Tíminn - 16.07.1936, Blaðsíða 2

10*__________________________________TÍM .1 N N
Eitt siioilill iíiur ilri luln
Það eru ekki nema fáir dag-
ar síðan synir Thor Jensens
stóðu fyrir stórfelldum upp-
reistarsamblæstri í síldariðj-
unni. Þeir hlupu í lið með
kommúnistum og gerðu kröfur
sem myndu hafa eyðilagt síld-
arútgerðina í ár. Þeir vildu
láta ríkið kaupa síldina helm-
ingi hærra verði en í fyrra, og
var þó bræðslustarfsemin rek-
in með halla það ár. Tilgangur
Jensenssona var eingöngu sá,
að leggja atvinnulíf landsins í
rústir með því að láta hörm-
ungarsumar fylgja hönnungar-
vetri. Jensenssynir hugðu að í
erfiðleikum almennra vand-
ræða gætu þeir falið þá eymd
sem fáfræði þeiri'a og óstjórn
í eigin fjármálum hefir skapað
þeim.
Nánasti bandamaður og fylgi-
fiskur Jensenssona er Eyjólf-
ur Jóhannsson. 1 fyrirtæki
hans hefir hver stórsvívirðing-
in rekið aðra. Hann hafði náin
vandamann við sjóð fé-
lagsins. Þessi gjaldkeri dróg
sér fé félagsmanna, svo að
skifti tugum þúsunda og eyddi
því í slark og svindl. Eyjólfur
breiddi yfir þessi svik. Það
mál var aldrei rannsakað.
Fjárdráttarmaðurinn varð
aldrei að standa reikningsskil
gerða sinna. Fátæku bænd-
urnir kring um Reykjavík
borguðu reikninginn fyrir hinn
brotlega skjólstæðing Eyjólfs.
Og þeir virðast hafa verið of
beygðir til að gera hina sjálf-
sögðu kröfu um að fjársvik-
in yrðu rannsökuð og dæmd.
Nú liðu nokkrir mánuðir.
Eyjólfur Jóhannsson heldur á-
íram að stýra Mj ólkurfélag-
inu. Þá koma í ljós stórfelld
svik í skiftum félags hans vi$
Landsbankann. Stjórn Lands-
bankans heimtar rannsókn.
Nokkrir menn, sem nutu þar
trausts og atvinnu, misstu
hvorttveggja. Við rannsókn
sannaðist að Eyjólfur hafði
lokkað þá til að afhenda hon-
um fé bankans í óleyfi. Rann-
sókn sýndi, að hann bar á-
byrgð á þessu athæfi. Hagnað-
urinn var hans. Tapið var allt
á hlið bankans og þó einkum
eyðileggjandi fyrir þá menn,
sem höfðu hlýtt á hinar sið-
spilltu fortölur hans.
Söluverð allra innlendra
framleiðsluvara, sem Samband-
ið hafði til sölumeðferðar árið
1935 var kr. 8.913.000,00. Hér í
er þó innifalið andvirði fiskjar,
er afhentur var S. I. F. til sölu,
kr. 945.500,OOí
Framleiðsluvömr þær, sem
Sambandið hefir selt til útlanda
og innanlands hafa numið því,
sem hér segir síðan það byrj-
aði verzlunarstarfsemi sína
1915. (Hér með eru þó ekki tald-
ar iðnaðarvörur frá verksmiðj-
unum, sem seldar eru innan-
lands).
Ár 1915 kr. 1.133.000,00
— 1916 — 900.000,00
— 1917 — 552.400,00
— 1918 — 1.629.400,00
— 1919 — 7.190.700,00
— 1920 — 5.596.000,00
— 1921 — 5.182.200,00
— 1922 — 5.572.500,00
Niðurstaðan varð sú, að
starfsmenn bankans, sem lent
höfðu í klóm Eyjólfs, biðu æfi-
langt tjón á atvinnu og lífsað-
stöðu sinni hans vegna. En
Eyjólfur gekk hlæjandi frá
leiknum. Hann leit á sinn
gróða, en gleymdi þeirra óláni.
Brot Eyjólfs var þess eðlis,
að í hvaða siðuðu landi nema
Islandi,* myndi hann þegar í
stað hafa verið rekinn frá for-
stöðu í fyrirtæki því sem hann
stýrði, og jafnframt því orðið
fyrir þunga laganna á eftir-
minnilegan hátt. En hvorugt
varð í það sinn. Svo mjög var
stjórn Mjólkurfélagsins búin
að tapa smekk fyrir sæmd og
velsæmi, að nokkrir menn, sem
annars eru kunnir að ýmis-
konar manndyggðum, vottuðu
honum óskorað traust. Þar
kom í ljós hvaða þýðingu það
hefir að umgangast að stað-
aldri mann eins og þann, sem
hér ræðir um, jafnvel fyrir
sómamenn.
Nú hefir þessi maður farið
bónarveg að ríkisstjóminni og
beðið, að fyrirtæki hans fengi
stórfelldan styrk af almannafé,
til að reka mjólkurhreinsunar-
stöð fyrri Reykjavík. Hann
lofaði ríkisstjóminni um leið,
að bæta áhöld sín svo, að stöð-
in gæti framleitt góða verzlun-
arvöru. Hann hét því að sýna
sanngirni og heiðarleik í
skiftum við bændur, sem nota
þyrftu stöð hans.
En um leið og hann er búinn
að fá ríkisstyrkinn greiddan,
níyndar hann humbugsfélag til
að kaupa mjólkurstöðina af
Mjólkurfélaginu, Hann selur
stöðina með ósviknu og upp-
sprengdu vevði, til að koma
skaðanum af eigninni yfir á
fleiri bök fátækra framleiðenda
en áður. Jafnhliða þessu svíkur
hann öll sín heit við ríkis-
stjórnina. Hann svíkst um að
endurbæta stöðina. Hann van-
rækir m. a. að bæta aðstöðuna
til að kæla mjólkina, vel vit-
nndi hvaða afleiðingar það
getur haft. Og í laumi reynir
hann að skipuleggja ofbeldi
og lögleysur af versta tægi,
móti sunnlenzkum bændum.
Nú í vor gerist tvennt í
einu. Klögumálin út af mjólk-
inni vaxa í Reykjavík og
— 1923 — 5.600.000,00
— 1924 — 9.790.000,00
— 1925 — 6.424.000,00
— 1926 — 6.785.000,00
— 1927 — 7.370.000,00
— 1928 — 8.274.200,00
— 1929 — 8.940.000,00
— 1930 — 6.443.000,00
— 1931 — 6.895.674,00
— 1932 — 4.404.506,00
— 1933 — 6.778.637,00
— 1934 — 6.685.000,00
— 1935 — 8.913.000,00
Hér á eftir verður gerð nán-
ari grein fvrir afurðasölu árs-
ins 1935.
Ull. í ársbyrjun 1935 voru
óseldir 1.317 sekkir af ull. Þessi
ull seldist það hærra verði, en
áætlað var, að hægt var að
bæta upp ullarframleiðslu árs-
ins 1934 með 10 aur. per kg.
Framleiðsla ársins var 6.585
ullarsekkir og er það 890 ullar-
mjólkurneyzlan minnkar. —
Mjólkin er rannsökuð og óá-
nægjan með Eyjólf og vinnu-
brögð hans fer vaxandi. Um
leið undirbýr hann kommún-
istiskt áhlaup á þá bændur,
nokkuð á annað hundrað, vest-
an heiðar, sem höfðu neitað að
ganga inn í það félag, sem
hann hafði nýstofnað og sem
sór sig að öllu leyti í ætt til
hans.
Eyjólfur atendur inni við
stöð og stýrir kommúnista
vínnubrögðum móti bændum,
sem ekki vildu inn í gildru
hans. Tveir lögregluþjónar
skrifa sögu athæfis hans til af-
nota fyrir dómstólana. Hann
hrekur hvem bóndann af öðr-
um frá þeirri stöð, sem neyðin
þrýstir þeim til að nota í bili.
Allt í einu kemur roskinn en
harðfengur bóndi, Eggert á
Hólmi, með brúsa sína. Þegar
Eyjólfur neitar að taka mjólk-
ina, snýr bóndinn sér að lög-
reglunni í snúðugum róm og
segir: „Hellið þið mjólkinni
undir Eyjólf“. — Allir menn
af Eyjólfs tægi eru huglausir.
Hann glúpnaði fyrir hörku
bóndans og tók mjólkina. Hann
á eftir að glúpna í enn stærri
stíl fyrir réttmætri hörku hins
íslenzka ríkisvalds.
Fi’amferði Eyjólfs er að öllu
sambærilegt við vinnubrögð
hinna aumustu kommúnista.
Hann hefir verið gráðugur í
styrk ríkissjóðs. Hann heldur
stöð sinni í lélegu ástandi.
Vinnubrögð fyrir bændur fara
versnandi. Að síðustu gerir
hann beina uppreist og brýtur
í einu af sér réttinn til að láta
stöðina vinna fyrir bændur og
sjálf mjólkurlögin.
Og í sambandi við þetta er
um að hrifsa með ofbeldi búðir
Samsölnunar og ráðast síðan
með skipulögðum skrflher á
mjólkurflutninga austan yfir
heiði og ofan úr Borgamesi.
Allt hernaðarplanið virðist
byggt á sömu ráðvilltu stui-1-
un, eins og herferð Jensens-
sona að skapa hallæri sfldariðj-
unni, þegar síldin var sem mest
hér við land.
En Eyjólfi og þeim Korp-
úlfsstaðamönnum mun vera
ljóst, að þeir munu eiga við
allmikla erfiðleika að stríða í
sekkjum minna en árið áður.
Ull frá Gæruverksmiðjunni er
ekki talin með hér.
Ullarsalan gekk yfirleitt
mjög greiðlega, vegna þess að
markaðsverð var heldur hækk-
andi, einkum síðari hluta árs-
ins. Sérstaklega var mikil eftir-
spum eftir ull í Þýzkalandi, en
um sölu ullar þangað giltu
sömu skilmálar og árið áður,
að andvirðið var greitt í vör-
um.
Ullin var seld til þessara
landa:
Til Bandaríkjanna 2.715 sekkir
— Bretlands 353 —
— Þýzkalands 2.976 —
— Danmerkur 681 —
— Noregs 107 —
— Svíþjóðar 239 —
— Ítalíu 80 —
Innanl. (Gefjun) 697 —
Skinn og húðir. Af skinnum
og húðum hafði Sambandið til
sölumeðferðar á árinu það,
sem hér segir:
Refaskinn 159 stk.
Selskinn 2.782 —
Geitstökur 61 —
Kiðlingaskinn 696 —
Lambskinn 11.839 —
náinni framtíð. Þeir njóta nú í
skjóli þess skipulags, sem
Framsóknarflokkurinn hefir
komið á, betri kjara en nokkr-
ir aðrir mjólkurframleiðendur
á Norðurlöndum. Hermann
Jónasson hefir með mjólkur-
lögunum forðað þeim í nálega
2 ár frá mjólkurstríði og gíf-
urlegu verðfalli. En Eyjólfur
og Jensenssynir hafa lamað
þennan velgerning eins og þeir
eru menn til.
En nú er ástandið þannig,
að í Rvík seljast um 11 þús.
lítrar daglega, en hingað ber-
ast 18—19 þús. af svæðinu
vestan heiðar. Hér þarí að
vinna úr 6—7 þús. lítrum dag-
lega. Enginn dropi er fluttur
hingað austan yfir heiði. En
í Flóabúið koma daglega 18
þús. lítrar af stórum betri
mjólk en þeirri, sem Eyjólfur
ber á borð í Rvík. Það er unn-
ið úr allri þessari mjólk. Sumt
fyrir mjög vafasaman markað
erlendis. Auk þess koma svo
ölfusbúið og Rangárvallabúið
með stórmikla framleiðslu.
I fyrra voru fluttir til Rvík-
ur 2—3 þús. lítrar mjólkur
daglega austan heiðar. Nú er
hér 6—7 þús. lítrar afgangs.
Fátt sýnir betur falsið í rök-
semdum Eyjólfs og Jensens-
sona en þessi staðreynd. Þeir
segja að mjólkurlögin skaði
þá. En raunverulega hafa þau
leitt til stórfelldrar fram-
leiðsluaukningar, af því kúa-
eigendur nærri Rvík fengu
margfalt betri atvinnuskilyrði
en áður.
En Eyjólfur og Jensenssynir
vita vel, að á þessu verður
ekki nema einn endir. Þeir
hugsa sér að útiloka hina eigin-
legu bændastétt frá sölu til
Reykjavíkur. Þeir ætlazt til að
Kveldúlfsfeðgar og Stefán lyf-
sali, Ragnhildur í Háteigi og
Guðmundur Þorkelsson sitji að
mjólkursölunni. Hinum eigin-
legu bændum austanfjalls og
vestan á að búa sæng við hlið
Eggerts á Hólmi, áður en hann
kúgaði vesalinginn.
En vel mega þessir vinir
Eyjólfs vita, að þessi verður
ekki raunin. Bændur í Rangár-
valla- og Áraessýslu, bændur
eins og Eggert á Hólmi og Sig-
urður á Rauðará, bændur í
Mýrasýslu og Borgarfirði
munu alls ekki láta pilta eins
og Eyjólf og Lorenz á Korp-
úlfsstöðum standa yfir sínum
höfuðsvörðum.
í þessum miklu átökum, sem
Karakúlskinn 30 —
Hertar gærur 24 —
Folaldaskinn 5 —
Kálfskinn 5.007 —
Nauta- og kýrh. 2.064 —
Hrosshúðir 1788 —
Skinn og húðir seldust að
mestu á árinu. Verð á húðum
og skinnum hækkaði til muna
síðari hluta ársins. Selskinn
voni í geysiverði. Lambskinn
voru í lágu verði og erfitt að
selja þau. Útlit með verð á sel-
skinnum er ágætt í sumar, og
lítur út fyrir að það verði
fyllilega eins hátt og árið sem
leið.
Meðferð á húðum og kálf-
skinnum er mjög ábótavant, en
væntanlega lærist mönnum að
bæta meðferðina, ef félögin
gæta þess að meta þessar vör-
ur og leiðbeina mönnum um
meðferð þeirra.
Æðardúnn. Alls voru flutt
út á vegum Sambandsins á ár-
inu, eða afhent til sölu 402 kg.
af æðardún. Verð til félaganna
hefir verið kr. 31,00—46,00, að
kostnaði frádregnum.
Dúnverð var nokkuð stöðugt
á árinu og fremur hækkandi
síðustu mánuði ái*sins. Mest
nú standa fyrir dyrum, munu
bændurnir, hinir eiginlegu
bændur, sem framleiða ósvikna
vöru og hafa andstyggð á
klækjum og loddaraskap, þess-
ir bændur munu mæta neyt-
endum í Rvík og Hafnarfirði,
þar sem báðir hafa hagnað af
samfundum.
Fyrir fáum árum stóðu hin-
ir framsýnu leiðtogar Kaupfé-
talið að standi bollaleggingar
lags Eyfirðinga frammi fyrir
þessu spursmáli. Eiga bændur
Eyjaf jarðar að framleiða mjólk
til sölu á Akureyri eða eiga
menn eins og Thorarensen lyf-
sali og Guðmundur Þorkelsson
að gera það.
Eyfirzku bændurnir tóku til
sinna ráða. Þeir unnu mai’kað-
inn fyrir sig og þeir halda hon-
um. Þeir þurrkuðu út af skák-
borðinu þar peð, sem þar voru
sambærileg við þau andlegu
og siðferðilegu lítilmenni, sem
nú starfa með Eyjólfi Jóhanns-
S3mi að því að leggja sunn-
lenzkar byggðir í eyði.
En sagan endurtekur sig.
Jensenssynir sjá nú þessa dag-
ana hvar sæng þeirra er í síld-
ai’verkfallinu. Eyjólfur í Mjólk-
urfélaginu mun í náinni fram-
tíð fá að kenna á því, að með-
mæli niðurbrotinna manna út
af andstyggilegu athæfi hans
í Landsbankanum, geta fleytt
honum stutta stund, en ekki
til lengdar. Bændastéttin þarf
allt önnur y vinnubrögð sér til
framdráttar heldur en yfir-
hylminguna með þjófnaðinum
í Mjólkurfélaginu, heldur en
ávísanasvikin í Landsbankan-
um, heldur en það að hella
niður mjólk bænda eða sitja
fyrir mjólkurvögnum þeirra
og láta skrílmenni eyða vör-
unni. Það er vel, að nú dró til
úrslitaglímu um viðskiptasið-
gæði Eyjólfs Jóhannssonar.
Annarsvegar stendur hin sunn-
lenzka bændastétt og sunn-
lenzkir neytendur. Hinsvegar
stendur Eyjólfur, Guðmundur
Þorkelsson, Lorenz á Korpúlfs-
stöðum og fleiri af því tægi.
En glíman mun enda með full-
komnum sigri heiðarlegra
bænda og heiðarlegra neyt-
enda eins og í Eyjafirði fyrir
nokkrum árum. J. J.
Ferðamenn
ættu að skipta við Kaupfélag
Reykjavíkur. — Þar hafa þeir
tryggingu fyrir góðum og ó-
dýrum vörum.
var selt í Kaupmannahöfn, en
nokkuð til Englands og Þýzka-
lands.
Ýmsar vörur. Sambandið
flutti ennfremur út eftirtaldar
vörur:
Lax 7.195 kg.
Lýsi 328 föt
Sundmaga 2.9811/a kg.
ísfisk 1.135 ks.
Prjónles 6.526 stk.
Hrogn 56 tn.
Ostur. Selt var fyrir mjólk-
urbúin hér sunnarJands um 52
tonn af osti. Um 17 tonn j
voru seld í Englandi, en 35
tonn í Þýzkalandi. Verðið í |
Englandi var mjög’ lágt, eða
vetra hross.
um 60 au. fyrir kg. af 45%
osti. Hinsvegar var verð á
samskonar osti mjög hátt í
Þýzkalandi, nálægt 2 kr. kg.
Nú er ostaverð í Þýzkalandi að
minnsta kosti 25% lægra.
Harðfiskur. Flutt var út alls
17.835 kg. af hertum ufsa, og
þorski, sem að mestu var keypt-
ur, aðeins selt í umboðssölu
fyrir eitt Sambandsfélag.
Hestar. Sala á hestum var
fremur lítil á árinu. Alls voru
seld til útlanda 977 hross.
Árásir Morgunbl.
á Magnús
Guðmundsson
Morgunblaðið hefir átalið
það harðlega, að landbúnaðar-
ráðherra skuli hafa gefið út
bráðabirgðalög um að taka
mjólkurstöðina í Reykjavík
leigunámi til afnota fyrii’ fram-
leiðendur, sem þurfa að fá
mjólk sína gerilsneydda til að
geta selt hana til neyzlu í
bæinn.
Eyjólfur Jóhannsson hefir
með atferli sínu knúið þessa
j'áðstöfun fram. Hann hefir,
eftir að honum hafði verið
veittur einkaréttur til að hafa
með höndum alla gerilsneyð-
ingu fyrir bæinn, ætlað að nota
sér þá aðstöðu til að okra á
verkinu, eða kúga menn gegn
vilja þeirra til að taka á sig
þann óhæfilega slculdabagga,
sem á stöðinni hvílir. Allar til-
raunir til samstarfs við Eyjólf
hafa reynzt árangurslausar.
Það eru ekki nema fáir mán-
uðir síðan i’íkisstjómin borg-
aði honum 80 þús. kr. sem
styrk upp í kostnaðinn við
þessa rándýru og að mörgu
leyti vafasömu stöð. En hann
er ekki fyr búinn að eyða þeim
peningum en hann byrjar aft-
ur að brjótast um á hæl og
hnakka til að reyna að
sprengja framkvæmd mjólkur-
laganna.
Ríkisstjómin hefir í lengstu
lög hlífzt við að gera þá ráð-
stöfun, sem í bráðabirgðalög-
um felst. Hefir það þó frá upp-
hafi verið hið mesta tjón að
hafa gerilsneyðingarstöðina í
höndum eins versta fjand-
manns Samsölunnar. En síð-
ustu tiltektir Eyjólfs gerðu
með öllu ómögulegt að þola
þetta ástand lengur.
Ríkisstjómin þurfti heldur
ekki lengi að leita fordæma
fyrir leigunámi eins og því,
sem nú er verið að framkvæma.
Vorið 1934 gaf þáverandi at-
vinnumálaráðherra, Magnús
Guðmundsson, út bráðabirgða-
lög um að taka sfldarverk-
smiðjuna á Sólbakka leigu-
námi. Það þótti nauðsynlegt til
tryggingar atvinnurekstri í
viðkomandi kauptúni vestan-
lands.
Árásir Mbl. út af leigunámi
mjólkurstöðvarinnar, koma því
fyrst og fremst niður á Magn-
úsi Guðmundssyni. Hann hefir
Sambandið seldi þar af 522
hross. Til Bretlands 79 hross,
en 443 til Danmerkur.
Verð það sem bændur fengu
greitt fyrir hrossin, var kr.
90,00—125,00 fyrir 3 vetra og
kr. 100,00—170,00 fyrir 4—8
Engir hestar seldust til
Þýzkalands á árinu. Hestamir,
sem þangað seldust árið áður,
I reyndust öðruvísi og lakar en
| við var búizt, sem sjálfsagt
i stafaði að einhverju leyti af
rangri meðferð. Tel ég ekki
miklar vonir um sölu á hestum
til Þýzkalands í bráð.
Samningurinn, sem við gerð-
um um sölu á hrossum til
Danmerkur, var mjög hag-
felldur og verðið mátti heita
viðunandi. Voru seld alls 600
hross, en ekki tókst að útvega
nema rúm 400.
Ég held að það sé vonlítið
að hælcka verðið á íslenzku
útflutningshrossunum að veru-
legu ráði, eða auka söluna,
nema takast megi að stækka
hrossin töluvert og fegra út-
lit þeirra, án þess að þau glati
kostum sínum, sem eru einkum
í því fólgnir, hvað þau eru
fóðurspör, heilsuhraust, þolin
Afurðasala Sambands ísl.
samvínnufélaga árið 1935
Úr aðalfundarskýrslu Jóns Árnasonar,
framkvæmdastjóra.