Tíminn - 16.04.1936, Síða 3

TIHINN
59
ugur er í Sölusambandi ísl.
fiskframleiðenda, skuli leyfa
sér að telja Fiskimálanefnd
hafa seilst inn á starfssvið
Sölusambandsins í þessu máli.
Á fundi þess 8. febrúar bar
Jón Ámason framkvæmdar
stjori fram eftirfarandi tillögu:
„Þar sem Fiskimálanefnd
hefir undanfarið haft með
höndum tilraunasendingar á
freðfiski til útlanda og fær
framvegis fé til slíkra tilrauna,
álítur stjórn S. I. F. eðlilegast
að Fiskimálanefnd annist sölu
á tilraunasendingum til Norð-
ur-Ameríku og er fús til þess
að greiða fyrir slíkum viðskipt-
um með því að mæla með því
Uro gengisskráningu krón-
unnar hefír verið tiltölulega
lítið rætt síðustu árin og það,
sem fraxn hefir komið hefir
verið lítt til þess fallið, að menn
áttuðu sig á þessu vandasama
máli. — Við því er heldur ekki
að búast, þegar þess er gætt,
áð það er aðallega blað svo-
kallaðs Bændaflokks, sem um
raálið hefir fjallað. — Hefir
blaðið í þeim umræðum
dyggilega fylgt þeirri meg-
inreglu sinni að meta blekk-
ingar meira en rétta máls-
meðferð. Þar sem þetta mál
'hefir nú blandast í þessar um-
ræður að eðlilegum hætti, þykir
mér rétt að sinna því, ef ske
kynni, að menn fengju frekari
skilning á málinu en vænta má
áð menn fái af þeim villandi
ummæíum sumra þeirra hv.
þm., sem um það hafa talað.
Gengisbreytingar orsaka fyrst
og fremst verðbreytingar á
cllum innfluttum og útfluttum
vörum. — Gengislækkun orsak-
ar t. d. hækkun á þessum vör.
um. 1 kjölfar þessarar vöru-
verðshækkunar fer oft sam-
atgervi í þessum umræðum. Það
er sannað, að Ólafur hefir eitt
fram yfir aðra landsmenn. Hann
er skuldugasti maðu,r landsins.
Hann er framkvæmdastjóri í
fyrirtæki, sem skuldar bönkun-
um 5 millj. og hefir ekki getað
greitt tekjuskatt í nokkur ár.
Þegar ólafur tók við þessu fyrir-
tæki, var það talið rikt og borg-
aði mikið til opinberra þarfa.
Nú er það alvarleg byrði á
sparifjáreign og lánstrausti
þjóðarinnar. Þetta er kannske
ekki að öllu leyti ólafi að kenna.
En, það er ekki vitað, að honum
hafi tekist að koma fram nein-
um sparnaðarráðstöfunum til
þess að fá fé upp í þessar 5 miUj.
En hann hefir gert annað. Hann
hefir látið þetta skulduga fyrir-
tæki lána sjáifum sér og bræðr-
um sínum 400 þúsund kr. gegn
vafasömum tryggingum. Hann
hefir látið fyrirtækið greiða
uppg-jafa starfsmanni sínum 25
þús. kr. eftirlaun, þangað til
Landsbankinn tók í taumana og
bannaði þessa ráðstöfun skuldu-
nauts síns. Mörgum finnst, að
Ólafur ætti að reyna að hjálpa
sjálfum sér, og sínu, fyrirtæki.
Með því myndi hann líka hjálpa
bönkunum og þjóðinni, sem eiga
5 miUjónirnar inni frosnar í
Kveldúlfi.-Þegar hann er búinn
að þessu, er kannske tími til
kominn að bjóðast til að lagfæra
fjármál og atvinnuvegi þjóðar-
innar í heiid.
Og hvernig er svo með flokk
ölafs, íhaldsmennina á Alþingi.
Öneitanlega hafa þeir haft
við umboðsmenn sína, að þeir
aðstoði Fiskimálanefnd við
þessar framkvæmdir eftir því
sem hún kann að óska."
Þessi tillaga var samþyldít
með 4 atkv., en 3 atkv. voru á
móti. Með þessu vísar stjórn
S. 1. F. rnálinu til Fiskimála- \
nefndar og átti því þar með að
vera iokið. Meiri hluti stjómar-
innar leit svo á, að samkvæmt
lögum S. í. F. værí engin heim-
ild til slíkrar starfsemi, og
heldur engin ástæða til að
bíjóta í bág við fyrirmæli lag-
anna, þar sem til var í landinu
stofnun, sem var fús til að talt-
ast á hendur umræddar sölu-
tilraunir.
svarandi eða einhver hækkun á
vörum framleiddum til sölu
innanlands. Þó er slíkt engan-
veginn víst. Fer eftir því m. a.
hve framboðið er mikið af vör-
unni og hvort kaupgetan innan-
lands þolir samsvarandi hækk-
un, án þess að úr sölu dragi til
tjóns.Verðhækkunin sem stafar
af gengislækkun a. m. k. á öll-
um innfluttum vörum verkar
hinsvegar sem kauphækkun og
dregur úr kaupgetunni ef fram-
leiðslan elcki örfast svo, að at-
'vínnuaukning vegi upp kaup-
hækkunina eða kaupið sé bein-
linis hækkað sem verðhækkun-
inni nemur.
Af þessum staðreyndum er
það ljóst, að það eru blekking-
ar að halda því fram eins og
ctæpt er í skyn gefið af póli-
tískum ,,spákaupmönnum“, að
við gengislækkun batni hagur
framleiðenda, sem flytja út vör-
ur sem svarar verðhækliuninni.
Allar innfluttar notaþarfir
framleiðendanna hækka jafn-
mikið í verði og útflutnings-
vörurnar. 1 vöruviðskiptum
framleiðandans kemur því
margskonar afskifti af atvinnu-
málum og fjármálum þjóðarinn-
ar. Það voru þeir, sem á árun-
um 1924—25 hækkuðu krónuna
um nieira en þriðjung. Það er
talið að þessi gengishækkun hafi
skaðað framleiðendur um tugi
milljóna. Af um 40 milljóna rík-
isskuldum, sem nú eru, ber
íhaldsflokkurinn aðalábyrgð á
nál. 30 milljónuro. Og þessi
flokkur virðist aldrei hafa greitt
atkvæði á móti nokkurri lán-
töku. Ihaldsflokkurinn er meira
að segja svo hlynntur lántökum,
að hann greid.di 12 sinnum at-
kvæði með láninu, sem Fram-
sóknarstjórnin stóð fyrir árið
1930. Og hvernig var um af-
stöðu, íhaldsmanna við afgreiðslu
fjárlaganna á þinginu 1934.
Menn muna, að það var engan-
veginn gætileg afstaða. Ef allar
þeirra tillögur um niðurfelling
ríkistekna og hækkun útgjalda
liefðu verið samþykktar, myndi
hafa orðið 4,8 milij. kr. greiðslu-
halli á fjárlögunum. Tillögur
sem þeir gerðu um sparnað á
verklegum framkvæmdum eru
dregnar frá áður en þessn taia
er fengin, Allan þennan fróðleik
flytur útvarpið frá Alþingi nú
inn á 11 þúsund heimili. Varla
getur mönnum fundist svona
stefna iíkieg. til að forða þjóð-
inni frá »fjárhagslegu hruni«.
Hlustendur kannast líka við
Þorstein Briem, Þeir vita, að 01-
afur Thors hefir sagt frá því
nýlega, að hann hafi komið þess-
um manni á þing með því að
fórna hinum yfirlýsta íhalds-
til hagnaðar aðeins hækkunin
á þeim hluta af andvirði fram-
leiðsluvaranna sem afgangs er,
þegar öll vöruúttekt hefir ver-
ið greidd upp. Frá þeim hagn-
aði dragast svo óhjákvæmileg-
ar skattahækkanir og einhver
hækkun á vöxtum og kaup-
hækkun ef framleiðandinn
kaupir vinnu og til kauphækk-
unar kemur að framkominni
gengislækkun. Af þessu sést
ennfremur, liversu hlálegt er
að halda því fram, að með
gengisbreytingu einni saman
sé hægt að tryggja það, að öil
framleiðsla beri sig. Sést bezt á
því að gengislækkun bætir t. d.
ekkert afkomu þess framleið-
enda, sem ekki hefir vöruinn-
legg fyrir meira en vöruúttekt
og ef vöruúttektin er meiri þá
versnar hagurinn.
Þótt því fari þannig mjög
fjarri, eins og nú hefir verið
sýnt fram á, að gengisbreyting
sé þess megnug að ti’yggja af-
komu framleiðendanna, þá get-
ur hún haft í bili áhrif á af-
komu þeirra til bóta, a. m. k.
þeirra, sem selja vörur sínar
á erlendum markaði ef verð-
mæti framleiðslu þeirra nemur
meiru en aðkeyptra vara, og ef
kaupgjald hækkaði, þá kemur
hagnaður þó því aðeins fram,
að tekjur þeirra fari fram úr
kaupgjaldi og vöruúttekt. —
Þó að gengisbreyting sé þannig
ein af þeim leiðum, sem kemur
til álita þegar verðlagsbreyt-
ingar eru nauðsynlegar til
hagsbóta fyrir framleiðendur,
einkum þá er framleiða fyrir
ej’lendan markað er hún engan-
veginn sú eina. Kemur þar ým-
islegt til eins og ég vík síðar
að, en m. a. að það er út af
fyrir sig slæmt að þurfa að or-
saka þá trnflun, sem gengis-
breytingar hafa í för með sér í
öllu fjármálalífi.
Þegar Framsóknarflokkurinn
gekk til kosninga vorið 1934
vár hans mesta áhugamál að
koma á verðlagsbreytingum til
hagsmuna fyrir bændur. Flokk-
urinn valdi ekki þá leið að
fella krónuna — heldur hina
að hækka með lögum verðlag
frambjóðanda í Vestur-Húna-
vatnssýslu. Nú vill Þorsteinn
stjómarskipti eins og ölafur.
Áður studdi ölafur Þorstein til
að vera landbúnaðarráðherra í
tvö ár.
Á meðan Þorsteinn Briem var
landbúnaðarráðherra, gerði dilk-
ur, sem nú gerir 14 kr,, ekki
nema 8 kr. En Þorsteinn er
samt ákaflega óánægður með
kjötverðið, sem bændur fá nú.
Og hann heldur, að mörgu
myndi verða breytt bændum í
hag, ef ölafur Thors fengi völd-
in. Hann segist vilja láta bænd-
ur fá framleiðsluverð fyrir vör-
ur sínar. Hann segist vilja
lækka gengið. Hann segist vilja
auka jarðræktarstyrkinn. Hon-
um finnst núverandi stjórn yf-
irleitt óhæfilega tómlát um
hagsmuni landbúnaðarins.
Einkennilegur maður, séi-a
Þorsteinn Briem. Nú síðan verð-
ið á landbúnaðaraf urðum hækk-
aði, getur liann ekki á heilum
sér tekið út af því, hvað bænd-
nr eigi erfitt. Við öll tækifæri
reynir hann að úthúða eftir-
manni sínum, sem hefir unnið
að því að hækka afurðaverðið.
En á meðan hann var sjálfur
landbúnaðarráðherra, mundi
hann ekki eftir neinu af þvl,
sem honum verður tíðræddast
um nú, þá vi.ldi hann ekki borga
kjötuppbót, ef verðið færi upp
í 72aur a fyrir bezta kjöt. Hann
gleymdi að lækka gengið, á með-
an þess, frá hans sjónarmiði,
hefir verið miklu . meiri þörf
en nú. Hann gleymdi að nota
Úr- ræéit Eysieíns Jónssonar ffár-
máláráðherra í eldhúsumr. á Álþíngí
landbúnaðarafurðanna innan
lands og láta þá, sem út fluttu,
njóta góðs af þeirri hæklcun.
Þessi leið var valin að mjög
vel athuguðu máli. Hún var
valin vegna þess, að um helm-
ingur af kjötframleiðslu bænd-
anna og svo að segja allar
mjólkurafurðir þeirra, eru seld-
ar innanlands. Verðið á fram-
leiðsluvörum bænda á innlend-
um markaði hefir því meiri á-
hrif á afkomu bændastéttarinn-
ar sem heildar en verðið erl.
og flokkurinn vildi koma fram
verðhækkuninni, án þess að
draga úr kaupgetunni innan-
lands. Verðið á innlenda mark-
aðinum átti síðan að bera uppi
uppbætur á útfluttu afurðirn-
ar. Hér kom og til greina að
þessari verðhækkun varð ekki á
komið nema í samvinnu við
verkamenn. Um árangur geng-
islækkunar var hinsvegar tví-
sýnt þar sem bændastéttin í
heild kaupir án efa meira af er-
lendum vörum til sinna þarfa
en hún selur til útlanda nú orð-
ið.
Barátta Framsóknarfl. var
miðuð við að bæta kjötverðið
frá því sem það var haustið
1933 og mjólkurverðið frá því,
sem það var 1934. Væntanlega
lætur mjög nærrí að kjötveröið
1935 verði að meðaltali yfir
allt landið um 20% hærra en
það var 1983 og í þeim þrem
mjólkurbúum (vinnslubúum) á
verðlagssvæði Reykjavíkur,
sem mjólkurlöggjöfinni var
fyrst og fremst ætlað að
styrkja, hefir mjólkurverðið
hækkað um ca. 11—12% og
tekjur bændanna þar þó meira
en því nemur, vegna aukningar
á framleiðslunni. Aðalatriði
þessa máls ér þó það, að þessi
afurðahækkun er bein hækkun
á hreinum tekjum bændanna —
þar sem henni hefir verið kom-
ið á án þess að vörur almennt
hafi hækkað í verði um leið.
Á því er þessvegna enginn vafi,
að gengislækkun hefði aldrei
orðið að öðru eins liði og þær
ráðstafanir, sem gerðar hafa
verið í þessum málum.
Ný atriði eru alltaf að koma
heimild, sem þingið 1933 gaf
honum til að skipuleggja söiuna
innanlands. Hann segir nú, að
sú heimild hafi verið ólögleg, en
því heimtaði hann þá ekki, að
þingið gerði hana löglega? Hann
gleymdi að hækka, jarðræktar-
styrkinn, og gat þó gert það sem
ráðherra með því að breyta
dagsverkunum með reglugerð
eins og gert var 1928 og 1929.
Hann gleymdi meira að segja að
láta verkfæra.kaupasjóðinn fá
peninga eins og gert hefir verið
bæði fyrir og eftir hans stjórn-
artíð. Hann liafði sem ráðherra
forystu í því að samþykkja
mjólkurlög, sem engum voru til
hagsbóta nema Korpúlfstaðabú-
inu, og framleiðendum á bæjar-
landi Reykjavíkur. Og nú beitir
hann allri sinni orku, til að
reyna að níða niður af þeim
skóinn, sem hrundið hafa, i
framkvæmd því, sem hann sjálf-
ur g’leymdi að gera, meðan hann
hafði aðstöðu til.
ölafur Thors og Þorsteinn
Briem hafa aflað sér meðhjálp-
ar nokkurrar til að sýna þjóð-
inni fram á nauðsynina á nýj-
um stjórnarskiptum. Því að þrir
af þingfulltrúum íhaldsins hefja
upp raust sína í útvarpinu til að
styðja fjái-málamanninn frá
Kveldúlfi og hinn gleymna upp-
gjafaráðherra.
Inn á 11 þúsund heimili berst
rómux Jóns Pálmasonar á Akri.
Hvort myndi Jón þykja sig-
urstranglegur til að sannfæra
þjóðina? Húnvetningar þekkja
Ingólfur Bjarnarson í Fjósatungu
Framh. af l. síðu.
sinum frá, að hann hefði í vet-
ur kennt nokkurrar vanheilsu,
en hefði ekki leitað læknis, en
myndi nú gera það. Var tekin
af honum Röntgenmynd á
Ijandsspítalanum. Kom þá í
ljós, að hann þjáðist af krabba-
meini, sem læknar Landsspítal-
ans töldu hugsanlegt, að lækna
með mjög stórum og hættuleg-
um uppskurði. Hann fékk þenn-
an lokadóm meðan hann stýrði
fundi í stjórn Sambandsins, en
enginn sá honum bregða. Hann
hélt annan fund um kvöldið í
stjórn samvinnuverksmiðjanna,
og vissi enginn um vitneskju
þá, er hann hafði fengið. Hann
afréð að láta gera á sér hinn
mikla og hættulega holskurð,
en játaði í banalegunni, að
hann hefði aldrei búizt við, að
það gæti hjálpað til lengra lífs.
Sigrún dóttir hans er kennslu-
kona við Kvennaskólann á
Blönduósi. Ilún hraðab'i sér til
Reykjavíkur eftir ósk föður
hennar. Þannig liðu nokkrir
dagar. Vinir hans fengu hann
til að sitja fyrir lágmynd hjá
fram í þessum málum. Afkoma
sjávarútvegsins fer nú versn-
andi — þrátt fyrir ötult starf í
þá átt að afla nýrra markaða
eg koma á fót nýrri framleiðslu
sjávarvara. — Að því getur
rekið, að stöðvun verði í fram-
leiðslunni vegna erfiðleikanna,
jafnvel svo, að markaðsmögu-
leikarnir ekki notist, þótt tak-
markaðir séu. — Af slíku
mundi leiða minnkandi kaup-
getu og erfiðleika fyrir land-
búnaðinn og jafnvel verðfall á
afurðum hans, a. m. k. mundu
útilokast möguleikar fyrir
aukningu á tekjum bænda af
sölu sinni innanlands. Færi svo,
yrðu sérstakar ráðstafanir
nauðsynlegar til þess að bæta
rekstursaðstöðu framleiðend-
anna. Kæmu þá ýmsar leiðir
til greina og er of snemmt upp
um það að kveða hvað ofan á
yrði.
Ríkarði Jónssyni. Þeir vildu
geyma á sýnilegan hátt fyrir
seinni kynslóðir svipmót og yf-
irbragð hins glæsilega bænda-
höfðingja frá byrjunarárum
hins íslenzka ríkis. Síðar þegar
útséð var um bata, sagði hann
rneð léttri gletni við dóttur
sína, að sennilega yrði myndin
send með sér norður til ætt-
ingjanna. Dagana áður en hann
lagðist á sjúkrahúsið lauk
hann erindum, hitti vini sína,
ræddi við þá með sama létta,
þýða, alvarlega blænum eins og
hann var vanur. Hann kvaddi
engan, en þó grunaði flesta, að
ekki yrðu fleiri samfundir. Síð-
asta starf hans fyrir almenn-
ing var að stjórna aðalfundi í
I.andsbankanefndinni. Hann var
formaður nefndarinnar í fyrsta
sinn. Ilann lét þess getið, bæði
við formann bankaráðs og við
einn af bankastjórunum, að
hann legði til að bæði banka-
ráð og bankastjói’ar væru á
þeim fundi, og að þeir legðu
fram ársreikning bankans með
viðeigandi skýrslum. Áður
höfðu reikningarnir verið send-
ið nefndinni, eins og hún væri
cviðkomandi stofnun á öðrum
hnetti. Þetta sýnir vel skap-
íerli hans. Ilann vildi, að hvert
það verk væri unnið á skipu-
legan og myndarlegan hátt.
Uppskurðurinn tókst vel, en
vai' erfiður, stóð yfir nokkuð á
þriðja tíma. Það var fyrir há-
degi á fimmtudag. Sjúklingu-
um leið eftir atvikum vel, er
hann vaknaði, og hafði tiltölu-
lega lítinn hita þann dag og
tvo næstu daga. Á laugardags-
kvöldið hafði yfirlæknirinn
góðar vonir. Á sunnudaginn
sagði hann dóttur sinni, að sér
fyndist, að hann væri að' fá
þyngsli fyrir brjósti. Sótthitinn
óx þá nokkuð, en meira á mánu-
dag og þriðjudag. Var þá öll-
um ljóst og ekki sízt honum
sjálfum, að ekki yrði lengra lífs
auðið. Áður en hann var skor-
inn upp, var hann hálfnaður
Jón. á Akri. Hann er maður vel-
viljaður en lítill fyrir sér. Stund-
um hefir hann stutt góð mál á
þingi, svo sem erfðafestulögin,
en fengið bágt fyrir. Áður lét
hann Jón í Stóradal hrekja sig
úr Framsóknarflokknum. Nú
lætur hann Kveldúlfsmenn
hrekja sig af sannfæringunni.
Og hví skyldi ekki þurfaling-
ur íhaidsins, Sigurður Kristjáns-
son, vitna fyrir sína matmóður?
En hann er sá eini af ræðu-
mönnurn íhaldsins, sem ekki
reynir að tala til sveitafólksins.
Og vel er, ef maður sá finnur
nú, hvað til síns friðar heyrir.
Aðeins eitt hefir þessi maður til
brunns að bera, sem honum má
til framdráttar verða, en það
er kjarnyrðastíll nokkur úr
þingeysku sveitamáli, er Bárð-
dælingar kenndu. honum á u.pp-
vaxtarárum. En þessum mönn-
um hefir hann á seinni árum
goldið fósturlaunin með því að
óvirða, lífsstrit þeirra með blaða-
skrifiun sínum um »fiðrið á
tötrunum« og- »mosann í skegg-
inu«. Nú er það hlutverk Sigurð-
ar að sanna fyrir þjóðinni, að
í landinu, séu, ekki til nema þrír
menn, sem kunni að selja fisk,
og engir aðrir megi þai’ nærri
koma, En í umræðunum sann-
ast það á þessa menn, að þeir
hafa í söluerfiðleikum síðustu
ára vanrækt stórfelda markaðs-
rnöguleika fyrir saltfisk í Suður-
Ameríku, og ekki fengizt til að
svara bréfum frá mönnum þar
í landi, sem gjarnan vildu
kaupa íslenzkan fisk, En við
hliðina á þessum pennáíötu
framkvæmdastjórum . hlaðast
upp á sama tíma 18 þúsund
tonn af óseljanlegri vöru, í fisk-
húsum útgerðarinnar.
Og’ ennþá stendur »móður-
skipið« í skilum með »björgun-
arlaunin«. En hlustendur verða
fyrir vonbrigðuro með Hanne-s.
Einhversstaðar átti hann að
hafa í fórum sínum skrá um
eina miljón króna í bitlingum,
sem ríkisstjórnin hafði veitt
iylgismönnum sínum á árinu
sem leið, og sem ísafold sagði,
að myndi vald,a greiðsluhalla á
landsreikningnum. Það er raun-
ar upplýst áður, að þessi mill-
jóna greiðsluhalli hefir hverg'i
komið fram. Og rannsóknarför
Hannesar í ríkisbókhaldið virð-
ist ekki hafa borið neinn árang’
ur, Á tólftu stundu umræðn-
anna verður fjármálaráðherra
að lýsa eftir bitlingaskránni. —
Steinhijóð. — 1 hngum hlust-
endanna er aðeins óljós endur-
minning úr sparnaðarbaráttu
Hannesar sjálfs, þegar Þor-
steinn Briem sat í stjórnarráð-
inu og útdeildi þessum vini sin-
um fjórum vænum bitlingum á
sama árinu.
Það líður að lokum. Deilu-
atriðin tæmast. Og öllum hefir
þeim lokið á einn og sarna veg.
Ölafi Thórs hefir fipast í at-
lögunni eins og »Jóni sterka« í
Skugg-asveini. Hann endurtekur
fyrir sjálfum sér, að hann hafi
»sannað« eitt og annað, en þó
heyrir bai’a enginn, að hann
hafi »sar»að« neitt. Sóknin,