Tíminn - 14.08.1934, Blaðsíða 1

©faíbbagi
& I a & 0 I n » e c I. )iai.
Átgaagutinn toatat IO tu
XTHL árg.
J^ferfiibskt
»ð inn&elmta á Íaugaoeg 1Q.
®öal 2353 — póst^óil ööl
37. blað
Viðtal við fjárxnálaráðherra.
Tíminn hafði í síðastl. viku j haft yfir erlendum g-jaldeyri
tal af Eysteini Jónssyni, fjár- j að ráða eða getað fengið
málaráðherra, og spurði hann i greiðslufrest erlendis.
um ástandið í gjaldeyrismálun- |
um.
— tTvernig er viðskiptajöfn-
uðurinn nú?
— Bráðabirgðaskýrslur um
innflutning og útflutning til
júníloka liggja nú fyrir. Sam-
kvæmt þeim er verzlunarjöfn-
uðurinn óhagstæður um ca. 8,4
miljónir króna. Til samanburð-
ar er það, að á sama tíma í
fyrra var verzlunarjöfnuðurinn
óhagstæður um aðeins 640 þús.
kr. Er munurinn því hátt á
áttundu miljón króna.
— Stafar þessi munur af
auknum innflutningi eða
minnkuðum útflutningi eða
hvorutveggja?
— Munurinn stafar ein-
göngu af auknum innflutningi.
Útflutningurinn er um Va milj.
kr. hærri en á sama tíma í
fyrra.
— Hvernig var útkoman um
síðustu áramót?
— Verzlunarjöfnuður ársins
1933 var hagstæður um 2 milj.
400 þús. kr., en þrátt fyrir
það hefir greiðslujöfnuður þess
árs verið óhagstæður. Um hve
liáa upphæð greiðslujöfnuður-
inn hefir verið óhagstæður, er
ekki vitað með fullri vissu, þar
sem ekki liggja fyrir skýrslur
um allar þær greiðslur, sem
áhrif hafa á hann. Menn vita
nokkumveginn um afborganir
og vaxtagreiðslur af lánum.
En það er t. d. ekki með
neinni vissu vitað um ferða-
kostnað, vörukaup ferðamanna,
vátryggingariðgjöld o. fl. En
eftir athugunum, sem fram
hafa farið á þeim, lítur út fyr-
ir, að verzlunarjöfnuður lands-
ins þurfi að vera hagstæður
(þ. e. meira flutt út en inn)
um a. m. k. 8 miljónir, til þess
að fjárhagsaðstaða þjóðarinn-
ar ekki versni út á við. Sam-
kvæmt því hefir hagur þjóðar-
innar út á við versnað á árinu
1933, þótt verzlunarjöfnuður-
væri hagstæður um 2,4 milj.
Af þessu er auðséð, að
ástandið í þessum efnum er
nú mjög ískyggilegt. Miðað við
þann innflutning, sem þegar
er orðinn á árinu, virðast litl-
ar líkur til þess, að verzlunar-
jöfnuðurinn verði hagstæður.
Verði svo, versnar aðstaða
þjóðafirinar út á við stórum.
— Hvaða ástæður eru til
þessarar miklu innflutnings-
aukningar nú í ár?
— Ástæðan til þess, að svona
er ástatt með innflutninginn
er m. a. sú, að gjaldeyrisnefnd
hefir samkvæmt gildandi lög-
um ekki tök á því, að hamla
eða ráða innflutningi til lands-
ins nema á sumum vörutegund-
um, og ekki ráð yfir öllum
gjaldeyri, sem til fellur. Þann-
ig hafa menn nú flutt inn án
íhlutunar gjaldeyrisnefndar
margar vörutegundir (sem' ekki
eru innflutningshömlur á, sbr.
reglugerð 8. marz 1934), ef
þeir annaðhvort sjálfir hafa
Af þesu er auðséð, að taka
verður þessi mál fastari tök-
um en verið hefir. Stjórnin er
nú byrjuð að búa sig undir að
gera tillögur til endurbóta. Það
verður að ná því marki, að
þjóðin kaupi ekki meira'inn ár-
lega en hún getur borgað af
framleiðslu ársins, eftir að ó-
hj ákvæmilegar greiðslur, aðrar
en fyrir vöruinnkaup, hafa far
ið fram. Og víst er það, að að-
gerðir í þesum efnum þola ekki
bið.
Þannig fórust hinum nýja
fjármálaráðherra orð, og sér nú
hver maður, að útlitið er ekki
glæsilegt.
Eins og kunnugt er, hamast
blöð íhaldsmanna hér jafnt og
þétt á móti því, að nokkurt eft
irlit sé með því, hvernig hinn
takmarkaði gjaldeyrir lands-
manna er notaður. Sl. vetur t.
d. þvemeituðu þeir Jón Þor-
láksson og Magnús „dócent“
að fallast á það, að gjald-
eyrisnefndin fengi með bráða-
birgðalögum allsherjar umsjón
með gjaldeyrisverzluninni, og
strandaði sú ráðstöfun á íhalds-
flokknum.
Árangurinn af því forsjár-
leysi er nú að koma fram. Hags
munir verzlunarspekúlantanna
ofar hagsmunum þjóðarheildar
innar, og voði fyrir dyrum, ef
stjóm og þing tekur ekki ræki-
lega í taumana.
Jón Þorláksson tapar
lögregluþjónamálinu.
Eins og menn muna varð
fyrir tæpu ári síðan deila milli
lögreglustjórans í Reykjavík
og borgarstjóra út af vali
nýrra lögregluþjóna. Rauk Jón
Þorláksson tiTog auglýsti stöð-
ur þessar, en það hefir lög-
reglustjóri ávalt áður gert.
Hermann Jónasson hafði þetta
því að engu og auglýsti sjálfur
stöðumar. Þegar umsóknar-
frestur var úti, gerði hann til-
lögur til bæjarstjórnar um
hverjum veita skyldi. En
íhaldsmeirihlutinn í bæjar-
stjórn valdi sjö menn, sem lög-
reglustjóri hafi ekki mælt með.
— Um lögregluþjónastöður
segir svo í tilskipun um bæjar-
stjórn í Reykjavík: „Lögreglu-
þjóna ... setur borgarstjóri
eftir uppástungu lögreglu-
stjóra, en hann getur veitt
þeim lausn án samþykkis bæj-
arstjórnar“. Með tilvísun til
þessa ákvæðis, neitaði Her-
mann Jónasson að taka um-
rædda sjö menn í lögregluna,
þar sem þeir væru ekki settir
„eftir uppástungu lögreglu-
stjóra“. Samþykkti þá meiri-
hluti bæjarstjómar að leita úr-
skurðar dómstólanna um þetta
mál og greiða þessum 7 mönn-
um kaup frá bænum, meðan á
úrskurðinum stæði. — Féll
dómur undirréttar í málinu 9.
þ. m. og er á þá leið, að bæjar-
stjórninni aé „óheimilt að setja
Bráðabirgðalog
um ráðstafanir til þess að greiða fyrir
viðskiftum með siáturfjárafurðír og
ákveða verðlag á þeím.
Hermann Jónasson, forsætis
ráðherra, hefir gefið út bráða-
birgðalög um sölu sláturfjáraf-
urða innanlands og verðlag á
þeim. Hlutu þau staðfestingu
konungs 9. þ. mán.
Lögin eru í 15 greinum og
svo hljóðandi:
1. gr.
Til þess að greiða fyrir inn-
anlandsverzlun með sláturfjár-
afurðir skipar ríkisstjómin 5
manna kjötverðlagsnefnd til
eins árs. Samband íslenzkra
samvinnufélaga tilnefndir einn
mann, Sláturfélag Suðurlands
og Kaupfélag Borgfirðinga til-
nefna í sameiningu einn,
Landssamband iðnaðarmanna
einn, Alþýðusamband Islands
einn og landbúnaðarráðherra
einn mann í nefndina, sem
jafnframt er formaður hennar.
Nefndin ræður fulltrúa, sem
annast dagleg störf. Hún getur
valið sér trúnaðarmenn eða
skipað eftirlitsnefndir, eftir
því sem þörf krefur.
Kostnaður við störf nefndar-
innar greiðist úr ríkissjóði.
2. gr.
Kjötverðlagsnefndin ákveður
verðlag á kjöti á innlendum
markaði í heildsölu og smásölu.
Enginn má selja eða kaupa
kjöt við öðru verði en því sem
nefndin ákveður á hverjum
stað á hverjum tíma.
3. gr.
Enginn má slátra sauðfé til
sölu, né verzla með kjöt af því
í heildsölu, án leyfis kjötverð-
lagsnefndar. Leyfi til slátrunar
skal veitt fyrir eitt ár í senn.
Leyíi skal veita lögskráðum
samvinnufélögum, sem nú eru
starfandi, svo og þeim sam-
vinnufélögum, sem stofnuð
kunna að verða á viðskipta-
svæðum félaga, sem hætta
störfum án þess að bændur á
viðskiptasvæðinu gerist með-
limir annara félaga. Ennfrem-
ur getur nefndin veitt leyfi
þeim verzlunum öðrum, sem
árið 1933 áttu eða starfræktu
sláturhús, sem fullnægðu
ákvæðum laga um kjötmat o.
fl. frá 19. júní 1933.
I leyfi getur nefndin ákveð-
ið fjártölu þá að hámarki, sem
leyfishafi má slátra til sðlu
innanlands.
4. gr.
*
! Greiða skal verðjöfnunar-
tillag af öllu slátruðu sauðfé,
nema því sem framleiðendur
nota til heimilisþarfa. Upphæð
í lögregluþjónastöður eða veita
þær öðrum en lögreglustjórinn
í Reykjavík hefir stungið upp
á“ og sé því setning áður-
nefndra sjö manna ógild. Hefir
Jón Þorláksson algerlega tap-
að málinu fyrir undirrétti og á
bærinn að greiða málskostnað.
tillagsins má nema allt að 8
aurum á hvert kg. af kjöti,
eftir nánari ákvörðun kjöt-
verðlagsnefndar. Heimilt er
nefndinni að ákveða mismun-
andi verðjöfnunartillag eftir
kjöttegundum.
' Verðjöfnunartillagið hefir
lögtaksrétt til loka næsta árs
eftir að slátrun fór fram.
5. gr.
Samvinnufélög. og aðrir, sem
slátra fé til sölu, skulu gefa
kjötverðlagsnefnd skýrslur um
daglega slátrun, staðfestar af
kjötmatsnönnum og standa
skil á verðjöfnunartillaginu til
nefndarinnar. Gjalddagi er
þegar slátrun fer fram.
Nefndin geymir verðjöfnun-
arsjóð á tryggum stað, þann
tíma sem hún hefir hann undir
höndum.
6. gr.
Verðjöfnunarsjóði skal var-
ið þannig:
a Til endurgreiðslu verðjöfn-
unartillagsins af því kjöti,
sem út er flutt.
b. Til að greiða fyrir sölu
sláturfjárafurða innanlands.
c. Til verðuppbótar á útflutt
dilkakjöt. Verðuppbótin má
þó ekki verða svo há, að
nettóverð útflutta kjötsins
verði hennar vegna fylli-
lega eins hátt og nettóverð
sömu tegunda af kjöti, sem
selt er á verðhæsta innlend-
um markaði. Það verð sem
Samband ísl. samvinnufé-
laga greiðir deildum sfnum
fyrir útflutt kjöt af fram-
leiðslu hvers árs, telst út-
flutningsverð á því ári.
Verði afgangur í verðjöfn-
unarsjóði, þegar greitt hefir
verið samkvæmt framansögðu,
skal honum varið til uppbótar
á öllu seldu kjöti, þannig, að
sá verðmismunur, sem nefnd-
in hefir ákveðið, raskist ekki.
7. gr.
Greiða skal jafnháa verð-
uppbót samkvæmt ákvæðum 6.
gr. á hvert kg. sömu tegundar
af útfluttu dilkakjöti, hvaðan
sam það er af landinu.
8. gr.
Skylt er öllum, sem verzla
með sláturfjárafurðir, að láta
kjötverðlagsnefnd í té allar
upplýsingar og skýrslur, er
hún óskar eftir, viðvíkjandi
sölu og söluhorfum á slátur-
fjárafurðum, bæði innanlands
og utan.
9. gr.
Landinu skal skipta í verð-
lagssvæði eftir aðstöðu til
markaðs og flutninga. Nefnd-
in skal ákveða verðlag á
hverju verðlagssvæði fyrir
sig.
10. gr.
Kjötverðlagsnefnd gerir þær
Framh. á 2. síðu
Afurðasalan
og framtíð landbúnaðarins.
Fyrsta málið á starfsskrá Framsókn-
ílokksins, sem birt var fyrir kosningar í vor,
var að vinna að því að hækka það verð, sem
bændur fé greitt fyrir afurðir af búum sín-
um. Fyrsta krafan, sem Framsóknarmenn
gerðu, þegar gengið var til samninga við
Alþýðuflokkinn, var um framkvæmdir þessa
máls. Og nú er það hið fyrsta af stefnu-
málum flokksins, sem frænikvæmt er af hirini
nýju ríkisstjórn. Forsætis- og landbúnaðar-
ráðherrarin, Hermann Jónasson, hefir nú í
vikunni sem leið, gefið út bráðabirgðalög um
sölu á kjöti innanlands. Bráðabirgðalög um
mjólkursöluna eru nú þegar ákveðin í aðal-
atriðum. Hvórtveggja þessi lög verða lögð
íyrir þingið í haust til endanlegrar sam-
þykktar eins og fyrir ei' mælt í stjórnar-
skránni, og er þeim fyrirfram tryggt meira-
hlutafylgi í báðum deildum þingsins. Jafn-
framt verður svo unnið að því, að skipu-
leg'gja með löggjöf söluna á kartöflum og
eggjum, þar sem framleiðsla þessara vara
fer nú stöðugt vaxandi í landinu og er að
verða þýðingarmikið atriði innan landbún-
aðarins.
Hugmyndin um skipulagning afurðasöl-
unnar með aðstoð löggjafarvaldsins er til-
tölulega ný hér á landi og hafa samvinnufé-
lögin og Framsóknarflokkurinn haft for-
göngu um það mál, fyrst til umræðna og
síðar til framkvæmda. Erlendis er þegar fyr-
ir nokkrum árum byrjað á slíkum fram-
kvæmdum, þar sem sýnilegt var, að skipu-
lagsleysi afurðasölunnar var að leggja land-
búnaðinn í rústir.
Af einstökum mönnum er það Jón Árna-
son framkvstj. útflutningsdeildar Sambands-
ins, sem mest hefir að þessu máli unnið.
llann hefir t. d. unnið að því að afla upp-
lýsinga um erlenda löggjöf í þessum efnum.
Lágu þessar upplýsingar fyrir á fundi sam-
vinnufélaganna, er stjórn Sambandsins boð-
aði til í marzmánuði síðastliðnum, til að ræða
þessi mál, en á þeim fundi voru og mættír full-
trúar ýmsra samvinnufélaga, sem ekki eru
í Sambandinu. Ályktanir þessa fundar voru
þegar sendar ríkisstjórninni. Skipaði stjórn-
in milliþinganefnd í afurðasölumálið,ogféllst
hún á tillögur Sambandsfundarins í öllum
aðalatriðum. Og á þeim eru bráðabirgðalög-
in byggð.
Sinnuleysi því, sem til skamms tíma var
ríkjandi um afurðasöluna innanlands, hefir
Jón Árnason lýst í viðtali, sem Tíminn átti
við hann 23. jan s.l. Þar segir J. Á. meðal
annars:
„það lítur út. íyrir, að mönnum liafi til skamms
tíma ekki verið það ljóst, að umbóta á afurða-
sölunni væri sérstaklega þörf liér heima fyrir.
Alit fram á árið, sem leið, virðast hugir manna
svo að segja eingöngu hafa beinst að erlenda
markaðinum. þetta kom glöggt fram í því, að
grein, sem ég skrifaði í Tímann 9. sept sl. um
sölu landbúnaðarafurðanna, virtist lcoma öllum
þorra manna mjög á óvart. það, sem mönnum
virtist kom sérstaklega á óvart var það.^að við
samanburð á verði fyrir útflutt kjöt við það verð
scm bændur fengu á innlenda markaðinum,
-sýndi það sig, að innlendi markaðurinn hafði á
árinu 19:i2, þrátt fyrir lúð óvenjulega lága verð
á heimsmarkaðinum, yfirleitt ekki verið hagstæð-
ari en útlenda verðið. þessi ókunnugleiki sézt
vel á skrifum sumra blaða um þetta mál, þar
sem þessum samanlnirði var i fyrstu jafnvel
harðlega mótmælt. þau mótmæli eru raunar
löngu þögnuð — —“.
Þetta hugsunarleysi um innanlandsmark-
aðinn er að mörgu leyti skiljanlegt. Það ligg-
ur í hinum gjörbre(®tu skilyrðum'. Fyrir til-
tölulega fáum árum var t. d. mikill hluti af
kjötinu seldur erlendis. Ennú eru fullir tveir
þriðjungar kjötframleiðslunnar notaðir í
landinu sjálfu. Mjólkur- og mjólkurafurða-
framleiðsla til sölu í bæjunum hefir einnig
aukizt stórlega á fáum árum. Fólksfjölgunin
í bæjum og þorpum, sem nú er um 2000
manns á ári, þýðir aukinn innlendan markað
x