Tíminn - 25.09.1935, Blaðsíða 3

TlMINN
163
Þessar bækur
eru nýlega komnar út:
Hul(l; safn alþj'ðlegra fræða islenzkra. (Útgefendur: Hannes Þorsteinsson.
Jón Þorkelsson, Olafur Daviðsson, Pálmi Pálsson, Valdiniar Ásmundsson),
‘2. útgáfa, 1. bindi. Með myndum hinna upphaflegu útgefenda og stór-
fróðlegum inngangi eftir sira Þorvald Jakobsson, sem annast hefir þessa
útgáfu. Verð 8 krónur.
Sagnakver dr. Björns Bjarnasonar frá Viðfirði. Með mynd hans. Bæði kverin
i einu bindi, með formála eftir Helga Hjörvar. Verð kr. 5,60.
Ævintyri handa börnum og- unglingum. Þýtt hefiv dr. Björn Bjarnason frá
Viðfirði. 2. útgáfa. Með formála eftir Sigurð Jónsson skólastj. Verð 3 kr.
Vakin skal athygli á þvi, að Huld og Sagnakver verður ekki unnt að fá
lánuð i lestrarfélögunum né á neinum bókasöfnum næstu 3 árin.
Alit eru þetta bækur, sem notið hafa dæmafárra vinsælda og mjög að
verðleikum, en um langt skeið verið með öllu ófáanlegar. Þær fást nú hjá
flestum bóksölum. en ef einhversstaðar reynist erfitt að ná i þær úti um land-
ið, geta menn, án þess að þær verði fyrir það dýrari, pantað þær befnt frá
forleggjaranum, sem er:
BÓKAVERZLUN SNŒBJARNAR JÓN5S0NAR.
Happdræiii
Háskóla Islands
Dregið verður í 8. flokki 10. október.
A þessu ári eru eftir vinningar sem hér segir;
í 8. fl. 450 samtals 90200 krónur.
í 9. fl, 500 — 103900 —
í 10. fl. 2000 — 448900 —
Samtals 2950 vinningar — 643 þúsnnd krónur,
meira en 3/5 allrar vinningsupphæðarinnar.
böndum“ með algerlega ónauð-
synlegan varning og búa jafn-
framt til „utan frá“ ,,pressu“
á gjaldeyrisnefndina., að leyfa
innflutning, sem hægara hefði
verið að standa á móti, ef
„luxus-flakkararnir“ hefðu ekki
verið á ferðinni.
Síðar vinnst e. t. v. tækifæri
til að gera nánari grein fyrir
vinnubrögðum og forfrömun
einstakra „luxusflakkara“ nú
upp á síðkastið. Það gæti ver-
ið Mbl. til umþeinkingar nokkra
daga,, og vel verðskuldað end-
urgjald fyrir að hafa fundið.
upp „brandarann“!
Bráðafár
á Suðurlandi
Bráðapest er farin að gera
vart við sig í stórum stíl víðs-
vegar um allt Suðurland.
Þegar fyrir viku síðan var
farið upp fyrir afj éttargirð-
ingu Flóamanna til að sækja
fé það, sem safnazt hafði
að girðingunni, fundust milli
40 og 50 kindur dauðar úr
bráðapest. Einnig hefir margt
fé drepizt úr fárinu í Rangár-
vallasýslu og m. a. eitthvað á
ölluni bæjum í Fljótshlíðinni.
Er vitað að þar hafi drepizt
sex dilkar hjá einum bónda.
Er næsta óvenjulegt, að
bráðafár geri mikið vart við
sig svo snemma á haustin. Er
ófyrirsjáanlegt þvílíkur vá-
gestur pestin getur orðið sunn-
lenzkum bændum, og það því
fremur, sem slátrun er ekki
hafin og það fé, sem til slátr-
unar fer, verður ekki bólusett.
Virðist því eigi annar vegur
greiðari úr því sem komið er,
en að hraða slátrun svo sem
mögulegt er, til þess að skaði
bænda af völdum bráðafársins
verði sem minnstur.
í vor, þegar Páll Zophónías-
son ráðunautur var á ferða-
lagi um Suðurlandsundirlendið
í kúasýningaleiðangri, lagði
liann fast að bændum' að bólu-
setja dilka sína strax við
bráðapest. Gat hann þess, að
ef lömb væru bólusett að vor-
inu, yrðu þau ekki móttækileg
fyrir bráðapest fyrr en seint
unum til að hjálpa til að skapa
sjálfum sér og öðrum atvinnu?
Og er skilningur manna vak-
inn á hættu þeirri, er stafar af
of mikilli auðsöfnun einstakl
inga og örbirgð annara?
Eða eru unglingarnir yfirleitt
orfaðir nógu mikið til að eign-
ast sjálfir góð áhugamál?
Bylting — umbætur.
Sumir sjá enga meinabót
aðra en að bylta um núverandi
þjóðskipulagi, afnema einka-
eign manna og reisa nýtt þjóð-
skipulag. Um skoðanir þessara
manna skal ekki dæmt hér. Og
þó að eitthvað nýtt og full-
komnara kunni að bíða í fram-
tíðinni í þessum efnum, þá er
að taka því þjóðskipulagi, sem
er, og líklegt er að verði fyrst
um sinn, a. m. k. meðan svipað
er í nágrannalöndunum, og
gera það bezta úr því. Tómas
Sæmundsson, einhver hinn á-
gætasti umbótamaður síðustu
aldar, sagði: „Þótt takmark
vort eigi að vera himnaríki, þá
megum vér ekki gleyma því, að
leið vor liggur fyrst yfir jai*ð-
ríkið“.
Hjálpræði verkamanna-
samtakanna.
Verkamannasamtökin, sem
hafa átt að vera og eru oft
sverð og skjöldur fátæk-
asta fólksins í landinu, hafa
Tfirlýsin;
trá,
Hannesi Thorarensen
Viðvíkjandi forstöðu vín-
verzlunarinnar hefir blaðinu
borizt eftirfarandi yfirlýsing
frá núverandi forstöðumanni
verzlunarinnar, hr. Ilannesi
Thorarensen:
„Vegna ummæla Morgun-
blaðsins 17. og 20. þ. .m., í
garð hr. Ólafs Sveinssonar, vil
ég taka þetta fram:
Mér var s agt upp stöðu
minni fyrir aldurs sakir, og
skyldi ég láta af starfi 1. ágúst
s. 1. Eftir beiðni minni varð þá
að samkomulagi að ég tæki hr.
Ólaf Sveinsson, eða þann er
hann óskaði að setja í sinn
stað, gegn því að ég héldi
starfinu til áramóta.
Eftir beiðni hr. Ólafs Sveins-
sonar tók ég hr. Snorra Jóns-
son- verzlunarmann, í hans
istað, og hefir mér reynst hr.
Snorri lipur afgreiðslumaður.
Reykjavík 20. september 1935.
Hannes Thorarensen.“
Staðfestir þessi yfirlýsing H.
Th. það, sem sagt er hér á
öðrum stað í blaðinu, viðvíkj-
andi fleipri Morgunbl.
á haustin. Kvað Páll sérstaka
ástæðu til að bólusetja í vor,
því að gróður hefði komið
snemma og því fyrr sem
greri, því fyrr sölnuðu grös,
og þessvegna mætti vænta
þess, að bráðafárið gerði vart
við sig snemma í haust.
Nokkrir bændur fóru að ráð-
um Páls og bólusettu lömb sín
áður en þeir ráku þau á af-
rétti, en allflestir sinntu því
miður ekki aðvörun hans. Eru
nú fram komnar afleiðingar
þess, en ekki er vitað að
þeir bændur hafi orðið fyrir
fjárskaða, sem bólusettu lömb
sín í vor.
aðallega beitt sér fyrir launa-
hækkun í krónutali hjá verka-
lýðnum, en fremur láðst að
vinna að raunverulegum um-
bótum fyrir verkafólkið. Sum-
staðar hafa þau þó gert slíkt.
í svipinn sýnist kauphækkun-
in vera til bóta fyrir það. En
oftast er hækkunin tekin jafn-
óðum aftur af fésýslumönnun
um í gegnum hærra vöruverð,
hækkandi húsaleigu o. fl. Kaup-
hækkunin verður ekki sjaldan
til þess, að vélar eru teknai’
til notkunar í stað mannafla,
eða að framleiðslan dregst
saman, af því að hún er þá
ekki samkeppnisfær í verði við
svipaða erlenda framleiðslu.
Verkafólkið situr svo of oft
uppi með háa kauptaxtann á
pappírnum, en það sem mest
á ríður skortir. Það vantar at-
vinnuna. Og hver er bættari
með, þó að kauptaxtinn sé hár,
i'ái hann ekkert að gera?
Grennslist menn eftir, hverj-
ii eiga og séu aðalmenn í hin
um blómlegu verzlunum, verk
smiðjum o. fl. framkvæmdum
samvinnumanna hér í ná-
grannalöndunum, þá verður
langvíðast svarið: verkamenn
og smáframleiðendur og þó
einkanlega forvígismenn verka-
mannasamtakanna. En hér?
Hér hafa verkamenn og verka-
lýðsforingjar sætt sig við ár
eftir ár í heila áratugi, — uml
Skólum loknð til 15. október. —
Mæmisóttin heldur áfram að
breiðast út. hér í bænum. Síðan 18.
þ. m. hafa bætzt við sjö ný til-
h'lli. Seinasta tilfellið var á laug-
ardaginn. Landlæknir tilkynnti
iiéraðslækni i fyrradag þá ákvörð-
un lieilbrigðisstjórnarinnar, að
öllu skólahaldi hér i bænum yrði
fiestað til 15. okt. næstk.
Nýlega voru gefin saman í
hjónaband ungfrú Guðrún Magn-
úsdóttir og I-Iákon Bjarnason
sk ógræktaistjóri.
Undanlc rið hafa verið úrkomur
töluverðar á Norðurlandi og frem-
m kalt í veðri. Snjóaði einn dag-
inn allt í iður að sjó, og ekki ó-
liklegt, £.ð snjókoma hafi v.erið
töluverð á afrétti.
Silfurbrúðkaup áttu 22. þ. m.
þau hjónin Sigurjón Jóhannsson
l:a Seyðisfirði og Helga Arn-
i grímsdóttir.
j Dómstólamál út aí danska
g j aldeyrisverkf allinu. Bráðlega
verða dómstólar látnir skera úr
þ'j • Danmörku hvort gjaldeyr-
isráðstafanir þær, sem L. S. fé-
lögin dönsku hafa liafið, eru lög-
11111 samkvæmar. Verður fyrsta
málið hafið gegn sláturhúsi í
Kolding. Stjórn sláturhússins í
Svendhorg lvefir álcveðið að fresta
framkvæmdum í gjaldeyrismálinu
þangað til úrskurður dómstólanna
er fenginn. Ákveðið hefir verið
að bráðlega fari fram umræður
í danska útvarpinu um gjaldeyr-
ismálið og það hvort bændur fái
sanngjarnt verð fyrir gjaldeyri
sinn.
Skírnir, tímarit Bókmenntafé-
lagsins, er kominn út. Efnisyfir-
lit: Matthías Joehumsson eins og
hann kom mér fyrir sjónir, eftir
Indriða Einarsson, Síra Matthías
Jochumsson, eftir Einar H. Kvar-
an, Gröndal, Steingrimur, Matt-
hías, eftir Steingrím Matthíasson,
Matthías Jochumsson, eftir Árna
Pálsson, Matthías Jochumsson,
eftir Guðmund Finnbogason, Dr.
Ilannes þorsteinsson, eftir Einar
Arnórsson, Tækni og menning,
eftir Guðmund Finnbogason,
Bleik lauf, eftir Jakob Thoraren-
sen, Höfuðskáld Norðmanna vest-
an hafs, eftir Richard Beck, Stofn-
un Fjölnis, eftir Sigurð Nordal,
Gamanbréf Jónasar Hallgrímsson-
ar, eftir Stefán Einarsson, Abes-
sinía, eftir Hallgrím Hallgríms-
son, Ilallmundarkviða, eftir Guð-
mund Finnbogason, þing þórólfs
Mostraskeggs, eftir Ólaf Lárusson
og loks ritfregnir, eftir marga.
leið og þeir hafa barizt fyrir
hækkuðum verkalaunum —, að
arka sjálfir með krónurnar
sinar í heildsala eða smásala-
búðirnar. Þeir hafa látið
sína höfuðandstæðinga fjölga
og aukast að þrótti, með því
að skenkja þeim þetta 20—50
aura af hverri krónu, er þeir
höfðu unnið sér inn með súr-
um sveita eftir hinum háa
kauptaxta, er verklýðsfélagið
„sigraði“ með í síðasta verk-
falli sínu.
Vinnutæki og verkamenn.
Til að draga úr auð og ör-
birgð einstaklinga og auka
ábyrgðartilfinninguna og* áhug-
ann eiga þeir er vinna að hafa
ráð á vinnutækjum sínum sjálf-
ir. Það er óeðlilegt að einhverj-
ir örfáir einstaklingar, sem
hafa fengið veltufé almennings
til umráða sem „eign“ eða lán,
reki atvinnufyrirtækin með
fjölda leiguþjóna, stöðvi þau
svo ]iegar illa, gengur eða láti
iánsstofnanirnar tapa hjá sér,
en þegar vel gengur stingi
þeir ágóðanum á sjálfa sig. Og*
hvers vegna. eiga þeir er vinna
— í sveit eða við sjó —
ekki fremur að fá veltuféð til
afnota en einhverjir „smákóng-
ar“, sem verið er að halda uppi
ár eftir ár af lánsstofnunum
með því að lána þeim trýgg-
Stórbruni í Ölfusi. Aðfaranótt
wunnudagsins gaus upp eldur í
heyhlöðu að Vorsabæ í Ölfusi og
brunnu þar nærfellt 2000 heyhest-
ar, 3 nautgripir, 2 heyhlöður, fjós,
hesthús, fjárhús og margt annað
Mjrðmætt — allt óvátryggt. Kl. 2
um nóttina vaknaði Sólveig Niku-
hisdóttir, húsfreyja í Vorsabæ, við
eldsbjarma á vegg í svefnherbergi
sinu og leit út. Sá hún ]rá hlöður
og liús standa í ljósum ioga. þeg-
ar fólkið kom út var eldurinn orð-
mn svo magnaður, að ekki varð
nálægt lionum komið. — Geysaði
eldurinn alla nóttina og fram a
morgun. Fóru boð um sveitina og
komu nær aliir verkfærir menn úr
Ölfusi (il hjálpar, en fengu ekki
við neitt ráðið, enda var norð-
austan hvassviðri, sem æsti eldinn.
Kl. 7 um morguninn kom slökkvi-
vagn úr Reykjavík með slöngu og
dælu, og tókst þá innan klukku-
stundar að kæfa eldinn að mestu
leyti. — Álitið er að upptök elds-
ins hafi vcrið í heyinu.
Mænuveiki hefir stungið sér nið-
ur ;i Isafirði og þar í grennd. 3
sýkingar hafa orðið á ísafirði, 2
i Nauteyrarhreppi, ei.n í Súðu-
vík og ein í Bolungarvík.
Mjólkursamlag Kaupfélags Skag-
firðinga hefir nýlega gefið út
reikninga til viðskiptamanna
sinna. Fyrsta 1% mánuð af starfs-
tímanum júlí—ágúst, greiðir það
út 16 aura fyrir hvern lítra af
meðalfeitri mjólk, þ. e. með 3,8%
fitumagni. Samiagið hefir unnið
úr mjólkinni smjör, osta og skyr.
þar sem það hefir ekki starfað
nema 114 mánuð, eru mjólkurost-
ar ekki enn komnir á markað.
Tvisvar í viku hefir mjólk verið
send til Siglufjarðar. Bændur eru
yfirleitt. mjög ánægðir, enda er
þessi útkoma fram yfir vonir, þeg-
ar þess er gætt, að mjólkurmagn-
ið er lítið í byrjun og vinnslu-
kostnaður því hiutfallslega hærri
on ella.
Vorboðar, ijóð eftir Pétur Jak-
obsson, eru komin á bókamarkað-
inn. Fást í bókaverzlun Sigfúsar
Eymundssonar, samanber auglýs-
ingu á öðrum stað í blaðinu. —
Bókin er 10 arkir í stóru átta
blaða broti. Efni bókarinnar eru
ýms tækifæriskvæði, en allmikill
kafli hennar eru kvæði ort út af
þjóðsögum.
Síldveiðin í Faxaflóa. Síldveiði
í Faxaflóa hefir aldrei verið meiri
i sumar en síðastl. laugardag og
sunnudag. þessa tvo daga voru
saltaðar 3.267 tn. af síld á útgerð-
arstöðvum við Faxaflóa. Mest
var veiðin í Keflavílc.
mgarlítið fé almennings í mil-
jónatali?
Mestu vandamálin framund-
an eru þau, að allir, sem vilja
vinna fái vinnu og njóti þess
hvernig þeir vinna. Hvar sem
litið er á þessu landi eru verk-
efnin. Og það liggur við að sé
fagnaðarefni fyrir ungt dáð-
ríkt fólk, að sjá hve mikið er
liér alstaðar ógert: í útgerð,
landbúnaði, iðnaði o. fl. Alstað-
ar hrópa verkefnin á dugandi
karla og konur.
Hvað sem öllum þjóðernis-
hreyfingum líður, þá er það
oftast svo, að íslendingnum
þykir vænst um þetta land, sem
hefir fóstrað hann. Ilann ann
því krafta sinna bezt og trú-
ir á framtíð þess, sem er flétt-
uð inn í hans eigin vonir og*
]*>rár, og hann tekur undir með
mesta núlifandi íslenzka ljóð-
skáldinu:
„Veri blessað vort víðsýna
fámenna Frón,
hvílík framtíð þess börnum
með stórleita sjón
yfir vélar og vinnandi hendur“.
En þá eiga þær vinnandi
hendur líka að hafa full ráð
yfir vélunum í samvinnu hver
við aðra.
Vigfús Guðmundsson.
Til lcaapendanna
Að marggefnum tilefnum
skal enn tekið fram, að þeir
sem borguðu árgang Tímans
árið 1934, áttu og eiga að fá
1. árg. Dvalar. Þeir, sem enn
eiga eftir að fá Dvöl, vitji
hennar til næsta innheimtu-
manns blaðsins eða á afgreiðsl-
una, í Reykjavík. Hún er ekki
send með pósti til hvers ein-
staklings.
Þess er vænst, að semj allra
flestir kaupendur blaðsins sýni
því skil nú í haust. Verð
þessa árgangs var sett svo lágt
— aðeins 7 krónur — í þeirri
von, að menn ættu hægara
með og væru fúsari til að
standa í skilum við blaðið.
Skilvísir kaupendur Tímans
FramleiðslukostR-
aður dilkatjSts"
Eftir Gunnar Þórðarson
bónda í Grænumýrartungu.
Það hefir um hríð verið all-
mikið umdeilt atriði, hvort ger-
legt væri að reikna út og á
kveða. með fullum rökum fram-
leiðsluverð landbúnaðarafurða.
Búnaðarþing hefir nú látið
gera tilraun til þess, hvað við-
víkur dilkakjöti, og hafa nið-
urstöður nefndarinnar þegar
verið birtar almenningi.
Það sem fyrst vekur undrun
manns við lestur nefndarálits-
ins er, að forsendurnar virðast
benda á, að ekki sé unnt að
skapa sér rökstudda ályktun
um meðalverðið af þeim gögn-
um, sem fyrir lágu. En þó hef-
ir nefndin slegið föstu ákveðnu
verði, sem hún telur óhætt að
byggja á eindregnar kröfur tii
ríkisstjórnarinnar um að full-
nægja, þrátt fyrir það þótt
þeir viti, sem allir aðrir, að
ómögulegt er að framkvæma
slika verðhækkun.
Það má ef til vill gera sér í
hugarlund, að nefndarmenn
hafi ályktað sem svo, að það
væri bændastéttinni í hag* að
gera sem hæstar kröfur, hvað
sem röksemdum líður. Hafi svo
verið, þá skjátlast henni mjög.
Kolaverzlun
SIGURÐAR ÓLAFSSONAR
Símn.: KOL. Reykjavik. Sími 1933
Ferðam enn
ættu að skipta við Kaupfélag
Reykjavíkur. — Þar hafa þeir
tryggingu fyrir góðum og ó-
dýrum vörum.
TRtr LOFUN ARHRING AR
ávalt fyrirliggjandi.
HARALDUR HAGAN,
Austurstr. 8. Sírni 8890
geta fengið 2. árg*. Dvalar með
tækifærisverði, meðan upplagið
endist.
Grundvöllur þess, að kröfur
okkar séu teknar til greina,
livort heldur er af valdhöfum
eða neytendum, er að þær séu
nægilega, rökstuddar um að
vera sanngjarnar, og hinsveg-
ar möguleika á framkvæmd
þeirra.
Þessu virðist mér hvorugu
til að dreifa í þessu tilfelli. —
Nefndin hefir yfir gögnum að
ráða aðeins frá 33 bændum af
um 6000, sem hún telur viðlit
að bygg-ja á og niðurstöður
þessara, búreikninga eru svo
geisilega mjsmunandi, að sum-
ii* geta framleitt kjöt fyrir la*.
0.80 kg. en aðrir þui’fa að fá
kr. 2.06. Nú má geta nærri, að
þegar tekinn er svona sárlítill
hluti af bændum til athugun-
ar, og* það af handahófi, þá
hlýtur bilið á milli framleiðslu-
kostnaðar eftir þeim útreikn-
ingi, sem fylgt er, að vera
miklu meira en hér kemur i
ljós, og ekki af því unnt að
vita, hver niðurstaðan yrði, ef
um víðtæka rannsókn væri að
ræða.
Auk þess getur tvennskonar
viðhorf komið til greina þeg-
ar reikna skal framleiðsluverð.
Annað, sem fæst með form-
bundnum búreikningum, sem
þá eru að nokkru byggðir á
tilbúnum tölum, sem alltaf má
deila um, svo sem kaupi hjóna
og* fæði, oð e. t. v. vöxtum. Og