Tíminn - 08.05.1935, Síða 2

80
TÍMINN
Fimmtugsafmæli
Jónasar Jónssonar
1. maí s. 1.
Kosningin í útvarpsráð
Ihaldíð »lá« eins og vant er
Landsmálafundir
Framsóknarflokksins
Framsóknarflokkurinn boðar til almennra landsmálafunda nú
i vor, sem hér segir:
Fimmtugsafmæli Jónasar i
Jónssonar leiddi í ljós hversu j
mikil og djúptæk ítök hann á
með þjóðinni.
Á afmælisdeginum var Tím-
inn gefinn út þrefaldur. Þann
dag rituðu í blaðið 48 menn,
ýmist um Jónas Jónsson sjálf-
an eða einstök verk, sem hann
hefir átt upptök að og komið |
í framkvæmd, eða veitt mikils- ;
verðan stuðning. Er þetta af-
mælisblað einstakt í sinni röð,
og mun verða mjög eftirsótt, j
vegna þess, að það veitir nokk-
urt yfirlit yfir störf hins mik-
il v irkasta st j órnmálamanns
samtíðarinnar og manninn
sjálfan.
Þegar kom fram yfir hádegi
heimsóktu Jónas Jónsson
margir vinir hans og sam-
starfsmenn, í tilefni af afmæl-
inu. Þá bárust honum ýmsar
gjafir frá einstaklingum1 2 3 og
stofnunum, og blómskrúð
heimilisins vottaði einnig um
afmælisdaginn.
Um kvöldið sat Jónas Jóns-
son og fjölskylda hans hina
fjölmennustu afmælisveizlu að
Hótel Borg, sem nokkrum ein-
stakling hefir verið haldin hér
á landi. Það voru ekki Reyk-
víkingar einir, sem sátu veizíu
þessa heldur höfðu allmargir
menn komið til bæjarins úr
Árnes- og Rangárvallasýslu,
Mýra- og Borgarfjarðarsýslu,
eingöngu til þess að sitja hóf
þetta og einnig úr nágrenni
Reykjavíkur.
Hermann Jónasson forsætis-
ráðherra stýrði samkvæminu
og flutti aðalræðu fyrir minni
heiðursgestsins. Prófessor Sig-
urður Nordal mælti fyrir
minni frú Guðrúnar Stefáns-
dóttur, en Guðbrandur Magn-
ússon forstjóri mælti fyrir
minni dætranna, Auðar og
Gerðar.
Þá bar Hermann Jónasson
fram þau tilmæli í umboði
þeirra vina og samstarfs-
manna heiðursgestsins, sem
beizt höfðu fyrir fagnaði þess-
um, að Jónas Jónsson heimil-
aði, að gjört yrði brjóstlíkan
af honum, sem síðan yrði
steypt í málm, og eftir hans
dag yrði eign Alþingis. En
þeir og fjöldamargir aðrir
samherjar hefðu þegar lagt
fram fé sem nægði í þessu
skyni.
Þegar hér var komið flutti
Jónas Jónsson ræðu og þakk-
aði vinsemd þá, sem honum og
fjölskyldu hans hefði verið
veitt. — Þá rakti hann í ræðu
sinni hver væru meginrök
þess, að frjálslyndir menn
færu með völd í landinu og
hver væru höfuðskilyrði þess,
að svo yrði í framtíð. Stóð
ræða hans yfir í rúma klukku-
stund.
Indriði Þorkelsson skáld á
Fjalli flutti kvæði, er hann
hafði ork’t til J. J.
Síðan fluttu ýmsir ræður og
hnti eigi fyr en borð voru tek-
in upp að liðnu miðnætti, en
úr því var stiginn danz til kl.
fjögur.
Heillaskeyti höfðu Jónasi
Jónssyni borist svo mörg, að
eijgin tiltök voru að lesa þau
upp í samkvæminu. Þar á með-
al voru skeyti frá félögum
Framsóknarmanna víðsvegar á
landinu, Sambandi ísl. sam-
vinnufélaga og fjölmörgum
einstökum samvinnufélögum,
U. M. F. I. og einstökum ung-
mennafélögum, stjórnum bún-
aðarsambanda, Iþróttasam-
bandi íslands, Bandalagi ísl.
listamanna, skipshöfnum,
sjúklingum á hælum, ýmsum
hópum manna, t. d. bréfber-
unum í Reykjavík, hreppsbú-
um í Ljósavatnshreppi, full-
ti-úum erlendra þjóða, ýmsum
starfsmönnum ríkisins erlend-
is, svo sem sendiherra íslands
í Khöfn, fulltrúa íslands í ísl.-
danska utanríkisráðuneytinu,
konungsritara, verzlunarer-
indrekanum í Suðurlöndum og
ýmsum mönnum erlendum, þ.
á m. dönsku fulltrúunum í lög-
jafnaðarnefndinni. Alls voru
heillaóskaskeytin um 300 að
tölu.
Talning atkvæða við kosn-
ingu í útvarpsráð fór fram 2.
þ. m. Alls kusu um 7000 út-
varpsnotendur eða tæp 70%
útvarpsnotenda í landinu.
Nokkrir seðlar voru ógildir.
Úrslitin urðu þessi:
A-listi hlaut 1.902 atkv.
B-listi hlaut 3.276 atkv.
C-hsti hlaut 1.783 atkv.
Samkvæmt þessu hafa hlot-
ið kosningu:
Af A-lista Pálmi Hannesson
rektor og til vara Freysteinn
Gunnarsson skólastjóri.
Af B-lista Árni Friðriksson
fiskifræðingur og til vara
Guðni Jónsson magister.
Af C-lista Jón Eyþórsson
veðurfræðingur og til vara
Ragnar E. Kvaran.
Frjálslyndir menn munu una
vel þeim úrslitinn, sem orðið
hafa.
íhaldsmenn lögðu hið mésta
kapp á að listi þeirra kæmi að
tveim mönnum og var að vísú
nokkur hætta á, að það
myndi takast, þar sem frjáls-
lyndir menn studdu tvo lista.
Svo mikið var þetta kapp i-
haldsmanna, að það fékk Árna
Friðriksson fiskifræðing til að
vera efstan á sínum lista, því
í sínum hóp átti það engan
mann jafn vinsælan. En Árni
er maður vel gefinn og hefir
ekki verið talinn neinn íhalds-
maður.
Um þá Jón Eyþórsson og
Pálma Hjannesson er alkunn-
ugt, að þeir eru ákveðnir í-
haldsandstæðingar og annar
þeirra mjög eindreginn Fram-
sóknarmaður.
Listi Jóns Eyþórssonar var
í tuddur af útvarpsnotendafé-
lagi Reykjavíkur, en A-listinn
hafði engan sérstakan félags-
skap bak við sig. B-listinn var
borinn fram af gamla útvarps-
notendafélaginu, sem er póli-
tískt félag íhaldsmánna og
notuðu þeir hér í bænum sömu
kosningasmala og þeir era
vanir að nota í Alþingis- og
bæj arstj órnarkosningum.
Ólafur Thors skrifaði bréf
um kosninguna til trúnaðar-
manna Sjálfstæðisflokksins úti
um land, og hét á þá B-list-
anum til stuðnings. Var það
eftirtektarvert, að í bréfinu
var ekki minnst á efsta mánn
iistans, Áma Friðriksson, en
mörgum fögrum orðum farið
um Magnús „dósent“. En vin-
sældir Árna áttu hinsveggr að
hjálpa Magnúsi til að fá at-
kvæði útvarpsnotenda, sem
ekki vildu kjósa pólitískt. Það
hefir ekki tekizt eins og til
var stofnað.
I hinu nýja . útvarpsráði
verða auk þeirra þriggja, sem
útvarpsnotendur hafa kosið,
þrír menn kosnir af Alþingi
þeir Sigurður Baldvinsson
póstmeistari, Pétur G. Guð-
mundsson fjölritari og Valtýr
Stefánsson ritstjóri. Kennslu-
málaráðherra hefir þegar
skipað formann. Eins og sjá
má, verða frjálslyndir menn
f yfirgnæfandi meirahluta í út-
varpsráðinu.
Eftirlit sparisjóðs
Með lögum frá seinasta AI-
þingi var samþykkt að leggja
niður embætti eftirlitsmanns-
ins með bönkum og sparisjóð-
um, en fjármálaráðuneytinu
hinsvegar falið eftirlitið með
sparisjóðunum.
Eins og gefur að skilja
verður þetta fyrst í stað mjög
mikið og vandasamt starf, því
eftirlitið var algerlega van-
rækt meðan Jakob Möller átti
að hafa það með höndum. Var
ráðuneytinu því ofvaxið að
bæta þessu starfi við sig eins
og sakir standa.
Hefir fjármálaráðuneytið
því falið Jörundi Brynjólfs-
syni alþm. að framkvæma
þetta eftirlit. Er hér ekki um
fast starf að ræða, heldur hlið-
stætt því, þegar mönnum utan
íjármálaráðuneytisins er falin
endurskoðun hjá sýslumönnum
og bæjarfógetum.
Jörundur Brynjólfsson hefir
áður verið yfirskoðunarmaður
landsreikninga og endurskoð-
andi Landsbankans.
Ferðamenn
ættu að skipta við Kaupfélag
Reykjavíkur. — Þar hafa þeir
tryggingu fyrir góðum og ó-
dýrum vörum.
Mánudaginn 10. júní:
Miðvikudaginn 12. júní:
Föstudaginn 14. júní:
Sunnudaginn 16. júní:
Þriðjudaginn 18. júní:
Fimmtudaginn 20. júní:
Laugardaginn 22. júní:
Mánudaginn 24. júní:
I Borgarfjarðar. og Mýrasýshr
Að Ferstiklu á Hvalfjarðarströnd,
Akranesi, Reykholti og Borgar-
nesi.-
A Snæfellsnesi: Að Fáskrúðar-
bakka, Búðum, Sandi, Grund í
Eyrarsveit og Stykkishólmi.
í Dalasýslu: Að Nesodda, Laug-
um og Stórholti. I Strandasýslu:
Á Hólmavík, og I Barðastrandar-
sýslu ag Króksfjarðai-nesi.
í Húnavatnssýslum: Að Reykja-
skóla, Hvammstanga, SveinsstÖð-
um, Auðkúlu, Skagaströnd og
Bólstaðarhlíð.
í Skagafirði: Að Skefilsstöðum,
Sauðárkróki, Sveinsstaðalaug St.-
Ökrum, Hofsós og Haganesvík.
í Eyjafirði: Að Dalvík, Árskógs-
sandi, Reistará, Glæsibæ, Akur-
eyri, Hrafnagili og Saurbæ. ,
í Þingeyjarsýslum: Að Laugum
og Skinnastað.
A Fljótsdalshéraði: Að Fossvöll-
um, Eiðum og Hallormsstað.
Fundirnir hefjast kl. 2 e. h. virka daga og kl. 3 e. h. helga d.
Síðustu daga júnímánaðar mun Miðstjómin boða fundi
á Austfjörðum og verðúr nánar auglýst um þá síðar.
Andstöðuflokkar Iríkisstj ó rnarinnar fá á hverjum fundi
samanlagt jafn langan ræðutíma og stj ómarflokkamir.
F. h. Miðstjórnar Fr amsóknarflokksins
Jónas Jónsson Eysteinn Jónsson
formaður. ritari.
AÐALFUNDUR
Iþróttasambands Islands
verður haldinn 27. og 28. júní n. k. í Reykja-
vík, Eimskipafélagshúsinu (Knupþingssalnum).
Dagskrá samkvæmt 6. og 7. grein laga í. S. í.
Sambandsstjórnin.
Barnafræöslan
Eftir Jörund Brynjólfs-
son alþm., formann
launamálanefndar.
Um allmörg undanfarin ár
hefir nokkuð verið um það tal-
að, að þörf væri á setning
nýrra launalaga. Fyrst og
fremst til þess að samræma
iaunagreiðslur ríkissjóðs og
hjá stofnunum þess opinbera,
og einnig til þess, eftir því sem
gjörlegt þætti, að fækka starfs-
mönnum ríkissjóðs og hjá
stofnunum þess.
Viðfangsefni launamálanefnd-
ar var að kynna sér málið, eft-
ir því sem hún frekast hafði
tök til. Henni var að því loknu
ætlað, að gjöra tillögur m. a.
um:
1. Hvernig draga megi úr útgjöld-
um til embættis- og starfs-
manna ríkis og ríkisstofnana,
með hliðsjón af fjárhagsgetu
almennings í landinu. Sérstak-
lega skal nefndin taka til at-
hugunar fækkun starfsmanna
ríkis og ríkisstofnana, samræm-
ing á launum þeirra, og að sú
venja sé afnumin, að embættis-
og starfsmenn þessir fái auka-
borgun umfram föst laun fyrír
vinnu, sem ætti að vera þáttur
í embættis- og sýslunarstarfi
þeirra.
2. Hvort og hvei’su draga megi að
öðru leyti úr beinum útgjöld-
um ríkissjóðs og rekstrarkostn-
aði ríkisstofnana.
3. Hvernig fyrir skuli koma lög-
gjöf um launagreiðslur banka
og þeirra stofnana, sem ríkið
styrkir með fjárframlögum,
enda verði launagreiðslur þess-
ara stofnana með löggjöfinni
samræmdar launagreiðslum
ríkisins
Tillögur nefndarinnar hafa
nú birzt. Það er ekki tiltöku-
mál, þó að menn kunni að
greina á um þær leiðir, er upp-
ástungur hafa komið fram um
að farnar verði í þessu máli. En
i-okkur skylda virðist mér hvíli
á þeim mönnum, er ófærar
telja þær tillögur, er stungið er
upp á, að gjöra meira heldur
en að rífa niður. Séu þeir sam-
mála um það, að óviðunandi sé
það ástand, sem nú ríkir,
er þeim skylt að benda á þær
leiðir, er þeir telja æskilegar,
eða æskilegri.
Launagreiðslur ríkisins og
hjá stofnunum þess eru tölu-
vert á 7. milj. kr. á ári. GreiðsL
ur vaxta og afborgana af
skuldum ríkissjóðs nema á ári
hátt á 3. milj. kr. Samtals eru
þetta, eins og nú er ástatt, ár-
legar greiðslur á 10. milj. kr.
Engin leið er að fullyrða neitt
um það, hvernig tekj ur ríkis-
sjóðsins reynast. En mörgum
mun finnast, að ekki sé það
ófyrirsynju, þótt reynt sé að
draga eitthvað úr starfsmanna-
haldi þess opinbera. Með því
móti einu er unnt að bæta laun
og minnka gjöld þessi, að veru-
legum mun. Tillögur nefndar-
innar yfirleitt ætla ég ekki að
gera að umtalsefni. Aðeins ætla
ég hér með nokkrum orðum að
drepa á tillögur nefndarinnar
um launakjör barnakennara.
Hefi ég alveg sérstakt tilefni t.:l
þess út af þeirri kveðju, er
Hlöðver Sigurðsson kennari á
Stokkseyri sendir meirihl.
launamálanefndar í Alþýðu-
blaðinu 8. f. m. Kennir þar
mikils misskilnings, og virðist
sem að höf. hafi alls ekki átt-
að sig á þeim tillögum, er fram
liafa komið um málið. Þetta
verður bert, þegar þess er
gætt, hverjar tillögur aðrar
hafa verið frambornar um
rnálið, sem sé till. Gunnar M.
Magnúss, (minnihl. l.n.), og frv.1
til fræðslulaga, er undirbúið var
á síðastliðnu ári af nokkrum
bamakennurum og flutt var á
þingi 1934. Þessar tillögur
minnist H. S. ekki á einu orði,
heldur en þær væru ekki til.
Virðist mér þó, sem þar sé af
nokkru að taka fyrir hann, ef
hann vill ræða um málið, hver
seiú í hlut á, eftir því seni efni
standa til.
Höfundur segir að við þre-
menningarnir (við vorum
reyndar fjórir) leggjum til
meðal annars:
„1. AÖ skólaskylda sé aðeins
fjögur ár, enda þótt víða sé
hún nú sex ár, eða að hrepps-
félög kosti eingöngu sjálf
kennslu yngri bama.
2. Að ríkið leggi aðeins til 45 kr.,
miðað við barn víðast hvar í
sveitum, en 70 kr. í kaupstöð-
um.
3. Að laun kennara miðist við
það, hvað mörgum börnum
þeir kenna, og skuli hver
kennari hafa 40 börn“.
Margt fleira segir höf. svo
að sé að athuga við till. meiri-
hl.
Nefndarmenn voru sammála
um það, að bæta þyrfti launa-
kjör alls þorra kennarastéttar-
innar frá því sem nú er. En
nefndinni þótti sýnt, að því að-
eins gæti það orðið, að kenn-
urum yrði fækJtað að mún frá
því, sem þeir eru nú (1933
voru þeir 409). Meirihluti
nefndarinnar vildi þær einar
tillögur gera, er til verulegrar
hagsbótar gætu orðið fyrir
stéttina í heild og barnafræðsl-
unni í landinu, og sem! að nokk-
ur von væri að fram næði að
ganga. Með þetta fyrir augum
samdi hann tillögur sínar.
Árið 1933 var varið samtals
á öllu landinu úr ríkissjóði til
barnafræðslunnar kr. 478.604.
Úr bæjar- og sveitasjóðum
samtals kr. 414,014. Þetta er
samtals kr. 892.618.
Kennslu nutu þ. ár í skólum
er ríkið styrkti samt. 11.576
börn.
Fræðslulögin heimila bæjar-
og sveitafélögum að lækka
skólaskyldualdur í allt að 7 ár-
um. Sum þeirra hafa gjört það,
og sum fært skólaskylduna í 8
ára aldur (Reykjavík).
Þetta hleypir barnatölunni
fram1.
1933 voru 9400 böm á aldr-
inum 10—14 ára, er það 2176
bömum færra en kennslu nutu
1933 í skólum er ríkið styrkti.
— Af þessum ástæðum, og
vegna þess hve kennarar eru
misjafnt launaðir, eftir því,
hvar þeir kenna, hefir það
leitt, að ríkið hefir greitt mjög
mismikið til bamafræðslunnar
í hinum ýmsu skólahérúðum.
T. d. var 1933 greiðslan úr
ríkissjóði á hvert skólaskylt
barn (10—14 ára):
I -Reykjavík ........ 61 lcr.
I kaupstöðúm, öðrum
en Reykjavík....... 76 —
í föstum skólum utan
kaupstaða ......... 67 —
Til farskóla ........ 23,40
Af þessu yfirliti er það
Ijóst, að hið mesta misrétti
hefir ríkt í greiðslum ríkis-
sjóðs til menntunar baraa í
landinu, . sem stafar að
nokkru af því, að í sumum
skólahéruðum styrkir ríkið
kennslu barna frá 7—14 ára,
en í öðrum aðeins 10—14 ára.
Sé heimilunum ómáttugt
orðið að annast kennslu bama
til 10 ára aldurs, svo viðun-
andi sé, verður ríkið að koma
þeiiú til hjálpar, en þó má það
ekki láta sig varða nokkum
hluta bama þjóðarinnar, og
láta reka á reiðanum, hvernig
um hin fer. Slíkt liðsinni verð-
ur að falla öllum börnum1 þjóð-
arinnar í skau,t, eftir því sem