Tíminn - 26.03.1936, Blaðsíða 1

(öjatöbagi
bloSíiití ei I. Jéai
Átgonsutínn fostat 7 f*.
^fgreibsla
Cfl langeimta d £angaoeg 10.
Giml 2353 - Pietfeiii 061
XX. árg.
Reykjavík, 26. marz 1936.
12. blað.
Launamálin
Einstaka menn hafa látið í
ljós nokkra undrun yfir því, að
frumvarp það til launalaga, sem
fyrir Alþingi hefir legið, skuii
ekki enn hafa verið afgreitt. t
fljótu bragði finnst sumum
þetta sýna það, að núverandí
þingmeirihluti hafi ekkert
gert í launamálunum.
En þetta er þó á allt annan
veg. Síðan núverándi stjórn
kom til valda hefir einmitt
mikið verið að því unnið að
lækka hæstu launin í landinu,
bæði hjá ríki og ríkisstofnun-
um og í einkarekstri lands-
manna. En launin í einka-
rekstrinum eru sérstaklega erf-
ið viðfangs, og eru þau þó í
flestum tilfellum hærri en við
sámbærileg störf hjá ríkinu.
Launalækkanir hafa verið
gerðar með þrennu móti:
1. Með afnámi (sumpart
lækkun) dýrtíðaruppbótar á
opinber laun samkvæmt launa-
lögum.
2. Með lækkun á launum op-
inberra starfsmanna utan
launalaga.
3. Með hátekjuskatti.
Dýrtíðaruppbótin var á þing-
inu 1934 alveg felld niður á
launum yfir 5000 kr. og lækk-
að á launum milli 4000 og 5000
kr. þessi launalækkun sparar
ríkissjóði 70 þús. kr. á ári.
Launalækkunin í stofnunum
ríkisins, hjá mönnum utan
launalaga, var gerð á síðara
hluta þingsins 1935 og nemur
130—150 þús. kr. á ári.
Hátekjuskatturinn var lagð-
ur á sumpart á þinginu 1934 og
sumpart á þinginu 1935. Skatt-
urinn frá 1934 legst á 4000—
5000 kr. laun og hærri (eftir
því hvort um einhleypa eða
fjölskyldumenn er að ræða),
og hátekjuskatturinn frá 1935
byrjar nokkru ofar í launastig-
anum. Þessi launalækkun nem-
ur á aðra miljón króna, og
kemur niður á öllum hátekju-
mönnum, bæði í opinberri þjón-
ustu og annarsstaðar. Hún er
því áhrifamest og réttlátust af
þeim leiðum, sem farnar hafa
verið.
Hefir Framsóknarflokkurinn
fremur horfið að því að fara
þessar leiðir en að afgreiða
launalagafrumvarpið. Er á
þennan hátt búið að koma fram
miklu af þeim lækkunum, sem
frv. gerði ráð fyrir, en hins-
vegar ekki hækkununum. Enda
verður á þeim erfiðu tímum,
sem nú eru, að fara varlega í
allar launahækkanir.
Því hefir verið haldið fram,
að allverulegt misræmi væri
milli launa hinna opinberu
starfsmanna. Hefir sú staðhæf-
ing við nokkur rök að styðjast,
enda ekki óeðlilegt, þar sem
launalögin eru orðin 17 ára
gömul, og síðan hafa bæzt við
rnargar starfsgreinar hjá hinu
ópinbera, sem menn hafa verið
ráðnir til utan launalaga á
ýmsum tímum. Óhætt má þó
fullyrða, að þetta misræmi hafi
mikið leiðrétzt við þær lækk-
anir á hálaunum, sem orðið
hafa við breytingar þær, sem
getið er hér að framan.
Jáiningin
Við þingkosningarnar í Vest-
ur-Húnavatnssýslu 25. júní
1934 féllu atkvæði á þessa leið:
Hannes Jónsson frambjóð-
andi „einkafyrirtækisins“ fekk
263 atkv.
Skúli Guðmundsson fram-
bjóðandi Framsóknarflokksins
fékk 242 atkv.
Björn Levy Björnsson fram-
bjóðandi íhaldsflokksins fékk
212 atkv.
Frambjóðandi kommúnista '
fékk um 30 atkv.
Á meðan atkvæðin í þessari
sýslu skiptust svo að segja ein-
göngu milli Framsóknarflokks-
ins og íhaldsflokksins, var
mjög lítill munur á styrkleika
flokkana, Framsóltnarflokkur-
inn þó aðeins fjölmennari við
lcosningarnar 1927, 1931 og
1933.
Fyrir síðustu kosningar töldu
því mjög margir líklegt, að
íhaldsframbjóðandinn, Bjöm L.
Björnsson, myndi ná lcosningu.
Ýmsir töldu þó, að talsverðar
líkur væru fyrir kosningu
Skúla, sökum þess, að vitað
var, að hann myndi halda
meirahlutanum af hinu gamla
flokksfylgi Framsóknarflokks-
ins, og einnig vegna gamalla og
nýrra vinsælda Skúla sjálfs á
æskustöðvum hans. Það var því
líklegt, að ýmsir, sem aldrei
höfðu getað fellt sig við Hann-
es, myndu greiða atkvæði með
Skúla. En yfirleitt voru menn
á einu máli um það, að Hann-
es myndi verða lægstur þess-
ara þriggja að atkvæðatölu.
Kosning Hannesar og það, að
íhaldsframbjóðandinn skyldi
verða lægstur, kom því mjög á
óvart. En ástæðan kom fljótt í
ljós. Ráðandi menn í íhalds-
flokknum höfðu ráðstafað til
Hannesar stórum hóp af at-
kvæðum flokksins. Þeir gerðu
það tii þess að atkvæði „Bænda-
flokksins“, sem honum hafði
tekizt að slíta upp í ýmsum
héröðum, yrðu ekki „ónýt“
eins og atkvæði kommúnista. í-
haldið ætlaði sér á þennan
hátt að ná þingmeirahluta með
Hannesi og þeim uppbótar-
rnönnum, sem kosning hans í
Vestur-Húnavatnssýslu gæti
dregið inn á Alþingi.
Þegar skýrt var frá þessari
samvinnu í blöðum Framsókn-
armanna, risu Hannes og félag-
ar hans, þegar upp til mót-
mæla. Þeir sögðu, að staðhæf-
ing Framsóknarmanna um hina
leynilegu hjálp til Hannesar
væri algerlega ósönn.
En nú þarf ekki lengur vitn-
anna við. Formaður íhalds-
flokksins, ólafur Thors, hefir í
ræðu á Alþingi sl. þriðjudag
ótvírætt játað það, sem Fram-
sóknarmenn voru búnir að
halda fram.
1 þessari ræðu skýrði ólafur
Thors svo frá: Að hann (for-
maður íhaldsflokksins) og ýms-
ir aðrir áhrifamenn í flokkn-
um hefðu stutt kosningu Hann-
esar, og að þeir hefðu vitandi
vits vanrækt að undirbúa kosn-
ingu Björns L. Bjömssonar.
Þetta kvaðst Ólafur sjálfur
liafa viðurkennt í viðtali við
Björn. Ennfremur lýsti hann
A víðavangi
Rreyting
hefir orðið á ritstjóm Nýja
dagblaðsins. Hefir Sigfús Hall-
dórs frá Höfnum látið af rit-
stjórastarfi, en við því tekið
Þórarinn Þórarinsson, sem er
formaður Félags ungra Fram-
sóknarmana í Reykjavík og áð-
ur starfsmaður við blaðið.
Jafnframt starfar nú þriggja
manna ritnefnd við blaðið, en
í henni eru Guðbrandur Magn-
ússon, Gísli Guðmundsson og
Guðmundur Kr. Guðmundsson,
formaður Framsóknarfélags
Reykjavíkur.
Landsfund fyrir
„einkafyrirtækið“
ætluðu Jón í Dal og menn
hans að halda í Reykjavík nú
nýlega. En báglega tókst með
fundarsóknina. Mættu 18
manns, þar af 9 búsettir í
Reykjavík! Var látið heita svo,
að þessir 9 Reykvíkingar hefðu
umboð fyrir héröð úti á landi.
Er þeim félögum nú gengið síð-
an í fyrra, þegar þeir ætluðu
af göflunum að ganga út af því,
að nokkrir menn í Reykjavík
höfðu fengið slík umboð til að
mæta á Landsfundi bænda.
Engar sögur fara af þessari
samkundu Jóns í Dal & Co.,
enda hefir Jóni ekki einu sinni
þótt taka því að minnast á
hana í blaði „flokksins“!
Mjólkurverð
og framleiðsluaukning.
Eins og kunnugt er, hefir út-
borgunarverð til bænda í Ár-
nes- og Rangárvallasýslu, sem
skipta við Flóabúið, hækkað um
33/4 aura á mjólkurlítra. Þeim
árangri hafa bændur á þessum
svæðum náð á fyrsta reynslu-
ári mjólkurlaganna og samsöl-
unnar. Og alstaðar á starfs-
svæði Samsölunnar er verðið
til bænda fullkomlega eins hátt
og í fyrra og vel það, en hins-
vegar sá mikli munur, að
mjólkin fæst nú greidd reglu-
lega og án allra vanhalda. Og
hér við bætist mjög stórt at-
riði, sem enn er ekki nægilega
athugað af öllum, en það er sú
mikla framleiðsluaukning, sem
orðið hefir hjá búunum, eink-
um þó vestan heiðar. Ef ekk-
yfir því, sem sínu áliti, að
Hannes myndi ekki hafa náð
kosningu án áðumefnds full-
tingis síns og annara íhalds-
manna. í lok ræðunnar orðaði
Ólafur þetta svo, að hann bæri
„siðferðilega ábyrgð“ á kosn-
ingu Hannesar Jónssonar.
Tilefni þessarar yfirlýsingar
var það, að Hannes hafði verið
með persónuleg ónot í garð
Thors Thors, bróður ólafs. Lét
Ólafur í Ijós, að hann byggist
við, að Hannes myndi fá á-
minningu hjá Jóni í Dal & Co.
fyrir þá framkomu í garð hús-
bænda sinna.
Vafalaust fær Hannes „á-
minninguna, og væntanlega
tekur íhaldið hann í sátt. En
það er gott fyrir þá, sem eftir
kynnu að vera af kjósendum
„einkafyrirtækisins“ að sann-
leikurinn um tilveru „móður-
skipsins“ hefir nú verið játað-
ur af réttum hlutaðeigendum.
ert skipulag hefði verið, hefði
sú framleiðsluaukning verið ó-
möguleg nema með því að hafa
áhrif til lækkunar á mjólkur-
verðið. Glöggt dæmi um þetta
ej' rek&tur mjólkurbús Eyfirð-
inga. Þar hefir framlfeiðslu-
aukningin orsakað lækkun (að
vísu mjög litla) á útborgunar-
verði. Er þó þetta mjólkurbú
rekið með fyllstu hagsýni, eins
og hinn lági sölukostnaður ber
vitni um.
iíógburður og staðreyndir.
Á fundunum nprðanlands í
vor sem leið spunnu íhalds-
menn og fylgifiskar þeirra upp
ýmsar æfintýralegar slúðursög'-
ur um framkvæmd afux-ðasölu-
laganna. Hugðu þeir sem svo,
að sögur þessar væri ekki hægt
að afsanna og að einhverjir
rnyndu þá vei’ða til að trúa
þeim, enda mun svo hafa verið,
því að almenningur á erfitt
með að átta sig á því, að leigu-
snápar Reykjavíkuríhaldsins
séu svo forhertir, að segja vís-
vitandi ósatt á opinberum sam-
komum sem þessum. Meðal
annars skýrðu þessir kumpánar
frá því, að bændur í Flóabúinu
yrðu að flytja mestallt skyrið
heim til sín aftur, af því að
ekki væri hægt að selja það og
að ostarnir hlæðust upp í
geymslum búsins og væru að
lokurn muldir niður með jám-
körlum og seldir sem svínafóð-
ur! Nú við áramótin kom það
hinsvegar í ljós, að bændur
hafa á árinu keypt af búinu
skyr í stórum stíl, auk þess,
sem heim er sent, og bendir
það ekki til, að þessar heim-
sendingar hafi verið miklar. Og
ostabii'gðirnar hafa minnkað
um 15 þús. kr. á árinu, —
þannig stenzt landsmálafræðsla
íhaldsins!
Yfirlýsing Ólafs Thors
um, að íhaldið hafi komið
„Bændaflokknum“ á þing, hef-
ir vakið mikla athygli. Ýmsir
íhaldsmenn í Reykjavík eru
sái'reiðir við Ólaf fyrir að hafa,
í augnabliks vanstillingu, ljóst-
að upp þessu stóra „leyndar-
máli“.
Kaupmannakýrnar.
Síðasta æfintýri íhaldsins í
mjólkurmálinu gerðist í Hafn-
arfirði fyrir nokkrum dögum.
Þrír kaupmenn þar í bæ, sem
eiga eitthvað af kúm, neita að
greiða verðjöfnunargjald. Sam-
salan lætur þá, samkv. fyrir-
mælum laga, auglýsa uppboð á
kúm þessara kaupmanna, til að
ná greiðslu upp í þessa rétt-
mætu skuld. En íhaldið gerir
sér lítið fyrir og lætur kaup-
mennina boða til borgarafund-
ar í kaupstaðnum, og ætlar að
reyna að fá íbúa Hafnarfjarð-
ar til að mótmæla því að inn-
heimt sé skuld hjá þessum
kaupmönnum á sarnan hátt og
hjá öðru fólki!
Auðvitað fór þetta allt út urn
þúfur. Almenningur í Hafnar-
firði hafði enga sérstaka sam-
úð með hinum þi’em kaupmönn-
um og kúm þeirra. Fundurinn
ályktaði, að lögin hlytu að
ganga jafnt yfir alla. Næsta
dag fór uppboðið fram frið-
samlega að öðru leyti en því,
Núverandi formenn J
I'j'amsóknai'félaganna í Rvík.
Ofar: Guðmundur Kr. Guð-
mundsson skrifstofustjóri, for-
rnaður Framsóknai’fél. Reykja-
víkur. Neðar: Þórarinn Þórar-
insson ritstjóri, formaður Fé-
lags ungra Framsóknarmanna
í Reykjavík.
að íhaldið safnaði saman
strákaliði sínu til að kasta skít
í sýslumanninn! Hinn setti
sýslumaður, Valdemar Stefáns-
son frá Fagraskógi, hefir nú
kært athæfið.
Ihaldið ætti nú að sjá svo að
sér, að þetta æfintýri um kaup-
mannakýrnar yrði sögulok í
hinni ógiftusamlegu baráttu
þess gegn mjólkurmálinu.
Hvernig vindbelgir springa.
Möi'gum er í minni, þegar
fulltrúar íhaldsins á Alþingi
fundu upp á því fáránlega til-
tæki að mæta ekki við þingslit.
Þetta var í þinglokin 1934.
Þetta ólýðræðislega og
fruntalega framferði mæltist
illa fyrir um land allt, einnig
meðal íhaldsmanna. Margir
sögðu, að þessa ósvinnu myndi
Jón Þoi'láksson aldrei hafa þol-
að.
Þá gugnaði Kveldúlfsklíkan
fyrir almenningsálitinu. Og
1935 mætti íhaldsflokkurinn
við þingslit og sat á strák sín-
um.
En rétt áður hafði ó. Th.
hleypt flokknum út á nýtt
gönuskeið: Ó. Th. og menn
hans höfðu í bræði sinni hlaup-
izt á bi'ott úr utanríkismála-
nefnd, og neitað að mæta á lok-
uðum þingfundum um utanrík-
ismál.
Nú á hinu nýbyrjaða þingi
átti að kjósa nýja utanríkis-
málanefnd. Ýmsir héldu, að ó.
Th. myndi þá neita að leggja
til menn í nefndina. En íhalds-
mennimir tóku allir við endui'-
kosningu. Almenningsálitið hef-
ir kennt þeim að taka sönsum
í annað sinn.
Uian úv heimi
1 London hefir undanfarið
staðio yfir fundur þjóðabanda-
lagsráðsins og samhliða fundur
með íulltrúum þeirra ríkja, sem
ei'u aðilar að Locarno-samn-
ingnum. Þjóðabandalagið sam-
þykkti að lýsa yfir því, að Þjóð-
verjar hefðu rofið alþjóða-
samninga með því að senda her
inn á hið fi'iðlýsta svæði við
Rín. Hinsvegar hefir lítil niður-
staða fengizt um hvað gera
skuli út af þessu samningsrofi
Þjóðverja. Hafa Frakkar verið
harðir í kröfum og heimtað
refsiaðgerðir gegix Þýzkalandi.
Segjast þeir ekki geta gengið til
nýrra samninga við Þýzkaland
nieðan þýzku stjóminni haldist
uppi að brjóta hina eldri. —
Fulltrúi fi'á Þjóðverjum, von
Rxbbentropf, mætti á fundi
l'jóðabandalagsins samkvæmt
boði þess, en eins og kunnugt
er, sagði Þýzkaland sig úr
bandalaginu fyrir tveim árum.
Vakti það mikið umtal, að full-
trúi Þjóðvei'ja heilsaði ekki
íulltrúa Rússa í Þjóðabanda-
laginu, og töldu menn að þessi
ósvífni hefði verið framin vís-
vitandi til að tákna hinn djúpa
íjandskap milli kommúnismans
rússneska og nazismans þýzka.
Kosningar eiga að fara fram
í Þýzkalandi á sunnudaginn
kernur, og ætlar Hitler að láta
þjóðina lýsa fylgi við innrásina
í Rínarhéraðið.
Fi-á Abessiníu berast nú eng-
in stórtíðindi. En Mussolini
hefir verið umsvifamikill
heima fyrir síðustu daga. Hef-
ir hann gert þríveldasamning
við Austuri'íki og Ungverja-
land, en þau xlki hafa ekki tek-
ið þátt í refsiaðgerðunum. Þá
hefir hann tilkynnt nýjar
breytingar á stjómarfari ítal-
íu, sem miða til enn meira fas-
cistaeinræðis en verið hefir, og
á jafnframt að þjóðnýta öll iðn-
aðarfyrirtæki landsins í því
skyni að ríkið fái fullt vald á
fi’amleiðslunni, og er þetta tal-
ið nauðsynlegt vegna refsiað-
gerðanna.
Gríski stjómmálafoi'inginn,
Venizelos, er látinn, 71 árs að
aldri. Er með honum í val fall-
inn einn mesti æfintýramaður
í stjói'nmálum Norðurálfu á
þessai'i öld. I nærri hálfa öld
var Venizelos áhrifamestur og
írægastur allra grískra manna,
fyrst sern þjóðhetja í barátt-
unni gegn kúgun Tyrkja, síðar
sem forsætisráðherra og loks
nú á síðasta æfiári sem land-
flótta uppi'eisnarmaður gegn í-
haldsöflum þeim, er tekið
höfðu völd í landinu og vildu
hnekkja lýðræðinu. En þrátt
fyrir ósigur í uppreisninni,
sigraði þó stefna Venizelos
nógu snemma til þess, að hann
fengi að bera beinin í grískri
mold. Og fyrir nokkrum dögum
var hinn aldni foríngi til graf-
ar borinn á æskustöðvum sínum
á hinni fomfrægu Krítareyju,
þai1 sem haxxn í blóma lífsins
hóf á loft frelsisfánann gegn
Tyrkjum.
I Bandaríkj unum hafa gengið
leysingar og ægileg vatnsflóð,
sem valdið hafa stórtjóni og
kostað fjölda manns lífið.