Tíminn - 21.10.1936, Blaðsíða 2

168
TfSilffH
Vetrarkoman
Sumarið er að kveðja. Það
var hið bezta fyrir sveitir
landsins. Sumarblíða kom með
almanakssumri, og hún kom til
bændanna eins og frelsandi
hönd almættisins, til að leysa
þá undan því þunga fargi og
þeim miklu áhyggjum, sem
glíma þeirra við síðastliðinn
vetur olli þeim.
Spretta varð góð, og sum-
staðar ágæt. Töður voru hirtar
nokkuð djarft allvíða, og því
hitnaði fullmikið í þeim. Það
er því hætt við að eggjahvítu-
efni omuðu töðunnar séu þung-
meltanleg, og kýr geti ekki
mjólkað háa nyt af henni einni.
En víða er taða ágæt, og má
fullyrða að hún sé með því
bezta, sem hún getur orðið.
Síðasti heyskapur sumarsins
hraktist nokkuð sumstaðar, en
óvíða svo að verulegur skaði
hlytist af. Almennt eru því hey
með meira og betra móti.
Garðávöxtur var góður, en
kartöflugras féll síðustu daga
ágústmán. á Austurlandi og
því er þar aðeins meðalspretta
í görðum.
Fé er vænt, þar sem það er
heilbrigt, og það er sem betur
fer víðast um landið, þó út af
bregði í 4 sýsluhlutum.
Haustið hefir Norðan- og
Austanlands verið með afbrigð-
um gott.
Sumarið hefir því búið vel
undir veturinn. Bjargræðistím-
inn hefir notast vel, en þó sum-
arið sé kallað bjargræðistím-
inn, þá er þá ekki gert annað en
koma vetrarforðanum í hús og
'tóftir, og hvemig bjargræðis-
tíminn notast, sem peningar í
bú bóndans, fer svo eftir því,
hvernig honum tekst að vetr-
inum, að nota heyjaforðann og
láta skepnumar breyta honum
í arðgæfar afurðir. Þetta starf
liggur nú fyrir bændunum. Nú
eiga þeir í vetur að fóðra fén-
aðinn svo að hann breyti hey-
unum í sem mest af seljanleg-
um afurðum, og hann verði í
því s'tandi, er vorið kemur, að
geta notað sér til fulls, sumar-
bagana næsta sumar. 1 sam-
bandi við þetta vildi ég benda
bændum á eftirfarandi:
Þar sem seint var byrjað að
slá, svo taða var sprottin úr
sér, og þar sem svo hitnaði í
henni, að hún ornaði, þarf að
gefa hámjólkakúnum fóðurbæti
með, eigi þær að sýna fullt
gagn.
i Hámjólkakúnum þarf að gefa
fóðursalt kringum burðinn.
Matskeið á dag í 1 'til 2 mánuði
fyrir og eftir burð. Sama
árangri má ná með því að gefa
beinamél, og þá % til V2 kg. á
I dag.
i Menn ættu að haustnóttum
að eiga fyrirliggjandi á heim-
ilum nokkur þau helztu meðul,
sem til þarf að grípa þegar kýr
1 veikjast. Með því að eiga meðul
fyrir 3 til 5 kr. má oft vama
því að kýr missi nyt vegna
lakaþembu, lystarleysis o. fl.
Hittið því næsta dýralækni.
Fáið hjá honum heimiliskúa-
apótek, með því getið þið oft
bjargað kú úr dauðans greip-
um, og oft komið í veg fyrir
afurðatap.
Með kvíða líta þeir nú fram
á veturinn, sem eiga veika féð.
1 Borgfirðingar, Vestur-Húnvetn-
ingar og Suður-Þingeyingar
mega búast við þvi að erfitt
reynist að verja féð vanhöld-
i um. Nú drepst fé á þessum
stöðum. Það er nú loksins farið
að rannsaka þetta. Dungal, Ás-
geir Einarsson, Guðmundur
1 Gíslason o. fl. vinna að því, og
þess er að vænta að þeir finni
hvert dauðameinið er, finni
i hvernig féð tekur veikina,
hvernig það verður varið fyrir
henni, og hvemig hún verður
læknuð. En enn liggur ekkert
það fyrir, er dregið geti úr ugg
manna og ótta, og það er hyggi-
legt af mönnum á þessm svæð-
um, að fækka fénu í bili, og
: koma því af því, sem mest
leggur sig í verð í haust.
Enn vil ég minna menn á, að
láta féð ekki leggja af í haust
áður en það er tekið. Með því
minnkar mótstöðuþrót'turinn,
og með því er boðið heim alls-
kyns fjárpestum síðari hluta
: vetrar. Gætið þessa því vel, og
sérstaklega þó þar sem veila er
| fyrir í fénu.
í Veturinn í fyrra minnti að
I minnsta kosti Austfirðinga og
1 Norðlendinga á það að vel ber
! að setja á. Og aðrir vetrar
. hafa áður minnt á þetta. Bænd-
i ur urðu í fyrra að kaupa fóður-
bæti fyrir um 400 þús. kr. Gæt-
ið nú vel að ásetningnum í
haust. Munið að allur heyskap-
Víssu forstjórar Ffsksölu
sambandsins að líran
myndí falla ?
ur sumarsins er í veði, ef út
af bregður og fóðurskortur
verður. Þá umsetja skepnum-
ar ekki vinnu ykkar í sumar í
afurðir. Og minnist þess, að
það er oft erfitt verk að afla
og draga að sér fóður, þegar
snjóar og ófærð er komin. Og
enn getur landsins fomi fjandi
— hafísinn — sýnt sig 0g lok-
að siglingaleiðum. Hafið því
gát á ásetningnurn.
Það er siður að óska gleði-
legs sumars. Aftur þekki ég
hvergi að menn óski h vo: öðr-
um gleðilegs vetrar. Og þó tr
þess meiri þörf. Þá er einangr-
unin meiri. Þá er erfiðið meira.
Og undir því að íólrun skepn-
anna takist, er það komið hvort
bóndinn fær arð af striti sum-
arsins eða ekki, og hver sá arð-
ur verður. Það ríður því ekki
síður á því að vetrarverkin
verði gleðilega úr hendi leyst
en sumarverkin. Undir þeim er
komið hver not verða af sumr-
inu næst á undan. Ég vil því
brjóta gamlan vana 0g óska
ykkur þess, bændur, að vetur-
inn verði ykkur gleðilegur. Þið
ráðið því nokkuð sjálfir, hvort
svo verður eða ekki. Það er
fyrst og fremst undir ásetn-
ingnum komið. Það er ennfrem-
ur komið undir því, að þið
unnið starfinu. Ég vona, að þið
látið öll skilyrði vera til staðar.
Þá þarf ekki að óska ykkur
gleðilegs vetrar, þá verður hann
ykkur gleðilegur. Þið hafið þá
sjálfir skapað ykkur starfsgleð-
ina, en hún er sú gleðin, er
mesta fullnægju veitir. Og ég
v il þá óska ykkur þess, að starf
ykkar hvers eins í vetur, megi
færa ykkur gleði, í þeirri von
að svo megi verði segi ég
gleðilegan vetur.
Sunnudaginn síðasta í sumri.
Páll Zóphóníasson.
Ágæt herfoergi
til leigu á Hverfisgötu 32
yfir lengri eða skemmri
tíma. — Hentugt fyrir
ferðafólk. — Sími 3454.
Ferðamenn
ættu að skipta við Kaupfélag
Reykjavíkur. — Þar hafa þeir
tryggingu fyrir góðum og ó-
dýrum vörum.
Morgunblaðið sagði fyrir
nokkrum dögum í grein, sem
prentuð er í Isafold og send út
um sveitirnar:
„Hver einasti hvítur maður,
sem við miililandaviðskipti
fæst, hefir séð í allt sumar, að
gengisfall ítölsku lírunnar var
vfirvofandi“.
Hvernig mundu þeir þá vera
á litinn, forstjórar Fisksölu-
samlagsins, þeir Ríkharður
Thors, Kristján og Proppé.
Ekki sáu þeir fyrir gengis-
fall lírunnar.
Þeir þóttust meira að segja
hróðugir að geta í september
samið um sölu á tveim fisk-
föi*mum fyrir ítalskar lírur,
sem ekki eiga að greiðast fyr
en í nóvember eða desember.
Og verðið sem þeir seldu fyr-
ir sannar að þá hefir ekki ór-
að fyrir gengisfalli á lírunni.
Þessir tveir seldu, en ósendu
fiskfarmar, hefðu því gefið
sjómönnunum 30% lægra verð
íyrir fiskinn, en venjulega, ef
ábyrgð ríkisins og ráðstafanir
ríkisstjóniarinnar og gjaldeyr-
isnefndar um sölu á lírununi
til vefnaðarvörukaupmanna
hefðu ekki komið til.
Eða eru forstjórar Fisksölu-
samlagsins kamiske „hvítir
menn“ frá sjónarmiði Morgun-
blaðsins.
Vissu þeir gengisfall lírunnar
fyrir?
Vissu þeir það þegar þeir
sömdu um sölu á tveim fisk-
förmum, sem greiðast eiga í
nóvember, að andvirði þeirra
mundi ganga saman um þriðj-
ung í október?
Vissu þeir það, Valtýr Stef-
ánsson!
Hafi þeir vitað það, þá hefir
{iessi sala verið framkvæmd
með fullri vitund um, að hún
hlyti að skaða sjómenn og
útgerðarmenn, sem fiskinn
áttu,. og þá jafnframt landið i
heild sinni.
Hafa þeir fómað svona miklu
verðmæti, aðeins til þess, að
Morgunblaðið og önnur mál-
gögn íhaldsflokksins gætu
fengið tækifæri til að saka
gjaldeyrisnefnd og ríkisstjórn
fyrir þær bjargráðaráðstafanir,
sem hún hlaut að grípa til, til
þess að forða sjómönnum frá
tapi á þessari fisksölu, að svo
miklu leyti sem auðið varð.
Er þessu svona farið, Val-
týr Stefánsson?
Eru forstjórar Fisksölusam-
lagsins samsærismenn, sem
sitja á svikráðum við sjávarút-
veginn og þjóðina í heild
sinni, aðeins til þess að reyna
að skaða þá ríkisstjóm, sem
nú fer með völd?
Þér skuluð svara, Valtýr!
Spekingarnir við Morgun-
lilaðið segja nýlega að aHir
„hvítir menn“ í heiminum hafi
vitað það fyrir, að ítalska líran
myndi falla.
í Englandi er gefið út blað,
sem heitir „The New States-
man and Nation“. Það er ekki
víst, að ritstjórar Mbl. kannist
við þetta blað, en það er a. m.
k. þekkt og lesið í öllum ríkj-
um „hvítra manna“, og er eitt
þeirra blaða, sem bezt fylgjast
með heimsviðburðum.
Þann 3. október sl. — tveim
dögum áður en ítalska líran
íéll — birtir þetta alþekkta,
enska blað ritstjórnargreinar
um fall frankans og gengis-
málin yfirleitt.
Þar er því slegið föstu, að
Þýzkaland muni að minnsta
kosti fyrst um sinn halda fast
við núverandi gengi marksins.
Síðan segir svo (orðrétt):
„Það lítur út fyrir að ítalia
ætli að fylgja sömu stefnu.
Mussolini hefir enn þá ekki get-
að fengið sig til að taka aftur
yfirlýsinguna sem hann gaf
fyrir nokkrum árum, um það,
að fascistar myndu aldrei,
aldrei fella verðgUdi hinnar
heilögu myntar, lírunnar —
Á ensku:
„Italy appears to be follo-
wing the same line. Miissolini
Var það kannske af þessum
toga spunnið, þegar þessir
sömu menn neituðu að láta fala
80 þúsund pakka af fiski til
Portugal í sumar fyrir 31 shill-
ings pakkann.
Síðan hafa þeir selt fyrir 29
sh. og munu nú til með að
selja megnið af þessum sömu 80
þúsund pökkum fyrir 27 sh.
Sitja þessir menn á svikráð-
um við landið?
Þarna munu þeir hafa spilað
! öllu meira úr höndum sér af
! verðmætum frá aðþrengdum
! atvinnuvegi og fátækum sjó-
mönnum, en gengisf^ll lírunn-
ar kemur til að baka þessum
sömu aðiljum.
Gerðu þeir þetta af ásettu
ráði, forstjóramir, Ríkarður,
Kristján og Proppé?
Þér segið til, Valtýr Stefáns-
son!
has not yet made up his mind
to eat his words of some years
ago when he declared Fascism
would never, never devalue the
sacred lira.“ ■
Þennan dag, 3. okt., er „New
Statesman“ sýnilega enn þeirr-
ar skoðunar, að Italía muni
„f.vlgja sömu stefnu“ og Þýzka-
land í gengismálinu og að líran
muni ekki falla.
Þessi almenna skoðun í Eng-
landi og annarsstaðar hefir
vafalaust að verulegu leyti
byggst á áðurnefndri yfirlýs-
ingu Mussolini um það, að
Fascistar myndu aldrei fella
líruna í verði.
Síðastl. vetur, þegar enn var
allt í óvissu um Abessiníustríð-
ið, bjuggust ýmsir við, að faU
lírunar væri óhjákvæmilegt.
En síðan Italir unnu sigra
sína í Afríku og refsiaðgerð-
unum var af létt, hefir aHs ekki
verið búizt við því, að líran
myndi falla.
Jafnvel 3. október álíta rit-
stjórar „New Statesman and
Nation“, að Mussolini muni
halda fast við yfirlýsingu sína.
Þann 5. október er líran fall-
in um 30%.
Og þessir brezku stjómmála-
ritstjórar verða víst ekki
framar „hvítir menn“ í augum
Mbl.!
Efu hYítir menn í Bretlandi?
söluna tii
I.
Síðastl. fimmtudag (15. þ.
m.) birtist í Nýja dagbl. grein
undir fyrirsögninni „Fisksalan
til Portugal“, þar sem flett var
ofan af vítaverðum mistökum í
fisksölu hjá Sölusambandi ísl.
fiskframleiðenda. I greininni
Var skýrt frá sem hér segir:
„Löngu áður en uppreisnin
brauzt út á Spáni í sumar,
mátti heita að Spánn væri lok-
að land fyrir viðskiptum við
Island. Andvirði saltfisks, sem
þangað hafði verið seldur,
fékkst ekki greitt, og ekki var
hægt að fá venjulegar banka-
■tryggingar fyrir saltfiski sem
þangað yrði sendur, þótt kaup-
endur væru fyrir hendi.
Og sama var ástandið gagn-
vart öðrum löndum sem selt
hafa saltfisk til Spánar.
Nokkrum dQgum áður en upp-
reisnin á Spáni brauzt út, ráð-
lagði umboðsmaður Sölusam-
bands ísl. fiskframleiðenda, í
Lissabon, Fisksölusamlaginu að
íð saltiísk-
Portugal
bjóða 80 þúsund pakka af salt-
fiski til Portugal fyrir 31 shil-
iing pakkann, en þetta var að
kalla 12% hærra verð, en meg-
inið af saltfiski héðan hafði
verið selt fyrir síðas'tliðið ár
til Portugal.
En hvað skeður?
Fisksölusamlagið neitar að
láta fiskinn falan fyrir þetta
verð!
Nú lá það í augum uppi, að
úr því að fjárhagsörðugleikar
Spánar voru orðnir svo miklir,
að ekki var unnt að búa tryggi-
lega um sölu á saltfiski þang-
að, þá hlaut að skapast örtröð
á. öðrum saltfiskmörkuðum,
og þá einkum í Portugal, sem
kaupir samskonar fisk hvað
verkun snertir og Spánn, og
auk þess all'táf hefir greitt
andvirðið í „frjálsri valutu“.
Enda stóð ekki á því, að að-
í'lkeppinautar okkar, Norð-
menn, notuðu sér tækifærið.
Afleiðingin af þessari ráðs-
mennsku hinna þriggja hálaun-
uðu forstjóra Fisksölusam-
lagsins íslenzka er sú, að nú
eru þeir að bjóða þennan sama
fisk fyrir 27* 1 2/3 shillings, sem
þeir í sumar ekki vildu láta fal-
ann fyrir 31 sh.
En tapið sem sjómenn og
aðrir fiskeigendur verða fyrir,
nemur hundruðum þúsunda
króna.“
H.
Þeim, sem ábyrgðina bera á
framkvæmdum S. I. F. hefir
eðlilega sviðið það, að þessi
stórfelldu mistök þeirra skyldu
vera gerð almenningi kunn.
Sama dag barst Nýja dag-
blaðinu eftirfarandi bréf und-
irritað af Ólafi Proppé, Thor
Thors og Kristjáni Einarssyni.
Forstjóramir reyna í þessu
bréfi að þvo hendur sínar og
koma ábyrgð eða a. m. k. „sam-
ábyrgð“ á þessy verki yfir á
aðra menn. En í rauninni er
bréfið ekkert annað en játning
um, að Nýja dagblaðið hafi
skýrt nákvæmlega rétt frá. Er
játningin staðfest með sím-
skeyti frá Lissabon og bókun
úr gerðabók hjá stjóm S. I.
F. 16. júlí sl.
Nýja dagblaðið hefir talið
sjálfsagt að birta bréfið í heilu
lagi. En það hljóðar á þessa
leið:
„Sölusamband
íslenzkra fiskframleiðenda
Reykjavík 15.10. ’36.
Herra ritstjóri!
Vegna ítrekaðra árása yðar á
ioistjóra S. í. F., út af fisksölu til
Portúgal, sjáum við okkur knúða
til að æskja þess, að þér birtið
án tafar í blaði yðar neðan-
greindar athugasemdir:
1. það er stjóm S. í. F., en ekki
forstjórarnir, sem endanlega á-
kveður verðlag á saltfiski til allra
markaða. í stjóm S. í. F. eigasæti
i menn, kosnir af aðalfundi félags-
ins, þar A meðal tveir fulltrúar
liankanna, og tveir fulltrúar ríkis-
stjórnarinnar, þeir Héðinn Valdi-
marsson, alþ.m. og Jón Ámason,
forstjóri.
2. Akvörðun sú um verðlag í
Portúgal, sem þér gjörið að árás-
arefni á okkur, var tekin á fundi
stjórnar S. í. F., 16. júlí. Um þann
fund er þetta bókað:
„Ár 1936, fimmtudaginn 16. júlí,
bélt stjóm S. í. F. fund á venju-
logum stað. Mættir Magnús Sig-
urðsson, Jóhann Jósefsson, Sig-
urður Kristjánsson, Björn Ólafs,
Halldór þorsteinsson og Héðinn
Vaidimarsson, auk framkvesmda-
stjóranna Ólafs Proppé og Thor
Thors.
Tekið fyrir:
Símslceyti frá umboðsmönnum í
Lissabon viðvíkjandi sölumögu-
leikum í Portúgal. Var samþykkt
í einu hljóði að halda fast við
verðið fyrst um sinn“.
Fundi slitið.
(Sign.) Magnús Sigurðsson.
(Sign.) Halldór Kr. porsteinsson.
(Sign.) Bjöm Ólafs.
(Sign.) Héðinn Valdimarsson.
. (Sign.) Sigurður Kristjánsson.
(Sign.) Jóhann þ. Jósefsson.
Skeyti það sem um getur i fund-
íirbókinni var svohljóðandi:
„Innfiytjendur fastbjóða 30000
pnkka 29 shillings. Hugmynd okk-
ar gjöra gagnboð 80000 (pakka)
31 shilling. Hvað álítið þið?“
Ástæða stjórnar S. í. F. til að
hafna þessu 29 shillinga boði, var
sú, að hún hafði ákveðið verðlag
i Portúgal 33 shillings á 60 kg.
pakka, en það var um 10% hærra
vorð, en fvrsti nýi fiskurinn hafði
verið seldpr þangað árið áður. —
Vogna hins mikla aflabrests á síð-
ustu vertíð, hafði stjóm S. f. F.
talið nauðsynlegt að freista þess
iið hækka verðlagið oa líklegt að
svo mætti takast. Bnda hafði
þessi verðhækkun þegar veriö
samþykkt af kaupendum í Suður-
Ameríku, á Cuba, á ftalíu og á
Spáni;
það hafði þegar verið seldur
einn farmur til Spánar fyrir þetta
liækkaða verð og nokkrum dögum
áður, en þetta skeyti kom, var enn
seld ný sending til Spánar, fyrir
verð scm var 5 krónum hærra á
skippund, en það sem S. f. F.
bauð i Portúgal, en 17 kr. hærra
en það sem Portúgal nú vildi
kaupa á. Enda þótt Spánarmark-
fiðurinn hafi mjög þrengst fyrir
Islendingum undanfarið, áttu þó
aðalkeppinautar vorir, Norðmenn
og Færeyingar, greiðan aðgang að
þessum markaði vegna vörukaupa
þeirra á Spáni, í skiptum fyrir
saltfiskinn. Við þurftum því ekk-
ert að óttast um hinar litlu fisk-
Irirgðir hér, að öllu eðlilegu. En
nokkru eftir að umdeild ákvörðun
um verðlag í Portúgai var tekin,
braust uppreisnin út á Spáni. Við
það gjörbreyttist allt viðhorf allra
viðskipta A þessu sviði.
3. þótt hafnað væri hinu fasta
tiiboði um sölu á 30000 pökkum á
29 shillings, heíir S. í. F. ekkert
sannanlegt tjón beðið við það, því
að skömmu síðar voru seldir þang-
nð 40000 pakkar á sama verð.
4. Enda þótt þessi umdeilda á-
kvörðun hafi verið tekin af stjórn
S. í. F. og á hennar ábyrgð, viljum