Tíminn - 22.09.1937, Blaðsíða 1

Tíminn - 22.09.1937, Blaðsíða 1
og tnn^etmta íjjafnarBU. 16 ©iml 2353 - PÓBtfjólf 961 b I a 6 o I n s *t 1 1 ft n l Áeflangcrtnn f oatat 7 it. XXI. ár. Miðvikudaginn 22. sept. 1937. Síldarmjöls- verðíð Samkvæmt fyrirmælum land- búnaðarmálaráðherra hefir stjórn síldarverksmiðja ríkisins látið reikna út, eftir því sem við verður komið, framleiðslu- verð á síldarmjöli verksmiðj- anna nú í ár. Samkvæmt þeim : útreikningi hefir verð til bænda j verið ákveðið kr. 20.25 fyiir 'tunnu, enda 'sameini bæjndur sig um stórar pantanir, minnst 20 tonn. Framleiðsluverðið var ekki hægt að reikna út fyrr en nokkurnveginn varð séð, hversu mikið afurðamagn verksmiðj- anna myndi verða. Því að fram- leiðslukostnaðurinn fer auðvit- að nokkuð eftir því, úr hve niiklu síldarmagni verksmiðj- lirnar vinna og hversu mikið mjöl og lýsi fæst úr síldinni. Morgunblaðið hefir, eins og þess var von og vísa, reynt að vekja úlfaþyt út af þessu máli, og koma því inn hjá bændum, að hér hafi átt að hafa ranglega af þeim, með því að reikna ekki íyrr út framleiðslukostnaðar- verðið. Sannleikurinn er sá; að á- kvæði verksmiðjulaganna um sölu síldarmjöls til bænda, eru talsvert erfið í framkvæmd. Skal nú reynt að skýra það mál nánar. Þegar lögin um síldarverk- smiðjur ríkisins voru sett, var svo ákveðið, að þeim væri skylt að selja bændum síidarmjöi við kostnaðarverði. En sam- hliða gerðu lögin ráð fyrir því, að hrásíldin yrði ekki keypt föstu verði af skipum, heldur unnið úr henni fyrir útgerðar- mennina og þeim greitt fyrir síldina eftir á, eftir því, sem afurðirnar seldust á hverjum 1 íma. Þetta, að kaupa ekki síldina föstu verði, er raunverulega mjög eðlilegt fyrirkomulag og jmð eina, sem fyllilega getur tryggt verksmiðjurnar fyrir tapi. En eins og menn sjá, hefir þarna verið gloppa í lögin að því leyti, að ekki var hægt að j reikna út framleiðsluverðið fyrr ! en allar afurðirnar voru seldar, : þar á meðal það, sem bændur fengu. Því að einn aðalliður íramleiðslukostnaðar mjölsins, er auðvitað verðið, sem útgerð- armennirnir fá fyrir síldina. Reyndin hefir að vísu orðið sú, að undanþága hefir verið ! veitt til þess að kaupa síldina föstu verði. Og þegar svo er, rná segja, að móguleikinn til að reikna út framleiðsluverðið, sé fyrir hendi — en þó auð- vitað ekki fyrr en vitað er um afurðamagnið, eins og áður er getið. Ákvæði laganna um síldar- mjölssöluna til bænda, eins og þau nú eru, sýnast því vera talsvert vafasöm og oft á tíðum geta valdið vafningum. Og ef horfið yrði að aðalfyr- irmælum laganna um sannvirði fyrir síldina (en það væri mjög Sumarið er liðið -vetur fer í hönd Eflir Pál Zopltomassoii I dag er gangna-sunnudagur- inn. Með honurn enda venjulega j sumarstörfin, en sláturtíðin, fjárragið og hauststörfin fara f hönd. Gangnasunnudagurinn | ei nokkurskonar skilvegguv rnilli sumars og hausts. Menn ' leyna stundum að færa þenn- r.n skilvegg. Stundum verða samtök um að gera það á viss- um la.ndshlutum; eins og nú í Gullbringu- og Kjósarsýslu og Árnessýslu vestan Ölvusár og Sogs, og stundum gera einstak- ir bændur þetta, með því að heyja milli rétta og eftir réttir. Þetta getur bjargað nokkru lieyi í tóftir, en yfirleitt er ! heyskapnum lokið í dag og hægt að líta yfir heyjaforðann. j Sumarið sem leið. Um meiri hluta landsins hefir heyskapur- i inn gengið erfiðlega. Spretta ; var hæg, þó snemma byrjaði j gróður. Sláttur byrjaði því ekki fyrr en viku og allt upp í mán- ' uði síðar en undanfarin ár. Tún i voru yfirleitt illa sprottin, sér- ; staklega nýrækt, sem víða var i dauðkalin, og afleiðingin varð minni taða. Munar víða um i/3 sem taða er minni en venju- lega, og sumstaðar meii’. Út- engjar voru ákaflega misjafn- ar, og heyskapur er líka mjög misjafn. Minnstur er hann í Austur-Skaftafellssýslu. Þar er lítið meir en helmingur af með- aJheyskap. Um Suður- og Vest- urland er um i/3 minni hey- sltapur en undanfarin ár. Um I-Iúnavatns- og .Skagafjarðar- sýslur er um i/3 minni taða, en úthey upp undir meðallag, nema vestast í Húnavatnssýslu og austast í Skagafirði, þar er æskilegt), eru þau óframkvæm- f nleg samkvæmt bókstaf lag- anna. Hér sýnist því verða að taka upp nýja aðferð. Það verður að álcveða einhverja aðra og vel framkvæmanléga reglu um það, livað álítast skuli hæfilegt verð á síldarmjöli til bænda ár hvert. Sú regla- þarf að vera skýr og einföld, svo að ekki verði um deilt, eða staðfesting verðsins þurfi að dragast til óþæginda. í því sambandi er vert að vekja athygli á því, að á- stæðulaust er að leggja ríkis- verksmiðjum einum þá skyldu á herðar, að selja síldarmjöl þessu verði. Slíkt getur raun- verulega ekki talizt sanngjarnt, þegar þær eru reknar í sam-j keppni við einkaverksmiðjur. Ef ný ákvæði verða sett, ætti að skylda allar ríkisverksmiðjur H1 að selja mjöl innanlands hlutfallslega við afurðamagn sitt, og yið því verði, sem á- kveðið yrði. Þetta mál þarf að taka til athugunar á næsta Alþingi. útheyskapurinn líka mínni. Ur því að kemur norður í Eyja- Ijörð, er heyskapur upp undir meðallag, en töður þó minni, og nbrðan Eyjafjarðar er hey- skapur sæmilega góður. En svo er ekki nóg með það, að heyin séu minni, þau eru * líka verri. Margir hirtu töður djarft, og því hefir víða hitnað í þeim til skemmda. Og' mjög víða. hraktist heyið. Enn eru þeir bændur fáir, sem eru komnir á lag með að gera vot- hey þegár það á við. Margir, sem þó eru farnir að gera það, geyma það æfinlega þar til síð- ast á slættinum, enda þó tíð falli svo, að óþurrkarnir séu framan af sumri. Hér eru þó undantekningar. Til eru nú á óþurrkasvæðinu bændur, sem hafa þriðjung til helrning af lieyjum sínum í votheyi, og sem með því að verka þau þannig, hafa meðalheyskap, þrátt fyrir alla óþurrka. Og þessum bændiun þarf að fjölga. En gangnasunnudagurinn er korninn, og nú „horfir á heyja- forðann hryggur búandinn" og' hugsar um hvað setja megi á, og á hvern hátt eig'i að fóðra fénaðinn í vetur, svo hann fóðrist sem bezt og gefi sem mestan hreinan arð. Ásetningurinn. Mér hefir tal- izt svo til, að þó að ekki væru nú sett á líflömb á því svæði landsins, sem heyin eru minnst á, þá mundi samt þurfa um 40000 sekki af fóðurbæti til að bæta upp heyin og gera bænd- um mögulegt að fóðra fénað sinn sæmilega. Þessi fóðurbæt- ir má að 3/4 hlutum vera síld- ar- eða karfamjöl en þarf að 1/4 að vera mais. Það kostar peninga og þá ekki litla, að kaupa þennan fóðurbæti. Má ætla, að hann kosti ekki undir milljón króna. Það eru miklir peningar. Sumir tala um að taka lán til að borga hann með. Það tel ég ekki rétt. Ég hygg, að það sé yfirleitt ekki rétt að taka lán til að fjölga skepnum — sauðfé — þegar það er í sæmilegu verði, til þess svo aft- ur að þurfa að borga lánin þeg- ar það er verðminna. Á því svæði, sem ég tel að þurfi að kaupa fóðurbæti fyrir um mill- jón, eru venjulega sett á um 75000 lömb. Þess er að vænta, að meðallambið í haust geri ekki undir 20 kr. og þarf því um 2/3 af líflömbunum til þess að borga með fóðurbætinn. Það sem ég ræð því mönnum til að gera, það er að fá sér fóðurbæti, en fækka, svo þeir geti greitt hann. Þegar bændurnir, eins og nú, standa yfir litlum heyjaforða að haustnóttum, þá hafa þeir sérstakt tilefni til að lóga því lélegasta úr stofninum. Þetta eiga þeir nú að nota sér. Þeir eiga að farga lélegu kúnum, þeir eiga að farga geldneytun- um, sem þeir sumstaðar á land- inu ala af gömlum vana sér í skaða, en drepa IV2 tii 2 ára, þeir eiga að fækka óþarfa hrossum, og þeir eiga að drepa rýrðina úr fénu, og þá sérstak- lega kindur, sem þeir sjá fyrir, að þeir í venjulegum árum og með sæmilegum heyjum, þurfa að mismuna, til þess að halda í þeim lífinu. Og bóndinn á að setja varlega á. Hann á ætíð að gera það, eneftir sumur eins og sumarið í ár, þarf hann alveg sérstaklega að gera það. Hey- skapurinn hefir orðið honuni dýr, og hann má ekki við því nú, að búa svo að fénaði sínurn i vetur, að hann hafi hans ekki full not, iog fullan arð eftir hann næsta ár. Hann á alveg sérstaklega að minnast þess að alltaf og æfinlega þurfa bænd- urnir að vera við því búnir að ísavetrar komi og harðindi, og aldrei ættu þeir að bíða lægt’i hlut í viðskiptunum við lands- ins „forna fjanda“. Bændurnir ættu því að birgja sig upp með fóðurbæti í tíma. Vetrarfóðrið. Enginn ætti að láta sér detta það í hug, að kaupa ekki fóðurbæti. Á heyj- unum einum ætti enginn að reyna að fóðra fé í vetur. Til þess að það farist vel úr hendi, eru þau of hrakin. Minnist árs- ins 1914. Munið það, sem nú búið á sama svæðinu og þá hafði hröktu heyin, hvernig féð þá fór um vorið. Og þið getið rifjað upp mörg fleiri ár, þar sem menn hafa reynt að spara fóðurbæti, og svo ýmist lent í því að þurfa að kaupa hann og gefa margfaldan síð- ari hluta vetrar, eða að missa að vorinu svo og svo margt af fénu. Og af reynslunni eiga menn að læra. Enga þarf að minna á það, að bólusetja féð við bráðafári. Sú reynsla, að það sé vörn gegn „pestinni“ er orðin al- mannaeign, og hana nota sér nú svo til allir. Enn er ekki i-eynslan með ormalyfið orðin eins almenn, enda yngri. En það á að verða eins almennt að gefa fénu inn ormalyf að haustinu, til að hreinsa orm- ana úr meltingarfærunum, og að bólusetja við bráðafárinu. Hver bóndi á að gera það. Og sérstaklega á hann að gera það, þegar hann hefir lélegt fóðui' til að gefa, því þá er hættan á því að ormarnir nái yfirhöndinni og valdi vanfóðr- un, meiri en ella. Gleymið því ekki að gefa ormalyfið. Alstaðar þar sem lungna- bólga hefir verið í fé á nálæg- um bæjum árið áður, ættu menn að bólusetja féð með Jungnabólgubóluefni. Annars eiga menn á liættu að fá liana í féð, missa fleira, eða færra af því, 0g þurfá að eyða marg- földu fóðri í liitt, sem lifir. Og. þar sem mæðiveikin er kbmin í féð, þar ætti að bólusetja allt íé við lungnabólgu, því reynsl- fn sýnir, að mæðiveikin og Frh. á 4. síöu. t Sr. Jakob Ó. Lárusson Síra Jakob Ó. Lárusson fyi'v. prestur að Holti undir Eyja- fjöllum andaðist 17. þ. m. Banamein hans var magablæð- ing. Sr. Jakob var á sínum tíma einn af brautryðjendum ung- mennafélagshreyfingarinnar hér á landi, enda hinn glæsileg- fisti atgervismaður á margan hátt. En heilsubrestur hreif hann frá störfum á bezta aldri. Sjálfum sér líkír! Blað Jóns í Dal, Framsókn, kom út sl. laugardag. Meira en heil síða í blaðinu er eftir skrif- ara í Utvegsbankanum, sem þykist ætla að kenna bændum að búa! — í meðferð sinni á sannleikanum er ritstjórn 1 laðsins enn sjálfri sér lík. Hér skulu nefnd tvö dæmi; í grein á 4. síðu er rætt um framkvæmd mjólkurlaganna ,í Eyjafirði og um leið reynt að læða inn rógi um mjólkur- skipulagið á Suðurlandi. Þar segir m. a.: „Eyfirðingar blanda heldur engri pólitík inn í málið. í verðlagsnefndinni c-ru rnenn frá Alþýðuflokknum, Bændaflokknum, Framsóknar- flokknum og Sjálfstæðisflokkn- um.“ Þetta á auðvitað að skilj- ast svo, að hér sé einhver ný sanngirni á ferð. En verðlags- nefndin í Eyjafirði er skipuð eftir nákvæmlega ,sömu laga- leglum og af hliðstæðum að- ilum og í Reykjavík; þ. e. fram- leiðendafélögum)j bæjarstjóm cg ríkisstjóm. í Reykjavík eru líka í nefndinni bæði Fram- sóknarmenn, Alþýðuflokksmenn og Sjálfstæðismenn. Á 1. síðu blaðsins er rætt um, að Jón Árnason hafi ritað grein í Nýja Dagblaðið, þar sem bomar hafi verið fram nýjar tillögur í fjármálum. Síð- an segir á þessa leið: „Svo er þó að sjá, sem forráðamönnum Tínvamanna þyki ekki mikils um vert grein J. Á., þar sem þeir láta hana ekki koma í Tímanum til sveitafólksinsrf En grein Jóns Árnasonar kom út í Tímanum sania dag- inn sem hún var birt í Nýja Dagblaðinu! Er von að bændur treysti mönnum, sem svona málfæralu nota! 41. blað. Uian úr heimi Verkamannaflokkurinn í Eng- landi hefir lengstum haft af- vopnun, sem eitt höfuðatriði á stefnuskrá sinni. Síðan hin mikla hervæðing einræðisríkjanna hófst, hefir þessi stefna smám saman misst íótfestu innan flokksins, en að- alforingjarnir hafa þó reynt að halda lienni fram í lengstu lög. Þó var svo komið fyrir tveim árum síðan, að þáv. foringi ílokksins, Lánsbury, lagði flokksformennskuna niður, vegna þess að honum fannst flokkurinn ekki standa nógu fast um afvopnunarstefnuna. Um svipað leyti byrjaði enska stjórnin að gera áætlan- ir um stórkostlega aukinn víg- búnað, og sú stefna jók fylgi hennar meðal þjóðarinnax. Eng- lendingar vilja vera við öllu búnir, og tvennt láta þeir sig miklu skipta: Að loftvarnirnar séu sem öruggastar og enski flotinn haldi veldi sínu á heimshöfunum. Á tveim fyrstu þingunum greiddu þingmenn verkamanna- flokksins atkvæði gegn tillögum stjórnarinnar um aultinn víg- búnað. Á þriðja þinginu, í sum- ar, urðu mikil átök um það innan þingflokksins; hvaða af- staða skyldi tekin í þessu máli. Attlee, Greenwood og Morri- son, sem hafa verið taldir að- alforingjar flokksins, vildu greiða atkvæði á móti tillögum stjórnarinnar. Dalton og ýmsir aðrir af smærri spámönnunum, lögðu til að flokkurinn sæti hjá við atlcvæðagreiðsluna og rök- styddi þá afstöðu þannig, að vegna yfirgangs einræðisríkj- anna, teldi hann aukinn víg- búnað nauðsynlegan, ef Eng’- lendingar notuðu áhrif sín til að hindra löglausan yfirgang annarra stórvelda, styddu Þjóðabandalagið öfluglega og beittust fyrir framgangi friðar stefnunnar í heiminum. Til þess að England gæti haft slíka forystu þyrfti það að verasterkt herveldi, sem einræðislöndin yrði að taka fullt tillit til og smáríkin gætu örugglega treyst En þai' sem þjóðstjórnin ætl- aði auðsjáanlega ekki að nota vígbúnaðinn í þessu augna- miði, vildi verkamannaflokkur- inn ekki greiða tillögum hennar atkvæði, og sæti þess vegna hjá við atkvæðagreiðsluna. Eftir mikil átök í flokknum sigraði stefna Daltons með litl- um meirihuta. Allir þingmenn ílokksins, að þrem eða fjórum- undanskildum, sátu hjá við at- kvæðagreiðsluna. Nú nýlega hefir National Council of Labour, en það er skipað fulltrúum frá verklýðs- félögum, landssamtökum verka- mannaflokksins og þingflokkn- um, sent frá sér yfirlýsingu, þar sem lýst er fullu fylgi við bá stefnu, sem lcom fram í af- fitöðu þingmanna verkamanna- flokksins á þinginu í sumar. Þar með má telja, að enski verkamannaflokkurinn hafi lagt afvopnunarstefnuna á hilluna í bili og hann myndi halda víg- Framh. á 4. síðu.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.