Tíminn - 25.08.1937, Blaðsíða 1

2^fgreií>öla
cg lnnt)Cimta ^afnaiBtt. 16
0imt 2353 - Póetþéif 961
(öfaíbbagi
6 I a B » i n e et 1 |éni
Ácganguttnn foatai 7
XXI. ár.
Reykjavík, 25. ágúst 1937.
37. blað
erðtollur
Vörutollurinn síðast-
liðið ár var 242 þús.
krónum undir mcðal-
tali tólf síðustu ára
Saga Vörutollsins.
Lög um vörutoll erufrál912
en tóku ýmsum breytingum í
stríðinu og árið 1921 eru gefin
út ný heildarlög um vörutoll
(Lög nr. 38, 27. júní 1921).
Vörutollurinn er greiddur af
brúttóþunga vörunnar (timb-
ur þó eftir rúmmáli) og er vör-
unum skipt í 7 flokka með mis-
munandi gjaldi og var það
þannig samkvæmt lögunum:
27. marz 1924) yrði árslok
1927.
Með lögum nr. 2, 30. marz
1926 var gengisviðaukinn á
vörutolli felldur niður frá 1.
apríl 1926.
Með lögum nr. 50, 15. júní
1926 er vörutollslögunum
breytt, og voru aðalbreyting-
arnar þessar:
Vörutollur af kornvörum,
síldar- og kjöttunnum og efni í
þær var felldur niður.
Vörutollur af steinolíu var
lækkaður niður í kr. 0,15 pr.
50 kg. og af kolum og salti
niður í 1 kr. af smálest og
gilti sú breyting frá 1. júlí
1926. Voru síðan þessar breyt-
1. flokkur 30 aurar af hverjum 50 kg.
I þessum flokki voru aðallega kornvörur, kartöflur, sement,
steinolía, benzín, þakhellur o. fl.
2. flokkur 1 kr. af hverjum 50 kg.
I þessum flokki voru aðallega ýmsar byggingarvörur (aðr-
ar en sement og timbur), útgerðai*vörur, allskonar mótorar
o. m. fl., aðallega þungavörur.
3. flokkur kr. 1.80 af hverjum io kg.
Aðallega vefnaðarvörur, fatnaður, skófatnaður o. fl.
4. flokkur a. af salti kr. 1.50 pr. smálest, b. af kolum kr.
3.00 pr. smálest.
5. flokkur 9 aurar af teningsfeti.
Allskonar timbur, hurðir, gluggar o. fl.
6. flokkur kr. 1.00 af hverju kg.
Hér undir heyra leikföng og allskonar skrautmunir.
7. flokkur kr. 0.60 af hverjum 10 kg.
Allai’ aðrar vörur.
Þó voru undanskyldar þær
'''örur sem tollur var sérstak-
!ega lagður á, svo sem áfengi,
tóbak, kaffi, sykur o. fl., og
ennfremur nokkrar aðrar vör-
ur, bækur og blöð, pappír, á-
burðarefni og nokkrar fleiri.
Þó átti salttollur og kola-
tollur að vera af salti 8 kr. af
smálest og kolum 10 kr. af
smálest, þar til næstu áramót
eftir að unninn væri upp halli
sem stafaði af saltkaupm og
kolakaupum ríkisstj órn arinnar
á stríðsánmum, sbr. lög nr. 15,
12. ágúst 1919 og lög nr. 27,
28. nóv. s. á.
Með bráðabirgðalögum 16.
nóv. 1921 var svo salt og kola-
tollurinn lækkaður niður í 5 kr.
og 3 kr. pr. smálest, og voru
þau bráðabirgðalög samþyklct
af Alþingi með þeim breyting-
um að kolatollurinn átti að
lækka niður í kr. 3 frá 1. jan.
1923, en salttollurinn í kr. 1,50
frá 1. apríl 1922 (lög nr. 8, 5.
maí 1922) eða eins og lögin frá
1921 segja til.
ingar, ásamt öðrum breyting-
um, sem í gildi voru, færðar
inn í texta laganna frá 1921
og þau gefin út að nýju sem
lög nr. 54, 15. júní 1926.
! Smá breytng er gerð með
i lögum nr. 16, 31. maí 1927,
í var aðallega felldur niður toll-
; ur af olíukökum.
Með lögum nr. 4, 3. apríl
1928 var fellt niður undanþágu-
ákvæðið fyrir síldartunnur og
kjöttunnur og efni í þær, og
jafnframt var kolatollurinn
hækkaður upp í 2 kr. af smál.
: Það má geta þess, að með
lögum nr. 40, 8. sept. 1931,
. var i-áðherra heimilað að end-
urgreiða verðtoll og vörutoll
af efnivöru til iðnaðar, ef var-
an sem framleidd var úr hinu
■ innflutta efni, hefði verið und-
! anþegin vörutolli og verðtolli,
of hún hefði verið flutt inn
tilbúin. Þessi heimild hefir lít-
ið verið notuð helzt fyrir báta
og baðlyf.
Breytingar síðan um stjórnar-
skipti 1934.
Með lögum nr. 2, 27. marz
1924 er svo ákveðið, að vörutoll
inn skuli innheimta með 25%
gengisviðauka meðan skráð
gengi á sterlingspundi væri 25
krónur eða hærra. Gengisvið-
auki þessi náði þó ekki til vöi*u-
tolls af kornvörum.
Með lögum nr. 82, 27. júní
1925 voru ýmsar útgerðarvör-
ur, sem ekki höfðu verið með
í upptalningu um 2. fl. í lögun-
um frá 1921, færðar þangað
(voru annars í almenna flokkn-
um, 7. fl.). Ennfremur var með
lögum nr. 37, sama dag, ákveð-
ið að tímatakmarkið fyrir
gengisviðaukanum (lög nr. 2,
Eftir að stjórnarskiptin áttu
sér stað 1934, hefir vörutolls-
Jögunum lítið verið breytt, og
að kalla aðeins til lækkunar.
Með lögum nr. 5, 9. jan. 1935
var tunnuefni, hampur og
hampgarn til veiðarfæragerðar
undanþegið hverskonar inn-
flutningsgjöldum.
Með lögum nr. 130, 31. des.
1935 er vörutollslögunum enn
breytt og er nú 2. fl. r^ðað
að nýju og sömuleiðis undan-
tekningarákvæðunum. Breyting
ar frá eldri lögum eru smá-
vægilegar, aðrar en þær, sem
miða að því að veita inn-
lendiim iðnaði stuðning.
Helzta breytingin er að vöru-
tollur af iðnaðarvélum, sem eru
meira en 1000 kg. verður 2 aur-
ar af kg. í stað 6 af því sem
fram yfir er 1000 kg. Vörutoll-
ur af bókbandsefni og efni til
málningar er lækkaður úr 6
aurum á kg. í 2 aura, tveggja
aura vörutollur lagðui- á áp.rent
uð eða heft eyðublöð og baðlyf,
sem áður voru undanþegin
vörutolli.
Tekjur ríkissjóðs af vörutoUi.
Síðustu tólf árin hafa tekj-
ur ríkissjóðs af vörutolli verið
þessar, talið í heilum krónum:
1925 2.176.428
1926 1.414.817
1927 1.167.179
1928 1.650.769
1929 2.052.244
1930 1.949.791
1931 1.428.606
1932 1.232.059
1933 1.704.644
1934 1.702.961
1935 1.649.907
1936 1.384.104
Samtals hefir vörutoUurinn
numið á þessum tólf árum 19,5
miljónum króna, eða 1 miljón
626 þúsund krónuin að meðal-
tali á ári.
VörutoUurinn síðastUðið ár
er því að kalla FJÖRÐUNGI
IJR MILJÓN UNDIR MEÐAL-
TALI allra þessara tólf ára,
eða nákvæmlega tUtekið 242
þúsundum króna.
Orsakirnar til þessarar lækk-
unár á vörutollinum eru:
1. Minnkaður heildarinnflutn-
ingur, og þó einkum stói>
minnkaður innflutningur á
þeim vörum, sem heyra und
ir hæstu tollflokkana, svo
sem vefnaðarvörur, fatnað-
ur, skófatnaður, leikföng og
hverskonar skrautmunir.
2. Lækkun eða burtfelling vör-
utolls á hráefnum til iðnað-
ar, t. d. hampi, tunnuefni
og fleiru.
3. Og loks lækkun vörutolls af
vélum.
Má ei við svo búið standa.
jua ‘uiojS i.ressacj t .regis
y um.ij .ing.iOA juXs utas oAg
verðtollurinn síðastliðið ár 472
þúsund krónum undir meðal-
tali tólf síðustu ára.
Og nú hefir verið sýnt fram
á að vörutollurinn síðastliðið
ár hefir orðið 242 þús. krón-
um undir meðaltaii þessara
sömu tólf ára.
Samtals liefir ríkissjóður á
jiessu ári þannig farið á mis
við 714 ÞÚSUND KRÓNA
TEKJUR, á þessum tveimur
mikilsverðu tekjuliðum, og er
þá aðeins miðað við meðaltal
lólf ára, sem þessir tekjustofn-
ar hafa gefið.
Sé hins vegar miðað við
tekjur ríkissjóðs af verðtolli og
vörutolli árið 1925, hefir tekju-
rýrnunin numið
2 mil. 793 þús. kr.
Að loknu stríðinu var lagður
8 og 10 króna tollur á hverja
smál. af salti og kolum til þess
að vinnaupp tap, sem ríkissjóð-
ur hafði orðið fyrir við kaup
á þessum tveimur nauðsynja-
vörum meðan á stríðinu stóð.
Við Islendingar höfum und-
anfarið átt og eigum í eins-
konar styrjöld.
Slagurinn stendur um fjár-
hagslega afkomu þjóðarinnar.
Við höfum tapað markaði
fyrir meginútflutningsvöru okk
ar. Jafnhliða skiljum við það,
að okkur er ekki fært að kaupa
ár eftir ár frá öðrum löndum
meir en það sem við erum
borgunarmenn fyrir.
Við höfum á allra síðustu
áratugum komið á stórfelldum
framkvæmdum miðað við það,
sem áður var.
Við höfum m. a. notað til
þess lánstraust okkar hjá öðr-
um þjóðum, og það svo, að við
kysum helzt að þurfa ekki að
nota það öllu meíra, nema til
þeirra framkvæmda einna, sem
öruggt mætti heita að sjálfar
gætu staðið undir vöxtum og
afborgunum.
j' Allt þetta er alvörumál fyrir
. þjóðina í heild.
j Við höfum nú um sinn
' ’iegðað okkur eins og þjóð í
I umsátursástandi.
j Við höfum neitað okkur um
j margt, sem allur almenningur
■ gjarnan vill láta eftir sér á
! íriðartímum.
Við gerum þetta til þess, að
freista að sjá fjárhagslegu
sjálfstæði þjóðarinnar borgið.
, Við treystum því að okkur
I takist þetta.
j En þetta kostar fórnir —
! oins og öll stríð.
j Það kostar þolinmæði og til-
færslur á verðmætum. En að-
eins getur það ekki til lengd-
ar kostað ríkissjóð fjárfómir,
I sem hann ekki fær bættar.
Undir hans skilum út á við
er mest komið. Til hans er
leitað þegar mest á ríður um
að jafna metin innanlands.
Þess vegna þarf jafnan að
liugsa fyrir hans fjárhag.
Árið sem leið mun hafa skort
Framh. á 2. síðu.
Viðtal víð Jónas Jónsson
í Manchester Guardian
Enska stórblaðið Manchester
Guardian hefir 6. J>. m. birt við-
ial við formann Framsóknar-
llokksins, Jónas Jónsson, sem þá
var staddur í Bretlandi. í inngangi
að viðtalinu fer blaðið nokkrum
orðum um J. J. og vekur m. a.
athygli á því, að hann hafi dvalið
við háskólann í Oxford um eitt
rkeið á námsárum sínum.
í viðtalinu fer J. J. fyrst uokkr-
um orðum um Alþingi íslendinga
og sögulega þýðingu þess og ald-
ur, skýrir þvínæst frá sambandinu
við Dani og hvers eðlis það sé, og
kemur að því loknu að kosningun-
um s. 1. vor og úrslitum þeirra,
flokkaskiptingunni hér á landi og
hv.erjir möguleikar nú séu um
stjórnarmyndun á næstunni.
Meginhluti viðtalsins er þó um
krcppuna og viðfangsefni íslands í
verzlunarmálum, en sér í lagi
erfiðleika þá, sem verið hafi á við-
s]<iptum við Breta vegna Ottawa-
samninganna hin síðustu ár. Að
fokum skýrir J. J. nokkuð frá þýð-
íngu og notkun hverahitans og
’ainum fyrirhuguðu áformum um
hitaveitu í Reykjavík.
Á öðrum stað sama dag birtir
ritstjórn blaðsins sjálfs „leiðara"
um Island í sambandi við sam-
talið við J. J. par segir svo (í
lauslegri þýðingu):
„Á öðrum stað í blaðinu í dag
birtist viðtal við hr. Jónas Jóns-
son, leiðtoga írjálslynda flokksins
á Islandi. par eru gefnar upplýs-
ingar, sem allur þorri þessarar
þjóðar mun áður hafa verið óvit-
andi um, og þó má það merkilegt
telja, hve márgt kemur oss kunn-
uglega fyrir úr þessari lýsingu á
islenzkum þjóðarhögum. Við
kynnumst þar annarsvegar hinu
íjarlæga eylandi og hinni fá-
mennu þjóð, og maður gctur vel
sett sig inn í einangrun hennar
írá umheiminum. í þúsund ár
liafa íslendingar háð harða bar-
áttu, oft gegn erlendu valdi, og
stöðuglega gegn ómildi hins svala
loftslags, og með þessari hörðu
tiaráttu hefir þeim tekizt að varð-
vcita eitt elzta og fullkomnasta
lýðræðisstjórnarfyrirkomulag álf-
unnar. Enn starfar hið íslenzka
Alþingi, sem landnámsmennirnir
skópu fyrir þúsund árum. Og þó
er það svo, að nú þegar hið ný-
kjörna Alþingi kemur saman,
myndi þar ekkert fynrfinnast,
sem framandi væri brezkum á-
heyranda, hvorki í umræðum eða
fyrirkomulagi vinnubragða. Hann
, myndi þar heyra íhaldsmenn,
j frjálslynda menn, socialista og
1 kommúnista ræða sömu vanda-
málin og hér, atvinnuleysið,
. frjálsa verzlun, jafnvel styrjöldina
i á Spáni. Socialistar vilja þjóðnýt-
1 íiigu sjávarútvegsins. Framsóknar-
flokkurinn trúir á samvinnuskipu-
lagið. Eins og J. J. skýrir frá,
hefir ísland líka sína sögu að
segja af kreppunni. Viðskiptin við
Bretland og Ottawa-samningarnir
hafa geysi þýðingu fyrir hagsmuni
íslcndinga. Næsta kreppa mun
kcma þungt niður á þeim, alveg A
sama hátt og þessi. En íslending-
ar mega fagna tvennu. peir eiga
engan her og engan flota, hvorki
á sjó né í lofti, og þeir þurfa ekki
'f að óttast að ráðizt verði með her-
\ valdi á land þeirra. Og meðal
I þeirra er að vissu leyti íulikomn-
\ asta lýðræði vorra daga, og hið
j eina í heiminum, sem minnir á
J hið forna lýðveldi Aþenumanna,
! þar sem sérhver borgari fann til
j ábyrgðar gagnvart úrslitum sér-
: livers máls. ísienzku alþingismenn
: irnir, 49 að tölu, konmst áreiðan-
; 'c.ga miklu nær því að vera „full-
! irúar“ þeirra 115 þúsunda, sem
í landið l>yggja, en t. d. þingmenn
[ liinna geysi fjölmennu lýðræðis-
I þjóða í Bretlandi, Frakklandi eða
1 Bandaríkjum Norður-Ameríku".
pa# má vissulega teljast mikils-
vert, að blað eins og Manchester
Guardian, sem lesið er af svo að
scgja hverjum málsmetandi manni
í Bretlandi, skuli nú verða tii
þess, að vekja athygli á oss ís-
iondingum og vandamálum vorum,
i ekki sízt í sambandi við brezk
viðskipti og Ottawa-samningana, á
þann hátt, sem hér er gert.
J. ,T. er nú kominn til Khafnar,
]>ar sem hann situr fund íslenzk-
dönsku lögjafnaðarnefndarinnar.
Siðar fer hann til París og situr
i aiþjóðafund samvinnumanna.
Uían úv heimi
í Helsingör.
Við kastalann Krónborg
standa tvær gamlar fallbyssur,
sem miðað er út á sundið.
Ferðafólk fær að skoða ryð-
hólkana og það fær líka að
skoða ofan í hallarfangelsið.
Hvorttveggja eru leyfar frá
löngu liðnum tímum. Norður-
landaþjóðirnar hafa komizt á
það menningarstig, að hafa í
heiðri líf manna og frelsi. l
Helsingör eru margar menjar
fornrar „frægðar“ frá þeim
tímum, þegar borgin var meðal
auðugustu borga Danmerkur og
nokkurskonar varðstöð við
Eyrarsund, sem tók toll af
hverju skipi, sem um sundið
fór. Þar bjuggu auðmenn og
aðall og verzlunin blómgaðist.
Einhverjum þröngsýnum sál-
um mun eflaust finnast gengi
horgarinnar minna nú.
Frá ströndinni við Krónborg
sést nú stöðug sigling um
sundið. Flöggin blakta frjáls-
lega í hafgolunni. Og milli
dönsku og sænsku strandar-
innar ganga ferjur á hverri
klukkustund. Á sumrin kemur
fjöldi útlendra gesta. Þeir sjá
þar margar menjar frá gull-
öídinni. En það sem Helsingör-
búar eru stoltastir af, eru elli-
beimili borgarinnar, sem ekki
oiga sinn líka á Norðurlönd-
um og þó víðar sé leitað. Þau
voru reist eftir að verkamenn
náðu meirahluta í borgarstjórn-
inni.
Og í Ilelsingör er skóli, sem
býður aliar þjóðir velkomnar
og ungt fólk frá fjarlægum
löndum lærir þar að skilja
hvors annars móðurmái. Þessi
skóli varð til við endalok
heimsstyrjaldarinnar. Höfund-
ur hugmyndarinnar var ungur
maður að nafni Peter Mann-
iche. Hann var friðarvinur en
lét ekki staðar numið við orðin
tóm. Skólinn í Helsingör, sem
nú er kunnur út yfir takmörk
áifunnar, er að mestu æfistarf
eins manns, sem 1 framkomu
er ekkert ólíkur íslenzkum
bónda og gengur að jafnaði
ekki með spámannleg orð á
vörunum. En hann vissi hvað
hann vildi og framkvæmdi það.
Þess vegna varð skólinn til. —
Fyrsta árið voru þar aðeins 24
nemendur. Nú getur skólinn
tekið á móti 100. Það hafa ris-
ið upp reisuleg hús á lóðinni,
matjurtagarðarnir stækka og
trjágarðarnir fríkka með
hverju ári. Alls hafa 2300
manns sótt skólann. Hann
starfar bæði vetur og sumar.
Málakennslan er skipulögð með
mikilli nákvæmni. Enska er t.
d. kennd í þremur flokkum og
geta nemendur valið um, eftir
því hve mikið þeir kunna í mál-
inu áður. í þessum flokkum er
mest kennt í samtöium, en
kennslubækur þó lagðar til
grundvallar. Þar að auki eru
daglega fluttir fyrirlestrar á
ensku: Annar miðaður við hæfi
þeirra, sem eru óvanir mál-
inu, hinn fyrir þá, sem meira
skilja. Það, sem þó er mest
Framh. á 4. sfðu.