Tíminn - 05.12.1934, Blaðsíða 1

\
©jaíbbagi
blofisiaa ct 1. íöbI.
S(<0<m3n«U>a (eatos iO Ct.
54. blað.
Reykjavík 5. desember 1934.
ffleðferð fjárlaganna á Álþingi
Stjórnarflokkarnír vilja ouka verk-
legar framkvæmdir, lækka hæstu
laun, draga úr framleiðsiu- og nauð-
synjavörutollum og hækka skatta
á hátekjum og stóreignum
íhaldið vill minnka kaupgetualmennings
og skera niður verklegar íramkvæmdir:
Einsiakir þingmenn sljórnarandslæðinga
báru fram við 2. umr. um 30 iillögurum
hækkun útgjalda, en þingmenn sijórnar•
flokkanna enga■
Greiðsluhaili íhaldsins (og »bænda-
flokksins«) var kominn upp í 4 millj.
Fulltrúar stjórnarflokkanna samtaka
um að bera ábyrgðina á fjárlögunum
Annari umræðu fjárlaganna
er nú lokið á Alþingi. Áður en
sú umræða hófst, var útbýtt
29 breytingatill. frá stjórn-
arandstæðingum um hækkun
útgjalda (og 3 frá Ásg. Ás-
geirssyni) og nema þær sam-
1als um 530 þús. kr. útgjalda-
hækkun, auk nærri 700 þús. kr.
ábyrgða.
Þá má nefna það, að Jón A.
Jónsson bar fram tillögur um
að hækka áætlunina um tekjur
af áfengisverzlun og áfengis-
tolli um 650 þús. kr. Ber það
vott um fremur litla gætni i
fjármálum, að ætla að hækka
tekjuáætlunina þannig alger-
lega út í bláinn.
Einstakir þingmenn stjóm-
arflokkanna báru engar breyt-
ingartillögur fram.
Fjárveitinganefnd var klofin
og lögðu íhaldsmenn fram sér-
stakt álit. Af hálfu meirahlut-
ans er Jónas Guðmundsson
framsögumaður fyrrahluta
fjárlaganna. og Jónas Jónsson
framsögum. síðara hluta. En
Magnús Guðmundsson er fram-
sögumaður minnahluta nefnd-
arinnar.
Tillögur f járveitinga-
nefndar.
Nefndin gerði nokkrar tillög-
ur til hækkunar á tekjuáætlun
og lækkana á útgjöldum. Enu-
fremur nokkrar till. um hækk-
un útgjalda, aðallega til verk-
legra framkvæmda. Er hækk-
un tekjubálksins samkv. þess-
um tillögum um 47 þús. kr.
meiri en hækkun gjaldabálks-
ins að frádregnum lækkunun-
um. Þá bar meirihlutinn fram
sérstakar tillögur um að fella
niður dýrtíðaruppbót af laun-
um yfir 5000 kr. og gera til-
svarandi lækkun hjá starf3-
mönnum utan launalaganna.
Minnihlutinn bar hinsvegar
fram tillögur um að skera nið-
ur verklegar framkvæmdir um
600 þús. kr.
Um þennan gífurlega niður-
skurð verklegra framkvæmda
stendur baráttan í umræð-
unum milli flokkanna og þá
jafnframt um hina nýfram-
komnu kenningu íhaldsmanna
um að „slá niður“ kaupgetuna,
sem fræg er orðin úr eldhús-
dagsumræðunum og greinum
Magnúsar Jónssonar í Mbl. —•
Um leið gefst íhaldinu enn einu
sinni kostur á að gera
sinni gefast kostur á að gera
grein fyrir því, hversvegna
það vill hlífa hátekjum og
stóreignum, jafnframt því,
sem það leggur til að rýra
kaupgetu almennings.
Ábyrgðarleysi íhaldsins.
Fjármálaráðherra reiknaði út
í eldhúsdagsumræðunum, að
samkvæmt tillögum íhalds-
manna, þeim, sem þá var vit-
að um, (og ,,bændafl.“) ættu
fjárlögin að verða með 3'/2
millj. kr. halla, og var þá
reiknað með 600 þús. kr. nið-
urskurðinum á verklegum
framkvæmdum. Að viðbættum
nefndum ha kkunartillögum
einstakra þirgmanna, er þá
greiðsluhallinn kominn upp í
fjórar miljónir króna — ef í-
haldið ætti að ráða og taka
sínar eigin tillögur alvarlega.
Þetta er fyrirhyggja mann-
anna, sem bezt þykjast vita í
atvinnu. og fjármálum. Þetta
er ábyrgðartilfinning þessara
„máttarstólpa þjóðfélagsins".
Þetta er alúðin og vitið, sem
íhaldið leggur fram við afgr.
mikilsverðasta þingmálsins.
Atkvæðagreiðslur við 2. umr.
fjárlaganna fóru fram á Al-
þingi í fyrrad. Stóðu þær frá
kl. 1—4 og kl. 5—6l/2- Alls fóru
fram um 230 atkvæðagreiðsl-
ur, þar af margar með nafna-
kalli.
Tlllögur stjórnarand-
stæðinga um aukna
eyðslu og niðurskurð á
verklegum framkvæmd-
um felldar með einróma
atkvæðum meirahlutans.
Tillögur fjárveitinganefndar,
sem bomar voru fram af
nefndixmi ! hcild eða meira-
hluta hennar voru sam-
þykktar, að undanteknum
nokkrum minnaháttar tillögum,
sem teknar voru aftur.
En allar tillögur einstakra
þingmanna um hækkun á
gjöldum ríkisins voru felldar,
nema tvær frá Magnúsi Torfa-
syni, þar af önnur um 10 þús.
kr. til sandgræðslu í Áme3-
sýslu.
Tillögur fhaldsmanna í fjár-
veitinganefnd um stórfelldan
niðurskurð verklegra fram-
kvæmda, voru sömuleiðis
drepnar með atkvæðum stjóm-
arflokkanna.
Eins og áður er getið, voru
ekki af einstökum þingmönn-
um stjómarflokkanna bomar
fram neinar breytingatillögur
við fjárlagafrumvarpið. Er
slíkt einsdæmi á Alþingi og ber
vott um æskileg samtök og
gætni í þessum málum.
Búnaðarfélagið.
Samþykkt var tillaga frá
meirahluta fjárveitinganefndar
um', að styrkur til Búnaðarfé-
lagsins skyldi bundinn eííirfar-
andi skylyrði:
„Ríkisstjóminni er falið að
undirbúa tillögur um framtíð-
arskipulag félagsins og um
yfirstjóm búnaðarmála og
leggja þær fyrir næsta Al-
þingi. Þar til sú framtíðarskip-
un er gerð, getur ríkisstjómin
gert það að skilyrði fyrir
greiðslu á styrk til félagsins,
að fjárhagsáætlun þess sé sam-
þykkt af landbúnaðarráðherra
svo og ráðning búnaðarmála-
stjóra, er ekki sé nema einn“.
— Samþykkt með 25:16 atkv.
Skilyrði fyrir ábyrgðum.
Samþykkt var:
„Að krefjast þeirra trygg-
inga, sem stjómin metur gild-
ar, fyrir hverri þeirri ábyrgð,
sem hún gengur í f. h. ríkis-
sjóðs, enda séu allar slíkar lán-
tökur framkvæmdar af fjár-
málaráðuneytinu eða öðrum
trúnaðarmönnum landsins, sem
ráðuneytið samþykkir til þess
í hvert sinn“.
Afnám dýrtiðaruppbót-
ar á hálaunum.
Samþykkt var:
„Að greiða embættis- og
starfsmönnum ríkisins, sem
taka laun samkv. launalögum
og hafa undir 4000 kr. laun,
dýrtíðaruppbót eftir sömu regl-
um og jafnháa og gert var
1934, þeim, sem hafa 4000 til
4100 kr. laun, 15% dýrtíðar-
uppbót, þeim, sem hafa 4100
til 4200 kr. laun, 14% dýrtíð-
aruppbót, og þannig stiglækk-
andi um 1% fyrir hverjar 100
kr., sem launin hækka, þó
aldrei hærri uppbót en svo, að
laun ásamt dýrtíðaruppbót
nemi ekki meiru en 5000 kr. —
Samþ. með 28:7 atkvæðum. 14
greiddu ekki atkvæði.
Starfsmenn utan t&una-
laga.
Samþykkt var.
„Að gera þær ráðstafanir,
þarf til að gata fram-
kvæmt spamað á launum þeirra
manna, sem ekki taka laun
samkv. Iaunalögum, en starfa
þó hjá ríkinu, stofnunum þess
eða öðrum stofnunum, sem rík-
isstjómin getur ráðið launa-
greiðslum hjá. Skal sú niður-
færsla vera tilsvarandi og gerð
eftir sömu reglum og lækkun
dýrtíðaruppbótar á laun sam-
kvæmt launalögum og koma til
framkvæmda eftir því sem lög
og samningar leyfa“. — Sam-
þykkt. með 32:3 atkvæðum. 14
greiddu ekki atkvæði.
Eftirtektarvert var það, að
fjöldi íhaldsmanna sat hjá við
þessa atkvæðagreiðslu eða
greiddu atkvæði gegn tillög-
unni. Hefir þó löngum kveðið
við þann tón í íhaldsblöðunum,
að laun utan launalaganna
væm of há, en nú gugna
íhaldsmenn, þegar á á að herða.
„Yfirboð* frá „bænda-
flokknum“.
Felld var með 29:13 atkv.
(7 sátu hjá) tillaga frá „bænda-
flokknum“ um heimild fyrir
ríkisstjómina til „að greiða úr
ríkissjóði framlag til verðjöfn-
unarsjóðs til aukaverðuppbót-
ar á útflutt kjöt af framleiðslu
ársins 1934, allt að þeirri upp-
hæð, er aðrar tekjur sjóðsins
nema það söluár, ef verð á því
kjöti verður tilfinnanlega lágt,
svo að verðjöfnunarsjóður
hrekkur hvergi nærri til að
bæta upp verð útflutta kjötsins
til samræmis við kjötverð á
ir.nlendum markaði“.
Yfirlýsing foraætisráð-
herra.
I sambandi við þessa at-
kvæðagreiðslu gaf Hermann
Jónasson forsætisráðherra svo-
hljóðandi yfirlýsingu viðvíkj-
andi afstöðu stjórnarflokkanna
til málsins:
„Ut af breytingartillögu við
fjárlagafrumvarpið frá 3 þing-
mönnum um heimild handa rík-
isstjórninni til þess að greiða
úr ríkissjóði aukauppbót á út-
flutt kjöt af framleiðslu ársins
1934 vill ríkisstjómin taka
þetta fram til viðbótar þeim
yfirlýsingum, sem hún hefir
áður gefið um þetta mál:
Ennþá er ekki seldur nema
nokkur hluti kjöts þess, sem
seldur verður á erl. markaði af
framleiðslu þessa árs og því
ekki vitað um úrslit kjötsöl-
unnar fyrir þetta ár. örugt er
heldur ekki að heimild til
greiðslu í verðjöfnunarsjóð
komi að notum, ’nema ríkis-
stjórninni sé jafnhliða séð fyr-
ir tekjum til að mæta greiðsl-
unum . Tekjuöflunar er ekkert
getið í sambandi við tillöguna
0g ekki líklegt að slík tekjuöfl-
un geti gengið fram á þessu
þingi, m. a. vegna þess, að eng.
inn veit hver upphæð kann að
vera nauðsynleg í þessu skyni.
1 byrjun næsta þings, senni-
lega í marz, verður komin frek-
ari vitneskja um úrslit kjötsöl-
unnar, og mun ríkisstjómin þá,
ef verðjöfnunargjaldið skapar
ekki viðunandi verðjöfnun,
beita sér fyrir nauðsynlegum
aðgerðum og jafnfram bera
fram tillögu til tekjuöflunar til
að standast framlög þau til
verðjöfnunarsjóðs, sem honum
yrðu ætluð“.
Framh. á 3. síðu
tnnf)clrata <S íangaocg IO.
©£wl 2353 - 961
XVni. árg.
Athugasemd
um sarnvinniimál
í 88. tölublaði „Dags“ 4. ágúst þ. á. er
dálítil grein með yfirskriftinni „Samvinna
bænda“. Grein þessi er þörf hugvekja, þar
sem sögð eru ýms sannindi, sem samvinnu-
mönnum er nauðsynlegt að skilja og hug-
festa. Höfundurinn vill beina hugsun lesend-
etmá að hinni siðbætandi og mannbætandi
lilið samvinnustefnunar, og það er stór-
Jjakkavert. t núverandi fjárhagsöngþveiti,
] ar sem ,,í skyldunum hvín, en hvomsar í
þörfunum", gleymist mörgum, sem þó kalla
sig samvinnumenn, að 'til sé önnur hlið á
samvinnumálefnunum en hin fjárhagslega.
gleyma því, að fyrsta skilyrðið fyrir því að
i'járhagsstritið beri rétta og farsællega
ávexti er, að hinni mannbætandi hlið mál-
efnanna sé fyrst og fremst gaumur gefinn.
Það er því síður en svo, að ástæða sé til að
andmæla aðalefni greinarinnar, heldur vekja
athygli á henni sem orði' í tíma talað.
Og þó — þó hafa slæðst inn í grein þessa
ummæli, sem úr getur orðið söguleg fölsun,
og hlýtur að verða í augum þeirra, sem ekki
þekkja nógu vel til, og það er yfirleitt ÖU
yngri kynslóðin í landinu. Og af því þetta
er ekki einsdæmi í ritum uití samvinnumál,
þá er ástæða til að benda á það, og vara
við því.
I greininni stendur þessi kafli:
„Þegar verðfall afurðanna skall yfir um
1920, þá reyndi á þroska og samheldni sam-
vinnumanna. Félagsmenn í K. E. A. stóð-
ust vel þá raun ... þeir fylktu sér saman
cg tóku upp nýtt skipulag, þar sem hver
deild ber ábyrgð á viðskiptum sinna manna
gagnvart félaginu. Síðan hefir þetta skipu-
lag verið tekið upp í flestum öðrum1 kaup-
félögum“.
Það er að vísu satt, að slíkt skipulag var
þá „nýtt“ í K. E, A., en alls ekki í öðrum
eldri kaupfélögum, jafnvel K. E. A. sjálfu,
því það er einmitt hið frumlega skipulag
fyrstu kaupfélaganna hér á landi.
Skipulag fyrsta og elzta kaupfélagsins
hér á landi (K. Þ.) var einmitt grundvallað
ekki einungis á algerðri sjálfsábyrgð deild-t
anna, lieldur og á fullkominni sjálfsstj ói*n
þeirra, m. ö. o. hinu ítrasta lýðræði —
sjálfstjórn og sjálfsábyrgð eifistaklinganna.
Mörg önnur yngri kaupfélög — þar á
meðal K. E. A. — löguðu skipulag sitt eftir
erlendum fyrirmyndum, með sterkri og
valdríkri miðstjórn, en minna lýðræði. 1
stjórnskipun og starfsháttum stóðu slík fé-
lög- og standa nær venjulegri kaupmennsku
eða umboðsverzlun en hin upphaflegu ís-
lenzku kaupfélög. Það er hlutarins eðli, að
undir valdríkri fámennisstjórn eiga einstak-
iingarnir minni kost á að hafa bein áhrif
á rekstur fyrirtækisins. Þetta skipulag var
afsakað með því, að alþýða manna væri ekki
þroskuð til fyllra lýðræðis. En forgöngu-
inenn fyrstu kaupfélaganna byggðu á því,
að sjálft lýðræðið væri hinn eini skóli, sem
kennt gæti mönnunum sjálfstjórn, kennt
j>eim að lifa í virkilegu lýðræði, enda hefir
því verið haldið fram af fjölmörgum félags-
fræðingum.
Þetta, sem höfundur greinarinnar kallar
að K. E. A. hafi tekið upp „nýtt skipulag“
og orðið með því fyrirmynd annara eldri og
yngri félaga, er því í rauninni ekkert annað
en afturhvarf í áttina til eldra frumlegs, al-
ísienzks skipulags, í líltingu við það, sem
upphaflega var í K. Þ.
Það er ömurlegt, þegar oflæti og sögu-
leg vanþekking verða til þess að blandað
er inn í jafn þarfa hugvekju sem hin um-
rædda grein er, slíkri villu sem hér hefir
verið bent á.
Gerum ráð fyrir, að greinin sé skrifuð af
ungum manni, sem sjálfur man lítið eða
ekkert aftur fyrir 1914, því síður til 1882.
Það er þó í rauninni engin afsökun. Þeim
sem vilja rita um þróun samvinnustefnunn-
ar hér á landi er skylt að afla sér réttrar