Tíminn - 16.04.1935, Blaðsíða 1

CDjaíbbagi
f> í a 6 » i n s ci J. |6ai
Átaansntfnn foatat 7 tu
Qfgzeib&la
c3 Inníjclmta á Íangaoeg tO.
6lml 2353 - Póotbiy 961
16. blað.
Reykjavík, 16. aprfli 1935.
XIX. árg.
Framtíðarmál
Eftir opinberum skýrslum
að dæmá fjölgar hjónumí á Is-
landi um 300 ár hvert. Fólks-
fjölgunin í landinu er svo mikil,
að þessi heimilisfjölgun er
óhjákvæmileg.
Það er ekki hægt að flytja
úr landi, fyrir þá, sem þykir
of þröngt um sig, eins og gert
var frá 1880—1900. öll lönd
eru að heita má lokuð fyrir inn-
flytjendum.
Og það er ekki sérlega fýsi-
legt að flytja úr dreifbýlinu* 1 eða
smáþorpunum í stóru kaupstað-
ina, sem hafa verið að mynd-
ast frá 1900—1930. í öllum
stóru kaupstöðunum vantar at-
vinnu mjög tilfinnanlega fyrir
þá, sem þar búa, hvað þá fyrir
hina, seml að koma. 1 stærstu
kaupstöðunum tveimur, Reykja-
vik og Akureyri eru atvinnu-
skilyrðin allt af að rýma í sam_
bandi við útveginn. Skipun
um fækkar, og Akureyri getur
ekki haldið sinni gömlu aðstöðu
s-em síldarsöltunarstaður.
Verkefnið sem liggur fyrir
unga fólkinu er afar einfalt.
Það er að fjölga heimilunum
bar sem það á heimía. Land-
námið fer að verða ódýrast og
eðlilegast, fyrir hvem og einn,
ef hann ber niður í átthögun-
um.
1 sveitinni liggur fyrir að
skipta mörgum jörðum1, svo að
8—5 fjölskyldur lifi þar, sem
áður var einbýli. Þetta er eins-
konar landnám. Það þarf að
stækka túnin, og koma upp nýj.
um1 býlum fyrir fólk og fénað.
Það þarf að byrja nýtt land-
rám. Annaðhvort er kynkvísl-
inni stórfarið aftur eða hún á
að geta endurtekið byggingar-
sögu forfeðranna, sem byggðu
þúsundir nýrra heimila, þar
sem áður var mannlau'st.
Og við sjóinn þarf líka að
gera landnám. Á Fáskrúðsfirði
voru nú í vetur byggðir 3 stói--
ir vélbátar af þorpsbúuim sjálf-
um. Síðaii verða þeir atvinnu-
iæki fyrir þorpið. Þannig geta
fleiri farið að. Hið nýja land-
nám til sjávar og sveita verðu'r
að vera fólgið í því, að imga
kynslóðin sýni dugnað, fram1-
sýni og félagslund. Með því
móti eru henni allar leiðir opn-
ar. Án þessara eiginleika verða
æskunni allar leiðir lokaðar.
Þegar ekki eru nema hjón
og böm á heimili og langt til
næstu bæja, þá kemur yfir
fólkið hrollkennd einmanatil-
finning. En ef fleiri heimili, þó
að hvert einstakt sé m'annfátt,
eru í nánd hvert við annað, þá
kemur annað viðhorf. Jarða-
skiptingin er líka að þessu1 leyti
algert frumskilyrði fyrir blómg-
un sveitlífsins.
Menn spyrja ef til vill, hvort
unga kynslóðin mulni geta gert
þetta þrekvirki, að hefja þetta
nýja landnám og sigra. Svarið
er einfalt. Hún verður að geta
þetta. Landið hefir upp á nóg
að bjóða, og aðrar dyr eru lok-
aðar. Æskan úr hinum nýjn
skólum landsins verður að
skilja, að betur hefir verið til
hennar gert á marga lund, held.
ur en forfeðranna, sem ólust
upp við fábreyttari lífskjör.
J. J.
Meiri
kartöfluræki
Undanfarin ár hafa verið
fluttar inn í landið erlendar
kartöflur, sem nema að meðal-
tali um 300 þúsundum króna á
ári. Þetta er mikil upphæð,
þegar tekið er tillit til núvev-
andi gjaldeyrisvandræða og með
lilliti til þess, að þjóðin ætti að
geta framleitt nægar kartöfl-
ur til eigin neyzlu, jafnvel þótt
neyzlan yrði aukin til muna frá
því, sem nú er.
Framsóknarflokkurinn hefir
nú undanfarin ár beitt sér fyrir
því, að komið yrði skipulagi 6
ræktun og sölu innlendra kar-
tafla og að þá jafnframt yrði
reynt af fremsta megni að
spoma við því, að fé færi út úr
landinu fyrir erlendar kartöfi-
ur. Og á þinginu, sem háð var
nú eftir áramótin tókst loks að
korna í gegn löggjöf um þetta
efni. Sú löggjöf er að vísu enn-
þá á byrjunarstigi, en ætti þó
að geta komið að talsverðu
gagni, ef hlutaðeigendur gera
sitt til að nota sér hana.
1 þessari nýju löggjöf eru
tvö meginatriði. Landbúnaðar-
ráðherra er gefin heimild til að
takmarka kartöfluinnflutning-
inn, að svo miklu leyti
sem innlenda framleiðslan get-
ur fullnægt neyzluþörfinni svo
að viðunandi þyki. Jafnframt
er svo gert ráð fyrir að koma á
mati á innlendum kartöflum.
Það er mikilsvert atriði, þvl að
verzlanir t. d. í Reykjavík hafa
talsvert veigrað sér við að hafa
íslenzkar kartöflur á boðstólum
vegna þess, að ekki hefir
fengizt nægileg trygging fyrir
því að kartöflumar væru góð
og óskemmd vara.
Menn ættu að gera sér Ijóst,
að hér getur verið um nokkra
möguleika að ræða fyrir þá,
sem1 vildu á sig leggja eitthvert
framtak í þessu efni. Skilyrðin
til kartöfluræktar munu mega
teljast nokkumveginn viðun-
andi í flestum héröðum á land-
mu, og sumstaðar eru þau sem
kunnugt er, mjög góð. Það
ætti að vera sjálfsögð bú-
hyggni og metnaðarmál flest-
uiri sveitum, að þurfa a. m. k.
ekki að kaupa kartöflur. Sum-
staðar í sjávarþorpum hagar
líka svo til, að vel myndi henta
að stunda kartöflurækt allveru.
lega í ígripumj með útgerðinni.
En þeir, sem hafa í huga að
flytja kartöflurnar til á markað
í fjarlægum' kaupstöðum t. d. í
Reykjavík, þurfa að hafa fé-
lagsskap um að koma sér upp
öruggri kartöflugeymslu á
bafnarstað.
Hér er áreiðanlega mál, sem
full ástæða er til að vekja at-
hygli á nú fyrir vorið. Á þess-
u|m markaðserfiðleikatímum', er
áríðandi að hafa glöggt auga
fyrir því að láta enga mög-u-
leika ónotaða. Og það liggur
þá fyrir fyrst og fremst, að
láta ekki þann mjarkað ganga
sér úr greipum, sem hægt kann
að vera að fá í landinu' sjálfu.
því, sem nú er. Og í því sam-
bandi má ekki gleymia því að
auka sem mest kartöfluney2l-
una á heimilunum og spara
kornmatarkaupin.
A víðavangi
x
Undarlegur prestur.
1 útvarpinu síðasta þingdag-
inn sagði Þorsteinn Briem, að
kjötverðið hjá bænduml á Suð-
urlandi væri nú sæmilegt vegna
skipulagsins (það er nú 95 aur.
pr. kg., en var- áður 72). En
hann sagði, að kjötverðlags-
nefnd hefði ákveðið Sláturfé-
lagi Suðurlands svo lágt frysti-
gjald, að tapið á að geyma
kjötið yrði svo mikið í ár, að
koma myndi verulega til frá-
dráttar á kjötverði næsta árs.
Var svo að skilja, að hann hefði
þetta eftir Sláturfélaginu. For.
sætisráðherra leiðrétti þessi
ósannindi þá þegar, eftir heim-
ild, sem hann fékk frá Helga
Bergs, og Jón Árnason hefir
líka leiðrétt þetta í grein í
Tímanum þegar Þ. Br. kom! aft_
ur í útvarpið (en þá voru
allir aðrir búnir að nota sinn
ræðutíma og gátu ekki svarað),
sagði hann, að það væri kann-
ske rétt, að ekki yrði dregið
frá verðinu, en tapið yrði sam-
kvæmt því sem forstjórinn
hefði sagt sér, þá rétt á stund-
inni, tekið af sjóðum félagsins.
Nú hefir Helgi Bergs, vegna
þessa og samskonar ósanninda
í Mbl., séð sig knúðan til að
gefa yfirlýsingu1 um þetta efni,
og birtist hún í Mbl. 11. apríl.
Þar segir hann svo:
„Ag því er snertir Slátm--
félag Suðurlands er halli þess af
þessum ástæðum ekki svo veru.
legur, að það bíði af honutti
um1 nokkum hnekki eða þurfi
að grípi til sjóða sinna til að
jafna hann — hveldur þvert á
móti leggur félagið til sjóða
sinna s. 1. ár það, sem! lög þess
og samþykktir heimila. Ekki
verða félagsmenn heldur krafð-
ir um endurgreiðslu á neinum
hluta þess kjötverðs, er félagið
greiddi þeim s. I. haust“.
Þegar skrökvag er svo geipi-
lega í opinberum umræðum.1 og
það í áheyrn þess manns, sem
borinn er fyrir ósannindunuím,
þá geta menn hugsað sér,
hversu’ sannsögull Þorsteinn
Briem muni vera um önnur
mál, þar sem erfiðara er að
sanna á hann ósannsöglina.
Enda er nú svo komið, að eng-
inn tekur mark á orðum hans.
Raftækjaeinkasalan.
Ihaldsblöðin eru nú að mestu
hætt nöldri sínu út af raf-
tækja einkasölunni. Enda er
búið að hrekja allar mótbárur
þeirra, svo að þar stendur ekki
steinn yfir steini. Ihaldið hélt
því fram, að Raftækjaverzlun
íslands myndi eiga að hagnast
á því að selja einkasölunni
slæmar vörubirgðir. En þar er
því til að svara, að einkasalan
kaupir engar vörubirgðir af
eldri verzlunum, heldur tekur
]>ær aðeins í umboðssölú á
ábyrgð eigenda. Það er líka illa
gert af Mbl. að bregða þeirn
flokksmönnum sínum', sem eru
hluthafar í Raftækjaverzlun-
inni, t. d. Sveini Benediktssyni,
um að þeir ætli að snuða ríkið.
Þá var fundið að því að reglu-
gerðin um einkasölulna væri of
ónákvæm, þar sem hún gerði
ráð fyrir 5—75% álagningu.
En það er vitanlega ómögulegt
í reglugerð að ákveða verð á
hverri einstakri vörutegund.
Hér er um að, ræða bæði
brýnar nauðsynjavörur, sem
verða að vera mjög álagningar-
litlar og „luxus“ vörur, seitt
rétt er að leggja mikið á. En
þetta verður einkasalan sjálf
að ákveða nánar í samráði við
ríkisstjómina. — Óánægja
rafvirkjameistara út af því, að
öllum verzlunum sé leyft að
verzla með raftæki í smásölu, c-r
ástæðulaus. Þannig hefir þetta
alltaf verið, og raftækjasalarn-
ir missa því ekki af neinni
vemd. Hinsvegar munu ein-
hverjir raftækjasalar óttast, að
þeir fái ekki að leggja eins
mikið á og áður. — Loks er þá
forstaða einksölunnar. Fær
íhaldið varla almenning í land-
inu til að ganga inn á það nreð
sér að réttara hefði veríð að
stofna nýtt forstjóraembætti
heldur en að gera það, sem gert
var, að fela einum af núverandi
einkasöluforstjórum þetta nýja
starf. Það var vitanlega alveg
r.jálfsagt til að forðast óþarfa
útgjöld.
Ný fjármálastefna.
Það hefir oftast verið siður á
Alþingi að samþykkja hin og
önnur útgjöld úr ríkissjóði,
eftir að búið var að afgreiða
fjárlög eða við hliðina á fjár-
lögunum. En þegar svo er að
farið getur áætlun fjárlaganna
auðvitað aldrei staðizt. Núver-
andi fjármálaráðherra hefir
innleitt ný vinnubrögð í þessu
efni, sem sé þau, að ef þingið
vilji samþykkja ný útgjöld, þá
verða það annaðhvort að skera
niður tilsvarandi upphæð af
útgjölduitt fjárlaganna eða sjá
fyrir nýrri tekjuöflunarleið.
Þessari aðferð var fylgt á þing-
inu, sem nú er nýafstaðið, og
eru íhaldsblöðin og dilkur
þeirra nú að reyna að gera
hana tortryggilega. En slnct
óheilinda rugl mun ekki hafa
áhrif. Þjóðin kann að meta þá
fjármálastjóm, sern ekki vill
lofa greiðslum, sem engir pen-
ingar eru til fyrir. — Af-
greiðsla fjárlaganna á síðasta
þingi hefir mælst vel fyrir,
þrátt fyrir allan gauragang
andstæðinganna. Þjóðin skilur,
að það sem mest veltur á, er að
fjármálin séu tekin föstum
tökum, og að til séu einhverjir,
sem vilja taka á sig ábyrgð á
þeimj og eru reiðubúnir til að
bera hana.
Islenzkur fatnaður.
Hér er kveinað hástöfum! um
vöntun á gjaldeyri, meðal
annars til að kaupa fyrir út-
lenda ullardúka.
1 landinu erú tvær klæða-
verksmiðjur. Hvorug þeirra
hefir nóg að gera. Þó eru ís-
lenzku ullardúkarnir áferðar-
fallegir, haldgóðir, ódýrir og
framúrskarandi hlýir. A.ð ví3u
eru þeir nokkuð þykkir á með-
an ekki er farið að framleiða
kamgam, en á því verður byrj-
að í sumar. Fyrir þá, sem hafa
útivist og ferðalög, er ekki
liægt að fá betri föt en íslenzk
ullarföt, vegna þess hvað þau
eru' hlý og hrinda vel frá sér
vatni.
Landið er fyllt af útlendum,
Sigurður Jónasson
framkvæmdastjóri Tóbaks-
einkasölu ríkisins, sem jafn-
framt á að annast forstöðu
hinnar nýju raftækjaeinkasölu.
fatnaði og fatadúkum og er
margt af þessum vömm ákaf-
lega lélegt, búið til úr bómull
og versta ullarúrgangi. En á
meðan þessi föt eru ný, líta
þau oft vel út, en fegurðin fer
af þegar farið er að ganga í
þeim.
Líklega þurfum! við að fá
einhvern útlending til að kenna
okkur að nota íslenzku ullina
til fata. Þá er ef til vill hugs-
anlegt að augu manna opnuð-
ust fyrir því, að það er ó-
hyggilegt fyrir okkúr, í hinu
raka og kalda loftslagi hér á
íslandi, að flytja iim útlenda,
skj óliitla fatadúka, en selja
ullina óunna út úr landinú.
„Sannleikurinn“ á Vöglum.
I 10. tbl. Framsóknar, 9.
marz s. 1., er smágrein með yf-
irskriftinni: „Úr Skagafirði".
Mun hún vera eftir frænda
minn og nafna á Vöglum. Má
það furðulegt heita, hversu
mikla heimsku, illkvittni og
ósannindi honum hefir tekizt að
hnoða saman í ekki lengra máli.
Fer því og alls fjarri, að grein-
in sé andsvara verð. En fyrir
sakir þess, að mín er þar sér-
staklega við getið persónulega,
og logið um leið af frámuna-
lega heimskulegri óskamm-
feilni, þykir mér rétt, eftir at-
vikum, að taka það eina atriði
til athugunar.
I greininni segir frá fundi, er
við Jón á Hofi boðuðum! lií
samkvæmt tilmælum undirbún-
ingsnefndar landsfundar bænda,
svo að fram mætti fara full-
trúakosning til landsfundar
fyrir Skagafjarðarsýslu. Síðan
segir höf.: „Fundinn sóttu um
30 Tímasálir, enda var fimdur-
inn lítt boðaður öðrum en þeini
og sósíalistum og haldinn þar,
sem sízt er á almanna færi“.
(Leturbr. min. G.M.).
Skal nú þessi „sannleikur“
athugaður lítið eitt.
1. Fundurinn var auglýstúr
í útvarpinu — eins og flestir
aðrir þvilíkir fundir um land
allt. Með þeim einum hætti og
engum öðrum var unnt að aug-
lýsa hann með svo skömmum
fyrirvara, er við höfðum. —
Nú veit ég það að vísu, að mak-
legir erum við lofs. fyrir
margra hluta sakir, skagfirzkir
Framsóknarmenn og jafnaðav-
menn. En myndi það samt ekki
Framh. 6 4. síðu.
Utan úr heimi
Á bak við tjöldin.
Fulltrúar Breta, Frakka 0cr
Itala sátu í vikunni sem leig á
ráðstefnu suður í Stresa á
Ítalíu. Umræðuefni fundarins
var, hvað til bragðs skyldi taka
út af hinum skyndilegu yfir-
lýsingum Þjóðverja um, að
þeir ætluðu sér að hafa Ver-
salasamninginn að engu og
hlaupa í kapp við aðrar þjóðir
um vígbúnað. Fulltrúar Fraldca
og ítala mættu vígfeifir á fund-
inum og létu þung orð falla.
En ensku fulltrúarnir voru
tregir til stórræðanna. Og nú
er fundinum lokið, og sýnist
ekki hafa gert neitt merkilegt.
En hergagnaverksmiðjurnar
eru nú i fullum gangi um alla
álfunai. Málmar og „kemisk“
efni, sem að haldi koma við
þessa framleiðslu stíga nú óð-
um í verði á heimsmarkaðinum.
Og ýmsir menn halda því fram,
að í vopnaiðjunni séu þau
c'fl að verki. sem1 fyr eða síðar
hljóti að hrinda styrjöldinni af
stað.
Og í þessul sambandi hefir í
heimsblöðunum vakizt upp um'-
tal um gamlan og hálfgleymd-
an öldung á grafarbakkanum,
sem á áhrifamikinn hátt hefir
komið við sögu ýmsra fyrri
styrjalda. Það er gríski æfin-
týramaðurinn Sir Basil Zahar-
hoff, sem nú er hálf níræður að
aldri og á heima í gamalli höll
í nágrenni Parísarborgar.
Sir Basil Zaharhoff er talinn
ríkasti maður Norðurálfunnar
og ef til vill alls heimsins. Hann
hefir grætt auð sinn á styrjöld-
um1. Hans verzlunaraðferð hefir
verið að etja þjóðum saman til
styrjalda. Hann hefir verið
meðeigandi og forstjóri í
stærstu vopnaverksmiðjum Ev-
rópu. Hann stóð á bak við Ballc-
anstríðið og seldi öllum stríðs-
löndunum vopn. Hann var líka
að verki í heimsstyrjöldinni, og
gaf bandamönnum ráð. Þá gerði
Lloyd George hann að enskum
aðalsmanni. Hann stóð á bak
við það, að bandamenn settu
her á land í Grikklandi og rufu
þar með hlutleysi þess, og hann
kom Venezelos fyrst til valda,
og hrakti Konstantin konung
úr landi. Eða svo er nú a. m.
k. fullyrt. Á stríðstímanum
gerði Sir Basil ýms góð kaup,
keypti m. a. spilabankann
fræga í Monte Carlo, en upp
úr stríðslokunum er sagt, að
hann hafi tapað 100 miljón-
um'. Samt er hann ríkasti mað-
Ur álfnunar.
Það er líka sagt, að Venezelos
hafi nú fyrir nokkrum mánuð-
um, áður en hann hóf hina síð-
ustú uppreisn, heimsótt gamla
manninn í París og beiðst lið-
sinnis. En þá fékk hann enga
úrlausn.
Það má að sönnu virðast
ólíklegt, að sjúkt gamalmenni,
sem komið er að dauðans dyr-
um, geti komið af stað heims-
etyrjöld. En hitt er jafn víst,
að völd og áhrif vopnafram-
leiðendanna era mikil. Og
gagnvart hinum1 huldu öflum
standa þjóðirnar magnlausar í
kvíðafullri eftirvæntingu.