Tíminn - 23.09.1936, Blaðsíða 1

^fgreifrslct
09 tnni)eltnta gjafnatott. 16
<3imt 2353 — í>óott)ólf 96)
©jaíbbagi
6 1 a B o l n o et t 1 * n í
Árgangurittn footar 7 ft.
XX. ár.
Reykjavík, 23. sept. 1936.
39. blað.
Flóttinn er brostinn
r
1
lið stjórnarandstæðinga vegna á-
kvarðana búnaðarþings
Íhaldsilokkarnír haia sjáliír borið iram á Alþingí sams-
konar ákvædi og eru í 17. gr. jjarðræktarlaganna
Framsókiiarílokkurinn skrif-
aði stjói-nmálaflokkum þingsins
í júnimánuði og óskaði eftir að
útvarpsumræður færu fram um
jarðræktarlögin. Ihaldið hindr-
aði þetta þá, og bar fyrir
„landsfundarhald“ flokksins.
Vegna konungskomunnar og :
heimsóknar forsætisráðherra !
Dana, varð útvarpsumræðum |
ekki við komið fyrir slátt, úr
því hinu fyrsta tækifæri var
sleppt.
Varalið íhaldsins vildi að út-
varpsumræður færu fram með-
an á búnaðarþingi stóð, en það
var talið óviðeigandi, meðan
ekki var vitað hver afstaða
þess yrði. En Framsóknarflokk-
urirm krafðist hinsvegar, að út-
varpsumræður færu fram, þeg-
ar að búnaðarþinginu loknu. En
þá neituðu stjórnarandstæðing-
ar að taka þátt í umræðunum.
En þessa neitun sína tóku
stjórnarandstæðingar aftur,
þegar Hermann Jónasson lýsti
því yfir, að hann mundi flytja
eitt eða fleiri útvarpserindi um
jarðræktarlögin, ef flokkamir
fengjust ekki til þátttöku í al-
mennum útvarpsumræðum um
málið. En þó voru þeir ófáan-
legir til að tala nema eitt
kvöld.
Það sem stjómarandstæðing-
um gekk til með því að koma í
veg fyrir að útvarpsumræður
færu fram þegar að afloknu
Búnaðarþingi, var ekkert ann-
að en það, að þeir vildu að sem
hljóðast yrði um ákvörðun þá,
sem búnaðarþingið tók og
hugðust með því eiga hægara
með að villa mönnum sýn, svo
sem þeir höfðu gjört á síðast-
liðnu vori um jarðræktarlögin
í heild sinni ,og þá með nokkr-
um árangri.
En svo urðu þeir aðþrengdir
í þessu máli, að nú hefir fyrir
kröfur Framsóknarflokksins
vei’ið ákveðið að útvarpsumræð-
ur fari aftur fram um þessi
mál og þá tvö kvöld, fyrra
hluta nóvembermánaðar, að
haustönnum loknum.
Verðhækkunarbölíð
í útvarpsumræðunum kom
berlega fram hið mismunandi
viðhorf stjómmálaflokkanna
um verðhækkun fasteigna.
Hugsandi menn til sjávar og
sveita hafa fyrir löngu skilið,
hvílíkt böl það er fyrir atvinnu-
vegina, þegar fasteignir, lóðir,
iiús og jarðir komast í brask
og hækka óeðlilega í verði
Það er vaxtaþungi þessarar
verðhækkunar, sem legið hefir
eins og farg á atvinnulífi lands-
ins undanfarna áratugi.
Fyrsta tilraun löggjafar- ,
valdsins til þess að fyrirbyggja I
að fé það, sem ríkið sjálft j
leggur fram til atvinnuveg- j
anna, lendi í braski og leiði
þannig til verðhækkunar, er í
logunum um Byggingar- og
landnámssjóð.
Menn muna glöggt hvert óp
var gjört að 9. greininni í þess-
um lögum, þegar laganýmælið
kom fram.
En það er greinilegt hvemig
þessi stefna hefir verið að
sigra.
í lögunum um verkamanna-
bústaði 5. gr. em tilsvarandi
ákvæði svo og í lögum um sam-
vinnubyggingar.
Og svo langt er íhaldið kom-
ið, að þingmenn flokksins á Al-
þingi greiða atkvæði með lög-
um um samvinnubyggðir og
nýbýli, þar sem ákveðið er, að
íramlag ríkisins til býlis megi
aldrei selja eða veðsetja.
Loks er þess að geta, að Þorst.
Briem og Hannes á Hvamms-
tanga hafa í nafni sins auma
flokks borið fram frumvarp á
Alþingi um nýbýli, þar sem lög-
leiða skyldi, að framlag ríkis-
ins til nýbýlanna, mætti hvorki
selja né veðsetja.
Svo ófyrirleitnir eru þessir
menn, að þeir hafa ekki linnt
ofsóknum á ákvæði 17. gr. jarð-
ræktarlaganna, þótt þeir hafi
sjálfir borið fram frumvarp á
Alþingi með nákvæmlega hlið-
stæðum ákvæðum.
Magnús Guðmundsson sagði
það í útvarpsumræðunum, að
ákvæðin í 17. gr. jarðræktar-
laganna, um að framlög ríkis-
ins mættu ekki valda verð-
hækkun, ætti enga hliðstæðu í
íslenzkri löggjöf, og þó hefir
þessi maður setið á Alþingi
meðan öll þessi lög voru sett.
Mælir M. G. þetta mót betri
vitund? Eða er hann ekki bet-
ur að sér en þetta!
Pálmi Einarsson var það
hygnari en Magnús, að hann
reyndi ekki með einu orði að
réttlæta ofsóknir liðsmanna
sinna á ákvæði 17. greinarinn-
ar, fór allur hjá sér og stein-
þagði frammi fyrir öllum á-
lieyrendum, þegar skorað var á
hann að verja málstað stjórn-
arandstæðinga um þessi atriði.
Ofan á bætist svo það, að
íhaldsflokkurinn á þingi hefir
sjálfur borið fram frumvarp
um óðalsrétt, en þar var
ákvæði, sem bannaði sölu og
takmarkaði rétt til veðsetning-
ar á jörðum. Er þetta þeim
mun eftirtektarverðara, þar
sem hér var ekki um framlög
frá ríkinu að ræða, heldur eig-
ið fé bændanna sjálfra. Er
þetta ákvæði framkomið í þeim
tilgangi einum, að tryggja sem
bezt skilyrði fyrir frambúðar-
búskap á jörðunum og hindra á
þennan hátt fjárflótta úr sveit-
unum.
Enda mun almenningi hafa
orðið það auðskilið, er hann
heyrði hina afburða rökföstu
ræðu Steingríms Steinþórsson-
ar búnaðarmálastjóra um til-
gang jarðræktarlaganna, þótt
íhaldið og varalið þess væri
ekki sólgið í útvarpsumræður
um þessa löggjöf.
Mótsögn sem verður
iræg
Magnús Guðmundsson hélt
því fram í útvarpsræðu sinni,
að jarðræktarstyrkurinn mundi
„gleypa" jarðeignir bænda, eft-
ir því sem eigandi jarðar fengi
meiri jarðabótastyrk minnkaði
hluti hans sjálfs af eignarverð-
mæti jarðarinnar, sjálfsábúðin
gengi saman, en leiguábúðin
ykist að sama skapi!
En í sömu andránni hélt
Magnús hinu fram, að ákvæði
17. gr. megnuðu ekki að koma
í veg fyrir óeðlilega verðhækk-
un. Kaupanda jarðar yrði kunn-
ugt um hve mikið fylgifé jörð-
inni fylgdi sem hann þyrfti
hvorki að borga né heldur
greiða vexti af, og þessvegna
mundi hann bjóða þeim mun
hærra verð fyrir jörðina, sem
þessari fjárhæð næmi!
Þessi mótsögn sýnir æði
glöggt, hversu haldlausar eru
röksemdir íhaldsflokkanna, þeg-
ar þeir eru að þyrla upp rylci
um ákvæði hinna nýju jarð-
ræktarlaga.
Skilyrðið um kosning-
artilhögun á iordæmi
Magnús Guðmundsson hélt
því fram, að löggjafarvaldið
hefði aldrei sett öðrum félög-
um en Búnaðarfélagi Islands
það skilyrði, að þau breyttu fé-
lagslögum sínum um kosninga-
rétt og kjörgengi, þótt þeim
væri falin framkvæmd laga
fyrir ríkisvaldið. — Emil Jóns-
son bæjarstjóri benti M. G. á,
að þetta væri rangt. Slík lög-
gjöf hefði verið sett um Sölu-
samband íslenzkra fiskfram-
leiðenda sem skilyrði fyrir því,
að það færi með saltfisksöluna.
Hræðslan við gförðír
búnaðarþings
Það kom glöggt fram 1 út-
varpsumræðunum hvað hrædd-
ii stjómaraödstæðinger eru,
þegar orðnir við gjörðir búnað-
arþings.
Báðir fulltrúar íhaldsflokk-
anna, Magnús og Pálmi, töldu
neitun meirahluta Búnaðar-
þings um að taka vi3 fram-
kvæmd jarðræktarlag, mna, að-
eins áfrýjun til bænda um mál-
ið. —
En þetta er ekki rétt.
Hefði búnaðarþingið sam-
þykkt að taka við framkvæmd
jarðræktarlaganna, þá hefði
málinu verið skotið til bænda,
vegna þess, að þá hefðu farið
x’ram kosningar til búnaðar-
þings, sem úr því hefðu skorið.
liver vilji bænda var um þessi
mál. Enda er Búnaðarfélaginu
að sjálfsögðu opin leið að af-
sala sér framkvæmd laga fyrir
ríkið, hvenær sem það vill.
Hinsvegar útilokar synjun
meirihlutans á nýafstöðnu bún-
aðarþingi, að félagið hefði
þetta í hendi sér.
Synjunin er fyrirvaralaus.
Og hefði Hermann Jónasson
landbúnaðarráðherra ekki lýst
því yfir, að hann mundi ekki
láta bændastéttina gjalda þessa
frumhlaups, þá ætti félagið nú
ekki kost á að taka málið aftur
í sínar hendur.
Það er þessi yfirlýsing ráð-
lierrans, sem ein gjörir bænd-
um fært að segja álit sitt um
málið, og þetta var einasta leið-
in til þess að Búnaðarfélagið
gæti aftur fengið framkvæmd
jarðræktarlaganna.
Bændur verða vel að gæta
þess, að nú kemur til þeirra
kasta, og verða þeir því með
samþykktum í hreppabúnað-
arfélögunum að taka afstöðu
til þessara mála, svo fulltrúar
á búnaðarþingi í vetur geti
ekki skotið sér undir það, að
þeir hafi enga „skýra hug-
mynd um hverja stefnu meiri--
hluti bænda aðhyllist í þessu
máli“, svo notuð séu orð meiri-
hluta laganefndar búnaðar-
þings.
Byrjunin á undan-
haldinu
Flóttinn er brostinn í lið
íhaldsflólckanna. Þeir hugðust,
að vinna það með samþyklct
meirihlutans á búnaðarþingi,
að Búnaðarfélag Islands yrði
gjört að dvergfyrirtæki, cg
skyldi fóma félaginu einungis
til þess, að koma af stað
óánægju innan bændastéttar-
innar með þessi málalok og saka
síðan stjómarflokkana um að
hafa valdið þessu.
Upp úr óánægjunni ætlaði
þetta pólitíska spyrðuband að
freista að auka fylgi s'itt meðal
bænda.
En þegar þeir sjá að fram-
hláupi meirahlutans á Búnaðar.
þingi er tekið með ró og still-
ingu, þá brestur flótti í liðið.
Þá þykjast þeir aðeins hafa
skotið málinu til bænda.
Þennan flótta munu bændur
landsins reka. Þeir vilja ekki
fóma hinu aldargamla félagi
landbúnaðarins fyrir pólitíska
spákaup.mennsku íhaldsflokk-
anna,
A víðavangi
Viðskiptin víð útlðnd
um síðustu mánaðamót.
Samkvæmt bráðabirgða-
skýrslum Hagstofunnar nam
verðmæti innfluttrar vöru í j
ágústmánuði s. 1. 3 millj. 664
þús. kr., og er það 682 þús. kr. :
meira en í ágústmánuði 1935. j
Ileildarverðmæti ixmflutnings- j
ins fyrstu 8 mánuði þessa árs, j
er 26 millj. 535 þús. kr., en
þar frá ber að draga innflutt
efni tii Sogsvirkjunar og til
rafveitu á Isafirði og Siglu-
firði, samtals 368 þús. Er því
’,röruinnflutningurinn nú raun-
verulega 26 millj. 167 þús. kr.,
en var á sama tíma í fyrra 29
millj. 655 þús. kr.
Hefir þannig orðið lækkun á
innflutningnum frá í fyrra,
sem nemur 3 millj. 488 þús. kr.
Verðmæti útflutningsins í-á-
gúst þ. á., er, samkvæmt
bráðabirgðaskýrslunum, 6 millj.
908 þús. kr., en var 3 millj.
584 þús. kr. í ágúst 1935. Verð
útfluttrar vöra 1. jan. til 1.
sept. þ. á., er samtals 26 millj.
147'þús. kr., en var 23 millj.
408 þús. kr. á sama tíma 1935.
Verzlunarjöfnuðurinn var,
samkvæmt framansögðu, óhag-
stæður um 20 þús. kr. um síð-
ustu mánaðamót, en var óhag-
stæður um 6 millj. 247 þús. kr.
í lok ágústmánaðar 1 fyrra.
Verzlunarjöfnuðurinn um síð-
ustu mánaðamót er því rúml.
6 milj. 200 þús. kr. hagstæðari
en um sama leyti í fyrra.
Wennerström segir að Ásgeir
sé genginn í Alþ.flokkinn.
Ivar Wennerström fyrv. ráð-
herra, sem hér mætti sem full-
trúi sænsku stjórnarinnar á
„Sænsku vikunni“ hefir eftir
heimkomuna átt viðtal við aðal
flokksblað sitt, Social-Demo-
lcraten í Stoklíhólmi.
I þessu viðtali skýrir Ivar
Wennerström meðal annars frá
þvi, að „forseti sameinaðs
þings á Alþingishátíðinni og
fyrv. forsætisráðherra, Ásgeir
Ásgeirsson“, sé genginn í Al-
þýðuflokkinn.
Hér hefir ekkert verið kunn-
gert um formlega inngöngu Ás-
geirs í Alþýðuflokkinn, og á
fundum í kjördæmi sínu mun
Ásgeir ekki hafa gefið yfirlýs-
ingu þar að lútandi. En á síð-
asta Alþingi sat hann yfirleitt
flokksfundi með þingmönnum
Alþýðuflokksins.
Ritstjóri Tímans
kom heim um síðustu helgi
frá fundahöldum í Norður-
Þingeyjarsýslu. Verður nánar
sagt síðar frá fundum þessum.
T

Til allra kaupenda Tím-
ans I sveitum landsins er
þeirri áskorun beint, að
þeir stuðli að þvf, að
greinar þær, sem blaðið
flytur um jarðræktarlög-
in, verði kunnar einnig
þeim bændum, sem ekki
eru áskrifendur blaðsins.
Aukafunduv
búnaðarþings
Eins og kunnugt er, kom
búnaðarþing saman til auka-
fundar í Reykjavík 9. þ. m. til
að taka ákvörðun um það,
hvort Búnaðarfélag Islands
ætti að halda áfram fram-
kværnd jarðræktarlaganna og
breyta lögum sínum á þá leið,
að allir bændur landsins fengju
beinan kosningarrétt við val
fulltrúa til búnaðarþings.
Iiagði landbúnaðarráðherrann,
Hermann Jónasson, málið fyrir
búnaðarþingið með ræðu, er
birt var í síðasta tbl. Tímans.
tJrslit urðu þau, að meiri-
hluti búnaðarþingsins, 9 full-
trúar af 14, ákvað, að Búnaðar-
félag Islands skyldi afsala sér
framkvæmd jarðræktarlaganna.
Minnihlutinn, 5 fulltrúar, taldi
aftur á móti rétt, að félagið
héldi framkvæmdinni áfram og
að bændur fengju beinan kosn-
ingarétt til búnaðarþings.
Þessir 5 fulltrúar, sem ekki
vildu rýra starfssvið Búnaðar-
félagsins, vora: Björn Hallsson
bóndi á Rangá, Jón Fjalldal
bóndi á Melgraseyri, Jón Hann-
esson bóndi í Deildartungu,
Kristinn Guðlaugsson bóndi á
Núpi og Sigurður Jónsson bóndi
á Amarvatni. Þeir munu nú
áfiýja máli sínu til bændastétt-
arinnar.
Ósannindi
Pálma
Einarssonav
Pálmi Einarsson endurtók í
seinustu útvarpsræðu sinni þá
staðhæfingu, að forsætisráð-
herrann hefði í fyrra lofað
þeim mönnum, sem Búnaðar-
þingið hefði sent á hans fund,
að skipulagi Búnaðarfélags Is-
lands skyldi ekki verða breytt.
Þetta er algerlega ósatt, eins
og sjá má af því, að það var
þá þegar lögbundið í fjárlögum
cg margyfirlýst af forsætisráð-
herra og meirihluta þings, að
skipulag félagsins yrði endur-
skoðað. — Menn sjá líka hvað
það er trúlegt, að Jón bóndi í
Deildartungu, sem samkvæmt
orðum Pálma, á að hafa fengið
þetta loforð hjá ráðherra fyrir
búnaðarþingið, hefði tekið sæti
í nefnd, til þess að breyta því,
sem hann á að hafa fengið lof-
crð um að skyldi ekki verða
breytt! — Enda datt engum
manni í hug að bera sér slíkt
í munn á nýafstöðu búnaðar-
þingi og hefði vitneskja um
slíkt loforð, þó ekki verði látin
liggja í láginni þar eða í nefnd-
aráliti meirahlutans.
. Það sem forsætisráðherra
lofaði í fyrra var, að lagafrum-
varpið, sem þá lá fyrir þinginu
um að afnema vald ráðherra ril
að skipa 2 menn í félagsstjóra,
ikyldi ganga fram, og mætti
búnaðarþingið kjósa sér stjórn í
því trausti. — Þetta gerði bún-
aðarþingið, og lögin voru sam-
þykkt fyrir atbeina forsætis-
ráðherra með atkvæðum Fram-
sóknai’flokksins.