Tíminn - 17.05.1938, Blaðsíða 3

TÍMINN
81
Orsakír stéttabaráttunnar
ir að togararnir væru enn
bundnir við hafnargarðana og
að stöðvun verzlunarflotans
hefði haldizt mánuðum saman.
En andstæðingarnir óttast þó
einna mest, að Framsóknar-
flokkurinn hei'ir bent á og berst
fyrir hinni einu varanlegu lausn
stéttabaráttunnar. Hann vill að
í stað samkeppni stéttanna
komi samvinna þeirra um sam-
eiginlega hagsmuni. í stað
skipulags hinnar frjálsu sam-
keppni með fáum stóratvinnu-
rekendum, mörgum vinnu-
þiggjendum og stöðugum kaup-
styrjöldum komi samvinna og
sameign þeirra manna, sem
við hlutaðeigandi framleiðslu-
tæki vinna, og réttlát skipting
arðsins. Þá er féfletting atvinnu-
rekandans og óbilgjarnar kröf-
ur vinnuþiggjandans úr sög-
unni, því þeir hagsmunir, sem
orsaka þetta nú, eru þá ekki
lengur fyrir hendi. Að vísu
verða alltaf talsvert margir
starfsflokkar, sem ekki er hægt
að tengja í beint hagsmuna-
samband við framleiðsluna, en
þjóðfélagið verður að hafa yfir
þeim styrkleika að ráða, að
hagsmunastreita þess fólks geti
ekki troðið á rétti framleiðslu-
stéttanna, heldur verði kjör þess
miðuö við afkomu þeirra.
Samvinna um framleiðsluna
og sterlct og réttlátt ríkisvald er
leiðin úr ógöngum stéttabar-
áttunnar. Þ. Þ.
Launagreiðslur
eínkafyrírtækja
trúalaun eru ekki til hjá ríkinu
eða stofnunum þess.
Þrátt fyrir þessar staðreyndir,
er í blöðurn Sjálfstæðismanna sí
og æ um það geipað, hve launa-
greiöslur hjá ríkinu og’ stofnun-
um þess séu óhóflega háar og aö
það séu þær, sem séu í þann veg-
j inn að sliga atvinnulíf lands-
; manna. Og þeir, sem þessu halda
i fram, eru í mörgum tilfellum
j sömu mennirnir, sem ákveðið
! hafa 16 þúsund króna forstjóra-
' launin í einkafyrirtækjunum —
og sumir þeirra taka viö þeim
sjálfir.
Um það þarf ekki að deila, að
laun margra opinberra starfs-
manna eru of há, þegar þau eru
borin saman viö þaö, sem erfiðis-
menn landsins í sveit og við sjó
bera úr býtum. En hræsni og yf-
irdrepsslcapur Sjálfstæðismanna
í þessum málum mun seint verða
til leiðréttingar að þessu leyti.
Ef hugur fylgdi máli, myndu
þeir byrja heima fyrir, þar sem
„framtak einstaklingsins" ræður.
Þeir myndu lækka forstjóra- og
skrifstofustjóralaunin viö sjálfa
sig og sína skjólstæðinga í einka-
fyrirtækjunum. Þeir myndu t. d.
hætta aö láta Kristján Einars-
son, Thor Thors og Ólaf Proppé
taka 20 þús. kr. á ári hvern af
„þrautpíndum útvegsmönnum".
Þaö er rétt, að háu launin
þurfa að lækka. En það á þá að
byrja á hæstu laununum — hjá
einkafyrirtækjunum og bönkun-
um. Og tíminn mun leiða í ljós
hversu Sjálfstæðismenn bregðast
við, þegar farið verður fram á
stuðning þeirra til slíkra ráð-
stafana.
Morgunbl. gerði nýlega van-
máttuga tilraun til að sýna
fram á, að stéttabaráttan sé
ekki afleiðing hinnar frjálsu
samkeppni.
Öll rök blaðsins fyrir þessari
staöhæfingu eru þau, að kom-
múnismirin sé áhrifalaus í
ýmsum helztu löndum hinnar
frjálsu samkeppni, t. d. Eng-
landi og á Noröurlöndum.
Með því þykist blaðið hafa
sannað, að engin stéttabarátta
sé til í þessum löndum og rangt
sé því að telja hana afleiðingu
frjálsu samkeppninnar.
Til þess að afsanna þessa
fjarstæðu blaðsins, nægir að
nefna tölur um tapaða vinnu-
daga, sökum verkfalla, í tveim-
ur af þessum löndum, Bretlandi
og Svíþjóð. Tölur þessar eru tekn
ar úr skýrslum frá vinnumála-
skrifstofu Þjóðabandalagsins.
í Bretlandi hafa tapaðir
vinnudagar, sökum verkfalla,
verið á árunum 1926—1932, sem
hér segir:
1926 ......... 162.230 þús.
1927 ........... 1,170 —
1928 ........... 1.390 —
1929 ........... 8.290 —
1930 ........... 4.400 —
1931 ........... 6.980 —
1932 ........... 6.490 —
í Svíþjóð hafa tapaðir vinnu-
dagar, sökum verkfalla, orðið á
sama tíma sem hér segir:
1926 ........... 1.711 þús.
1927 ............. 400 —
1928 ........... 4.835 —
1929 ............. 667 —
1930 ........... 1.021 —
1931 ........... 2.627 —
1932 ........... 3.000 —
Þessar tölur gefa bezt til
kynna hversu stórfellt böl
vinnustyrjaldirnar og stétta-
baráttan hefir verið fyrir þessi
lönd og það jafnvel þó kom-
múnismann hafi vantað til að
blása að kolunum.
En þessar tölur afsanna líka
fullkomlega þá staðhæfingu
Morgunblaðsins, að stéttabar-
áttan geti ekki þrifizt, án kom-
múnismans. Stéttabaráttan er
í öllum löndum hinnar fTjálsu
samkeppni, vegna þess að hún
er eðlileg og óhjákvæmileg af-
leiðing af því skipulagi á at-
vinnurekstrinum. Þess vegna
eru vinnustyrjaldir og harðvít
ug stéttabarátta í mörgum
löndurn hinnar frjálsu sam-
keppni, þó þar sé enginn telj-
andi kommúnismi til.
Kommúnisminn er í raun og
veru ekkert annað en ósvífnasta
tegund stéttabaráttunnar. Ef
frjálsa samkeppnin hefði ekki
skipt stéttunum í fjandsamleg-
ar hagsmunaheildir myndi
hvorki hann eða önnur form
stéttabaráttunnar vera til. —
Hversu andvígir sem menn eru
kommúnismanum, mega þeir
ekki gleyma því, að hann er
afleiðing en ekki orsök frjálsu
samkeppninnar og það er þess
vegna hún, sem hefir mein-
semdirnar, og þeirra á meðal
kommúnismann, í sér fólgnar.
Með því að berjast fyrir
frjálsri samkeppni sýnir Sjálf-
stæðisfl. bezt, að hann er frekar
en nokkur annað hérlendur
stjórnmálaflokkur, fulltrúi og
málsvari stéttabaráttunnar. —
Að vísu talar Sjálfstæðisflokk-
urinn alveg eins og Kommún-
istaflokkurinn mjög fagurlega
um afnám stéttabaráttunnar,
en hjá báðum er þetta fólgið í
fullnaðarsigri annars stéttarað-
ilans, en algerðri undirokun
hins. Þá er lokatakmarki stétta-
baráttunnar og frjálsu sam-
keppninni náð, því lögmál
hennar er það, að hinn sterki
eigi að drottna og hafi rétt til
að undiroka þá, sem minna
mega sín.
Sjálfstæðisflokkurinn og
Kommúnistaflokkurinn eru
þannig fulltrúar stéttarand-
stæðnanna og barátta þeirra
stefnir að því marki, að geta
kúgað hinn. Með réttu má
segja, að þeir byggi tilveru sína
á stéttabaráttunni. Þess vegna
er líka auðskilinn hinn mikli
fjandskapur þessara flokka til
Framsóknarflokksins.
Um tvo áratugi hefir það
verið hlutverk Framsóknar-
flokksins að skapa jafnvægi í
þjóðfélaginu og draga úr mestu
hörku stéttabaráttunnar. Hann
hefir hindrað það, að þessum
andstæðu fylkingum lysti sam-
an til úrslitabaráttu og sagan
frá 9. nóv. endurtæki sig þar í
enn blóðugri mynd. Hversu
þýðingarmikil þessi milliað-
staða Framsóknarflokksins er,
sézt bezt á lausn þeirra tveggja
stórdeilna, sem forsætisráð-
herra hefir ráðið fram úr á yf-
standandi þingi. Hefði milli-
göngu Framsóknarflokksins
ekki notið við, er allt útlit fyr-
Upplýsingar þær, er fjármála-
ráðherrann gaf á Alþingi ný-
lega um hálaunagreiðslur hjá
einkafyrirtækj um annarsvegar
og ríkinu og ríkisstofnununum
hinsvegar, eru næsta eftirtektar-
verðar.
í 16 einkafyrirtækjum, sem
ráðherrann hefir látið athuga,
eru 23 forstjórar, sem hafa að
meðaltali 16 þús. kr. laun. Þar
að auki eru svo bankarnir, sem
(a. m. k. tveir) hafa hærri for-
stjóralaun en þessu meðaltali
nemur. Hinsvegar eru sjálf ráð-
herralaunin hjá ríkinu ekki
nema 10 þús. kr. Og hæstlaunaði
forstjórinn við ríkisstofnun hefir
sömu upphæð.
En við þessi 16 einkafyrirtæki
vinna líka sjö svokallaðir skrif-
stofustjórar eða fulltrúar, sem
hver um sig hafa 10 þús. kr. laun.
Slík skrifstofustjóra- eða full-
Jón Árnason I
bóndi, Finnsstöðum.
Jón Árnason bóndi aö Finns-
stöðum í Eiðaþinghá lézt að
heimili sínu 10. marz sl. eftir
nokkra vanheilsu og var jarð-
settur 19. s. m. í heimilisgraf-
reitnum á Finnsstöðum.
Með Jóni er hniginn að velli
einn af bændaöldungum Fljóts-
dalshéraðs.
Jón var sonur Árna Jónssonar
og Sigurveigar Guttormsdóttur,
sem bjuggu um 50 ára skeið, og
vel það, á Finnsstöðum við rausn
og myndarbrag.
Jón var elztur af fimm bræðr-
um og fjórum systurum er kom-
ust á fullorðins ár af 15 börnum
þeirra hjóna.
Af þeim eru nú á lífi Anna á
Finnsstöðum, Steinunn á Hofi
og Þórður í Seli.
í tið Árna á Finnsstöðum var
allmargt í heimili og flest vaskra
manna. Þar var, fyrr á árum,
unnið meir en gerðist að þeirrar
tíðar hætti, að umbótum á túni,
engjum, húsum og jafnvel að
vegagerð.
Finnsstaðabræðurnir þóttu
sterkir og liðtækir vel til átaka
allra. Var viðbrugöið dugnaði
þeirra og hagsýni við flutning á
efni Lagarfljótsbrúarinnar 1902
—1905.
Þá var ok ekki síður margt vel
um Finnsstaðasysturnar, sem
svo voru nefndar er þær voru í
fö.ðurgarði og jafnvel eftir að
þrjár þeirra giftust burtu.
Einkenni þessara systkina
voru: dugnaöur, djörfung,
hjálpsemi og tryggð, allt með
blæbrigðum sem þeir einir vissu
um, er bezt þekktu til.
Heimilislífið á Finnsstöðum,
sem talið var með ágætum, mót-
aði skapgerð þessara systkina.
Svo virtist, sem allir þar stæðu
beint og óbeint að því, að heim-
ilishættir allir héldust í sem
traustustum skorðum.
Jón Árnason fæddist á Finns-
stööum í september 1863, dvaldi
þar allan aldur sinn, að undan-
teknurn nokkrum vikum er hann
naut tilsagnar í skrift og reikn-
ingi hjá síra Birni Þorlákssyni
á Hjaltastað, síðar á Dverga-
steini.
Á efri árum Árna föður síns
var hann ráðsmaður hjá honum
en Anna systir hans ráðskona
fyrir móöur þeirra.
Jón kvæntist um þær mundir
Steinunni Hinrikisdóttur frá
Hafursá.
Allt um það hélzt heimilið í
sömu skorðum, eða þangað til
Árni lézt árið 1911. Var þá búinu
og jöröinni skipt og keypti Jón
af systkinum sínum sumum
jarðahluta þeirra, á næstu árum.
En á þriðjungi Finnsstaða reisti
anna systir hans bú og hjá henni
dó Sigurveig móðir þeirra 1917.
Jón og Steinunn eignuðust 2
börn, Guðnýju húsfreyju á Mið-
húsum, gift Sigurði Steindórs-
syni bónda þar, og Árna bónda á
Finnsstöðum, kvæntist Stefaniu
Guðjónsdóttur frá Uppsölum.
Steinunni konu sína missti
Jón 1923.
Jón átti um skeið sæti í
hreppsnefnd. Eiðahrepps. Hon-
urn féll það starf aldrei. Hann
var of heimakær. Finnsstaðir
áttu hug hans allan. Jón Árna-
son elskaði þá jörð. Hún réði
mestu um skaphöfn hans. Hún
gaf honum það, sem hann þurfti
með, og hann lét henni í té orku
sína og þrek, sem hvorttveggja
var mikið. Enda eru Finnsstaöir
ein af fallegri jörðum Fljóts-
dalshéraðs. Jörðin er ein af fá-
um, sem er aö taka á móti um-
bótum þriðja ættliösins.
Hún liggur viö rætur fjall-
garðsins, er skilur Hérað og
Fjörðu. Neðan við slétt túnið er
hiö víðáttumikla Finnsstaöanes
að Lagarfljóti.
Og í suðvestri rís fjalljöfur
Austurlands, Snæfell í sól og
himinbláma.
23. marz 1938.
Þ. J. Bn.
Nýtt fasteígnamat
Samkvæmt lögum frá haustþinginu,
hefir fjármálaráðherra fyrir nokkru
síðan skipaö í yfirmatsnefnd fasteigna
í landinu, þá Bjarna Ásgeirsson, Pál
Zophoniasson og Hannes Pálsson
bónda í Undirfelli. Hefir nefndin þeg-
ar byrjaö starf sitt til undirbúnings
matinu, en því á aö vera lokiö og fast-
eignamatsbók komin ut áriö 1942.
Núgildandi fasteignamatsbók er frá
1932.
Sýslunefndir og bæjarstjórnir kjósa
tvo menn í undirbúningsnefndir, en
fjármálaráöherra skipar formenn
þeirra. Þessi.r menn hafa verið skipaöir
formenn:
Gullbringusýsla: Klemenz Jónsson,
kennari, Árnakoti.
Kjósarsýsla: Björn Bjarnarson,
Grafarholti.
Borgarfjarðarsýsla: Jón Hannesson,
bóndi, Deildartungu.
Mýrasýsla: Sverrir Gíslason, bóndi,
Hvammi.
Snæfells- og Hnappadalssýsla: Hall-
ur Kristjánsson, bóndi, Gríshóli.
Dalasýsla: Bjarni Jensson, Ásgarði.
A.-Baröastrandarsýsla: Ingimundur
Magnússon, bóndi, Bæ.
V.-Baröastrandarsýsla: Guðmundur
S. Jónsson, bóndi, Sveinseyri.
V.-ísafjarðarsýsla: Jóhannes Dav-
íðsson, bóndi Nyrðri Hjarðardal.
N.-ísaf j aröarsýsla: Bergmundur
Sigurðsson, bóndi, Látrum.
Strandasýsla: Gunnar Þóröarson,
bóndi, Grænumýrartungu.
V.-Húnavatnssýsla: Ólafur Björns-
son, bóndi, Núpdalstungu.
A.-Húnavatnssýsla: Bjarni Prí-
mannsson, bóndi, Efri Mýrum.
Skagafjaröarsýsla: Jón Jónsson,
bóndi, Hofi.
Eyjafjarðarsýsla: Davíð Jónsson,
bóndi, Kroppi.
N.-Þingeyjarsýsla: Sigurður Björns-
son, bóndi, Grjótnesi.
N.-Múlasýsla: Björn Hallsson, bóndi,
Rangá.
S.-Múlasýsla: Benedikt G. Blöndal,
kennari, Hallormsstað.
A.-Skaftafellssýsla: Þorleifur Jóns-
son, bóndi, Hólum.
(Framliald á 4. siðu.)
unarhætti landsmanna.
Ekki verður deilt um nauðsyn
sýslumannsembættanna fyi’ir
ríkið. Að vísu mætti að skað-
lausu leggja nður 2—3 embætti,
en slík breyting er svo viðkvæm
fyrir héruðin og hefir ekki
mikla fjárhagslega þýðingu fyr-
ir ríkissjóð, að einsætt má telja,
að Alþingi muni í þeim efnum
elcki gera neinar verulegar
breytingar. Má auk þess líta á
það, að auk skyldustarfanna
eru góðir sýslumenn, sáttasemj-
arar í héraði og lögfræðilegir
ráðunautar héraðsbúa i vanda-
sömum málum, og má sízt gera
of lítiö úr þýðingu þeirrar
starfsemi fyrir almenning í
landinu.
Ég álít, að það eigi að hefja
sýslumannsembættin aftur til
vegs og virðingar, ekki vegna
sýslumannanna sjálfra, heldur
vegna þjóöfélagsins. í þau em-
bætti þurfa að veljast hinir
færustu menn, ekki fyrir áróður
þeirra manna, sem í hvert sinn
eru i ríkisstjórninni, heldur af
því, að það þyki eftirsóknarvert
að gegna störfum sýslumanns-
j ins frernur en sinna gróðabralli
j og fésýslu í höfuðstaðnum. Ég
í álít, að hér á landi eigi sýslu-
! menn að vera fyrir ísland það,
algerlega traustslaust og enginn
vildi sinna máli þess. Ég hefi
ekki erft þessa gömlu móðgun
við þjóðina. Þjóðin var þá nógu
sterk til að þola slíka framkomu.
Þjóðin er enn nógu sterk til að
taka eins og hvítur maður móti
Pétri borgarstjóra, þó aö hann
hafi ekki komið fram sínu er-
indi. Og ég hygg að mikill meiri-
hluti þjóðarinnar, þar meö tal-
inn flokkur Sjálfstæðismanna á
Alþingi, muni verða nógu sterk-
ur til þess aö brjótast út úr
þeim „ramma", sem Mbl. vill
setja um atvinnuerfiðleika þjóð-
arinnar. Það mætti vel vera í
síðasta sinn, sem aöstandendur
fjöllesins dagblaðs leggja út á
þann hála ís, sem Mbl. var á í
gær og fyrradag — og því miður
nokkrum sinnum áður. Þaö væri
sennilega allmikil skemmtun
fyrir þann litla stjórnmálaflokk,
sem vinnur að því að koma ís-
landi undir erlend yfirráð, ef
síðustu dagar Alþingis yrðu not-
aðir í gagnkvæma fjármálagagn-
rýni milli meirihluta Alþingis og
meirihluta bæjarstjórnar Rvíkur
um það hvernig bezt væri hægt
aö hindra, að ísland nyti trausts
og virðingar í öðrum löndum.
Sýsitimennírnír og þjóðfélagíð
j. j.
Jónas Jónsson flutti í efri
deild þingsályktunartillögu um
byggingu sýslumannabústaða.
Skrifaði hann með henni ítar-
lega greinargerð og fer húri hér
á eftir:
Sýslumannaembættin eru
gpmul og virðuleg. Margir af
þjóðnýtustu mönnum í sögu
lándsins hafa gegnt sýslu-
| mannsstörfum. Og með ári
hverju má heita, að bætt sé á
þá stétt nýjum og vandasömum
störfum og framkvæmdum fyrir
þjóðfélagið.
Sýslumaðurinn er lögreglu-
stjóri og dómari í sínu héraði.
Hann innheimtir skatta fyrir
ríkið. Hann stýrir fjármálum
og framkvæmdum sýslunnar.
Hann hefir með höndum hin
fjölbreyttustu og vandamestu
störf fyrir ríkið og sýsluna.
Hann geymir hin dýrmætustu
skjöl viðvíkjandi eignum þús-
unda af meðborgurum sínum.
Glatist slík skjöl við bruna eða
af öðrum slysum, er tapið oft
óbætanlegt.
En það er síður en svo, að þjóð
og þing hafi skilið, hve mikið
var hér i húfi. Að sama skapi
og hin nýja menning og fjöl-
þættu félagsmál leggja meiri
og meiri byrðar á herðar sýslu-
mönnum, má heita, að kjör
þeirra hafi farið versnandi. í
vaxandi dýrtíð eiga þeir hvergi
höfði sínu að aö halla, og þeir
verða að hrekjast á milli heim-
ila með hin dýrmætu skjöl, eins
og væru þeir mannfélaginu ó-
viðkomandi. Dæmi eru til, að
nýir sýslumenn hafi hvergi
fengið inni í sýslu sinni og orð-
iö aö koma fjölskyldu sinni
fyrir í annari sýslu. Hitt er þó
enn algengara, að sýslumaður-
inn verður að byggja eða kaupa
dýr hús, oft meö sérstöku
neyðarverði, og sitja svo með
skuldabaggann alla æfi. Við
sýslumannaskipti eru húsamál-
in oft erfið og hættuleg fyrir
fjárhagslegt sjálfstæði þessara
starfsmanna. En ekki þarf
miklum getum að því að leiða,
hve ógætilegt það er fyrir ríkið,
að menn í hinum mestu trún-
aðarstöðum um fjármál og rétt-
arfar þurfi að vera fjárhagslega
háðir mönnum, sem láta í té
fjárstuðning eöa ábyrgðir til
þess að dómari héraösins og
fjárgæzlumaður ríkisins hafi
þak yfir höfuðið.
Fyrr á öldum bjuggu sýslu-
menn venjulega stórbúum á
beztu jörðum í héruðunum.
Laun þeirra gerðu þeim kleift
að hafa rausn og risnu sem
hæfði embættinu að sið þeirrar
aldar. Enn eru sýndir á Ökrum
í Skagafirði veggir, sem taldir
eru verk Skúla fógeta, þegar
hann var sýslumaöur í Skaga-
firði laust fyrir miðja 18. öld.
Fram yfir síðustu aldamót gátu
sýslumenn landsins með þeinú
launaaðstöðu, sem þeir höfðu,
notið sín sæmilega í héraði
undir hinu aldagamla skipulagi
um embætti þeirra. Húsakynni
þeirra voru aö vísu ekki eld-
trygg, en þess var þá heldur
enginn kostur með þeirri gerð,
sem þá var á híbýlum manna í
landinu. En rausn og svipur
sýslumannsembættanna var þá
með þeim hætti, sem hæfði
þeirra virðulega starfi.
En þegar kom fram á stríðs-
árin 1914—18, breyttist þetta
skyndilega. — Verðhækkunin
sýndist skapa mikla auðlegð,
ekki sízt í Reykjavík. Áhrifa-
mestu lögfræðingarnir fengu
gífurlegar tekjur, margföld ^aun
viö þaö, sem ríkið galt sýslu-
mönnum sínum. Margir af
helztu skörungum í lögfræð-
ingastétt vildu nú ekki líta við
sýslumannsembættum, heldur
reka sjálfstæða gróðaatvinnu í
kaupstööum. Fór þá svo undir
þessum kringumstæðum, að
stundum voru settir í sýslu-
mannsembættin menn, sem
ekki voru til þess færir, svo sem
t. d. Einar Jónasson, svo að
ekki séu nefnd fleiri dæmi.
Undir liessum kringumstæðum
varö mjög erfitt að fá heppilega
menn í sýslumannastöður,
nema að beita til þess lægni og
áróðri, eins og gert hefir verið
af ráðherrum Framsóknar-
manna síðan sá flokkur fór að
hafa bein áhrif á veitingar
sýslumannsembætta. En þö
veröur að játa það, aö síðan á
stríðsárunum 1914—18 hefir aö-
staða íslenzkra sýslumanna
verið hin erfiðasta. Var þó hin
mesta þörf á að halda þessum
gömlu og viröulegu embættum í
heiðri, þegar svo mikil nýsköp-
un og óró var í hinu íslenzka
þjóðlífi í sambandi við ger-
breytingu í atvinnulífi og hugs-