Tíminn - 06.01.1937, Blaðsíða 4

4
TlMINN
sýkingu og nágrannabæirnir.
Frá einum bæ hafa sýkst 6—
7 bæir.
Sem sagt, veikin virðist
smitandi og breiðast út frá
Deildartungu, eða réttara sagt
frá Deildartungufénu sumarið
1935.
Um veturinn og vorið drapst
þar margt fé (um 140) á öll-
um aldri úr lungapest, að því
er menn bezt \ ita, en um
haustið og veturinn, var veik-
in orðin uppdráttarsýki í
þeirri mynd og með þeim
breytingum, sem ég hefi lýst
hér að framan. Hvenær hún
hefir byrjað allra fyrst, veit
maður ekki.
Það er altalað mál, að kara-
kúl-hrúturinn, sem var í Deild-
artungu veturinn 1934—35,
hafi flutt pest þessa til lands-
ins, eða að minnsta kosti hafl
veikin byrjað í honum. Rökin
fyrir þessu, eru svo mörg, að
ég treysti mér alls ekki til að
bera ákveðið á móti því, en
heldur ekki til að dæma um
það. Hrúturinn var aldrei kruf-
inn, því að hann týndist á
fjalli.
Þetta sannast eða afsannast,
þegar veikin er full-upplýst.
Um haustið 1935) kemur
veikin í þessari sömu mynd
fram víðar um Borgarfjörð, og
ber þó mest á henni í Deildar-
'tungu. Verður ekki betur séð,
en að Tunguféð hafi breitt
hana út á heiðinni. í réttunum
virðist það hafa sýkt milcið frá
sér, því að seinnipart vetrar
og um vorið (1936) kemur
veikin víða upp bæði í Borgar-
firði og Húnavatnssýslu.
Að vetrinum er smi'thætta
ekki mikil, en eftir að fé var
sleppt í vor breiddist veikin
ákaft út á Arnarvatnsheiði,
Tvídægru og lengra austur. Og
nú er svo komið að veikin er í
flestum hreppum Mýrasýslu í
fjórum hreppum í Borgar-
fjarðarsýslu, í öllum hreppum
í Vestur-Húnavatnssýslu, en í
Aus'tur-Húnavatnssýslu, er að-
eins einn bær (í Vatnsdal)
undir grun. Og nú seinast
liefir Mosfell í Grímsnesi bætzt
i hópinn.
Veikin hefir komið afar mis-
jafnt niður á bæjum. Snmstað-
ar eru aðeins 1—2 kindur veik-
ar, en annarsstaðar hefir drep-
izt um V3 af stofninum ogallt
þar á milli. í Deildarungu lifir
V5 og í Kietti 1/3 af gamla
stofninum og er féð nú hætt
að drepast á þessum bæjum,
eins og veikin virðist búin að
rasa þar út.
Hvað er hægt að gera til að
verjast veikinni?
Það sem fyrst er að gera, er
að banna með reglugerð allan
fiutning eða samgang fjár milli
sýktra og ósýktra héraða og
eins fjárflutning yfir sýkt
svæði (t. d. Borgarnes) nema
það sé ætlað til siátrunar eða
tilrauna á óhultum stað. Það
er eins skaðlegt að flytja fé af
ósýktu svæði yfir á sýkt, eins
og öfugt, því ef það fé sýkist,
ber það veikina með sér á
sumrin yfir í sína fyrri ósýktu
átthaga.
Það er sjálfsagt að reyna að
stemma stigu fyrir veikinni við
stórárnar og með girðingum
(tvöföldum), þar sem vel hag-
ar til frá náttúrunnar hendi,
en til þess að eigi verði gert
ofmikið eða lagt í óþarfa
kostnað, þarf að fara fram ná-
kvæm skoðun og leit að sýktu
0 g grunuðu fé á útjöðrum
liinna sýktu héraða, eigi síðar
en í marzmánuði næstkomandi.
Reykjavík, 22. des. 1936.
Ásgeir Ó. Einarsson.
Ritstj.: Gísli Guðmundsson.
Ávarp forsætisrádherra
i Framh. af 1. síðu.
í bægi þeim frá í tíma. Og
: vissulega megum við oftar en
i við gerum, leggja fyrir okkur
1 í kyrlátri alvöru spuminguna,
sem þjóðskáldið leggur fyrir
okkur: „Hvað má höndin ein
I og ein?“, og „einn er ekki
nei'tt“, eins og skáldið kemst
að orði.
Tilfinningin fyrir heildinni
þarf að vera sterk og vakandi.
— Verzlunarörðugleikar okkar
I geta kennt okkur það. Vissan
i um það, að erlendar þjóðir líta
1 girndaraugum til auðæfanna í
hafinu umhverfis landið, er
|
okkur hvöt til þess að standa
i sem einn maður á verði um
; þessi auðæfi. Iíin þunga lífs-
! barátta þjóðarinnar nú í krepp-
| unni sannar okkur, að við
verðum fyrst og fremst að
treysta sjálfum okkur og gæð-
| um landsins. Aðeins. sem heild
getum við lifað sem þjóð. —
Landið og gæði þess viljum við
eiga sjálfir og við skulum vera
samtaka í því að nota þau og
standa á verði um þau.
Þessi hugsun virðist liggja
svo beint við, og vera svo
! sjálfsögð, að ekki þurfi að
! minna á hana. En það var þó
vegna þess að við gleymdum
henni, að Island missti sjálf-
stæði sitt. Og vegna þess að
margar aðrar þjóðir hafa mun-
að hana og gjört hana að sínu
lífslögmáli, eru þær nú sterkar
þjóðir með öruggum framtíðar-
möguleikum.
„Hér er verk til að vinna“,
hér er takmark, sem ætti að
vera skráð efst á skjöld hvers
æskuiýðsfélags í landinu. —
Ungmennafélögin völdu sér á
sinum tíma orðtakið: „Islandi
all't“. En það hefir verið of
hljótt um ungmennafélögin
undanfarin ár, og mörgum hef-
ir fundizt þau um of bera blæ
af mollu hversdagsleikans. Og
hin fögru einkunnarorð þeirra
hafa nú á síðustu tímum stund-
um heyrst sem nokkuð hjá-
róma rödd úr annara munni.En
það hefir heldur ekki farið
! framhjá okkur, að í ung-
mennafélögunum virðist vera
að koma ný vakning. Er nýrr-
ar vakningar von úr þeirri átt,
eða kemur hreyfingin frá bind-
indissambandi skólanna og
öðrum samtökum skólanna?
Þegar talað er um nýja vakn-
ingu, þá má samt sem áður
ekki skilja þau orð svo, að við
eigum ekki, íslendingar, neina
tilfinningu fyrir heildinni.
Vissulega eigum við hana. En
hjá þjóð, sem er smáþjóð, sem
á í sífeldri baráttu fyrir til-
veru sinni, og sem innan fárra
ára á að taka ákvörðun um
sjálfstæði sitt, þarf þessi til-
finning að vera sérstaklega
sterk. Það er talið, að þjóðern-
istilfinningin sé heitust hjá
þeim þjóðum, sem eiga í ófriði
og þegar þegnarnir þurfa að
| færa hinar stærstu fórnir. Við
eigum, sem betur fer ekki í ó-
friði í þess orðs venjulegu
merkingu, en við stöndum í
stöðugu stríði, stöðugri bar-
áttu, sem vegna fámennis þjóð-
arinnar- og erfiðleika landsins,
getur á vissan hátt talizt hlið-
stætt átalc við fórnir þeirra
I þjóða, sem standa í ófriði.
j Stríðið, sem við Islendingar
j lieyjum, er til að rækta landið,
j sækja auðæfin í hið dutlunga-
j fulla en ríka haf, bæta húsa-
kynni fólksins, sem lifir í
landinu, auka samgöngumar,
reisa skóla og menningarstofn-
anir, og inna af hendi ótal
margt margt fleira í framfara-
; átt, sem þessi smáþjóð átti
fyrir fáum árum ógjört, og
þarf mikið á sig að leggja til
að geta komið í framkvæmd.
Og fyrir okkur, sem erum smá-
þjóð, er hin viðskiptalega bar-
átta út á við líka erfiðari en
fyrir ýmsar þær þjóðir, sem
geta neytt stærðar sinnar,
auðs og valds.
Þess vegna verða menn að
gjöra sér það Ijóst, að sú
þjóðernistilfinning, sem hér er
talað um, sönn þjóðernistil-
finning, er ekki játning með
vörunum, heldur tilfinning,
sem er þess albúin að leggja
mikið á sig og jafnvel færa
fórnir. Það er léleg föðui'lands-
ást, sem kemur fram í því, að
tala í öðru orðinu um nauðsyn
fjárhagslegs sjálfstæðis en gera
jafnharðan kröfur um allskon-
ar fjárframlög, óbilgjarnar
kröfur til þjóðfélagsins fyrir
sjálfan sig, stétt sína eða hér-
að, en kvarta síðan undan
hverjum þeim álögum, sem
ríkið verður að krefjast af í-
búum landsins. Það er að vísu
ekki svo, að tilfinningin fyrir
heildinni eigi eða þurfi að
leggja hömlur á heilbrigt fram-
tak eða einstaldingssjónar-
mið. Bóndinn, sjómaðurinn,
verkamaðurinn, iðnaðarmað-
urinn eða kaupmaðurinn, gæt-
ir á eðlilegan hátt sinna stétt-
arhagsmuna. Menn geta barizt
fyrir pólitískum skoðunum sín-
um, barizt fyrir áhugamálum
sínum, barizt gegn því, sem
þeir álíta ranglátt, og þrátt
fyrir það, haft sterka þjóð-
ernistilfinningu. Þjóðernistil-
finningin ætti einmitt að vera
örfun hverjum dugandi borg-
ara að starfa með áhuga og
einbeittni að hverju því máli,
er hann álítur rétt og gott. En
til þess gjörir hún ófrávíkjan-
lega kröfu, að þar sem þessi
mál, hver sem þau eru, hvort
sem það eru persónulegir hags-
munir, pólitískar skoðanir eða
annað, eru annarsvegar en
hagsmunir þjóðarinnar hins-
vegar, þá verði hver og einn að
jláta Islendings sjónarmiðið
ráða.
Einar Benediktsson segir svo
um Bretland í kvæðinu „Tínar-
smiðjur“:
„Flokkasundrung, fjand-
skapsmái
fylkjast, tala einum rómi.
Þegar býður þjóðar sómi
þá á Bretland eina sál.“
Góðir tilheyrendur! Eruð
þið vissir um, að þetta brezka
lífslögmál gildi einnig fyrir
ckkar þjóð? En einmitt þetta
lífslögmál er það, sem mestu
hefir orkað um það, að gjöra
„þokueyjuna" í norðurhöfum
að móðurlandi í hinu víðlenda
beimsveldi, þar sem aldrei sezt
sól, og fjórði hluti mannkyns-
ins byggir. Og brezka þjóðin
veit það, og það sýna viðburð-
ir síðustu tíma, að svo voldug,
sem hún er orðin og mikils
láðandi í heiminum, þá þarf
hún samt á því að halda, að
eiga „eina sál“ á hinum mestu
reynzlustundum.
Hvemig ætti þá smáþjóð að
fá staðizt, ef hún skilur ekki
þetta lífslögmál þjóðanna? T:1
hvers ættum við að vilja vera
sjálfstæð þjóð, ef við erum
ekki viss um, að þjóðarsómi
íslands sé okkar eigin hags-
munum ofar?
Hve lengi myndi þá sjálf-
stæðið vara ?
En hvernig stendur á því, að
| við höfum á seinni árum sára-
fá ættjarðarljóð eignast, sem
| nokkurs eru virði, samanborið
, við hin eldri, og að þjóðin lær-
j ir ekki þessi ljóð?
Við höfum eins og ég áður
nefndi, sem betur fer, aldrei
þurft og þurfum vonandi
aldrei, að berjast fyrir sjálf-
stæði okkar á blóðugum víg-
velli. Og e. t. v. er hér af
þeim ástæðum ekki til staðar
það ofurmagn heitra tilfinn-
inga, sem birtist í ættjarðar-
kvæðum Runebergs, þjóðskálds
Finna, sem almenningur hér á
landi þekkir í hinum glæsilegu
þýðingum Matthíasar Joch-
umssonar. En sannarlega
skortir þó ekki yrkisefni í ætt-
jarðarljóð okkar Islendinga.
Því að þetta land á sína sögu
um aldabaráttu fyrir frelsi,
sögu um baráttu undir erlendu
kúgunarvaldi, sem kostaði
þúsundir mannslífa ,ekki fyrir
vopnum, heldur á annan hátt
og ekki síður átakanlegan, Hví
skyldum við vera óminnugir á
sögu hinna dimmu alda? Hvi
skyldum við ekki minnast þess
tíma, þegar fáeinum sjóræn-
ingjum tókst að smala lands-
mönnum saman eins og fénaði,
og þegar 12 mönnum tókst að
leggja undir sig svo að segja
gjörvalt landið? öll sorgar-
saga okkar þjóðar hrópar til
ckkar vegna hinna þungu
syndagjalda, er við hlutum að
gjalda fyrir það, að á alvöru-
stundu áttum við ekki næga
ættjarðarást, ekki nægilega
ríka tilfinningu fyrir þjóðar-
heildinni, ekki þá einingu, sem
sjálfstæðri þjóð er nauðsyn.
Og hví skyldu ekki einnig
skapast ný íslenzk ættjarðar-
ljóð um framtíð íslands, feg-
urð hinnar íslenzku náttúru,
sem nú er að ljúkast upp fyrir
augum umheimsins, landið,
með hina þúsund möguleika.
Upp úr djúpi endurminning-
anna í íslenzkum bókmennt-
um 0g sögu, upp úr hinum
unga skilningi á möguleikum
landsins, tign þess og óviðjafn-
anlegri fegurð, á þjóðernistil-
finningin að vaxa, drengileg
og máttug. Ekki í fjandskap
! \ ið neina þjóð heldur í vináttu,
; ekki með hroka, heldur með
|
: látleysi styrkleikans, ekki sem
' pólitísk skrumauglýsing, held-
ur eins og þögul skylda, sem
allir ganga út frá, að allir ræki.
í lífsstriti einstaklinganna, í
: stórhug framtaksins, í á-
greiningi okkar, deilum og
flokkadrætti, á hjá hverjum
einum að vera svo sterkur
strengur þjóðemistilfinningar
ofinn inn í hina strengina, að
liann sé ætíð þeirra sterkastur,
er á reynir.
Eftir fá ár eigum við Is-
lendingar að taka þýðingar-
mikla og alvarlega ákvörðun
um sjálfstæði vort og samband
við umheiminn. Til þeirrar
ákvörðunar, eins og allra hinna
mikilsverðustu ákvarðana fyrr
á árum, verðum við að geta
gengið í þeirri trú, að sann-
ast megi á okkur orð hins
djúpvitra skálds, að hvenær
sem þjóðarsóminn sé undir því
kominn, þá eigi ísland eina sál.
Gleðilegt ár!
róðnrsild
200 tunnur ealtsíld söltuð til útfluiningp. í nýjar
tunnur vevður seld til skepnufúðurs fyrir lágt
verð. Skrifið eða símið.
Sophus Árnason
SigluSirði
HAVNEM0LLEN
Kaupmannahöfn
mælir með sínu alviðurkennda IíUGMJÖLIOGHVEITI
Meiri vörugæði ófáanleg
S.I.S. skíptir eingöngu víð okkur.
„----VEIT ÉG ÞAÐ, en þad
er þó að míimsia kosti eítt
sem má reyna til að bæta
og bllðka skapið með og pað
er REGLULEGA GOTT KAFFI
•
En e£ þú vilt búa til óað-
fmaanlegt kafli þá verðurðn
blessuð góða að nota
Hitar, ilmar, heillar drótt,
hressir, styrkir, kætir.
Fegrar, yngir, færir prótt
Freyu kaffibætir.