi hér til
umráða til þess að ræða um
þessi einkunnarorð. Og ég ætla
að bera einkunnarorðin saman
við eigin verk flokksins, því
þannig má marlta gildi þeirra
í framkvæmdinni fyrir almenn-
ing. Við skulum þá fyrst og
fremst athuga verzlunarmálin.
Ríkið rekur einkasölur, meðal
annars einkasölu á tóbaki. Rík- |
ið græðir á þessari einkasölu ;
síðastliðið ár kr. 556 þús. —
Þessir peningar renna í ríkis- |
sjóð og auka meðal annars |
möguieika ríkisins til vaxandi
urnbóta fyrir allar stéttir í
landinu. En íhaldið vill afnema
þessa einkasölu og aðrar hlið-
stæðar. Og ástæðan er sú, að
það er ein stétt — fámenn
stétt, seni vill fá allan gróð-
ann handa sér — það er milli-
liðastéttin, — hún sem kostar
blöð íhaldsflokksins og er
kjarni hans.
Það er lífsnauðsyn fyrir
landbúnaðinn að afurðasalan
verði skipulögð. Heil stétt —
sem • er um helmingur allra
landsmanna á afkomu sína
undir því. Neytendumir við
sjávarsíðuna hafa einnig
óbeinan hag af því. — Um-
boðsmenn bændanna, kaupfé-
lagsstjórarnir víðsvegar af
landinu komu pamnn á fund í
vetur og lögðu fram, eftir
ítarlegar umræður, ákveðnar
tillög-ur um þetta nauðsynja-
mál. — Aldrei hefir látið
hærra í Morgunblaðinu en þá,
er þessar tillögur voru birtar..
Það var ein stétt sem sagði til
sín — einasta stéttin, sem
hefir hag af bölvun skipulags-
leysisins — hún heimtaði að
skipulagsleysið héldist.
Þannig mætti lengi telja, en
þessi dæmi nægja, þau sýna
hvernig íhaldið framkvæmir í
\ erzlunarmálum þessi orð:
stétt með stétt.
Við Framsóknarmenn vilj-
um láta afla tekna í ríkissjóð-
inn sem mest með beinum
sköttum, þannig að þeir, sem
eru eignamestir og tekjuhæst-
ir beri byrðamar í samræmi
við sína gjaldgetu, móts við þá
tekjulágu og eignalitlu. Þetta
köllum við Framsóknarmenn
að stétt vinni með stétt. — En
aldrei hafa íhaldsblöðin látið
ver en þegar Framsóknarmenn
hafa komið fram með frumvörp
í þessa átt — og sem einn
maður hafa íhaldsmennirnir
á Alþingi greitt atkvæði gegn
þessum frumvörpum. — Það
var ein stétt í þjóðfélaginu,
sem hefir óhag af þessu fyrir-
komulagi — það er stétt stór-
eigna og hátekj umannanna og
hún sagði tiÞsín.
í réttarfarsmálum hefir
íhaldsflokkurinn þó sagt bezt
til þess hver hann er. — Einar
Einarsson skipherra hefir
unnið smáútveginum ómetan-
legt gagn, með dugnaði sínum.
Ilann hefir ekki þótt eins þarf-
ur stórútgerðarmönnum og
um eiga skip að veiðum inn-
an landhelgislínunnar. — Elin-
ar er flæmdur af Ægi, mál er
búið gegn honum fyrir tylli-
sakir einar. Því hefir verið
haldið gangandi í tvö ár. Það
var ónýtt í hæstarétti um dag-
inn. Það verður búið til nýtt
mál og því haldið gangandi í
eitt til tvö ár ennþá.
Annar skipherra verður um
daginn uppvís að stórfelldu
broti — togaraeigendum líkar
vel við þennan skipherra, smá-
útveginum er hann ekki talinn
að sama skapi þarfur. — Af
ráðherra íhaldsflokksins er
hylmað yfir með þessum skip-
| herra — hann er látinn vera
I kyr. Þannig vinna fulltrúar
stórútgerðarinnar með smáút-
gerðinni. Þannig framkvæmir
íhaldsflokkurinn einkunarorðið
stétt með stétt í landhelgis-
málum.
Hnífsdalsmálið, sem allir
þekkja, gefur líka góða mynd
af íhaldsílokknum. Fjórir
verkamenn kæra háttsettan
íhaldsmann fyrir kosningasvik.
Kærendumir eru þegar hand-
teknir og stimplaðir í málgögn-
um flokksins sem afbrotamenn.
Setudómara sendir dómsmálar-
ráðherra flokksins vestur á
Isafjörð. Hann setur kærend-
urna aftur í fangahúsið. Þeg-
ar Framsóknarfloklturinn tók
við völdum var málið óupplýst,
og á kærendurna hafði íhaldið
fellt þungan grun. — Málið
var tekið upp til rannsóknar, ;
sakleysi kærendanna, sem j
íhaldið hafði hneppt í varð- |
hald sannaðist til fulls og sekt- I
in var sönnuð á hina kærðu.-
— í heilt ár héldu íhaldsblöð-
in uppi ofsóknum á hendur
kærendunum. Hér hefir íhald-
ið komizt einna lengst. Þegar
háttsettur maður var í hættu
áttu saklausir verkamemiimir
að fara í fangahúsið fyrir
hann. — Þetta mun íhaldið
kalla að stétt vinni með stétt.
— Þannig mætti lengi relga
— en við þurfum ekki að telja
fleiri dæmi, mínir góðu hlust-
endur. Slagorð íhaldsins mun
ekki blekkja ykkur. — Alstað-
ar blasa staðreyndirnar við og
sýna að íhaldsflokkurinn er
hatrammnásti stéttaflokkur-
inn, sem til er á íslandi. Hvar
sem hagsmunir annara stétta
reka sig á hagsmuni stórút-
gerðar og milliliðanna, sem
eru kjami þess flokks, verða
hagsmunir hinna smærrí að
víkja. — Og vegna þess, að
þeir heimta sérstakan rétt
fyrir sig, er íhaldsflokkurinn
raunverulega hin einasta or-
sök stéttabaráttuiuiar á ís-
landi.
Af sömu orsökum er íhalds-
flokkurinn þrándur í götu þess,
að kaupstaður geti unnið með
sveit og sveit með kaupstað.
— Vegna sérhagsmuna fárra
manna hefir lóðaverð, húsa-
leiga og milliliðakostnaður
komizt fram úr öllu hófi í
kaupstöðum, einkum í Reykja-
vík. Fólkið, sem elur hér ald-
ur sinn, þarf því þrisvar sinn-
urn hærra kaup til lífsframíær-
is en sveitirnar geta greitt.
Embættismennirnir þurfa V3
til Vá hærri laun en ella vegna
dýrtíðarinnar, sem íhaldsflokk-
urinn hefir skapað í bænum.
Laun embættismanna og kaup
fólksins streymir í þessa botn-
lausu hít dýrtíðarinnar á
kostnað allrar framleiðslu í
landinu. Á allar afurðir bænd-
anna, sem fluttar eru til þessa
bæjar til sölu, leggur dýrtíðin
sinn skatt, svo háan, að hann
er hærri en þeir tollar, sem
óvinveittar þjóðir leggja á inn-
fluttar vörur nágrannaríkj-
anna. Af 40 aurum fyrir mjólk-
urlíter eru teknir 22 í flutn-
ings og sölukostnað, en bónd-
| inn fær 18 aura fyrir fram-
j leiðsluna. 1 Reykjavík er íhald-
i ið einrátt, þar sést því bezt í
i allri sinni nekt sú samvinna
j inilli sveita og bæja, sem
íhaldið býður bændum — og
; vill fá meira hlutavald til að
| viðhalda. Það er verzlunarvald
milliliðanna milli framleiðand-
anna í sveitinni og neytend-
anna í bæjum þannig að milli-
liðirnir hirði bróðurpartinn af
litlum vinnulaunum beggja.
Það er þetta sem íhaldið kalL
ar að sveit vinni með kaupstað
og kaupstaður með sveit. —
Og það er þetta sem við Fram-
sóknarmenn berj umst gegn,
bæði hér í Reykjayik og ann-
arsstaðar í kaupstöðum lands-
ins. Við viljum láta sveit vinna
með Icaupstað og kaupstað með
sveit á þann veg að neytendur
og framleiðendur myndi sem
beinast samband sín á milli og
fái fyrir tilstyrk þeirra eigin
félagssamtaka sannvirði sinn-
ar vinnu. Það var þetta verk,
sem Framsóknarflokkurinn vill
vinna í afurðasölumálinu. Gegn
því standa íhaldsmennirnir
eins og veggur vegna sinnar
stéttar — milliliðastéttarinnar.
Hvergi er þessi samvinna
milli kaupstaða og bæja, sem
við Framsóknarmenn berj-
nmst' fvrir, komin öllu lengra
en á Akureyri, enda eru þar
sterkust félagssamtök bænd-
anna. — Akureyri er því sams-
konar tákn fyrir þessi vinnu-
brögð Framsóknarflokksins og
ástandið í Reykjavík er það að
sínu leyti fyrir íhaldsflokkinn.
| Á Akureyri sér félag bænd-
anna um dreifingu mjólkur til
neytendanna. Mjólkin kostar
þar 25 aura heimflutt hreins-
uð í flöskum og þar fá bænd-
ur 19 aura fyrir líterinn.
Af þessu er auðsætt að eink-
unnarorð íhaldsins verða bros-
leg öfugmæli, þegar þau eru
borin saman við verk flokksins
j og allar staðreyndir. Þetta er
! eðlilegt því íhaldsflokkurinn
samanstendur, eins og Jón Þor-
lákssoh sagði í Lögrjettu 1908,
af mönnum, sem vegna hárra
tekna, stóreigna eða aimarat
sérhagsmunaaðstöðu skipa sér
í flokk saman til þess að
vernda og halda í þessa sér-
hagsmuni sína. Þessa stefnu
verða þeir að dylja, sagði Jón
Þorláksson, því ef þeir gerðu
það ekki fengju þeir lítið kjós-
endafylgi. Þessvegna eru slag-
orð notuð til þess áð blekkja
fólkið og breiða yfir hina
raunverulegu stefnu. — Þess-
vegna kalla þeim íhaldsmenn-
imir það stéttarbaráttu, ef
aðrar stéttir gera kröfur til
bættra lífskjara, sem skerða á
einhvern hátt sérhagsmuni
íhaldsins.
Þegar verkamenn og bænd-
ur í opinberri vinnu óska eftir
8 krónum á dag í stað 6, —
meðan margir íhaldsmenn hafa
Ferdamems
I ættu að skipta við Kaupfélag
Revkjavikur. — Þar hafa þeir
tryggingu fyrir góðum og ódýr
nri vöiájm.
TJÖLD,
fjöldi tegunda, verð frá kr.
12,50.
Garðtjöld, tjald- og garðstól-
ar, tjaldrúm (loftpumpuð) r !
beddar. Prímusar, mataráhöld
í töskum og laus.
Myndavélar og SELO filmur.
Sportvöruhús Reykjavíkur.
allt að 100 krónum í daglaun
fyrir sáralitla vinnu — þá
kalla íhaldmenn það stéttabar-
áttu, vegna þess að hækkun
kaupsins eykur lítilsháttar
tekjuþörf ríkissjóðsins og
mundi því hækka skatt á há.-
‘ um tekj um og stóreignum til
jöfnunar- lífskjaranna. Þegar
bændur, sem vinna baki
brotnu og eru þó tæpast mat-
vinnungar vegna verðfalls af-
urðanna, óska eftir að losna
við milliliðaskattinn, með því
að láta sín eigin félagssamtök
j selja afurðirnar og fá á þann
veg meira fyrir sína vinnu •—■
þá kallar íhaídið það stéttar-
baráttu og einokun, — vegna
þess að milliliðimir mega ekki
missa sinn gróða.
Þegar verkamenn, sem sett-
ir eru í tugthúsið án þess að
hafa unnið til saka, rísa gegn
óréttinum, þegar blöð verka-
mannanna og annara frjáls-
lyndra manna gera hið sama,
þá segir íhaldið, að það sé
stéttabarátta — vegna þess, að
það gat orðið pólitískt tap fyr-
ir íhaldsflokkinn að það yrði
uppvíst hve heiðarlegur hann
er í kosningabaráttu sinni.
Takmark íhaldsflokksins er að-'
eins eitt: Vald milliliðanna yf-
ir arði allra vinnandi manna í
landinu. Takmark Framsóknar-
flokksins er hinsvegar, að úr-
slitavaldið á Alþingi verði í
höndum bændanna og annara
vinnandi stétta og að hver ein-
staklingur fái gegnum sam-
vinnufélögin sannvirði fyrir
sína vinnu. — Við lítum á
milliliðina sem þjóna fram-
leiðslustéttanna við dreifingu
varanna.
Að lokum ætla ég að minn-
ast á eitt mál, sem ekki hefir
verið rætt sérstaklega, en er
þó ef til vill allra stærsta mál-
ið — það er utanríkisverzl-
unin.
Utanríkiesverzlunin er ekki
lengur frjáls. Þjóðirnar, sem
kaupa af okkur vörur, krefj-
ast þess að við kaupum vör-
ur af þeim í staðinn. Sam-
keppnin milli þjóðanna er horf-
in. — Þetta er enn ein ástæða
þess, að milliliðimir berjast
harðari baráttu um valdið yfir
verzluninni en nokkum tíma
fyr — og það hefði heldur
aldrei verið hættulegra að af-
henda þeim þetta vald en ein-
mitt nú. — Það eru samvinnu-
félögin, sem eiga að fá aðal-
valdið yfir utanríkisverzlun-
inni, til hagsbóta fyrir þjóð-
arheildina.
Flokkeþing, Flokksskipuiag
og“ kosning'aúrslit
Framh. af S. afíSa
skulu haldin sjaldnar en fjórða hvert ár.
Flokksþing kjósa miðstjórn og meirihluti
miðstjórnar og meirihluti þingmanna geta
gert mál að flokksmáli á Alþingi. Þá er
miðstjórn heimilt að víkja manni úr
flokknum, enda komi samþykki meirahluta
þingflokks þá til.
Áður voru engin ákvæði til um neitt af
þessum málum sett af flokksmönnum
sjálfum. En samþykktir sem þingmenn
höfðu gert um sum þessi mál, sífelldum
breytingum undirorpin eða þá stundum ekki
höfð að neinu. Og kalla má að hefð væri
á komin um það, að í lok hvers kjörtíma-
bils segði einhver þingmanna í heyranda-
hljóði á skilnaðarfundi, „auðvitað verðum
við allir í kjöri við næstu kosningar“.
í alþingiskosningunum 1933 var deyfð
af hálfu> Framsóknarmanna. Lausn kjör-
dæmamálsins og sambræðslan við íhaldið
um landstjórn kostaði flokkinn fall 6 þing-
manna í þessum kosningum. Við sjálft lá,
að íhaldið fengi meirahluta, munaði aðeins
einu þingsæti, að sá flokkur myndaði
sljóiTL, kallaði saman haustþing og efndi
til vetrarkosninga. Erlend ofbeldisstefna
haföi stungið hér upp höfði. Sjálfur íhalds-
flokkurinn gjört við hana bandalag. J. Þorl.
vitnaði á Alþingi um „hreinar hugsanir"
þessara nýju samherja, sem þó á opinber-
um mannfundum höfðu nafngreint menn,
sem svifta skyldi fjöri og frelsi.
Frjálslyndu flokkunum á Alþingi leizt
ekki á blikuna. Höfðu þéir samráð um að
mynda stjórn, gjörðu méð sér samning um
ínálefnagrundvöll, hugðust þeir með því
mundu standa styrkari í næstu kosningum,
en þá risu þeir 'Hannes og Jón í Dal upp
og gerðu „verkfall“, neituðu að beygja sig
fyrir löglegri meirahluta samþykkt þing-
flokks .og miðstjórnar og komu í veg fyrir
stjórnarsamvinnu frjálslyndu flokkanna.
Flokksskipulagið kom í góðar þarfir.
Ilefði flokksþingið ekki gengið frá skipu-
lagsmálunum um vorið, þá hefði ekki verið
unnt að víkja þessum mönnuml úr flokkn-
um. Minnahluta vald hefði ráðið.
Flokkurinn hefði að vísu gengið „óklof-
inn“ til kosninganna. En hvernig hefði sú
kosninga-útkoma orðið ?
Því hefir verið svarað með tvennu móti.
í fyrsta lagi með hinni miklu sókn
fiokksmannanna víðsvegar af landinu á
fjófða flokksþingið, sem háð var á síð-
asta vetri og þeim einhug, sem þar réði
um allar aðgerðir miðstjórnar og meira-
hluta þingflokks í þessum: málum.
Og í öðru lagi með þeim kosningaúrslit-
um, sem nú hafa orðið.
Tíminn vill á þessum tímamótum flytja
samherjunum hvarvetna um land kveðju
sína og óskar þess ^að þeir, hver um sig,
geri sér sem ljósasta grein fyrr því, hversu
Framsóknarflokkurnn á hinu unga skipu-
lagi sínu þegar mikið að þakka, og jafn-
framt vill hann brýna fyrir öllum Éram-
sóknarmönnum, að þeir efli flokksskipulag-
ið sem bezt. Með því tryggja þeir vöxt
ílokksins og framtíð.
Óbeitin á Jakob Möller.
Það vakti allmikla athygli um kosning-
una í Rvík, hve gífurlegar breytingar
höfðu verið gerðar við lista íhaldsmanna.
Nöfn vissra manna voru strikuð út eða
færð til af á sjöunda hundrað kjósendum.
Og allir vita á hverjum þessi gremja í-
haldsmanna bitnaði. Það var Jakob Möller,
sem yfif sex hunduð íhaldskjósendur
höfðu á þennan hátt sýnt fyrirlitning sína
og óbeit. Þetta er orðin algeng aðferð,
hvar sem þessum ógeðuga liðsmanni íhalds-
forkólfanna er stillt upp til kosninga. —
Kjósendur — jafnvel þess flokks — hafa
ekki samvizku til þess að greiða þeim
manni atkvæði, sem svo smánarlega hefir
vanrækt ábyrgðarmikið hálaunastarf um
tug ára og sýnt hefir starfandi fólki sveita
og bæja meiri fjandskap og óþokkainnræti
en dæmi er til um nokkurn annan mann.
TÍMINN
hefir undanfarnar vikur verið sendur
nokkrum mönnum hér og þar á landinu, án
þess að þeir væru kaupendur blaðsins. End-
ursendi þeir ekki blaðið né láti á annan hátt
vita að þeir óski þess ekki, verða þeir tald-
ir kaupendur þess frá déginum í dag. Tím-
inn kostar 5 krónur til næstu áramóta.