Tíminn - 06.11.1935, Síða 3

TIMINN
187
Hvaða stjómarhætti fengi
þjóðin, ef rógur íhaldsins um
þingið bæri árangur? Einræði
íhaldsins, þar sem bændur og
verkamenn yrðu þrautpíndir til
að skapa möguleika til óhófs-
lifnaðar fyrir íhaldsfólkið. Fé-
lagsfrelsið yrði afnumið, sömu-
leiðis prentfrelsið og skoðana-
írelsið, blöðin, útvarpið, kvik-
myndimar og kirkjan yrðu
auglýsingastofnanir fyrir íhald-
ið. „Því nái flokkur okkar völd-
«m“, segir í Stefni, riti Magn-
úsar prestakennara, „þá þarf
hann ekki að hugsa sér að
halda þeim stundinni lengur, ef
hann lætur það með öllu af-
skiptalaust, hvaða lífsskoðanir
eru fluttar þjóðinni“.
Það er draumurinn um slíkt
framtíðarveldi íhaldsins, sem
er orsök hinna illkynjuðu árása
á þingið. En þær verða allar
unnar fyrir gíg. Alþýðan, sem
þekkir dæmin um ofbeldis-
stjóm auðvaldsins, mun ekki
láta blekkjast, heldur treysta
aðstöðu þeirrar stofnunar, sem
tryggir henni frelsi og jafn-
ræði og gefur henni möguleika
til að bæta kjör sín og draga úr
misræmi eignaskiptingarinnar.
Gunnleifur.
Fréttir
Samvlnnan, októberheftið, er
komið út. Efnisyfirlit: Ný sam-
vinnuverkefni eftir Jónas Jónsson,
Samvinnustarfið innanlands, Við
ána (saga) eftir Kristmann Guð-
mundsson, Landsbankinn fimm-
tugur eftir Jónas Jónsson, Sam-
hjálp fjölskyldunnar eftir Auði
Jónasdóttur, Innan lands og utan
og ýmsar smágreinar. Fjöldi góðra
mynda prýðir ritið að vanda og
frágangurinn er ágætur.
Grelnar Jónasar Jónssonar um
fisksölu íslendinga hafa vakið
mjög mikla athygli, einkum í sjó-
þorpunum í kjördæmi Olafs Thors.
Fylgjast útvegsmenn þar með
þeim af mikilli eftirvæntingu, enda
hefir þá löngum þyrst að heyra
um hina dularfullu atburði í sögu
fisksölunnar, en þingmaður þein-a
hefir jafnan gefið spumingum
um þá hluti loðin eða engin svör.
í greinum Jónasar hafa þeir feng-
ið margar upplýsingar, sem þeir
vildu vita, og eru þakklátir fyrir.
En þakklæti þingmannsins fyrir
uppfræðingu kjósendanna hefir
gefið að líta í Morgunblaðinu und-
anfarna daga.
vantar hvorki undanþágur til
heimaslátrunar eða fleiri slát-
urhús. Þau sem fyrir eru þarf
að endurbæta, og helzt að hafa
aðeins eitt sláturhús á Isafirði
og annað á Arngerðareyri eins
og er.
En okkur vantar góðan Djúp-
bát. Hann hefir okkur vantað
í áratug. Djúpbát, sem boðið
getur fólki upp á gott farrými,
er hæfir siðuðum mönnum.
Djúpbát, sem á skömmum tíma
getur í slarkveðri skilað fólki,
sláturfé og vörum örugglega til
Isafjarðar.
Þessu máli hreifir Bjami í
Vigur ekki, þó er það það sem
öllu veldur um greið og hag-
kvæm viðskipti Djúpmanna við
ísafjörð.
Bjarni er þó sýslunefndar
maður, hefir nýverið setið í
stjórn h.f. Djúpbáturinn, og
átti þá með sínum flokks og
nefndarmönnum að leysa þetta
mál. En það er óleyst enn, og
Bjami hlaupinn úr nefndinni.
Hinir ráðandi íhaldsmenn hér
í Norður-ísafjarðarsýslu hafa
löngum sett sig á móti því, að
íarkostur Norður-Isfirðinga
værí samboðinn hvítum mönn-
um.
Hvern fomgripinn af öðrum
hafa þeir fært okkur til afnota,
Samsætí. 22. f. m. var þeim hjón-
um, Guðmundi Gunnarssyni og
Kristínu Gísladóttur frá Hóli á
Langanesi haldið kveðjusamsæti i
pórshöfn. Samsætið sátu tœplega
100 manns. — þau hjón hafa búið
á Hóli í siðastliðin 33 ár, en flytja
nú alfarin til Reykjavíkur til son-
ar síns, Gísla Guðmundssonar, al-
þingismanns.
Ný dráttarbraut hefir verið gerð
i sumar í Innri-Njarðvík. Er hún
200 m. löng og- nær fram á 3 m.
dýpi um smástraumsfjöru. Er nú
hægt að taka upp 50 smál. skip,
en innan skamms verður gerð sú
endurbót, að hægt verður að draga
upp 150 smál. skip. — Alls er nú
liægt að draga á land 15 skip, en
síðar verður bætt við uppsátri
fyrir jafnmörg skip. Jafnframt er
i ráði, að koma á fót trésmiða-
verkstæði og vélaverkstæði til þess
að annast bátaviðgerð. Eigandi
þessara mannvirkja er Eggert
Jónsson frá Nautabúi.
Sænskur íþróttakennarl kemur
til íslands. pað er í ráði, að fá
hingað tilReykjavíkur í næsta
mánuði sænskan íþróttakennara,
Evert Nilsson, sem þjálfara í-
þróttamanna hér í útiiþróttum.
Eru það. í. S. f., Olympiunefndin
o. fl., sem fyrir þessu gangast
Evert Nilsson dvaldi hér nokkum
tíma fyrir Alþingishátiðina og
leiðbeindi þá íþróttamönnum hér.
Hann er maður víðfrægur fyrir í-
þróttatilsögn sína.
Samsæti. 24. f. m. áttu gullbrúð-
kaup Ingibjörg Guðmundsdóttir
og þorsteinn Jóngeirsson f Halls-
koti í Fljótshlíð. Var þeim haldið
samsæti í tilefni af því þennan
dag og sátu það um 50 manns.
þai- fluttu ræður sr. Sveinbjöm
Högnason, Guðm. hreppstjóri Er-
lendsson, Guðmundur Vigfússon
trésmiður og Erlendur Erlends-
son, bóndi, Teigi. Samsætið fór
injög ve! fram. Ingibjörg er orðin
82 ára gömul og hefir alltaf átt
heima í Hallskoti.
Útigangskindur. Síðastl. nýárs-
dag töpuðust þrjár ær frá Eiði í
Eyrarsveit (á Snæfellsnesi). Var
þcirra víða leitað en árangurs-
laust. 8. apríl komu tvær þeirra í
heimaféð, var önnur í góðum
holdum, en hin allmögur. Hresst-
ist hún þó fljótt. Leið svo fram i
júní, en þá fannst hin þriðja og
var hún orðin feit og falleg. Um
sama leyti fannst ær með lambi
sínu frá Kolgröfum i sömu sveit,
en hún tapaðist ásamt því, um
haustið. Litu þær mæðgur vel út
Að líkindum hafa kindumar ver-
ið lengst af í svokölluðu Gunn-
ólfsfelli og nágrenni þess hátt
uppi. Er það einsdæmi að fó hafi
og má þar benda á Arthur og
Fanney, og nú síðast m.b. Hekla
sem er 60—70 ára gamall
kútter, dæmd ósjófær fyrir
nokkrum árum síðan. Er svo
fengin undanþága, svo hún
megi flytja Djúpkarla!!
Ragnar Ásgeirsson lýsti
Heklunni s. 1. vetur, er hann
íerðaðist með henni og læt ég
þá lýsing nægja, hún er rétt
og sönn.
Nú býðst okkur Norður-ls-
firðingum tækifæri til að eign-
ast nýjan og góðan Djúpbát,
sem í alla staði virðist hæfa
okkur vel. Þetta skip er Fag-
ranesið. Við hér vestra, sem
trúum á framtíð Djúpsins,
lífsmöguleika þá, sem það hef-
ir að bjóða, til lands og sjávar,
heitum nú á Alþingi og ríkis-
stjórn, að styðja okkur til þess-
ara framkvæmda. Það er þjóð-
arskylda, að gjöra hinn vota
veg er við búum við, tryggan.
Með engu öðru en góðum far-
kosti er það öruggt.
Bjami í Vigur finnur ekki
til þessa, hann notar lítið Djúp-
bátinn, hefir sjálfur skipakost,
og situr við grannagarðinn ísa-
fjörð.
Bjama finnst Páll Zophóní-
asson ráðunautur lélegur vinnu-
maður.
Mér fixmst nú sem Páll sé þó
gengið úti allan veturinn á þess-
um slóðum. Veðráttan var mjög
illviðrasöm og snjór mikill.
porsteiun þorsteinsson, þingm.
Dalamanna flytur frv. um eyð-
ingu svartbaks. Fylgir frv. sú
greinargerð, að svartbaki (veiði-
bjöllu) hafi fjölgað mjög á síðari
árum, og gert hinn mesta usla á
æðarvarpi í Breiðafjarðareyjum.
Hafi hann verið svo aðgangsharð-
ur síðastl. vor, að ekki hafi sézt
æðarungi í t. d. Hrappsey og Arn-
ev. Gert er ráð fyrir í frv., að
svartbaki verði útrýmt., bæði með
skotum og eitrun.
Kristmann Gnðmundsson rithöí-
undur hefir sótt til Alþingis um
4000 kr. styrk til ritstarfa. Hefi ég
> hyggj u, segir hann, að „setjast
aftur að á ættjörð minni, ekki sízt
með það fyrir augum, að geta eftir-
leiðis ritað verk mín einnig á ís-
lenzku. En þó bækur mínar séu
þýddar á allmargar tungur, þá
gefur það mjög lítið af sér, og
verður því aðstaðan sú, að mér er
ókleift að setjast hér að og lifa á
ritstörfum mínum, án þess að
njóta opinbers styrks“.
Búnaðarritið, 49. árg. er kominn
út. Flytur það skýrslu um störf
Búnaðarfélagsins árin 1933 og
1934 eftir Metúsalem Stefánsson,
skýrslur starfsmanna félagsins
fyrir sama tíma og margt fleira.
Samningar hafa tekizt milli
Tónlistarskólans og Útvarpsins,
um tónleika i vetur. Verður út-
varpshljómsveitin sameinuð nokkr-
um nemendum skólans við þessa
tónleika. Gert er ráð fyrir, að
þessi hljómsveit flytji 25 hljóm-
leika undir stjórn dr. Franz Mixa
Sjómannafélag Reykjavíknr átti
20 ára afmæli nýl. Félagið var
stofnað af 104 sjómönnum t". okt.
1915 og skipuðu ívrstu stjórnina:
Jón Bach form., Jósep Húnfjörð,
Ólafur Friðriksson, Guðmundur
. ICristjánsson, Bjöm Bl. Jónsson og
Jón Einarsson. Nú eru i félaginu
1090 félagsmenn.
Hvalabátarnir frá Tálknafirðl
eru báðir hættir veiðum og farnir
til Noregs. Annar veiddi 17 hvali
eftir þriggja mánaða veiðitíma og
hinn 11 hvali eftir tveggja mán-
aða tíma. — Úr þessum afla hafa
fengizt um 700 föt lýsis og auk
þess hefir allt rengið verið selt og
nokkuð af kjöti selt til Noregs til
refafóðurs.
Ríkisstjórnin og bæjarráðið hafa
samþykkt að styrkja nokkra at-
vinnulausa pilta til náms í Bænda-
skólanum á Hólum. Fara héðan
úr bænum fimm piltar og njóta
íjórir af þeim styrks. Fara þeir
norður næstu daga.
alltaf að láta í askinn hans
Bjarna, og allra bænda. Páll
sendir bændunum á öllum tím-
um ársins búvísindi, ráð og
bendingar um hvað eina, er
lýtur að sauðfjár- naut-
griparækt, hirðing og fóðr-
un á hverjum tíma. Þessi
skrif Páls eru þannig fram-
sett, að þau hljóta að vekja
hvern bónda til umhugsunar.
Ef við bændur virkilega til-
einkum okkur það, sem Páll
framsetur í skrifum sínum, er
eitt víst, að minni yrðu van-
höldin, betri arður búpenings-
ins og tekjur bóndans drýgri.
Það er sorglegt til þess að
vita, ef Bjami í Vigur les
hvorki Frey eða Tímann. I
þessi blöð ritar Páll sínar bún-
aðarhugvekjur til bændanna,
þær hafa sínar verkanir. Það
er engin aktaskrift á þessu
hjá Páli. Páll er hinn árvakri
leiðtogi bændanna. Og ekki
mun Bjama auðnast að reka
hann úr vistinni. Bjami mundi
verða þar undir. Páll tilheyrir
nýja tímanum. Fyrir hans á-
hrif og annara ágætra leiðtoga
eru íslenzku bændumir að
verða nútímabændur. Vigur
mundi einnig taka því vel, að
vera setinn að nútímahætti.
Jón FjalldaL
Jón Uagnússon; Flúdir
Kvæði — Beykjavik 1935
Vestur-lslendinga 1930, „Tak
sæng þína og gakk“. I því kvæði
er þetta spaklega erindi:
Jón Magnússon hefir áður
gefið út tvær ljóðabækur, Blá-
skóga 1925 og Hjarðir 1929 og
hlaut hann góðan orðstír af
hinni síðamefndu bók, enda var
þar margt ort með ágætum.
Nú hefir lítt heyrzt frá honum
um hríð, enda hefir hann ráðist
í all umfangsmikið iðnaðar- og
kaupsýslufyrirtæki. Er hann
iðjumaður mikill eins og Skalla
grímur, vinnur myrkra á milli
og sleppur sjaldan verk úr
hendi. Uggðu það vinir hans,
að hinar miklu annir mundu of-
bjóða sálarþreki hans og hafa
svæfandi áhrif á skáldagáfuna.
Við kaupsýsluna mundi sál
hans morna og þorna og lík-
lega aldrei koma þolanlega rím-
uð hending frá hans munni
framar. Alla þessa spádóma
hefir Jón Magnússon skemmti-
lega ósannað með útgáfu þess-
arar síðustu bókar. Á kvæðun-
um er enginn syfjubragur. Og
auðséð er að gáfnafar höfund-
arins er með þeim hætti að and
inn lætur hann aldrei í friði til
langframa. Hann er einn af
þeim fáu, sem nauðugur vilj-
ugur verður að yrkja. Og ef
dagurinn reynist honum of
stuttur til annarar iðju, vakn-
ar hann til þess á nóttunni. Það
er að jafnaði þess virði, að taka
eftir því, sem slíkir henn hafa
að segja.
Enginn skyldi ætla, að hér
sé að ræða um venjulegan, inni-
haldslausan tunglskinskveðskap.
Jón getur að vísu verið fallega
ljóðrænn, þegar því er að skifta.
En það er annað og meira en
tunglskinið, sem að þessu sinni
heldur fyrir honum vöku. Það
er áhyggjan út af velferð og
heill vorrar siðmenningar. I
Flúðum er fyrst og fremst
horfst óþyrmilega í augu við
nakinn veruleikann og það er
gert með þeirri raunsæi og
djúpu alvöru, sem einkennir
hugsanalíf höfundarins. Þó get-
ur hann brugðið fyrir sig log-
andi háði og nöprum ádeilum
eða fegursta æfintýrastíl. Allt-
málfar hans er kjarnauðugt og
spaklegt.
I þessari bók eru tveir, lang-
ir ljóðaflokkar. „Vígvellir“ og
„Úr æfisögu Björns sýslu-
mannsw. Bókin hefst með fyrr
nefnda ljóðaflokknum og tekur
liann yfir 36 blaðsíður. Það er
merkilegt kvæði, þrungið af
mannviti og djúpri hugsun, eins
konar Völuspá um örlög og af-
drif vorrar herfilegu hemaðar
menningar. Fyrsta kvæðið, Tor-
tíming, hefst á rústum hrun-
irtnar heimsborgar:
Moldin þyrsta bergir lifsins bikar.
Blærinn strýkur mjúkt um gömlu
sárin.
Fræin, sem í faðmi hennar lifa.
fylkja sér á móti dauðans valdi.
])að er eins og duftið dragi anda,
dreymin augu stari um víða geima.
Gneistar lifsins hrökkva um stein
og stofna.
Stolta jörð, vér fögnum þínum
sigri.
En skuggar liðins tíma grúfa
ennþá yfir hugum og heimi:
Ennþá hvila lík og lík á stanglt
likt og maðkar undir hrundum
veggjum
Vér íundum Örlaga ofurþungann,
sem engan frið eða miskunn gaf.
Vort líf er fis í þeim flugastraumi,
sem flæðir stanslaust í dauðans haf
Kvæði eins og „Gömlu hjónin
í kotinu“ og „Vala“ eru hvort
um sig afbragðs kvæði, er sýna
ríka samúð höfundarins með
lítilmögnum. Vala er í andar-
slitrunum, uppgjafa þvottakona
á Elliheimilinu. Æfiferillinn
rennur í gegn um hug hennar
í slitróttum hendingum, áður
en vitundin slokknar. Myndin
af hvarflandi hugrenningum
og fjörbrotum þessa örþrota og
lítilsiglda einstæðings er snilld-
arvel dregin.
Þá hefst kvæðið um Messías:
Erum vér þá öllum heillum horfin?
Hljóma ei lengur guðspjöll
snilliitganna?
Bregður ekki birtu sinni lengur
Betlehem á myrka heimsins skóga?
En það væri of langt mál að
rekja allt efni kvæðisins á þenn-
an hátt.- Þetta eru aðeins glefs-
ur til að koma mönnum á bragð
ið. Af þeim má sjá, að orð-
bragðið er óvenjulega saman-
rekið. Viðfangsefnið er stór-
kostlegt og er hvert kvæðið
öðru snjallara: Vopnasmiðjur,
Hergagnasafnið, Til tveggja
handa, Minnismerki friðarins
og Iðja vor. öll eru kvæðin í
þessum flokki kyngimögnuð og
leiftrandi af ferlegum sýnum.
Mannkynið fær ekki létt af sér
martröð hemaðarins fyrr en
einstaklingamir skilja til hlítar
hið grimmúðuga tilgangsleysi
og gera verkfall. Kvæðið endar
á lögeggjan um að hrista af sér
þetta þrældómsok bölvunarinn-
ar og leggja niður vopnin.
„Úr æfisögu Bjöms sýslu-
manns“ eru nokkrar skyndi-
mýndir úr lífi íslenzks einyrkja
bónda, sem á að etja stórlæti
sínu og höfðinglund við fátækt
og allsleysi. Persónan er skýrt
mótuð. Þegar ekkert er annað
fyrir hendi, verður að grípa til
hreystiyrðanna og yfirlætisins.
En harmui-inn og blygðunin
svíður þeim mun sárara undir
niðri:
Hví beygði ég ekki mitt bak og
mitt skap?
Hví bar ég ei auðmjúkur hrakföll
og tap,
og flaut meðal fáráðra og snauðra,
i fylkingu lifandi og dauðra?
Auk þessara löngu ljóða-
flokka eru í bókinni mörg val-
in kvæði: Heimþrá, Kveðja til
Flestir lirasa uni feigðarstein.
Feyskin .eru gömul bein.
Nú kemst ég ekki lengra
með klútinn minn, kúst og fötu.
í heiminum mér
ofaukið er.
Kraftar þrotnir. Viljans vængir
Nótt! Nótt! ||brotnir.
Um brjóst mitt liggur stormsins
kaldi strengui’. \
Himin þinn,
hjartfólgni Drottinn minn
opna þú fljótt, íljótt!
Nú veld ég ekki lífsins byrði
kngur.
Dregur á jörð hið dimma húm.
Dauðinn bíður við næsta rúm.
Vala.
Hún opnar augun og hlustar.
það gustar.
Stormuriniv hamast hásri raust.
Hafaldan brotnar upp við naust
Haust.
Að lokum get ég ekki stillt
mig um að minnast á kvæðið
um Þorkel í Hraundal, aðeins
til að sýna hvemig Jóni lætur
ljóðrænan. Ekkert íslenzkt
skáld hefir munað eftir Þor-
katli í Hraundal og tilfinning-
um hans fyrr.
Síðasta erindið er á þessa
leið:
Og sál mín brann í sárum,
að sjá þig gráta og líða.
Ég veit þær undir allar
til æfiloka svíða.
Með öðrum helgað hjarta
þú hneigst að npnum barmi
og gafst mér aðeins óminn
af öllum þínum harmi.
Hafi Jón heill sent þessa
bók frá sér. Það er aldrei of
mikið af góðum skáldskap,
ríkum af mannviti og göfugum
J hugsjónum.
Benjamín Kristjánsson.
„Örninn heljar hættur er að fljúga.
Hljótt er yfir víðum jarðar
auðnum.
I.úðurinn, sem feigar þjóðir þeyta,
þögnin geymir undir hrundum
múrum.
Loftið er sem létti þrumuveðri.
Ljósir flókar sundurgreiddir reilca
áttaviltir milli skýjasskaíla.
Skin og myrkvar iða um himin-
rjáfur".
Síðan er lýst skrauti og óhófi
höfuðborgarinnar, hernaðaræð-
inu og óförunum þangað tU:
■
Strætin liggja eins og gjár og
gljúfur
gegnum svartar brunahraunsins
urðir
Svo kemur upprofið:
Rennur fram af rökkurbergi skýja
röðulfossinn hlýr og geislabreiður
o. s. frv.
Gróðurmáttur jarðarinnar
reynir að bæta fyrir brot
mannanna:
er viðurkennt^ að fullnægi hinum ströng-
ustu kröfum.
YOUNG’S baðdnft: Drepur algerlega íúb
' og annan óþrifnað.
YOUNG’S »Red Label Paate«-baðlyf*.
Auk þess að lækna kláða og drepa öll
snýkjudýr, hefir það þann mikla kost, að
að útryma algerlega nit (færilúsaeggjum)
YOUNG’S „Springbok“-baðlyf: Er fram-
úrskarandi gott til aUra venjul. notkunar.
Allar nánari upplýsingar gefur
Samband ísl. samvínnufélaga
Búið til hjá:
Robert Young &, Company Limited,
Glasgow, Scotland.