Tíminn - 06.11.1935, Blaðsíða 2

186
TlMlNN
Glæfraspil Kveldúlfs
með Siállstæðisflokkinn
Síðustu tíðindi af fram-
komu Ólafs Thors, í opinber-
um málum, hafa komið mörg-
um flokksmönnum hans, sem
utan við þingið standa, nokkuð
hastarlega á óvart. Þessi tíð-
indi ásamt nokkrum öðrum,
sem orðið hafa upp á síðkastið,
eru nú að opna augu þessara
manna fyrir því, hverskonar
glæfraspil það er, sem nú er
verið að leika með Sjálfstæðis-
flokkinn og kjósendur hans.
Síðan Jón heitinn Þorláks-
son, út af því sem hann sjálf-
ur nefndi „þingsvik“ flokks-
manna sinna í kjördæmamál-
inu, lét af fórmennsku flokks-
ins, hafa Kveldúlfsbræður
hrifsað öll völd og yfirráð í
flokknum í sínar hendur. Um-
boð þein*a 22 þúsund kjósenda,
sem um síðustu kosningar
greiddu Sjálfstæðisflokknum
atkvæði, er nú algerlega á
valdi þessara manna. Og í
krafti þessa valds hafa þeir
upphafið hina og aðra pólitíska
æfintýra- og vandræðamenn,
sem eru þeim þægir þjónar, en ;
áður hafði verið haldið niðri [
af hinum gætnari mönnum í
flokknum. Og í samræmi við
það er nú Sjálfstæðisflokkur-
inn að breyta stórlega um svip
og vinnuaðferð frá því, sem
áður var — og það mjög til
hins verra.
Þetta eru alvarleg tíðindi, og
þá fyrst og fremst fyrir stuðn- .
ingsmenn og kjósendur flokks- •
ins, sem meira og minna óaf-
vitandi hafa léð lið sitt til þess
sem orðið er. I flokknum er nú
aðeins eilt ríkjandi sjónarmið,
sjónarmið Kveldúlfs og hinna
skuldugu eigenda hans. Lands-
málaflokkur, sem byggður er
á fylgi 22 þúsund manna, er
nú notaður sem verkfæri í
þjónustu þessa vafasama fyrir-
tækis. Það er gott fyrir Kveld-
úlfsbræður, en því fylgir gífur-
leg ábyrgð fyrir stuðnings-
menn og kjósendur flokksins,
ábyrgð, sem þeir áreiðanlega
ekki óska eftir að bera til
lengdar.
Því að það verður ekki vé-
fengt, að innan Sjálfstæðis-
flokksins er fjöldi manna, sem
ekki eru glæframenn á neinn
hátt, og ekki kæra sig um að
reka þá æfintýra- og ábyrgð-
arleysispólitík, sem ólafur
Thors og bræður hans fyrir-
skipa flokknum. Slíkum mönn-
um hlýtur að þykja það nokk-
uð ótrygg undirstaða að láta
fyrirtæki, sem hefir það höfuð-
áhugamál að fleyta miljóna-
skuldum sínum yfir boða gjald-
þrotsins, með einum eða öðrum
ráðum, vera allsráðandi um
stefnu flokksins. Þeim getur
ekki fundizt slíkt ástand æski-
legt innan þess flokks, sem allt
fram á síðustu ár hefir skreytt
sig með því fyrst og fremst,
að þykjast vera kjölfestan í
fjármálastjóm. þjóðarinnar.
Þeim getur ekki verið það neitt
sérstakt áhugamál, að láta
Kveldúlfsbræður nota flokkinn,
sem „privat“ eign, til þess að
halda uppi þeirra forsjárlausa
eyðslulífi, án tillits til annara
áhugamála og sjónarmiða, sem
vera kunna i flokknum.
Svo langt hefir hún nú geng-
ið, hin ósvifna einkanotkun
Kveldúlfs á Sjálfstæðisflokkn-
um, að Ólafur Thors hefir
kúgað þingmennina til þess að
neita að taka þátt í meðferð
utanríkismálanna með öðrum
flokkum — m. a. til þess að
hefna(!) fyrir „móðgun“, sem
hann telur, að einn af bræðr-
um sínum — maður sem ekki
er einu sinni fulltrúi flokksins
— hafi orðið fyrir í blaða-
grein!
Er það í raun og veru vilji
hinna gætnari Sjálfstæðis-
manna, að flokkur þeirra á
þingi neiti því samstarfi, sem
honum ber skylda til að taka
þátt í, um þá tegund mála, sem
nú er allra alvarlegust með
þjóð vorri, sjálf utanríkismál-
in? Eru þeir við því búnir að
taka afleiðingunum af þvílíkri
ósvinnu, sem Kveldúlfur þröng-
var þingmönnunum . til að
fremja?
Ætla þeir að láta hinn of-
stopafulla og óvitra foringja,
skuldakónginn ólaf Thors,
halda áfram að hætta æru og
framtíð flokksins við hið græna
borð?
Stjórnarflokkarnir
afnema fiskskattinn
Kveldúlfur svarar með því að banna þingmönnum Sjálfstæðis-
flokksins að mæta í utanrikismálanefnd og á lokuðum fundi
Alþingis um utanríkismálin.
Á fundi í neðri deild Al-
þingis 1. nóv. lýsti ríkisstjómin
yfir því:
Að Framsóknarflokkurinn og
Alþýðuflokkurinn hefðu ákveð-
ið að leggja fram á Alþingi
næstu daga frumvarp þess efn-
is að nema úr gildi lögin um
skatt þann á útfluttum salt-
fiski, sem runnið hefir í
„markaðs- og verðjöfnunar-
sjóð“, og fella skatt þennan
niður að mestu eða öllu leyti,
en leggja fyrir sjóðstjórnina
að endurgreiða úr sjóðnum það
fé, sem í honum kann að verða,
þegar lokið er þeim skuldbind-
ingum, sem á honum hvíla.
Þeir ólafur Thors og Sig-
urður Kristjánsson flýttu sér
að lýsa yfir því, að þeir myndu
styðja þetta áform stjómar-
flokkanna, enda vita þeir, að
gjald þetta hefir verið næsta
óvinsælt, sem von er, meðal
flestra útgerðarmanna.
Gjald það á útfluttan salt-
íisk, sem hér er um að ræða,
var ákveðið í tíð fyrverandi
stjórnar vorið 1934. Var það
fyrst 5 kr. á skippund. Var
það þá lagt á fiskinn um leið
og útflutningsleyfin voru veitt,
og var ætlunin sú, að Fisksölu-
sambandið innheimti það og
ráðstafaði án þess að lagasetn-
ing kæmi til. Þetta reyndist
þó ógerlegt og var þá leitað til
núverandi ríkisstjómar um að
tryggja innheimtu gjaldsins
með lögum. Voru fyrst gefin
út bráðabirgðalög, en á haust-
þinginu 1934 voru lögin um
„markaðs- og verðjöfnunar-
sjóð“ samþykkt með atkvæð-
um allra flokka. Voru kosnir
í stjórn sjóðsins tveir menn
úr hverjum þingflokki, og
skyldi hún hafa sjóðinn undir
höndum og ráðstafa honum í
samræmi við tilgang hans. Var
gjaldið þá ákveðið 6% af
verði fiskjarins, sem kom rétt-
látlegar niður.
Sjóður þessi hefir þannig
Skammirnar um Alþíngi
verið ríkissjóðnum og ríkis-
stjóminni algerlega óviðkom-
andi, enda þótt sumir and-
stæðingar stjómarinnar hafi
látið sér sæma að gefa í skyn
að hér væri um skatt til rík-
isins að ræða.
Stjómarflokkarnir hafa frá
upphafi verið ákveðnir í því að
hlutast til um, að þetta óvin-
sæla gjald á fiskinum yrði af-
numið undir eins og tækifæri
gæfist. Og nú verður það gert.
Sigurður Kristjánsson hefir
fyrir nokkrum dögum í sjávar-
útvegsnefnd neðri deildar lagt
fram fmmvarp um afnám
verðjöfnunargjaldsins. Tilgang- i
urinn með þessu frv. var sá, j
að láta stjómarflokkana fella :
það, og reyna að láta þá þar ■
með baka sér óvinsældir hjá
fiskframleiðendum. Þessi til-
gangur er auðsær á því, hvem-
ig frumvarpið er úr garði gert.
Því að í frv. var gert ráð fyrir,
að lagt yrði fram af ríkinu, á-
líka mikið fé í sjóðinn og í
hann rennur nú, en hinsvegar
ekkert á það bent, hvemig
ætti að afla ríkinu þessara
tekna.
Hitt mun Kveldúlf þá ekki
hafa gmnað, að stjómarflokk-
arnir ætluðu sér að afnema
gjaldið.
En ráðstöfunum stjómar-
flokkanna í þessu máli hefir
Kveldúlfur, eins og kunnugt er,
raunverulega svarað með því
að banna þingmönnum Sjálf-
stæðisflokksins að taka þátt í
störfum utanríkismálanefndar
og lokuðum fundi Alþingis um
utanríkismálin.
Urkoma í ágústmánuði, segir
V cðráttan,. var 76% umfram með-
allag eða l2/3 sinnum meðalúr-
koma á öllu landinu. Tiltölulega
most var hún vestanlands, þre-
íöld á Suðureyri. Á Norður- og
Suðvesturlandi var úrkoma allt
að helmingi meiri en venjulega.
Suðaustanlands var úrlcoman
minnst að tiltölu, á Fagurhóls-
mýri aðeins í tæpu meðallagi.
I hvert sinn, sem Alþingi sit-
ur að störfum, gera blöð íhalds-
manna sér fátt málkærara en
störf Alþingis.
Einn daginn fyllast blöðin
vandlætingu yfir því, hvað
þingfundir hafi verið stuttir.
Þingfundir stóðu í fimm mín-
útur, segir Morgunblaðið, þing-
ið tekur býsna langan tíma með
slíku áframhaldi og kemur víst
til með að kosta sæmilegan
skilding.
Næsta dag flytja blöðin heift-
úðugar árásir á málæðið á Al-
þingi. Þingmenn gera bókstaf-
lega ekkert, nema að tala. Þeir
eru síkjaftandi um allt annað
en málefnið liðlangan daginn
og auðvitað dragast þingstörf-
in von úr viti með þvílíkum
vinnubrögðum. Alþingiskostn-
aðurinn verður ekkert smáræði,
nú frekar en fyrri daginn, seg-
ir að lokum.
Þriðja daginn kemur löng
skammarolla um aðgerðaleysi
þingsins. Það lætur allt af-
skiptalaust, gerir ekki nokkum
skapaðan hlut. Stærstu málin,
sem það hefir til meðferðar,
eru gelding húsdýra, sauðfjár-
baðanir, og fleira þessu líkt
smúdútl, sem snertir „karlana“
í sveitunum.
Fjórða daginn kemur grein
undir margdálkaðri og stór-
letraðri fyrirsögn um afskipta-
semi þingsins. Það er með nefn-
ið niðri í öllum sköpuðum hlut-
um og alltaf til óþurftar. Það
heftir allt einstaklingsfrelsi í
fjötra, skattpínir mennina, sem
með súrum sveita strítast við
að bjarga föðurlandinu, einok-
ar verzlunina, semur útgjalda-
hæstu fjárlög, eykur atvinnu-
leysið og örðugleika viðslcipt-
anna. Það drepur alla umbóta-
viðleitni, hvort heldur, sem hún
nefnist fiskiráð, spamaðar-
nefnd, eða niðurskurður verk-
legra framkvæmda. öll störf
Alþingis virðast unnin í þeim
tilgangi að gera þjóðinni bölv-
un og skapa óáran og siðleysi
i landinu.
Fimmta daginn eru þing-
mennimir teknir til bæna.
Meirihluta þeirra er lýst eins
og verstu glæframönnum.
„Stjórnarflokkarnir hafa gert
Alþingi að ofbeldisstofnun og
friðreit fyrir úrþvættí og sið-
leysingja*, var vitnisburður
Morgunblaðsins um þá fyrir ör-
slcömmu síðan.
Þannig heldur hinum mót-
sagnakenndu skrifum íhalds-
blaðanna þrotlaust áfram.
Rægjandi og tortryggjandi,
ósannsögul og illgjörn, þar sem
öllu er snúið öfugt, allt flutt til
verri vegar, þar sem andi
fjandskapar og lítilsigld sál
hefir auðsjáanlega stýrt hverri
hreyfingu pennans.
Hversvegna halda íhaldsblöð-
in uppi slíkum róghemaði gegn
Alþingi ? Hvers vegna reyna
þau að gera öll verk þess tor-
tryggileg? Hvers vegna nota
þau öll hugsanleg tækifæri,
meira og minna röng og
ástæðulaus, til þess að skapa
gegn því andúð og fyrirlitn-
ingu? Hvers vegna leggja rit-
peð íhaldsins daglega sína litlu
heila í bleyti til þess að finna
upp nýjar svívirðingar um
þingið ? Hversvegna er svona
mikilli vinnu, fyrirhöfn og fjár-
munum varið í þessa starf-
semi?
Svarið er einfalt. Forráða-
menn íhaldsins vilja þingið
feigt. Takist að gera lýðræðið
smáð og fyrirlitið, hefir íhald-
ið möguleika til að vinna þann
„fullnaðarsigur", að geta „tek-
ið sér til fyrirmyndar þjóðim-
ar, sem rekið hafa rauðu hætt-
una af höndum sér“. Kosninga-
rétturinn útilokar þann mögu-
leika með öllu. Valdavonir
íhaldsins byggjast á því, að
hægt verði að rífa þessa stofn-
un, og það stjómarfyrirkomu-
lag, sem skapar hana, alger-
lega til gmnna. Ofbeldi og ein-
ræði em stoðimar, sem valda-
möguleikar íhaldsins hvíla á.
Árásimar á þingið em því
vel skiljanlegar. Þeim er ekki
beint gegn mönnunum, sem
eiga þar sæti, heldur á stjóm-
fyrirkomulagið sjálft. Það er
það, sem íhaldið vill eyðileggja.
Þessvegna traðkar ólafur
Thors þingvenjur og neitar að
starfa í þingnefndum. Þess
vegna er rógurinn um þingið
látinn syngja látlaust í eymm
allra þeirra, sem hlusta á
íhaldsræðumann eða lesa íhalds
blöðin.
Vigurbóndinn afltaf að tapa
I 38. tbl. ísafoldar þ. á. skrif-
ar Bjami bóndi í Vigur grein,
er hann nefnir „Kjötlögin og
kjötverðlagsnefndin“. Bjami
virðist nú skrifa fyrir munn
bænda almennt í þessu héraði,
Norður-Isafjarðarsýslu. En með
því að ég er einn af þeim, sem
er ekki samþykkur (og svo mun
um fleiri vera) ástæðum þeim,
er Bjami bóndi setur fram í
áminnstri grein, þá vil ég
hreyfa andmælum og færa rök
fyrir máli mínu.
Isafjörður er aðal slátrunar-
staður Norður-ísfirðinga. Þar
eru tvö löggilt sláturhús. Hið
þriðja er á Arngerðareyri. Á
báðum endum héraðsins em
því löggilt sláturhús.
Fimm vikur sjávar eru milli
þessara sláturhúsa. Djúpbátur-
inn fer þessa leið á 3—4 tím-
um beint, en í áætlunarferðum
er hann 6—7 tíma með við-
komu á fleiri höfnum.
Nauteyrarhreppur rekur sitt
sláturfé að mestu leyti að Am-
gerðareyri, Reykjarfjarðar-
hreppur gjörir slíkt hið sama
að nokkru leyti, en flytur einn-
ig sláturfé á Isafjörð. En það
sem hann slátrar á Amgerðar-
eyri, rekur hann kringum Isa-
fjörð, sem tekur 5—6 klukku-
stundir eða flytur féð frá
Svansvík yfir fjörðinn, sem er
örskammt.
Úthrepparnir, Snæfjalla- og
Ögurhreppur, flytja sláturfé
sitt ýmist með Djúpbátnum eða
leigubátum til Isafjarðar. Vega-
lengdin hjá þeim, samanborið
við Arngerðareyri er um helm-
ingi styttri.
Oftast komast bændur að
góðum kjörum með flutning
fjárins. Og Djúpbáturinn tekur
aðeins 50 aura á kind.
Venjulegast lánast þessir
fjárflutningar vel, og frá öllum
hreppum sýslunnar er hægt að
koma sláturfénu á sama sólar-
hringnum úr heimahópum á
sláturstaðinn á ísafirði.
Það er því ekki á rökum
byggt að sérlegir örðugleikar
séu á að koma sláturfé úr hér-
aðinu til ísafjarðar.
Ég hefi búið við það í 20 ár
að reka fé til Amgerðareyrar
og einnig senda sláturfé til Isa-
fjarðar og get engan mun gjört
á því, hvað meðferð fjárins
snertir, en fyrirhöfnin talsvert
meiri að reka fé til Amgerðar-
eyrar enda þótt þangað sé að-
eins 18 km.
Bátakostur er nú orðinn svo
góður, að undanskildum Djúp-
bátnum, að hægt er að láta
fara vel um féð að öllum jafn-
aði.
Það er einnar klukkustundar
keyrsla frá Vigur til ísafjarðar.
Bjarni bóndi getur því hæglega
farið með fjárhópinn sinn að
morgni og verið komin heim
með slátur sitt að kvöldi. Bjarni
i sjálfur skip og mótor, getur
því farið er veður leyfir og átt
þá vissan sláturdag.
Við sem fjær búum Vigur,
teljum þetta bamaleik. Ég
aumkva Bjarna fyrir slíkar
æðrur. Ekki sízt þar sem hann
er vanur sjómaður og talinn
djarfur vel.
Þá minnist Bjarni á tjónið
og ófrelsið, sem skipulagið baki
bændum, og mér skilst tjónið
mest innifalið í því, að fá ekki
undanþágu til heimaslátrunar,
og alltaf áhættu með verkun
kjötsins og frágang allan. Þetta
er stórt atriði, þar sem strangt
mat er nú komið á þessa vöru.
Hitt skal ég viðurkenna, að
nauðsyn ber til að athugað sé,
hvort ekki er hægt að draga úr
þeim kostnaði, er kemur utan
um slátmnina. Eins og t. d.
vigtargjald, kælingu kjötsins og
að síðustu þá aðferð sláturhús-
anna að taka til sín gamimar,
án þess framleiðandinn hafi
þar nokkuð af. Ég býst við að
þessi atriði séu bændanna að
sjá um, að úr verði bætt, en
ekki kjötlaganna, eða kjötverð-
lagsnefndar. Enda þótt ég efist
ekki um, verði leitað ásjár
liennar, að hún bæti þar um,
hafi hún nokkurt vald til þess.
Hitt höfuðatriðið hjá
Bjarna er frelsistapið, sem erf-
itt er að meta á fjárhagslegan
mælikvarða, en hið beina tjón,
sem skipulagið veldur, út-
færir hann ekki í tölum, enda
fer bezt á því. Rök fortíðarinn-
ar eru ekki vel fallin til saman-
burðar. En ég vil nú gjöra dá-
lítinn samanburð, sem verður
vart hrakinn. Árið 1931 varð
sérstaklega óhagstætt söluár
með kjöt hér á Isafirði. Þá lifðu
bændur hér við hið frjálsa
óskipulag. Kunningjaviðskiptin
vel metnu, götu- og pakkhúsa-
sölu á Isafirði eins og hún hafði
bezt verið um áratugi. Þetta
frelsi verzlunarinnar skaðaði
Djúpbænduma þá um 23—30
þúsundir það ár. Haustkauptíð
byrjar þá með kr. 0,75 pr. kg.
kjöts, en áður en hálfnuð er
slátrun, er verðið komið ofan í
kr. 0,35—0,40 pr. kg. Hver
bauð niður fyrir öðrum, og
önnur klækjabrögð voru við-
höfð.
Bjami í Vigur varð var við
þetta, og hefir líklega persónu-
lega lent með eitthvað í lága
verðinu.
Veturinn 1932 benti ég á
þessi mál, á fundi og vildi að
komið væri á frjálsum samtök-
um til öryggis fastara verðlagi.
Þessu var vel tekið einnig af
Bjama. Sama ár fæ ég loforð
hjá Búnaðarbanka Islands um
rekstrarlán til Sláturfélags
Vestfjarða og K. N. A. á Am-
gerðareyri, sem svo önnuðust
alla kjötsölu hér í Djúpinu.
Nefnd manna var kosin til þess
í samráði við téð félög, að
ákveða verð og flokkun á kjöt-
inu og standa fyrir fjárloforð-
um og fleira. Nefnd þessari
kom saman um, að ekki væri
fært að setja útsöluverð hærra
en 0,70 pr. kg. af 1. fl. kjöti.
Kaupgetu neytenda myndi of-
boðið, ef hærra verð yrði setfc
á kjötið. En þetta verð hélzt
svo kauptíðina út það haust, og
þótti það viðburður hér í hér-
aði.
Þetta dæmi sýnir tvennt.
Fyrst að bændur voru orðnir
ráðþrota með eðlilegt verð á
kjötinu. Slóttugheit og heppni
réðu mestu um hver útkoman
varð hjá hverjum einstökum
bónda.
I öðru lagi sýndi þessi litli
vísir til samtaka, og skipulags
a kjötsölunni að hægt var að
stöðva hið hlaupandi verð. En
vitanlega var þetta ekki örugg
íramtíðarráðstöfun til þess
þurfti lög og reglur, sem og
komu. Bjami var nauðugur kos-
inn í þessa kjötverðlagsnefnd
okkar, hann viðurkennir sann-
gjarnt verð á kjötinu kr. 0,70
pr. kg. En fær að lokum kr.
0,65—0,68 að mig minnir. En
kjötlögin og kjötverðlagsnefnd-
in og hið nýja skipulag tryggja
honum og bændum yfirleitt 0,78
—0,80 pr. kg. að frádregnum
öllum kostnaði.
Það kemur því á daginn, að
Bjarni græðir 12—15 aura á
hverju kjötkílógrammi. Það
munar þótt minna sé.
Bjami meinar þetta ekki, að
hann sé alltaf að tapa. Það em
hillingar gamla tímans, sem
rugla dómgreind hans.
Vill Bjami í Vigur gera sér
í hugarlund, hvað hann á þessu
hausti mundi hafa fengið fyrir
kjötið sitt, ef allt væri frjálst,
ef bændumir nú sem í gamla
daga ráfuðu um götur ísafj.
og byðu kjötkroppana, sinn
kroppinn á hvorri öxl, heima-
slátraða og vel velkta? Það er
bezt að telja engar tölur niður
á við. Okkur Norður-Isfirðinga