Tíminn - 28.08.1935, Blaðsíða 2

146
TlMINN
Störf Fiskimálanefndar,
markaðnrinn í Suður-Ameríku o. fl.
Fráaðgn fulltrúa S.I.8. i nefndlnnl og viðtal
við fyrv. sendiherra Islands og Danmerkur
I Brasilíu
Tíminn heí'ir nýlejja átt tal
við Pálma Loftison forstjóra,
til að fá fréttir um störf Fiski-
rnálanefndar. En Pálmi er í
nefndini, sem fulltrúi Sam-
bands ísl. samvinnufélaga.
— Útlitið er þannig, segir
Pálmi, að enginn gengur þess
dulinn, að ekki eru glæsilegar
liorfur um sölu á fiskfram-
ieiðslu okkar. I fyrsta lagi er
um að kenna hinni almennu
innilokunarstefnu, sem nú geng-
ur yfir um allan heim. Einnig
veldur það miklu, að þau fáu
íönd, sem að undanförnu hafa
keypt saltfiskframleiðslu okkar
að miklu eða öllu leyti, auka nú
stöðugt sína eigin framleiðslu á
því sviði með eigin skipum.
— En veldur ekki einhæfnin
í fiskframleiðslu okkar nokkru
um það, hve sölumöguleikarnir
eru slæmir?
— Jú, og einmitt þetta er
Fiskimálanefndinni fullkomlega
ljóst. Vinnur hún að þvi eftir
inegni, að skapa nýja sölu-
möguleika með því að auka
fj ölbreytni fiskframleiðslunnar.
En sökum þess, að einhæfnin í
íiskframleiðslu okkar hefir
verið mikil — mestallt salt-
fiskur — tekur það langan
tíma og mikla fyrirhöfn, að
vinna örugga markaði í þeim
löndum, sem vilja fá fiskinn
óðruvísi meðhöndlaðann. Hefir
l’iskimálanefnd hafið starfsemi
á þessu sviði og gert tilraunir
vm nýjar verkunaraðferðir tii
að skapa nýja markaði í þeim
löndum, sem ekki hafa keypt
fisk af okkúr áður.
— Er um margháttaðar til-
raunir að ræða og er útlit fyr-
ir að þær geti komið sjávar-
útveginum að verulegu liði?
— Af þeim tilraunum um
breyttar verkunaraðferðir, sem
nefndin hefir með höndum og
almenningi er að einhverju
leyti kunnugt um, má fyrst
nefna herzlu á fiski. Hefir bæði
verið hertur bútungur („rund“-
fiskur) og flattur fiskur í
húsum og úti. Eru góðar horf-
ur um: að þessi tilraun ætti
að gefast ágætlega og verðið
á hertum fiski verði a. m. k.
sambærilegt við söluverð á
saltfiski. Annars er þess að
vænta, að út komi bráðlega op-
inberar skýrslur um þetta at-
riði.
— Hvernig gengur með
hraðfrysta fiskinn?
— Nýja dagbl. birti nýlega
ýtarlega grein um þetta efni
og er litlu þar við að bæta. —
Nefndin keypti sl. vetur hrað-
frystistöð Ingólfs G. S. Espho-
lin í Rvík, og nú eru vonir um
samningsbundna sölu á hrað-
frystum fiski til annara landa,
sérstaklega Englands. Er búið
um fiskinri í loftþéttum pökk-
um, (V2—6 kg. að þyngd), sem
ætlaðir eru til smásölu beint til
neytenda. Má geta þess, að
horfur eru ágætar unr að þessi
framleiðsla ætti að vinna sér
erlendan markað.
— Hafa ekki verið gerðar
neinar tilraunir um niðursuðu
á fiski?
— Jú, nefndin hefir með
höndum. ýmsar athuganir um
niðursuðu á fiski; einkum
upsa. Eins og kunnugt er, hef-
! ir upsinn verið að heita má
: v erðlaus svo að togurum hefir
| jafnvel ekki þótt borga sig að
í hirða hann. í sumar var gerð
I tilraun með að herða upsann og
er sýnt, að á þann hátt má fá
fyrir iiann góðan og arðbæran
markað. — Aðrar þjóðir, eink-
um Danir og Þjóðverjai- sjóða
niður upsa, sem þeir lita í dós-
um (Seelachs). Einnig búa þeir
| til úr honum kæfu. Er iðnaður
þessi talinn borga sig vel og
ætti ekki síður að geta orðið
okkur arðbær þar sem við höf-
um miklu greiðari aðgang að
auðugum upsamiðum.
— Hefir nefndin gert til-
raunir til að vinna aukinn
markað fyrir ísaðan fisk?
— Já, nefndin hefir unnið að
því og auk þess gert tilraunir
um bætta meðferð á ísuðum
fiski í kössum, en hvað með-
ferð á honum snertir stöndurn
við öðrum þjóðum, sérstaklega
Dönum og Norðmönnum langt
að baki. Fiskur sá, sem þann-
ig er fluttur út héðan, er tek-
inn úr kössunum erlendis og
seldur á opnum markaði eins
og hver annar togarafiskur.
Aftur á móti ganga Norðmenn
og Danir þannig- frá sínum
kassaísfiski, bæði hvað snertir
flokkun og aðra meðferð, að
kassarnir eru ekki tæmdir á
(pnum markaði, heldur gengur
fiskurinn í óbreyttu ástandi til
neytendanna.
— I hvaða löndum leitar
Fiskimálanefndin aðallega fyr-
ir sér um nýja og aukna mark-
aði ?
— Leitast er fyrir um mark-
aði fyrir frystan og nýjan fisk
í Belgíu, Hollandi og Frakk-
landi; hraðfrystan fisk, aðal-
iega í Tjekkoslovakíu, Sviss,
Póllandi og Englandi og einnig
ei unnið að því að fá markað
iyrir saltfisk í Suður-Ameríku.
— Hefir nefndin fleiri til-
raunir megj höndum.
— Já, hún hefir ýmislegt
fleira á prjónunum, sem ekki
er komið svo langt, að rétt þyki
að birta almenningi fyrst umí
sinn. Annars hefi ég greint yð-
ur frá verkefnum nefndarinn-
ar í stórum dráttum og get
bætt því við, að góðar horfur
eru á um það, að árangur geti
af þeim orðið og starf nefndar.
innar þannig náð tilgangi sín-
um.
F. C. B. Boeck, sendiherra
íslendinga og Dana á Spáni og
Portúgal, dvaldi hér á landi
nokkra daga í sumar til þess að
kynnast landinu og atvinnulíf-
inu hér. Áður hefir hann verið
sendihei'ra í Brasilíu í 5 ár.
Timinn hitti hann að máli
og spurði hann tíðinda.
— Mig langaði til þess að
kynnast Islandi eitthvað áður
en ég færi til Spánar, þar sem
Island hefir svo mikil við-
skipti þar. Ég hitti Harald
Guðmundsson ráðherra í Kaup-
mannahöfn og bauð hann mér
með sér hingað til Islands og er
ég honum sérstaklega þakklát-
ur fyrir það. Ég hefi verið hér
í viku, skoðað það sem ég hefi
getað af landinu, og kynnt mér
atvinnulífið, sérstaklega fisk-
framleiðsluna, og talað við
stærstu fiskútflytjendurna,
Fisksölusambandið og ýmsa
stærri verzlunarmenn og rætt
við þá um útflutninginn til
Spánar og verzlunina við Suð-
urlönd.
— Þér hai'ið verið lengi í
Brasilíu. Eru möguleikar fyrir
okkur Islendinga að selja
nokkrar vörur þangað?
— Já, Brasilíubúar kaupa t.
d. mikið af saltfiski. Fyrir
nokkrum árum keyptu þeir 46
—50 þúsund tonn á ári, en
nokkru minna nú, sökum
kreppunnar. Um 50% af öllum
þeim saltfiski, sem þeir kaupa,
er frá Nýfundnalandi, en hitt
mest frá Noregi og Skotlandi.
Sá fiskur, sem fluttur er inn
frá Skotlandi, er mest allt ís-
lenzkur fiskur, sem að ein-
hverju leyti er verkaður þar,
(n síðan fluttur til Brasilíu
sem skozkur fiskur. — Fiskur,
sem á að seljaast til Brasilíu,
verður að vera sérstaklega vel
þurrkaður og vel um búinn i
kassa.
— Er mikið keypL af niður-
■oðnum fisiki í Brasilíu?
— Já, töluvert. Alstaðar ber
fyrir augun niðursuðuvörur,
hvar sem komið er á landinu.
Fiskur er tæpast borðaður
nema annaðhvort saitaður og
þurrkaður, eða niðursoðinn.
Það ei', sem sagt, mjög mikill
markaður fyrir fisk í Brasilíu.
— Ilvað getið þér sagt um
starfið á Spáni?
— Ekkert að svo stöddu.
Ekkert annað en að ég verð bú-
settui- í Madrid, en er jafn-
framt sendiherra í Portúgal og
verð því öðru hvoru að vera í
Lissabon.
— Hvemig lízt yður á Is-
land sem ferðamannaland ?
— Alveg prýðilega. Island er
ákaflega fallegt, litimir eru
óviðjafnanlegir, fjöllin tignar-
leg og loftið tært. Sólarlagið á
Þingvöllum er ógleymanlegt.
Svo eru húsakynni hér prýði-
leg og maturinn ágætur, svo
að fólk, hvaðan sem er úr heim-
inum, ætti að geta verið hér
ánægt. Ég hefi mætt hér sér-
stakri gestrisni og vinsemd; og
það er einlæg ósk mín og von,
að geta komið hingað aftur áð-
ur en langt um líður, með konu
mína.
Og að síðustu vil ég biðja
yður að flytja öllum þeim, er
greitt hafa götu mína, alúðar-
kveðju og þakklæti, segir
sendiherrann.
t
Sigurður Oddsson
á Dagverðareyri
Fæddur 7. okt. 1851.
lláinn 5. ágúst 1935.
Með honum er fallinn í val-
inn einn af þeirri kynslóð, sem
nú er á förum, þeirri kynslóð,
sem háði úrslitabaráttu okkar
í sjálfstæðismálinu við Dani og |
baráttu fyrir bættri verzlun,
með því að brjóta niður vald
útlendu selstöðukaupmannanna,
og byggja upp samvinnufélags-
skapinn.
Sigurður var fæddur að Dag-
verðareyri við Eyjafjörð. For-
eldrar hans voru þau Oddur
Jónsson bóndi á Dagverðareyri
og Ambjörg Jónsdóttir kona,
hans.
Kona Sigurðai' var Rannveig
Jónsdóttir, sem látin er fyrir
nokkrum árum. Bjuggu þau
hjónin á Dagverðareyri allan
sinn búskap. Þau eignuðust 4
börn, er öll lifa: Kristján, kenn.
ai-a og- bónda á Dagverðareyri,
Jón, ljósmyndara á Akureyri,
Arnbjörgu, heima á Dagverðar-
eyri og Maríu, ekkju á Möðru-
völlum í Hörg'árdal.
Á Dagverðareyri hafa feður
Sigurðar búið hver fram af
öðrum í marga liðu og hafa
allir verið annálaðir dugnaðar-
og framfaramenn, hver á sín-
um tíma.
Sigurður var greindur mað- 1
ur og fróður um margt, kunni j
hann frá mörgu að segja, sem1
nú er fyrnt orðið. Fylgdist
hann og vel með öllu, sem fram
fór á sviði þjóðmálanna og skip
Morgunblaðið um
Sláturtíðin hér sunnanlands
er nú að byrja, og nú er líka á
ný hafin hin skipulagsbundna
rógsherferð íhaldsblaðanna til
að spilla fyrir kjötsölunni eins
og í fyrrahaust. Starfsemi
þessi byrjar á því, að Sigurður
Kristjánsson, höfundur mosa-
greinarinnar, sem á Alþingi
greiddi atkvæði gegti kjötlög-
unum, ber fram ósannar full-
yrðingar um það, að bændur
hafi ekkert haft upp úr lögun-
um og jafnvel fengið lægra
verð en áður. Samhliða flytur
Eimreiðin nýjar leiðbeiningar
um notkun fiskætis. 22. þ. m.
birtist svo í Mbl. löng grein
með fyrirsögninni: „Kjötsalan
og skipulagið. — Geta bændur
til lengdar lifað á blekkingum
stjórnarblaðanna?“ Nokkur at
riði úr þeirri grein skulu tekin
hér til athugunar.
Kjötverðið, sem allir
„mættu vel við una“.
Morgunbl. segir:
„Það væri vel farið, ef--
hið nýja skipulag kjötsölunnar
hefði fært þeim (þ. •. bændum)
12—25% hærra verð fyrir
irbfr sláíurtíðina
kjötið en áður, því að þá
mættu allir vel við una*)“ . .
Þessi yfirlýsing Mbl. er tals-
vert fróðleg, því að hún sker
úr um það, hvað íhaldinu finnst
vera viðunandi kjötverð til
bænda. íhaldið lýsir hérmeð
yfir því, að það telji að bænd-
ur megi „vel við una“, ef þeir
fái nú, eftir að kjötlögin komu
til framkvæmda, 12-—25%
hærra verð en þeir fengu áður
en kjötlögin vom sett.
Haustið 1933 fengu bændur
fyrir kjöt markaðsverð, sem
héi' segir:
Innanlandskjöt (af Suð-
urlandi)............68 aur.
Freðkjöt (útflutt) 78 aur.
Saltkjöt (útflutt) . . 58 aur.
Verðið, sem Mbl. segir að
bændur megi vera ánægðir með,
er þá þetta (fyrri talan mið-
uð við 12% hækkun og síðari
talan við 25% hækkun, sem
Mbl. virðist telja mjög vel við-
viðunandi) :
Innanlandskjöt
(af Suðurl.) 761/a—** *■
*) Leturbr. 'fímwu.
Freðkjöt (útfl.) S73/4—97l/> a.
Saltkjöt (útfl.) 651/4—721/2 a.
Hið raunverulega verð, sem
bændur nú hafa fengið, er 86
aurar fyrir innanlandskjöt (af
Suðurlandi), 81 eyri fyrir út-
flutt freðkjöt og 681/4 eyrir
fyrir útflutt saltkjöt.
Eftir áðurnefndri yfirlýsingu
Mbl. um hvað sé „vel viðun-
andi“ kjötverð, hafa þá sunn-
lenzku bændumir í ár fengið
meira en þeir þurftu, og sömu-
leiðis saltkjötsbændurnir, ef
miðað er við 12% hækkun, en
á útflutta freðkjötinu virðist
Mbl. álíta, að verðið þurfi að
hækka enn um a. m. k. 61/4 eyri,
sem væntanlega ætti þá að
taka af sunnlenzku bændunum.
Það er þá líklega þetta, sem
Jón í Dal og hans nótar kalla
,,fiamleiðsluverð“ kjötsins!
„Sæmileg útkoma skipu-
lagsins*.
Síðar í greininni stendur:
„Segja mætti, að þessi út-
koma fyrsta árs skipulagsins
væri sæmileg, ef innlendi mark-
aðurinn hefði ekki beðið neinn
hnekki við verðjöfnunarskatt-
inn*). því að þá hefði það unn-
*) Leturbreyting Timans.
izt, að verðjöfnunarskatturinn,
sem tekinn var af innlendu söl-
unni, hefði bætt upp verðfall
það, sem varð á erlenda mark-
aðinum*)“.
Hér slær blaðið enn af verð-
kröfunum fyrir hönd bænd-
anna.
Eftir þessu hefðu þeir, sem1
flytja kjöt út, „mátt vel við
una“, ef þeir hefðu fengið bætt
upp verðfallið, sem! varð á er-
lenda markaðinum, þ. e. fengið
sama verð og haustið 1933!
Og sunnlenzku bændurnir
ináttu eftir þessu „vel við una“,
„ef innlendi markaðurinn hefði
ekki beðið neinn hnekki við
verðjöfnunarskattinn".
Eftir þessum hugsanagangi
Mbl. mega þá allir bændur „vel
við una“ og meir en það. Þeir,
sem út flytja,hafa fengið meira
en sem nam verðfallinu á er-
lendum rriarkaði. Sunnl. bænd-
ur hafa sinn innlenda markað
óskertan, þrátt fyrir „verð-
jöfnunarskattinn“**), og hafa
*) Lpturbreyting Tímans.
**) Við síðustu mánaðamót voru
um 2% af kjötframleiðslu síðasta
ár» óselt í landinu, meet af full-
orðnu fé. Má nú heita selt.
auk þess fengið 18 aurum
hærra verð en haustið áður.
Og samt skammast Mbl.
mennirnir út af kjötlögunum
og þykjast vera óánægðil- fyrir
hönd bænda!
Vísvitandi blekkingar
Morgunbl.
Þá gerir Mbl. sérstaklega að
umtalsefni kjötverðið til bænda
í Sláturfélagi Suðurlands s.l.
haust — og þykist vilja benda
á ósamræmi í skýrslu kjötverð-
lagsnefndar annarsvegar og
grein Páls Zophóníassonar í
Tímanum hinsvegar. Um þetta
segir blaðið m. a.:
„Páll Zophóníasson, núver-
andi formaður kjötverðlags
nefndar, segir í grein í Tímán-
um nýlega, að innlenda verðið
til bænda á 1. fl. dilkakjöti hafi
sl. haust verið 92 aurar pr. kg.
En í skýrslu kjötverðlagsnefnd.
ar segir, að verðið til bænda í
Sláturfélagi Suðurlands hafi
verið 86 aurar pr. kg.“.
1 þessu er ekkert ósamræmi.
P. Z. tilgreinir verðið á 1. fl.
dilkakjöti, þ. e. 12 kg. kropp-
um og þyngri. Kjötverðlags-
nefndin tilgreinir meðalverð alls
kjöts af kroppum yfir 10 kg.
Og það ætti Mbl. að vita, að
Athugmmd
um vegabætur á Héraði
Það er sérstaklega vegar-
spottinn á milli Egilstaða og
Ketilsstaða á Völlum, um 7 km.
að lengd, sem við undirritaðir
leyfum okkur að gera hér að
umtalsefni, þar eð vegarkafli
þessi mun vera sérstakur i
sinni röð að frágangi, en liggur
þó miðleiðis á Héraði og er til-
tölulega fjölfarnastui' af veg-
um þaU bæði með hesta og
bíla.
Síðastliðið haust og í sumar
hafa verið gerðar þær bætur á
vegi þessum sem við vægast
sagt teljum mjög vafasamar og
gera hefði mátt miklu betur
með sama tilkostnaði.
Vegabætur þessar hafa ver-
ið í því fólgnar, að ofan í veg-
inn hefir verið borin svo gróf
möl, að ótrúlegt er, að hún
skuli hafa verið valin af vön-
um verkstjórum, þar sem' nóg
er af fínni möl fyrir hendi. Auk
þess hefir illa verið jafnað úr
hlössum og líkast til alls ekki
verið rakað yfir veginn, því að
hann líkist mest stórgrýtisurð.
Kveður svo rammt að, að
bílstjórar kvarta. undan mikl-
um hristingi og miklu sdti á
bíldekkum á vegi þessum, og þá
getur hver hugsandi máður
ímyndað sér, hvernig er að fara
um veginn á hestum'.
Þarna velta hófar hestanna á
stærðar hnullungum, sem liggja
svo þétt, að hestarnir vita
varla, hvar þeir eiga að bera
niður fætuma.
Hver hestur kveinkar sér á
vegi þessum, maður sér blátt
áfram blessaðar skepnumar
taka út við að fara þennan veg,
en fyrir hestaeigendur og dýra-
vini er það hreinasta kvöl að
sitja á hestum sínum þessa
leið, auk þess sem eigi verður
farið greitt. Hestar, sem notað-
ir eru mikið á svona vegi, verða
bæði kargir og fótaveikir, og
er þá illa farið, ef „vegabætur"
aði sér jafnan í sveit hinna
frjálslyndu og framsæknu
manna.
Við, sem kynntumst Sigurði
sál„ munum æfinlega minnast
hans með þökk og' virðingu.
Jóh. Eiríksson.
mikið af kjöti Sf. Sl. kemst
ekki í 1. flokk. Enda er blekk-
ingin sjálfsagt framsett vísvit-
andi.
Mbl. heldur því hinsvegar
íram gegn betri vituna, að
„mismunurinn“ stafi af pví, að
of lágt verð hafi verið reiknað
fyrir gærur og P. Z. hafi ekki
tekið tillit til þess.
En það hefir P. Z. einmitt
gert.
Sf. Sl. reiknaði sem sé 1. fl.
kjöt til bænda á 96 aura pr. kg.
Þar af voru raunverulega 4
aurar tilfærðir frá gæruverði.
Þess vegna var hið raunveru-
lega verð fyrir 1. flokk 92 aur-
ar eins og P. Z. segir.
En meðalverð 1. og 2. flokks
var ekki nema 86 aurar, eins og
segir í skýrslu kjötverðlags
nefndar. Þetta sama meðalverð
(1. og 2. fl.) var ekki nerna
68 aurar haústið 1933. Hagn-
aður af kjötlögunum þannig 18
aurar pr. Lg.
Þetta skilja sjálfsagt allir,
jafnvel ritstjórar Morgunblaðs-
ins.
Ái'ásiriiar á Helga Bergs
Þó heldur Mbl. áfram sama
söngnum og í fyrra umi það, að
bændur á Suðurlandi séu, vegna