Tíminn - 29.01.1936, Blaðsíða 3

TIMINN
15
Kveinstafir íhaldsins
íbæjarstjórn Reykjavikur
Blöð íhaldsins hafa talið það
sitt fyrsta og æðsta hlutverk,
að skamma og níða Framsókn-
arflokkinn fyrir fjármálastjórn
ríkisins. Allur almenningur
kannast við það orðbragð og
röksemdafærslu (!), sem not-
að er í skrifum þessum. Það
eru aðallega þrjú slagorð, sem
þar eru látin klingja dag eftir
dag, viku eftir viku og mánuð
eftir mánuð:
Að núverandi ríkisstjórn
leggi „drápsklyfjar‘f á lands-
fólkið til að afla tekna í ríkis-
sjóðinn.
Að hún haldi uppi botnlausri
og sívaxandi eyðslu á opinberu
fé og þá aðallega til bitlinga
handa „fégráðugum floklcs-
mönnum“!
Að hún sé að sökkva þjóðinni
„dýpra og dýpra í skuldafen-
ið“.
öll þessi þrjú atriði eru ó-
sönn. I tíð núverandi stjómar
hafa „drápsklyfjamar“, þ. e.
tekjur samanlagðar, sem inn-
heimtar eru í ríkissjóðinn,
sízt meiri en þær voru áður en
þessi stjóm tók við. Stjómin
hefir gert tilfærslu á sköttun-
um, en ekki hækkað heildar-
heildarupphæð þeirra. „Eyðsla"
ríkissjóðsins er líka minni • en
hún áður var, enda greiðslu-
hallinn til muna lækkaður. Og
skuldir ríkisins hafa ekki vax-
ið á þessum tíma.
En í umræðum um þetta mál
hefir hvað eftir annað komið
fyrir mjög eftirtektarvert at-
riði.
Iháldsflokknum hefir verið
þrásinnis boðið upp á það, að
gera reikningslegan samanburð
á fjármálastjóm ríkisins og
fjármálastjóm íhaldsflokksins
sjálfs í bæjarstjóm Reykja-
víkurbæjar.
Ihaldsmönnum hefir verið
bent á talandi tölur viðvíkjandi
þeirra eigin fjármálastjórn í
Reykjavík.
Meðal annars þessar:
1. Síðan árið 1929 hafa út-
svörin. í Reykjavík, „dráps-
klyfjamar", sem íhaldið leggur
á bæjarbúa, verið hækkuð um
120%. Þar á ofan hefir bæj-
arstjómin tekið í bæjarsjóð
síðustu árin álagningu á gas
og rafmagni, þ. e. lagt nýjar
„drápsklyfjar“ á notendur þess-
ara lífsnauðsynja.
2. Síðan 1929 hafa skuldir
bæjarsjóðs hækkað um 77%.
3. „Eyðsla“ Reykjavíkurbæj-
ar hefir farið stöðugt vaxandi.
Og bærinn greiðir embættis-
mönnum mun hærri laun en
ríkið og stofnanir þess fyrir
sambærileg störf. Bæði formað-
ur Vai'ðarfélagsins og formað-
ur félags ungra íhaldsmanna
hafa fengið ný launuð embætti
hjá bænum!
4. Ef skattamir í ríkissjóð
hefðu hækkað hlutfallslega
jafnmikið og skattarnir til
bæjarsjóðs Reykjavíkur síðan
1929, þá ætti gjaldaupphæð
fjárlaganna að vera yfir 30
milljónir í stað 15(4 millj., sem
nú er.
Eru þetta rangar tölur?
Þeirri spumingu hefir verið
þrásinnis beint til íhaldsmanna
á. þingi og blaða þeirra. Og
enn á ný skal henni beint til
ísafoldar.
En viðhorf íhaldsm. hefir á-
valt verið hið sama, þegar þess-
ar tölur hafa verið nefndar.
Þeir hafa ekki getað hrakið
staðreyndimar með einu orði.
Þeir hafa hrokkið í kút eins og
komið væri við auman blett.
Og þeir hafa lostið upp sárri
emjan um það, að með því að
nefna þessar tölur, væri verið
að ofsækja Reykjavík og Reyk-
víkinga!
Hvað finnst háttvirtum kjós-
endum bæjarstjómarmeirahlut-
ans um þessa viðkvæmni full-
trúa sinna fyrir saklausum
tölustöfunum, sem teknir eru
út úr þeirra eigin bæjarreikn-
ingum?
Finnst þeim ósanngjamt, að
fjármálastjórn ríkisins sé met-
in með hliðsjón af því, hvem-
ig andstæðingar ríkisstjómar-
innar stjóma, þar sem þeir
hafa völdin?
Finnst þeim það ofsókn gegn
nokkru eða nokkrum, að birta
reikningslegar niðurstöðutölur,
sem ekki er hægt að mótmæla?
íhaldið í bæjarstjóminni hæl-
ir sér af því, að Reykjavíkur-
bær eigi léttara með að inna
greiðslur af hendi en ýms önn-
ur bæjar- og sveitafélög lands-
ins.
En hvaða bæjar- eða sveitar-
stjóm hefir sambærilega
inöguleika við bæjarstjórn
Reykjavíkur til þess að afla
fjár til útgjalda sinna?
Árið 1933 voru skattskyldar
árstekjur í Reykjavík 785 kr.
til jafnaðar á hvern íbúa og
skuldlausar eignir 1915 kr. til
jafnaðar á livem íbúa.
En í öðrum kaupstöðum og
kauptúnum, sem höfðu yfir 500
íbúa, voru skattskyldar tekjur
aðeins 293 kr. á hvern íbúa og
skattskyldar eignir aðeins 910
kr. á hvem íbúa.
Og í sveitum og smákaup-
túnum voru skattskyldar tekj-
ur ekki nema 90 kr. á hvern í-
búa og skattskyldar eignir
búa til úr henni smjör og osta
til útflutnings. Þau tvö ár, sem
safnað hefir verið nákvæmum
skýrslum um það kjöt, sem
bændur framleiða til sölu, kem-
ur það í ljós, að þessi kjöt-
framleiðsla muni vera um 5000
tonn á ári. Eru þó þessi tvö ár
líklega neðan við meðallag
undanfarinna ára að því er
snertir vænleika sláturfjár og
skepnuhöld almennt á landinu.
Svo sem kunnugt er, höfum
við ekki leyfi til að selja nema
1100 tonn til Englands sem
stendur, um 800 tonn í Noregi,
og telja má möguleika til sölu
á um 500—600 tonnum í Dan-
mörku og Svíþjóð, eða alls
möguleika til útflutnings á um
það bil helmingi af því kjöti,
sem framleitt er í landinu til
sölu. Á meðan ekki tekst að
afla rýmri markaða, verður
þess vegna að selja um 2500
tonn í landinu. Fram hjá þess-
ari staðreynd er ekki hægt að
ganga fyrir þá, sem einhverja
ábyrgðartilfinningu hafa, og
þess vegna eru því takmörk
sett, hve hátt verð er hægt að
setja á kjötið á innlendum
markaði, til þess að allt seljist
ekki nema 580 kr. á hvern.
Ætli bæjarstjórnarmeirihlut-
inn í Reykjavík þurfi að vera
ákaflega hreykinn í samanburð-
inum við aðrar bæja og sveita-
stjórnir, þegar þessi gífurlegi
aðstöðumunur er athugaður?
En staðreyndirnar tala.
Menn, sem eru frakkir til á-
rása á fjárstjórn ríkisins, geta
sjálfir verið mestu glópar í
fjármálum. Og bæjarfélagi,
sem gott er að stjórna, getur
eigi að síður verið illa stjómað.
Þetta hvorttveggja hefir íhalds-
flokkurinn sannað.
innflutningur álíka mikill og í
fyrra á sama tíma, er stafaði
af því að þá voru þau leyfi,
sem veitt höfðu verið á árinu
1934 látin gilda, og voru þau
þvi notuð f.vrri hluta ársins. Nú
er þetta afnumið. öll innflutn-
ingsleyfi, sem veitt hafa verið
á árinu 1935, féllu úr gildi við
áramót, hafi þau ekki verið
notuð. Þetta er sjálfsagður
hlutur til þess að geta betur
haft yfirlit yfir innflutnings-
magn hvers árs. Frá og með
j únímánuði hefir innflutning-
ur stöðugt farið minnkandi,
miðað við næsta ár á undan.
Ýmsir örðugleikar eru þó á að
takmarka vöruinnflutninginn,
sérstaklega frá Spáni og Ítalíu.
Sökum viðskipta vorra og
samninga er ekki hægt að tak-
marka innflutning frá þessum
löndum, þar eð þau gera kröf-
ur um, að við kaupum helzt
jafnmikið af þeim og við selj-
um þangað. Þá hefir verið mik-
ill innflutningur á allskonar
vélurn til iðnaðar, er erfitt hef-
ir þótt að hindra á innflutning,
þar eð gera verður ráð fyrir,
að sá iðnaður, sem vélar þess-
ar eru notaðar til, spari erlend-
an gjaldeyri. Loks var óvenju-
mikill innflutningur vegna mik-
illar síldai'útgerðar. En þegar
þau leyfi voru veitt, var búizt
við mikilli sölu á síld, sem vit-
anlega hefði orðið, ef veiðin
hefði ekki brugðizt svo sem
raun varð á.
Þrátt fyrir þessa örðugleika,
sem verið hafa á því að minnka
innflutninginn og koma betra
lagi á greiðslujöfnuð landsins,
hefir innflutningurinn allt árið,
samkvæmt skýrslu Hagstof-
unnar, þó ekki orðið meiri
en kr. 42.600.000, en allt
árið í fyrra kr. 48.480.400, eða
kr. 5.880.400 minna ep á fyrra
ári. Ef dregin eru frá verðmæti
þeirra vara, sem fluttar hafa
verið inn vegna Sogsvirkj-
unarinnar, sem rétt er ef
sanngjarnan samanburð á að
gera, þar sem þar er um
óvenjulegan innflutning að
i'æða og útlent lán tekið til
þess, verður munurinn um
6.583.400 eða rúml. 61/2 millj.
kr. lækkun á innflutningnum
frá árinu áður. Þegar auk
þessa er tekið tillit til, að vöru-
verð hefir heldur hækkað á ár-
inu, er minnkun innflutnings-
ins meiri að magni til, en töl-
urnar benda til.
Þá má benda á, að hér er
miðað við bráðabirgðatölur,
bæði árin, en við endanlegt upp-
gjör kemur fram, að bæði inn-
og • útflutningur er meiri en
bráðabyrgðaskýrslumar sýna.
Má því gera ráð fyrir, að inn-
flutningur sl. árs verði um 7
millj. kr. lægri en árið 1934.
Samkvæmt skýrslu Hagstof-
unnar hefir útflutningur allt
árið numið kr. 48 millj. 881
þús., en árið 1934 44 millj. 761
þús. kr., eða 880 þús. kr. minni
en árið 1934. En verzlunarjöfn-
uður er þó hagstæður 1 ár, sem
nemur kr. 1 millj. 984 þús., sé
innflutningurinn til Sogsins
dreginn frá, en hann var ó-
hagstæður í fyrra, er nam *kr.
3 millj. 721 þús. Verzlunar-
jöfnuðurinn er því samkv.
bráðabirgðarskýrslunum, fimm
millj. sjö liundruð og fimm
þúsund krónum hagstæðari á
síðastliðnu ári en árið 1934.
Hvað er svo um greiðslujöfn-
uðinn á þessu ári? íslenzka rík-
ið, einstök félög og einstakling-
ar hafa allmiklar skuldir í út-
löndum og af skuldum þessum
þarf árlega að greiða mikla
vexti og afborganir, auk þess
þarf að greiða fargjöld, trygg-
ingar, umboðslaun o. m. fl.
Þessi útgjöld, sem nefnast hin
ósýnilegu útgjöld eru töluvert
mikil. Samkv. þeim athugun-
um, sem sænski hagfræðingur-
inn dr. Lundberg gerði hér á
þessu munu ósýnilegu greiðsl-
urnar nema um 6—6V4 milj.
kr. á ári.
Reynsla undanfarinna ára
hefir sýnt, að verð útfluttu
varanna reynist við endanlegt
uppgjör vera töluvert meira en
þessar bráðabirgðaskýrslur
sýna, bæði sökum þess, að
lægra verð en það raunveru-
mennsku og drengskap heldur
en að hlýta forystu þeirra
manna, sem ekkert sjá nema
eymd og volæði framundan og
virðast með ráðnum huga gera
allt, sem í þeirra valdi stendur,
til þess að draga kjarlc úr þjóð-
inni með barlómi sínum og víli.
Sem betur fer held ég, að
bændastéttin sé yfirleitt ekki
Jiað illa á vegi stödd í fjárhags-
legum efnum, að ástæða sé að
örvænta um afkomumöguleika
hennar. Miðað við verzlunará-
stand landbúnaðarins, það sem
af er þessari öld, held ég, að
það verði ekki hrakið, að þrjú
síðastliðin ár hafi verið nálægt
því að vera meðallagsár, hvað
verzlunina snertir. Og engum
vafa er það bundið, að kreppu-
lijálpin hefir létt af mörgum
bóndanum töluverðu fargi, þótt
framkvæmd þeirra ráðstafana
hafi raunar tekizt lakar en
skyldi. Og þá er rétt að geta
þess í þessu sambandi, að af
rúmurn 7000 bændum, sem alls
eru taldir vera í landinu, hafa
ekki nema 2783 fengið kreppu-
lán og skuldaeftirgjöf, og af
þeim hafa 800 bændur greitt
80%, og þar yfir af skuldum
sínum.
standa sakir. En ég get vel lát-
ið uppi þá skoðun mína nú, að
ég tel handahófsbreytingar á
gengi peninga yfirleitt var-
hugaverðar, vegna truflana
þeirra, sem þær valda í at-
vinnulífinu. í því sambandi má
líka minnast á, að þjóðfélagið
hefir einnig nokkrar skyldur
gagnvart sparifjáreigendum,
sem margir hverjir eru fá-
tækir menn, því að spariféð
er þó aðalrekstursfé atvinnu-
veganna, og bæri heldur að
hvetja almenning til sparnaðar
og' sparifjársöfnunar, heldur
en að hræða menn með sífelldu
tali í tíma og ótíma um geng-
islækkun, sem beint verður til
þess að ýta undir eyðslu og
gera menn kærulausa um með-
ferð peninganna.
Gengislækkun til verðhækk-
unar á afurðum er ekki nema
augnabliksúrræði, því að vitan-
lega dettur engum manni í hug
að lækka stöðugt gengið til að
ná einhverju settu marlti í
verðkröfum, því að slíkum úr-
ræðum yrðu í rauninni lítil
takmörk sett. Þegar ég í haust
skoraði á „Bændaflokksmenn"
að benda á úrræði til að hækka
kjötverðið upp í það, sem þeir
teldu að það þyrfti að vera,
þá bentu þeir ekki á neitt
nema lækkun krónunnar. Til
þess að ná verðinu, sem þeir
fara fram á, fyrir kjötið, sem
flutt var út frá haustkauptíð
1934 (kr. 1,27 fyrir kg.) hefði
þurft að hækka verð á sterl-
ingspundi úr kr. 22.15 upp í a.
m. k. 39 krónur, því að verð
það, sem útlendi freðkjötsmark-
aðurinn gaf, voru 72 aurar fyr-
ir kg. og enn lægra verð fékkst
fyrir saltkjötið. Krónan hefði
þá verið felld úr 50 gullaurum
niður í 28 gullaura.
Eins og ástandið er nú um
markaðsmöguleika fyrir kjöt
og mjólkurafurðir, held ég, að
stórkostlegt gengisfall krón-
unnar út af fyrir sig, væri
nokkuð tvíeggjað fyrir bænda-
stéttina í heild sinni. Öll mjólk-
urframleiðsla bænda að lieita
má, er seld á innlendum mark-
aði og verður að seljast þar, ef
viðunandi verð á að fást fyrir
hana, því að verð mjólkuraf-
urða á heimsmarkaðinum er
svo lágt, að ekki er tilhugs-
andi að ná því verði, sem menn
telja hér viðunandi, með því að
AtvinnuYegiF og fjármál 1935
Eftir Guðlaug Eósinkranz, hagíræðlng
unnar hækkað frá 48,82 aurum
í janúar í 49.10 í des.
Bankavextir.
Vextir hafa verið þeir sömu
og í fyrra. Innlánsvextir beggja
bankanna 4%, en útlánsvextir
af venjulegum víxlum 6% hjá
Landsbankanum, en 7% hjá
Útvegsbankánum, af viðskipta-
víxlum 51/2% hjá Landsbank-
enum en 114% hærri hjá Út-
vegsbankanum.
Atvinnuleysi.
Samkvæmt atvinnuleysis-
skýrslunum hefir atvinnuleysi
fyrri helming ársins verið tölu-
vert meira en í fyrra en nokkru
minna síðari hluta þess ársins.
(Hér er eingöngu um. Reykja-
vík að ræða). Atvinnuleysið
hefir þó verið meira heldur en
fram kemur á skýrslunum. Sér-
staklega á það við um talning-
una 1. ágúst. en þá var fjöldi
manns á Siglufirði og öðrum
síldarstöðvum norðanlands at-
vinnulaust. Atvinnuleysi í
Reykjavík hefir samkv. skýi'sl-
unum 3 undanfarin ár verið
sem hér segir;
Niðurlag.
Iðnaður.
Iðnaður fer hér 1 vöxt með
hverju ári, og í ár hafa iðn-
fyrirtækin yfirleitt aukið fram-
leiðslu sína allverulega. Hafa
innflutningshöftin vitanlega átt
sinn þátt í að efla þennan inn-
lenda iðnað, þar eð mjög hefir
verið takmarkaður innflutning-
ur þeirra vörutegunda, sem
liægt er að framleiða í land-
inu. — Islenzka iðnaðinum,
sem yfirleitt er á byrjunar-
stigi, hefir þó í mörgu verið
mjög ábótavant, bæði vegna
þess hve fyrirtækin eru lítil og
eins sökum skipulags- og kunn-
áttuleysis. Nokxrar umbætur
hafa þó á orðið upp á síðkastið.
Á síðastl. ári hefir Klæða-
verksm. Gefjun á Akureyri
verið aukin og bætt og full-
komin kambgarnsdúkagerð tek-
ið þar til starfa, og getur verk-
smiðjan nú unnið úr 700 kg.
ullar á dag eða um 210 þús.
kg. á ári. Er nú Gefjun lang-
stærsta og fullkomnasta ullar-
verksmiðja landsins. Þá hefir
ný sútunarverlcsmiðja, sem S. I.
S. lét reisa á Akureyri, tekið til
starfa. Á árinu var byggð ný
síldarverksmiðja, sem H.f.
Djúpavík lét reisa á Reykjar-
firði. Verksmiðjan getur unnið
úr 2300 málum síldar á sólar-
hring. Tók hún til starfa í
júlímánuði.
Gengi.
Gengi íslenzku krónunnar
hefir verið stöðugt allt árið.
Gengi sterlingspundsins hefir
verið fylgt og skráð í kr. 22.15.
Miðað við gullgengi franska
frankans hefir gullgildi krón-
1. febr. 1. maí 1. ág. 1. nóv.
623 268 226 569
544 190 390 719
599 432 252 510
U tanríkisverzlunin.
Á árinu 1934 var verzlunar-
jöfnuðurinn óhagstæður, ernam
kr. 3.719.133, samkv. skýrslu
Gjaldeyrisnefndar. Það var
því ljóst, að nauðsynlegt væri
að herða allmiltið á innflutn-
ingshöftunum. Framan af því
ári, sem nú er að líða, var þó
þar, sem selja þarf. Allt öðru
máli gegndi, ef hægt væri að
flytja meginhluta landbúnaðar-
afurðanna á erlendan markað
og kæra sig þá ekkert um,
hvort hægt yrði að nota þær að
nokkru leyti í landinu. Þá gæti
gengislækkun krónunnar kom-
ið bændum að fullum notum.
„Það er enginn búmaður, sem
ekki kann að berja sér“, segir
gamall málsháttur. Það lítur
út fyrir, að „Bændaflokkurinn“
hafi valið sér þetta að einkunn-
arorði. En í stað þess að berja
sér út af sínu eigin ástandi,
hefir hann tekið að sér það
hlutverk að vera einskonar
barlómsbumba fyrir bændur
landsins. „Bændaflokkurinn“
er reyndar ekki einn um þenn-
an barlóm. Hann þekkist og í
öðrum flokkum. Kommúnistar
berja sér fyrir verkamennina
og heimta stórhækkað kaup og
stóraukin fríðindi þeim til
handa. Illa stæðir útgerðar-
menn og aðþrengdir kaupmenn
segja að allt sé að sökkva í
eymd og volæði.
Ástand þjóðarinnar í fjár-
hagslegum efnum er nú vitan-
lega hvergi nærri gott, og
margvíslegir erfiðleikar sækja
þjóðina heim. En þó verður
maður að vona, að erfiðleik-
arnir séu ekki meiri en það,
að hægt sé að sigrast á þeirn.
Og margt bendir á, að það muni
takast. Það er bersýnilega tölu-
vert mikill vilji hjá ráðandi
mönnum í öllum stéttum, að
snúa bökum saman og reyna
að sigra erfiðleikana. Fiskút-
flytjendur og útgerðarmenn yf-
irleitt voru til skamms tíma
trúaðir á blinda samkeppni og
andvígir öllum samtökum. Þeir
hafa þó breytt um hátterni og
, tekið höndum saman til þess að
j reyna að sigrast á örðugleik-
1 um sínum. Kaupmenn hafa til
! skamms tíma haft þá menn í
fararbroddi, sem fjandsköpuð-
ust á móti öllu aðhaldi um inn’-
flutning, jafnt óþarfavarnings
sem nauðsynja. Beztu menn í
þeirra flokki virðast nú hafa
tekið forystuna og hafa vilja
til að gera sitt til að sigrast á
örðugleikunum, einnig á þessu
sviði. Og þetta álít ég vera
ljósan vott þess, að þjóðin muni
frekar taka það ráð, að berjast
við örðugleikana með karl-