Tíminn - 21.08.1934, Blaðsíða 1

©jaíbbagi
Maiitas st 1. | Anf.
ÁtsaaflutiBa Coðtat JO fc.
2^-fgreiböía
®fl ittnþcinita á Sauflaocg 10.
©fml 2353 — J>ó»tí)ólf 06 J
XVIII. irg.
Reykjavík, 21. ágúst 1934.
38. blað.
Nokkrar athugasemdir á víð og dreif
Hér í blaðinu hefir í fáum :
dráttum verið gerð grein fyrir i
því, hvernig ástatt er í fjár-
málum ríkis og þjóðar nú, þeg-
ar hin nýja ríkisstjórn tekur
við. En rétt er að rifja það
upp nánar, til þess, að almenn-
ingur geti fengið sem' réttasta
hugmynd um, hvernig útlitið
er og þau verkefni, sem nú
eru fyrir höndum.
I.
Á árinu 1933 hefir greiðslu-
halli ríkissjóðs verið 1 milj. og
200 þús. kr. Þessa upphæð
vantaði ríkissjóðinn árið sem
leið til þess að geta greitt
gjöld sín af eigin tekjum. Mis-
munurinn var jafnaður með
lántökum. Lánin voru tekin
hjá Barcklay’s Bank, og inn-
anlands til nokkurra vega og
brúa.
Á árunum 1932 og 1933 hafa
ríkisskuldirnar (þegar ekki
er reiknað með gengisgróða á
falli danskrar. krónu) aukizt
um 2 milj. 790 þús. kr.
Með tilliti til þessarar af-
komu tveggja síðustu ára, er
allt annað en glæsileg aðkoma
að fjármálastjórninni nú. Og
eftir því, sem séð verður, er
ekki hægt að búast við að út-
koman verði betri á árinu, sem
nú er að líða.
Fjárlög ársins 1934 eru af-
greidd frá Alþingi með um 480
þús. kr. greiðsluhalla. En þar
við bætast greiðslur samkvæmt
sérstökum lögum og aðrar ó-
umflýjanlegar greiðslur, sem
ekki hafa verið teknar upp á
fjárlögin. Á fjárlögum er t. d.
ekkert áætlað til kreppuráð-
stafana, sem þó eru lögbundn-
ar, og vitanlega ekkert vegna
jai’ðskjálftatjónsins, sem var
ófyrirsjáanlegt. Ekki heldur
100 þús. kr. til sundhallarinn-
ar, sem síðasta Alþingi ákvað
að greitt yrði. Hefir blaðinu
talizt svo til, að hinar lög-
bundnu og óhjákvæmilegu
greiðslur, sem ekki eru á fjár-
lögum, muni nema alls um U/2
milj. króna á árinu, og er því
ekki við góðu að búast, enda
þótt tekjur verði eitthvað
meiri en áætlað var.
II.
í þessu sambandi verður að
vekja athygli á hinum óhag-
stæða verzlunarjöfnuði þjóð-
arinnar við útlönd á þessu
ári. Þegar helmingur var lið-
inn af árinu, þ. e. í júnílok,
var innflutningurinp til lands-
ins orðinn 8,4 milj. kr. meiri
en útflutningurinn, en í fyrra
á sama tíma var munurinn
ekki nema 640 þús. kr. Þessi
stórversnandi verzlunarjöfn-
uður stefnir þjóðinni í beinan
voða, ef ekki er tekið í taum-
ana og dregið úr innflutningi.
En auðvitað verður að gera
sér það ljóst, að um leið og
dregið er úr innflutningi,
minnka tolltekjur ríkissjóðs að
sama skapi. Koma þar fram
nýir erfiðleikar í sambandi við
Afurðasölumálið Þorleifur Jónsson
Upphaf þess og meðferð
afkomu ríkissjóðsins. En þeim
erfiðleikum verður að taka.
Nýja ríkisstjórnin mun aldrei
láta sér detta sú fásinna í
hug, að stuðla að því að þjóð-
in geri innkaup yfir efni fram,
til þess eins að ná um leið
tekjum í ríkissjóðinn. Fjár-
hagsafkoma þjóðarinnar út á
við er undirstöðuatriði í fjár-
málum hennar. Ef fjárhagur
þjóðarinnar út á við getur
haldizt í sæmilegu lagi eða a.
m. k. fer ekki versnandi, eiga
alltaf að vera möguleikar til
að bjargast af innanlands. Ef
ríkissjóður missir af toll-
greiðslum í sambandi við það,
að þjóðin sparar innkaup sín,
verour að útvega honum aðra
tekjustofna. Enda eru toll-
greiðslur, sem1 fengnar eru
með því að gera verzlunar-
jöfnuðinn óhagstæðan, ekkert
annað en erlendar ríkislántök-
ur í nýrri mynd, en þó að því
le.vti miklu verri en venjuleg-
ar ríkislántökur, að þjóðin
eykur skuld sína út á við um
leið um aðra miklu stærri upp-
hæð en þá, sem fer í ríkis-
sjóðinn.
III.
Af því sem nú er fram
tekið, má sjá, að nýja stjórn-
in á við ærna fjármálaörðug-
leika að stríða. Fyrsta verk-
efnið er að koma 1 veg l'yrir
framhaldandi greiðsluhatla á
ríkisbúskapnum, sem verið
hefir síðustu árin og útlit er
fyrir, að verði einnig á þessu
ári. Lántökur til daglegra út-
gjalda mega hvorki né geta
haldið áfram. Annað verkefnið
er að lagfæra viðskiptajöfnuð
þjóðarinnar við útlönd, jafnvel
þótt það kosti ríkissjóð ein-
hvern tekjumissi í minnkandi
tollum. Til þess að koma þessu
í kring, er óhjákvæmilegt að
finna nýja tekjustofna, tekju-
stofna, sem eru réttlátir og
þjóðarheildin bíður ekki tjón
af. Og ónauðsynleg eða lítt
nauðsynleg útgjöld verður að-
gjöld verður að fella niður
vægðarlaust.
Hin nýja stjórn og þing-
meirihluti mun ekki hvika frá
hinum erfiðu verkefnum í
fjármálunum. Með stefnufestu
og vinnu mun það takast að
leysa þessi mál, svo að al-
menningur megi við una. Vafa-
laust kostar sú lausn ýmsar
aðgerðir, sem koma óþægilega
niður á sumum einstaklingum
eða sérhagsmunum í landinu.
En hjá því verður ekki kom-
izt. Þar sem einstaklingshags-
munir og þjóðarhagsmunir
rekast á, verða þjóðarhags-
munir að ráða.
Ileglugerð
um kjötsöluna innanlands,
samkv. hinum nýju bráða-
brigðalögum, hefir verið gefin
út af landbúnaðarráðherra. Er
landinu skipt í fimm verðlags-
svæði.
Ihaldsblöðin (Morgunblaðið,
Framsókn o. fl.) hafa verið
með ýmsan þvætting um með-
ferð afurðasölumálsins í upp-
liafi m. a., að málinu hafi verið
hrundið áfram samkvæmt
þingsályktunartillögu frá Jóni
í Stóradal! Til þess að leið-
rétta ranghermi í þessum efn-
um, skal hérmeð skýrður gang-
ur málsins eins og hann kemur
fram í gögnum, sem fyrir
liggja.
Eins og áður er fram tekið, i
hefir afurðasölumálið fyrst og :
fremst verið undirbúið í sam-
vinnufélögunum og jafnfrámt
tekið upp af Framsóknar-
flokknum til að vinna að fram-
kvæmdum af hálfu löggjafar-
valdsins. Hina fyrstu pólitísku
ákvörðun um þetta mál er að
finna í gerðabók þriðja flokks-
þings Framsóknarmanna, sem
háð var í aprílmánuði 1933. í
ályktunum flokksþingsins út
af landbúnaðarkreppunni, en
þær voru eitt af höfuðvið-
fangsefnum þingsins, sam-
þykkir flokkurinn (í 7. lið) að
vinna að því:
,,Að Alþingi samþykki frv.
til laga um útflutning á kjöti,
sem atvinnumálaráðherra hef-
ir látið undirbúa, og að í sömu
lög verði einnig sett heimild
fyrir ríkisstjómina til að gera
ráðstafanir um skipulag kjöt-
sölu innanlands, ásamt verð-
jöfnun og takmörkun á kjöt-
framleiðslu, ef nauðsyn krefur,
að fengnum tillögum Sam-
bands ísl. samvinnufélaga og
Búnaðarfélags Islands“.
Alþingi það, er þá stóð yfir,
samþykkti lögin um kreppu-
hjálp til landbúnaðarins, og
var þar að ýmsu leyti farið
eftir tillögum flokksþings
Framsóknarmanna. Má óhætt
þakka flokksþinginu það, að
verulegu leyti, að Kreppulána-
sjóður fékk svo mikið fé til
umráða, sem raun varð á. En
skipulagning afurðasölunnar
fékk ekki aðra afgreiðslu á
því þingi en heimild þá, sem
getið er á öðrum stað í
blaðinu. — Jón Ámason
fór þá í samráði við stjórn
Sambandsins að vinna að frek-
ara undirbúningi málsins og 9.
sept. sama ár ritaði hann í
Tímann mjög eftirtektarverða
grein um málið. Var þar sýnt
fram á það, og sannað með
tölum, að innanlandsmarkaður-
inn væri í mikilli hættu sök-
um vantandi skipulags og ó-
eðlilegra undirboða og nú væri
svo komið, að innlendi mark-
í aðurinn hefði árið 1932 ekki
ji verið hagstæðari yfirleitt en
; sá erlendi, þrátt fyrir hið
mikla verðfall á útfluttum af-
urðum.
I miðstjórn Framsóknar-
flokksins var afurðasölumálið
um þetta leyti til umræðu á
fundum hvað eftir annað. Kom
mönnum saman um, að eðlileg-
ast væri, að samvinnufélögin
hefðu forgöngu um allan und-
irbúning með því að þau
höfðu til þess bezt skilyrði
sökum reynslu í þessum efn-
um, sem beinir aðilar við af-
urðasöluna. Um miðjan nóv-
ember dvöldu tveir af stjóm-
armönnum Sambandsins, for-
maður þess Ingólfur Bjamar-
son og Einar Árnason formað-
ur Kaupfélags Eyfirðinga hér í
bænum. Varð það þá að ráði,
að boðaður yrði aukafundur
með fulltrúum frá sambandsfé-
lögunum, til þess að gera til-
lögur um skipulagniitg afuröa-
sölunnar. Þá var það og ráð-
ið, að einnig fulltrúum sam-
vinnufélaga utan Sambandsins
yrði gefinn kostur á að sitja
fundinn.
Fundurinn um afurðasölu-
málið var síðan boðaður. En
jafnhliða hóf Jón Árnason
tvennskonar undirbúning undir
störf fundarins. I fyrsta lagi
ritaði hann einstökum sam-
vinnufélögum og óskaði eftir
upplýsingum frá þeim og til-
lögum viðvíkjandi ýmsum til-
greindum atriðum, sem málið
snerti. I öðru lagi var unnið
að því, að safna saman erlendri
löggjöf í þessurri efnum, sem
verða mætti til hliðsjónar og
fyrirmynda.
Þá var það um það leyti,
sem samvinnufélögin voru
búin á þennan hátt að taka
undirbúning málsins í sínar
hendur, að Jón í Stóradal bar
fram í efri deild tillögu til
þingsályktunar um „sölu inn-
anlands á landbúnaðarafurð-
um“. Tillaga Jóns var svo-
hlj óðandi:
„Efri doild Alþingis skorar á
ríkisstjórnina að láta fara frani
rækilega athugun á því, hversu
heppilegast væri að haga sölu á
afurðum landbúnaðarins í land-
inu sjálfu og hvaða ráðstafanir
væri fært að gera af ríkisvaldsins
hálfu til þess að tryggja sem
mestan markað fyrir þær innan-
lands og að minnsta kosti svo
liátt verð, að bændur fengju fram-
leiðslukostnaðinn endurgoldinn.
Skal leita um þetta umsagnar
Búnaðarfélags íslands, Sambands
íslenzkra samvinnufélaga, Slátur-
félags Suðurlands og Mjólkur-
bandalags Suðurlands. Leggja
skal árangurinn af þessari athug-
un fyrir næsta Alþingi."
Kom tillaga þessi fram í
deildinni 24. nóvember eða rétt
eftir að Sambandsfundurinu
var ákveðinn.
Við þessa tillögu Jóns í
Stóradal flutti Jónas Jónsson
breytingartillögu um að tillag-
an skyldi orðast á þessa leið:
„Efri deild Alþingis skorar á
ríkisstjórniná að skipa 5 manna
nefnd ólaunaða, til að undirbúa
fyrir næsta þing frv. um skipulag
á sölu landbúnaðarafurða innan-
lands, svo framarlega sem Sam-
hand ísl. samvinnufélaga, Slátur-
félag Suðurlands, Mjólkursamlag
Suðurlands, Búnaðarfélag íslands
og Alþýðusamband íslands vilja
leggja til, hvert um sig, einn
mánn í nefndina".
Með þessari tillögu Jónasar
Jónssonar var slegið föstum
hinum eðlilega samkomulags-
grundvelli, að aðilarnir, sem
hlut áttu að máli, skyldu sjálf-
ir vinna að því. Það var eng-
in ástæða til að ætla, að sú
vinna sem nauðsynleg var í
Framh. á 2. síðu.
fyrverandi alþingismaður í Hólum
sjötugnr I dag
Þorleifur Jónsson fyrv. alþm. í Hólum
á sjötugsafmæli í dag. Þorleifur er fæddur
21. ágúst 1864 á ættaróðali sínu Hólum í
Nesjum. Eru Hólar ein af þeim fáu jörðum
•hér á landi, sem verið hafa í eign og ábúð
sömu ættarinnar í ca. 200 ár. — Þegar Þor-
leifur var innan við tvítugt missti hann
föður sinn og tók þá við búsforráðum með
móður sinni. Árið 1889 kvæntist hann Sig-
urborgu Sigurðardóttur frá Krossbæjar-
gerði. Hafa þau eignazt 10 börn og eru 7
þeirra á lífi. Eitt þeirra er Þorbergur al-
þingism., sem nú hefir hreppt kjördæmið
eftir föður sinn. Tóku þau Þorleifur og Sig-
urborg við búsfon’áðum í Hólum 1890 og
sama ár var hann skipaður hreppstjóri
Nesjahrepps og hefir gegnt því starfi síð-
an. — Auk hreppstjómar og búsýslu hefir
Þorleifur haft á hendi fjölda trúnaðarstarfa
fyrir sveit sína, sýslufélag og þjóðarheild-
ina. Hann hefir t. d. vei’ið póstafgi’eiðslu-
nxaður í 19 ár, oft verið settur sýslumaður
í Austur-Skaftafellssýslu, sýslunefndarmáð-
ur í h. u. b. 30 ár, formaður kaupfél. A.-
Skf. frá því það var stofnað (1919), þing-
maður A.-Skf. 1908—34 o. m. fl. Er það
einróma álit allra þeirra er til þekkja, að
öll þessi störf hafi hann leyst af hendi méð
mestu prýði, enda ói’ækust sönnun þess,
að hann hefir haft þau á hendi árum og
áratugum sarnan og jafnan verið til þeirra
kosinn aftur, er þess hefir þurft. Hvað
eftir annað hafa stjómmálaandstæðingar
hans i-eynt að ná frá honum kjöi’dæminu,
en það hefir aldrei tékizt.
En þótt Þorleifur hafi haft mörgum
störfum að gegna, má þó óhætt fullyrða að
stei’kustum böndum hefir hann vei’ið tengd-
ur búskapnum á Hólurn, sveitinni sinni og
bændastéttinni yfirleitt. Hann hefir verið
og er sveitai’höfðingi, látið öll mál sveitar
sinnar til sín taka og boi’ið hag hennar
fyrir brjósti. Við búskapinn hefir hann átt
styrka stoð þar sem kona hans er. Er heim-
ili þeiri*a annálað fyrir gestrisni, greiðvikni
og hvei’skonar rausn og höfðingsskap. Hann
hefir bætt jörðina og prýtt á mai’gan hátt,
tvisvar byggt upp bæjarhúsin og nú síðai’a
skiftið (1923), í-eist vandað steinsteypuhús.
Öll landai’eignin er nú gii-t og auk þess
tún og engjar sérstaklega. Töðixfengur mun
hafa 5-faldazt 1 hans búskapartíð.
Þoi’leifur hefir verið vinsæll maður meö
afbrigðum, enda er hann hverjum mánni
prúðari og yfirlætislausari í framgöngu,
góðgjarn og óséi’drægur. Senx dæmi þess
rná nefna það, að á sinni löngu þingmánns-
æfi mun hann ekki hafa krækt sér 1 einn
einasta ,,bitling“ úr í’íkissjóði og má þó
nærri geta, að honurn hefði verið slíkt inn-
anhandar, svo mikils álits og ti’austs naut
hanix jafnan. Hann var hvað eftir annað
varaforseti og um langt skeið formaður
fjárveitinganefndar og formaður þing-