Tíminn - 05.05.1938, Blaðsíða 2

72
TÍMINN
»Bfargráð í gjaldeyrismálum
er steina áranna 1924-27«,
segir Ólaíur Thórs
En hún var ótakmarkaður innflutn-
Ingur, enginn nýr stuðningur við
framleiðsluna og auknir tollar á at-
vinnnvegnnum.
Hvernig licfði þessi stefna reynst í fram-
kvæmd á árunum 1935—37?
Morgunblaðið hefir sjald-
an gert formanni Sjálfstæð-
isflokksins meiri óleik en
með því að hafa eftir hon-
um ummæli, sem hann lét
falla í neðri deild við 1.
umr. um gjaldeyrislánið.
Þessi ummæli vöktu góð-
látlegt bros í þingdeildinni
og þau munu gera það
bros almennt um land allt
fyrst Morgunblaðið reynd-
ist svo óheppið að vekja á
þeim meiri athygli en orð-
in var.
Ummæli Ólafs voru þau, „aS
ekki hefði þurft að grípa til
slíkrar lántöku nú, ef Sjálfstæð-
isflokkurinn hefði ráðið og fylgt
hefði verið stefnunni, sem var
mótuð á árunum 1924—27“.
Árin 1924-27.
Stjórnarár íhaldsins 1924—27
voru einhver hin mestu veltu-
ár. Fiskaflinn var oftast mjög
góður og fiskverðið hagstæðara
en nokkuru sinni fyr eða síðar.
Verðmæti útflutts saltfiskjarins
nam til jafnaðar 41 milj. kr.
Verðmæti útflutningsins var til
jafnaðar 70,5 millj. kr. á ári.
En þrátt fyrir þetta safnaði
landið skuldum erlendis síðari
hluta þessa timahils. Samkvæmt
útreikningi Hagstofunnar námu
skuldir þjóðarinnar við útlönd í
árslok 1925 39.4 millj. kr., en i
árslok 1927 49.4 millj. kr. Þær
höfðu þannig aukizt um 10 millj.
kr. tvö seinustu stjórnarár
íhaldsins.
Stefna íhaldsins á þessum ár-
um var hin sama og það hefir
fylgt síðan, að hafa innflutning-
inn óheftan. Þessvegna varð 5
millj. kr. halli á verzlunarjöfn-
uðinum árið 1926, enda þótt út-
flutningurinn hefði numið yfir
53 millj. kr.
Það er alrangt, að nokkuð hafi
verið létt undir framleiðslunni á
þessum árum. Styrkir til at-
vinnuveganna voru ekki auknir
neitt frá því, sem áður hafði
verið, og voru margfalt lægri en
þeir eru nú. Hinsvegar voru toll-
ar hækkaðir verulega á þessu
tímabili. Á þingi 1924 voru öll
aðflutningsgjöld hækkuð um
25% (gengisviðauki) og auk þess
lagður 20% verðtollur á flestar
vörur. Þannig lögðust þyngri
tollar á framleiðsluna þessi ár
en verið hafði áður.
„Stefnan, sem var mótuð á
árunum 1924—27“ var því í
stuttu máli þessi: Ótakmarkað-
ur innflutningur, engir nýir
styrkir til framleiðslunnar, en
tollabyrði hennar hinsvegar
aukin.
Það, að þessi stefna kollsigldi
ekki þjóðarskútunni, var ein-
göngu hinu mikla góöæri þess-
ara ára, fiskaflanum og fisk-
verðinu, að þakka.
Arin 1935-37.
Árin 1935—37 eru á engan
hátt sambærileg við þessi ár.
Tvö seinustu árih hefir ekki
veiðst helmingur af venjulegum
meðalafla. Meðalútflutningur
saltfiskjar hefir ekki orðið, nema
17 millj. kr. Allur útflutningur-
inn hefir orðið 52 millj. kr. til
jafnaðar á ári eða 18,5 millj. kr.
lægri en í stjórnartíð íhaldsins.
Þrátt fyrir þetta hefir verzl-
unarjöfnuðurinn orðið helmingi
hagstæðari á þessum árum, en
hann var til jafnaðar 10 næstu
árin á undan eða 5.3 millj.
kr. á móti 2.5 millj. kr.
Skuldirnar hafa heldur ekki
hækkað að ráði á þessum árum,
umfram Sogslánið.
Þessi árangur hefir náðst fyr-
ir atbeina innflutningshaftanna
og með auknum stuðningi til
framleiðslunnar. Fyrir atbeina
innflutningshaftanna hefir inn-
flutningur þriggja seinustu ára
orðið 11 millj. kr. lægri til jafn-
aðar, en meðálinnflutningurinn
á árunum 1925—34. Með því að
hækka skatta á hátekjum og
stóreignum hefir ríkissjóði orðið
kleift að veita framleiðslunni
margfalt meiri hjálp en áður og
þannig hafa skapast margar
nýjar útflutningsafurðir.
«
Ef ..stefmumi frá 1924
—27“ hefði verlð fylgt.
En hvernig hefði farið, ef
stefnu íhaldsins frá 1924—27
hefði verið fylgt á þessum ár-
um?
Hvernig hefði farið, ef inn-
flutningurinn hefði verið látinn
óheftur?
Hvernig hefði farið, ef fram-
leiðslan hefði ekki fengið neina
aukna hjálp? Engin afurðasölu-
lög, engin skipulagning á sölu
saltfiskjar og síldar, ríkið ekki
byggt eða styrkt byggingu síld-
arverksmiðja, enginn styrkur
verið veittur til frystihúsa,
mjólkurbúa, nýbýla, loðdýra-
ræktar, kartöfluframleiðslu,
karfavinnslu, ufsaveiða og ann-
ara þvílíkra nýjunga.
En engir slíkir styrkir eða
hjálp til framleiðslunnar var
veitt á árunum 1924—27.
Það er auðvelt að hugsa sér,
hvernig þetta hefði farið, með
því að athuga aðeins eitt atriði:
Innflutningurinn 1935—37
heföi ekki orðið minni en 1924
—27, ef innflutningurinn hefði
verið frjáls. Árin 1924—27 var
meðalinnflutningur 60 millj. kr.,
en meðalútflutningur áranna
1935—37 var 52 millj. kr. Ef
„stefnu og ráðum“ íhaldsins
hefði verið fylgt hefði saman-
lagður halli á verzlunarjöfnuði
þessara ára a. m. k. orðið 24
millj. kr. í stað þess, að hann
varð hagsjtæður um 16 millj. kr.
vegna ráðstafana Eysteins Jóns-
sonar.
Eru skynsaniari menn
Sjálfstæðisflokksins
að rumska?
Það er von að menn brosi,
þegar formaður Sjálfstæðis-
flokksins heldur því fram, ann-
aðhvort af einfeldni eða í trú á
vanþekkingu almennings, að slík
stefna hefði ráðið bót á erfið-
leikum undanfarinna ára.
Slík stefna hefði beinlínis
leitt þjóðina í fjárhagslega glöt-
un og orðið þess valdandi, að
ísland væri ekki lengur í tölu
sjálfstæðra ríkja.
Þetta mun líka öllum skyn-
samari mönnum ihaldsins ljóst.
Þessvegna mun þeim heldur
engin þökk í því að formaður
Sjálfstæðisflokksins skuli þann-
ig verða sjálfur til þess að rifja
upp það ábyrgðarleysi, sem
íhaldið hefir sýnt í þessum mál-
um á undanförnum árum.
En fyrir þjóðina er holt að
það sé rifjað upp, sem oftast.
Það er nauösynlegt fyrir hana
að vita, að Sjálfstæðisflokkurinn
hefir fyrst og fremst verið hags-
munasamtök ábyrgðarlausra
fjáraflamanna, sem hafa miðað
stefnu sína við gróða líðandi
stundar, en ekki við afkomu og
fjárhagslegt sjálfstæði þjóðar-
innar. Gáleysi Sjálfstæðisflokks-
ins í þessum málum sézt bezt,
þegar það er nú athugað, hvern-
ig farið hefði, ef ráðum hans
hefði verið fylgt. Það er ekki
óhugsandi, að einmitt slík at-
hugun geti orðið þess valdandi,
að hinir hyggnari menn flokks-
ins komizt á þá skoðun að flokk-
urinn verði að breyta um stefnu
og láti þá hina ábyrgðarlausu
heildsalaklíku heldur sigla sinn
sjó.
ntuliiuiítilé-iitilisttniiið
EStír Jón Árnason Sramkvæmdastjóra
Stopul atvinna er engin nýj-
ung hér á landi. Og mér er nær
að halda að „atvinnuleysi“ hafi
verið öllu meira hlutfallslega
fyrir 40—50 árum, heldur en
síðustu tvo áratugina. En sá
var munurinn, að atvinnulítið
fólk var þá í sveitum, engu síð-
ur en í sjóþorpum og bæjum,
en nú má heita, að ekki sé um
neitt atvinnuleysi að ræða,
nema í bæjum og sjóþorpum.
Atvinnuleysið virðist orðið
að pólitísku lífsviðurværi jafn-
aðarmanna og sjálfstæðis-
flokksmanna. Þegar birtar eru
tilkynningar um það í blöðun-
um, að atvinnulausir menn hér
í bænum verði skráðir, er ekki
látið nægja að tilgreina stað og
stund, þegar skráningin á fram
að fara, heldur er skorað á
menn að mæta til skráningar,
rétt eins og borgarstjóranum
sé eitthvert sérstakt áhugamál
að hjörðin alheimtist. Þetta er
ofurskiljanlegt, þegar þess er
gætt, að Sjálfstæðisflokkurinn
hefir mjög notað „atvinnuleys-
ið“ í áróðri sínum á rikisstjórn-
ir þær, sem með völd hafa far-
ið í landinu allmörg undanfar-
in ár.
Jafnaðarmenn þurfa að nota
atvinnuleysið til að sanna, hvað
„auðvaldsskipulagið“ sé mein-
gallað. Þess vegna reyna þeir
líka að gera sem mest úr því.
Sem betur fer, hefir atvinnu-
leysi verið mjög lítið hér á
landi mörg undanfarin ár, enda
eru gæði landsins ekki hagnýtt
enn, nema að litlu leyti, og ætti
því að vera mögulegt fyrir
landsmenn að hafa nægilegt að
gera sér til framfæris.
Mér dettur ekki í hug að
rengja það, að þeir sem láta
skrá sig á atvinnuleysisskýrsl-
ur, séu atvinnulausir daginn,
sem skráning fer fram, en hitt
er líka alveg víst, að margir
þeirra, sem skráðir eru, hafa
atvinnu mikinn hluta ársins.
Það er nokkuð áberandi hér í
Reykjavík, að því nær á hverj-
um degi er auglýst eftir fólki,
einkum virðast húsmæðurnar
eiga erfitt með að fá vinnukon-
ur, og sveitabændur erfitt með
að fá daglaunafólk, bæði vetur
og sumar. En samtímis því, sem
sveitabúskapur smáfærist yfir
í einyrkj abúskap og húsmæð-
urnar hér í höfuðstaðnum eru
aðstoðarlausar við hússtörfin,
eða verða að fá sér vinnukonur
frá útlöndum, er verið að kosta
ærnu fé og miklu málæði til
þess að koma af stað „atvinnu-
bótavinnu" handa unglingum.
Alþýðuflokkurinn og sjálf-
stæðisflokkurinn berjast um
atkvæði þurfalinga og at-
vinnuleysingja hér í Reykjavík
við hverjar kosningar bæði til
bæjarstjórnar og Alþingis. Þessi
barátta setur svip sinn á fá-
tækramál og „atvinnuleysis“-
mál landsins, og reyndar á alla
pólitík þessara tveggja flokka.
Það væri ekki úr vegi að taka
til athugunar, hvort ekki muni
sanngjarnt að svifta þurfamenn
atkvæðisrétti til bæja og sveita-
stjórnakosninga. Þó þetta fólk
kunni að vera ágætis manneskj -
ur, þá er það þó upp og ofan
lakari þjóðfélagsborgarar en
hinir, sem sjá sér farborða án
sveitarstyrks. Og það virðíst
tæplega geta talizt ósanngirni,
þó þeir sem verða að annast
framfæri þurfamanna, hafi dá-
lítið meiri rétt í sveitamálum,
en þurfamennirnir sjálfir.
Launagreiðslur okkar íslend-
inga á síðustu áratugum hafa
verið apaðar eftir staðháttum
iðnaðarlandanna, en ekkert
tillit tekið til náttúrufars og
atvinnuhátta landsins. Ég drap
á það í blaðagrein 1930, að rétt
mundi að taka hér upp aftur
þá venju, sem tíðkast hefði í
landinu um langan aldur, að
greiða verkamönnum laun eftir
árstíðum. Nokkrir kunningjar
mínir úr flokki verkamanna
tóku þessari tillögu hið versta
Ræða Hermanns Jónassonar
iorsætísráðherra
við 3. umræðu fjárlaga á Alþíngíl938
Herra forseti,
góðir íslendingar!
Ég þarf, eins og þið hafið
heyrt, bókstaflega engu að
svara vegna minna stjórnar-
deilda, og því verður ræða mín
nokkuð almennt svar við þeim
árásum, sem stjórnarandstæð-
ingar halda uppi gegn ríkis-
stjórninni, sem í aðalatriðum
eru þessar:
1. Að fjárlögin séu svo há og
eyðslan svo mikil, að það sé
ríkinu um megn.
2. Að starfsmannahald ríkis-
stjórnarinnar sé óhóflegt og
launin of há.
3. Að gjaldeyrismálunum hafi
verið illa stjórnað.
4. Að sjávarútvegurinn hafi
verið vanræktur, og loks
5. Að þingstörfin gangi seint
og illa.
Þegar almenningur á að
dæma um þessar árásir, dæmir
hann fyrst og fremst út frá
því, hvort betur mundi hafa
verið stjórnað, ef stjórnarand-
stæðingar hefðu farið með
völdin.
Um 1. atriðið, að fjárlögin
séu of há og eyðslan of mikil,
má þegar á það benda, að þörf-
in fyrri framlög til atvinnulífs-
ins hefir verið meiri þessi 4 ár
heldur en nokkurntíma á und-
anförnum árum. En jafnframt
hefir verið rikari þörf fyrir
verklegar framkvæmdir vegna
þess, hve atvinnulífið hefir víða
dregizt saman sökum fjárkrepp-
unnar. Stefna ríkisstjórnarinn-
ar hefir verið sú, að reyna að
gera þetta tvennt: að halda
uppi verklegum framkvæmdum,
eftir því sem hægt hefir verið,
til að draga úr atvinnuleysinu,
— en jafnframt að reyna að
efla atvinnulífið og gera það
fjölbreyttara með fjárframlög-
um til þess, og með því að veita
þeim gjaldeyri sem til hefirr :
verið, fyrst og fremst til fram-
leiðslunnar, og þá ekki sízt til
iðnaðarins, sem hefir aukizt
stórkostlega á þessum áruip,. —
Afleiðing þessa hefir orðið sú
að fjárlögin hafa orðið allhá,
en reynslan hefir líka orðið
þannig, að enginn þingmanna
Sjálfstæðisflokksins hefir get-
að bent á neinn verulegan lið
í fjárlögum, sem ætti að fella
niður, svo rík hefir þörfin ver-
ið fyrir þau fjárframlög, sem í
fjárlögum hefir verið ákveðin.
Hinsvegar hafa Sjálfstæðis-
menn komið fram með til-
lögur á undanförnum þingum
um fjárframlög, sem numið
hafa milljónum, og það svo, að
tekjuhallinn á fjárlögum 1937
hefði orðið meir en 4 milljónir
kr. ef farið hefði verið eftir til-
lögum þeirra. Meðal annars bar
einn af þingmönnum Sjálfstæð-
isflokksins fram tillögu um að
hækka atvinnubótaféð eitt úr
háfri milljón í heila milljón.
Sjálfstæðismenn geta því sízt
allra ásakað okkur Framsókn-
armenn fyrir há fjárlög, því að
okkar barátta á undanförnum
þingum hefir verið í því fólg-
in, að halda aftur af Sjálfstæð-
isflokknum og koma í veg fyrir
að sá flokkúr kæmi því til leið-
f
ar að fjárlög yrðu ennþá hærri.
Þetta er í samræmi við stjórn
Sjálfstæðisflokksins á Reykja-
víkurbæ, þar sem öll útgjöld
hafa hækkað tiltölulega miklu
meira en útgjöld ríkissjóðs. Ég
skal játa að fjárlögin éru há og
það væri ákjósanlegra að þau
gætu verið lægri, en öll rök
liggja til þess að þau mundu
sízt hafa verið lægri ef Sjálf-
stæðisflokkurinn hefði stjórnað
heldur hið gagnstæða, og er þá
dæmt út frá staðreyndum ein-
um um bæjarstjórn Reykjavík-
ur og framkomu flokksins hér
á Alþingi.
Þá er því haldið fram að
starfsmannahaldið sé of mikið
og launin of há. Ég neita því
ekki að það væri æskilegt að hæg:
væri að fækka opinberum starfs-
mönnum. En það er þó í fyrsta
skipti síðan núverandi ríkis-
stjórn tók við völdum, að samin
hefir verið starfsmannaskrá og
fjárveitinganefnd gefið tækifæri
og aðstaða til að fylgjast með
starfsmannafjölgun og launum
starfsmanna, betur en nokkurn-
tíma hefir áður tíðkast. Með
beinum sköttum hefir verið
tekinn kúfurinn ofan af, hæstu
laununum og launin hafa víða
lækkað frá því sem var. í stofn-
unum þar sem Sjálfstæðisrpenn
ráða, eins og t. d. Sölusambandi
ísl. fiskiframleiðenda, voru til
skamms tíma 3 framkvæmda-
stjórar, sem höfðu samtals 63
þús. kr. í laun, en þeir munu
nú hafa 54 þús. og skrifstofu-
stjórinn þar var með 15 þús. kr.
laun. Forstjóri Eimskipafélags-
ins hefir víst 24 þús. kr. árslaun.
Hjá bænum hafa sumir æðstu
starfsmennirnir haft um 20 þús.
kr. í laun. Þetta er framhald af
því, þegar þeir réðu bankastjóra
íslandsbanka á sínum tíma með
40 þús. kr. árslaun og forstjóra
Áfengisverzlunarinnar með 18
þús. kr. laun. Hjá bænum og 1
stofnunum, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn ræður yfir, hefir ver-
ið hrúgað saman fleiru af starfs-
fólki en dæmi eru til í öðrum op-
inberum stofnunum, samanber
alla fátækrafulltrúana hjá bæn-
um og skiptingu á embættum til
til þess að koma fleiri mönnum
að. Það hljómar því næstum eins
og Sjálfstæðisflokkurinn sé að
gera skop að sjálfum sér þegar
hann kemur fram með aðfinnsl-
ur við ríkisstjórnina út af þess-
um málum, því að það hefir
engin stjórn gert meira að því
að jafna laun manna en núver-
andi stjórn. Hefir hún þar eins
og víðar leiðrétt margskonar
misrétti, en voru leifar frá því,
að Sjálfstæðisflokkurinn hafði
stjórnað.
Þær aðfinnslur, sem oftast eru
þó fram bornar, eru út af gjald-
eyrismálunum og eru þær
tvennskonar. í fyrsta lagi telja
stjórnarandstæðingar . að inn-
flutningshöftunum hafi verið
beitt ranglátlega; þau hafi ver-
ið notuð til hagsmuha fyrir
kaupfélögin, en kaupmanna-
stéttinni sýnt ranglæti. Eins og
mönnum er kunnugt hefir ver-
ið farið eftir félagatölu kaup-
félaganna með innflutning og
verður sannast að segja ekki séð
að réttlátari regla verði fundin
um innflutning. Enda hygg ég
að flestir líti svo á að þessar að- |
finnslur séu meira bornar fram
til að gera sig góða í augum
kaupmanna, og ef til vill af
nokkurri óvild til kaupfélag-
anna, heldur en að þaö sé sann-
færing þeirra, sem bera þetta
fram, að innflutningshöftunum
hafi ekki verið réttlátlega 'beitt.
Hin árásin er þó öllu algeng-
ari í seinni tíð, að vegna mis-
taka á framkvæmd gjaldeyris-
haftanna sé gjaldeyrisástandið
svo örðugt sem raun er á. Það
er næstum óþarfi að svara þess-
um aðfinnslum, svo oft hefir
það verið gert með gildum rök-
um og svo auðsæ er þessi blekk-
ing. Það mun sanni nær ef inn-
flutningshöftunum hefði ekki
veriö beitt og ef Sjálfstæðis-
flokkurinn hefði farið hér með
völd þá mundi, eins og árferðið
hefir verið undanfarið, vera
komið hér í það öngþveiti, að
ekki hefði verið hægt að kaupa
lífsnauðsynjar. Það er ofur eðli-
legt að kaupmennirnír, sem
miklu ráða í Sjálfstæðisflokkn-
um og hafa mikinn hag af þvi
að innflutningur haldizt sem
mestur, einkum á allskonar ó-
þarfavörum, sem mikið má
leggja á, þrýsti á flokk sinn um
innflutninginn. En afleiðingin
hefði óumflýjanlega orðið:
Skortur á lífsnauðsynjnm.
Eftirlitið með innflutningnum
hefir borið þann árangur, að 3
síðustu árin var meðal innflutn-
ingur 10 millj. kr. lægri en með-
alinnflutningur 10 næstu ára á
undan. Verzlunarjöfnuðurinn
hefir á þessum 3 árum að rneðal-
tali orðið helmingi hagstæðari
. en næstu 10 árin þar á undan og
þó er meðalútflutningur undan-
farinna þriggja ára 8 millj. kr.
lægri. Það verður heldur ekki
um það deilt, að innflutnings-
höftin hafa jafnframt eflt iðn-
aðinn í landinu stórkostlega, og
á það sinn þátt í því að atvinnu-
leysið var minna í siðastliðnum
ágústmánuði en það hafði verið
undanfarin 5 ár. Þannig hefir
tekizt í erfiðleikunum að halda
verzlunarjöfnuðinum hagstæðari
en nokkrar vonir stóðu til. Og
þó hefir verið lögð svo mikil
áherzla á það, að efla iðnaðinn
að það hefir á 3 árum t. d. verið
komið á fót jafn miklu af nýj-
um iðngreinum og gert hafði
verið á 10 árum þar á undan.
Það er vitað mál, samkvæmt
upplýsingum hagstofunnar, að
skuldirnar við útlönd hafa ekki
aukizt síðan í ársbyrjun 1935