Tíminn - 17.11.1938, Blaðsíða 2

266
TÍMIM, ffmmtutlagiim 17. nóv. 1938
67. blað
'gtmtrtn
Fimmtudayinn 17. nóv.
Nýír möguleíkar
í sveítum landsíns
Síðan hin nýja löggjöf um ný-
býli og samvinnubyggðir gekk í
gildi, er búiö að reisa um 200 ný-
býli um sveitir landsins. Ef geng-
ið er út frá, að 5 manns eigi
heima á hverju býli, hafa þarna
skapazt lífsskilyrði fyrir 1000
manns, sem sjálfsagt hefðu
flestir lent á „mölinni“ eða aðrir
í þeirra stað. En eftirspurninni
eftir nýbýlum hefir þó hvergi
nærri verið fullnægt. Umsókn-
irnar, sem fyrir liggja, munu
vera fast að því eins margar og
hinar, sem búið er að sinna. —
Þetta sýnir, að viljinn til að lifa
og starfa í sveit, er meiri en
margur hafði ætlað. Ýmislegt
fleira bendir líka í þá átt, að
bjartsýni á fxamtíð sveitanna
fari vaxandi, þrátt fyrir það af-
hroð, er sum héruð landsins hafa
góldið af völdum sauðfj árplág-
unnar á síðustu árum.
Ástandið í hinum stærri bæj-
um er heldur ekki á þann veg,
að ungt og hraust sveitafólk, sem
er að leggja grundvöllinn að
framtíð sinni, hafi ástæðu til að
beina augum sínum þangað. —
Undirstaða þessara bæja, þar á
meðal höfuðstaðarins, er orðin
allt of veik. Pramleiðslan hefir
hvergi nærri fylgzt með fólks-
fjölguninni og þeim fram-
kvæmdum, þörfum og óþörfum,
sem unnar hafa verið til að gera
kaupstaðalífið fjölbreytt og
þægilegt. Enda er það svo, að
flestir þeir, sem nú flytja til
kaupstaðanna, eiga mikið á
hættu. Einstaka manni lánast,
vegna kunningsskapar eða af
öðrum sérstökum ástæðum, að
tryggja sér atvinnu um leið og
hann kemur í bæinn. Slíkt er þó
sjaldnast tryggt til langframa.
En flestir eru ofurseldir hinni
hörðu atvinnusamkeppni, og
mega vera við því búnir, að lúta
þar í lægra haldi. Það er að visu
svo, að í Reykjavík og víðar er
til svokölluð atvinnubótavinna
fyrir þá, sem aðþrengdir eru, til
að halda þeim frá sveit, ef unnt
er. Og blöð sumra flokka hafa
stundum skrifað um þessa vinnu
eins og hún hlyti að hafa sér-
stakt aðdráttarafl fyrir menn
annarsstaðar á landinu. Slíkt er
óþarft og skaðlegt tal. Atvinnu-
bótavinna þriðju eða fjórðu
hverja viku fyrir fjölskyldumenn
er áreiðanlega ekki nein hlunn-
indi, sem ástæða sé til að sækj-
ast eftir. Ög enginn meðal-
greindur maður, sem nokkur
kynni hefir af Reykjavík, lætur
sér til hugar koma að flytjast
þangað með atvinnubótavinnuna
sem þrautalendingu.
Því verður heldur ekki neitað,
að lífsskilyrði til sveita hér á
landi hafa að ýmsu leyti farið
heldur batnandi á síðustu tím-
um. Og með árlegum fram-
kvæmdum í byggingum, jarð-
rækt, samgöngubótum o. s. frv.
miðar jafnt og þétt áfram í þá
átt. Bilið milli lífsþæginda al-
mennt í kaupstöðum og sveitum
hefir minnkað frá því sem áður
var. Sá böggull fylgir raunar
skammrifi, að skuldir eru miklu
meiri nú í sveitum, en þær voru
fyrir 2—3 áratugum, og óneitan-
lega skapa þær bóndanum
marga áhyggjustund. En fátæk
stétt getur ekki komið í verk
stórkostlegum umbótum á
skömmum tíma, án þess að taka
lán. Og hitt verður ekki í efa
dregið, að áfram hefir miðað.
Það er líka svo, að nú á síðustu
árum hafa opnazt og eru að opn-
ast augu manna fyrir ýmsum
nýjum atvinnu- og framleiðslu-
möguleikum í sveitum landsins.
Hagnýting aðalframleiðslunnar,
sauðfjár- og mjólkurafurðanna,
er nú að verulegu leyti meiri og
betri en hún áður var. Og ekki er
því að neita, að á öðrum sviðum
hyllir undir nýja möguleika. Það
má nefna garðræktina, sem ber-
sýnilega á sér mikla framtíð hér
á landi, bæði í heitri og kaldri
jörð. Það má nefna loðdýrarækt-
ina, sem sjálfsagt getur orðið
landbúnaðinum góður styrkur,
ef rétt er á haldið. Það má nefna
markaðsmöguleika fyrir íslenzkt
prjónles og annan heimilisiðnað
Þorbergur Þorleifsson:
Verð loðdýra
í grein í Vísi (undirskrifuð
Ólafur Jóhannsson frá Ólafsey),
er talað um okursölu á loðdýr-
um, til undaneldis, og stungið
upp á að hámarksverð sé sett.
Virðist þetta ætla að falla í
góðan jarðveg hjá ýmsum. Þessi
skoðun er byggð á misskilningi
og vanþekkingu á loðdýrarækt-
inni. Loðdýraræktinni, sem at-
vinnugrein, væri lítill greiði
með því gerður, að setja niður
verð góðra lífdýra, með þving-
unarráðstöfunum í þá átt og
mundi á fáum árum leggja loð-
dýraræktina í rústir hér á landi.
Skulu að því leidd nokkur rök.
Afurðir loðdýranna, grávaran,
er fyrst og fremst skrautvara,
sem mest er keypt af ríku fólki,
og velmegandi, sem ekki spyr
um verðið, heldur hvort varan
sé góð, fögur og fullkomin. Það,
sem loðdýraræktin byggist mest
á, er það, að unnt sé að fram-
leiða sem allra bezta og fegursta
vöru. Fyrir slíka vöru er alltaf
viss markaður og verðið hátt.
Nokkuð hátt verð á undan-
eldisdýrum knýr fram viðleitni
í þá átt, að leggja sig allan
fram, um það, að framleiða sem
allra fullkomnasta vöru, og
þrýstir mönnum til þess, að
hugsa sig vel um, áður en þeir
leggja út í loðdýrarækt, og ana
miklu síður út í það í blindni,
án þess að hafa aflað sér und-
irstöðuþekkingar, sem er fyrsta
skilyrði þess, að geta náð á-
rangri í loðdýrarækt.
Það er mikið vitnað í það, að
verð á silfurrefaskinnum hafi
verið fallandi undanfarið, og
meðalverðið jafnvel komizt nið-
ur í kr. 113,00 ísl. síðastliðið ár.
En þó að meðalverð allra silfur-
refaskinna, sem seld eru á
Skinn af norskum silfurref, selt
á skinnauppboði í Oslo í fyrra-
vetur fyrir 1221 islenzkar krónur.
heimsmarkaðinum hafi komizt
niður í þetta, þá er það stað-
reynd, að á fínni tegundum
skinnanna, er meðalverðið
miklu hærra en þetta. Læt ég
fylgja hér með yfirlit um með-
alverð á hinum ýmsu tegundum
silfurrefaskinna á heimsmark-
aðinum síðustu árin, tekið úr
sænska blaðinu Vára Pálsdjur.
Sænskum krónum breytt eftir
núverandi gengi í íslenzkar.
Verð á silfurrefaskinnum á heimsmarkaðinum
1929—1938
í íslenzkum krónum (aurum sleppt)
Svört >/* silfur */2 silfur 3/4 silfur V1 silfur II. fl. Meðalverð
1929—30 211 286 369 392 384 139 275
1930—31 136 193 237 237 222 86 175
1931—32 101 135 169 165 156 70 141
1932-33 143 192 222 227 227 94 198
1933—34 115 165 200 203 197 76 178
1935-36 101 132 161 173 181 82 152
1936—37 92 117 140 156 182 67 140
1937—38 68 87 105 122 143 56 113
sveitanna. Það má nefna hina
miklu — og sumstaðar glæsilegu
— möguleika til laxræktar, í
mörgum héruðum. Þessir mögu-
leikar og ýmsir fleiri, eru hvatn-
ing til þeirra, sem í sveitunum
búa um að mæta með bjartsýni
því er að höndum ber.
Þrátt fyrir þetta lága meðal-
verð hafa finustu skinnin selzt
margföldu verði, t. d. seldist 1
silfurrefaskinn, á norsku
skinnauppboði í janúar þ. á. á
1100,00 norskar kr. eða 1221,00
íslenzkar kr.
Getur nokkrum dottið í hug,
að þeir silfurrefaeigendur, sem
telja sig eiga svo góð dýr, að
von er um fyrrnefnt verð fyrir
hvern feld, og þótt væri þriðj-
ungi lægra, mundu vilja selja
þannig dýr til lífs fyrir rúmar
200 kr. hvert dýr, eins og Vísis-
greinarhöfundur virðist ætlast
til? Ég býst ekki við því, hitt
þykir mér líklegra, að það
mundi margir fremur taka af
dýrunum feldinn til sölu eða
selja dýrin úr landi, sem mundi
mjög auðvelt, því eftirspurnin
eftir góðum silfurrefum til und-
aneldis, hefir í löndum víðsveg-
ar út um allar álfur, aldrei ver-
ið meiri en nú, eins og sjá má
af því, að Norðmenn hafa bann-
að sölu silfurrefa úr landi. Svíar
og ýmsar fleiri þjóðir virðast
vera á sömu leið. Afleiðingarnar
af því, fyrir loðdýraræktina hér
á landi, ef tillögur greinarhöf-
undar kæmust í framkvæmd,
yrðu þær, að það yrði að vísu
hægt að fá keypt lífdýr, en það
yrði yfirleitt úrhrak, sem
mundi fjárhagslega gjörsamlega
eyðileggja alla er í slík kaup
réðust. Og þeir fátæku, er grein-
arhöfundur virðist bera svo
mjög fyrir brjósti, yrðu litlu bet-
ur komnir en áður. Til þess að
finna þessum orðum mínum
stað, vil ég benda á dæmi frá
útlöndum. í einum landshluta í
Svíþjóð, Norrland, þar sem á
undanförnum árum hefir verið
komið upp þúsundum silfur-
refa, hefir verð lífdýranna ver-
ið yfirleitt svipað og Vísis-grein-
arhöfundur stingur upp á, að
hámarksverð skuli vera hér. Af-
leiðingin hefir orðið sú, að öll
dýrin í þessum landshluta eru
talin einskisvirði; er þetta vand-
ræðamál, sem í sænska loðdýra-
blaðinu, hverju blaðinu eftir
annað, hefir verið rætt undan-
farið, og því haldið fram, og
sýnt fram á með rökum, að
þessum stofni verði að útrýma.
Annars er það ekki rétt hjá
greinarhöfundi að útilokað sé,
að fátækir menn geti lagt í loð-
dýrarækt, ef verðið á lífdýrum
er hátt. Ýmsir fátækir menn
hafa slegið sér saman um að
kaupa 1 par, eða þríó, til þess
að dreifa áhættunni, og fengið
svo hver sitt par, þegar dýrunum
fjölgaði. Og það er vjst, að
brautryðj endurnir í íslenzkri
loðdýrarækt yfirleitt, hafa verið
fátækir að peningum, en auð-
ugir að áhuga, áræði, framtaki
og dugnaði. — Pyrsti brautryðj-
andi í íslenzkri loðdýrarækt,
Emil Rokstað á Bjarmalandi,
var ekki ríkur, er hann brauzt
í að kaupa fyrstu dýrin frá Nor-
egi, fyrir 9 árum síðan. Munu
þau hafa kostað 6000 kr. parið.
En hitt er annað mál, að það
hefir sýnt sig í öllum löndum,
að þegar búið er að ryðja braut-
ina, leitar fjármagn í loðdýra-
ræktina, vegna þess, að loðdýra-
ræktin er yfirleitt arðsamari
framleiðsluatvinnugrein, en
flestar aðrar, ef hún er rekin af
hagsýni og dugnaði. Það er vit-
anlega létt verk, með blaða-
skrifum, að drepa kjark úr fá-
tækum mönnum, að leggja í
loðdýrarækt; en þeir tímar
koma, að grávara verður sú
landbúnaðarframleiðsla okkar
íslendinga, er mest gefur í er-
lendum gjaldeyri. Það virðast
engin frambærileg rök vera til
sem mæla gegn því, að það
hljóti ekki að vera framundan
hliðstæður vöxtur í loðdýra-
ræktinni hér á landi, eins og
átt hefir sér stað í öðrum lönd-
um með svipuð skilyrði, t. d. í
Noregi.
Útflutningur Norðmanna á
silfurrefaskinnum nam á síð-
astliðnu ári um 40 milljónum
króna, þrátt fyrir hið lækkandi
verð. Færir þetta norsku þjóð-
inni mikla björg í bú, auk þess
sem loðdýraeldið skapar stór-
kostlegan markað fyrir ýmis-
konar landbúnaðarframleiðslu
og sjávarafurðir. Skapar aukna
atvinnu og lífsmöguleika í land-
inu.
Hvernig hafa nú Norðmenn
farið að því, að ná þessum á-
rangri í loðdýraræktinni. Ekki
með því, að setja hámarksverð
á sölu lífdýra. Heldur öllu frem-
ur með því að spyrja aðeins um
gæði dýranna, en ekki verðið.
Fyrsta silfurrefaparið, sem kom
til Noregs, kostaði 60 þúsund
krónur, og meðan Norðmenn
voru að kynbæta stofninn,
keyptu þeir alltaf úrvals dýr
frá Canada, háu verði, og inn-
anlands í Noregi hefir verð á
lífdýrum, sem skarað hafa fram
úr, alltaf verið afar hátt. Á síð-
astliðnu ári var dæmi til að
boðið væri í einstök dýr allt að
6000 kr. Frá öðrum löndum var
gífurleg eftirspurn eftir úrvals-
lífdýrum frá Noregi. Ekki sáu
Norðmenn sér hag í því, að
selja valin dýr úr landi, þótt
verðið væri hátt, eh settu á út-
flutningsbann í fyrrahaust. Við
íslendingar vorum svo heppnir,
að ná í um 100 úrvalsdýr áður
en bannið komst á. Sum af
þessum dýrum kostuðu um 2000
kr. og einstaka dýr jafnvel
nokkuð meira. Ég hygg, að það
muni reynast eitthvert mesta
happ fyrir silfurrefaræktina
hér, að tókst að ná í þessi dýr,
þótt verðið væri hátt.
Að endingu vil ég svo segja
greinarhöfundi það, að það eru
ósannindi, að sala á loðdýrum
til lífs hér á landi, hafi yfirleitt
verið og sé okursala, og verðið
hefir verið, og er, yfirleitt mik-
ið lægra en höf. segir. Síðan
silfurref aræktin byr j aði hér,
hefir allmikið verið selt á 800—
lOOOkr.parið. Sum ár hefir verð-
ið komizt niður í 500—600 kr.
parið. Því það er vitanlega með
komizt niður í 500—600 kr. par-
ið. Því það er vitanlega með
þessa vöru eins og aðra, að eftir-
Mustafa Kemal Atatiirk
NIÐURLAG
Markmið Mustafa
Skólamálin Kemals hefir ver-
og staf- ið aukin menntun
setningin. þjóðarinnar, út-
rýming arabiskra
áhrifa í siðvenjum hennar óg
skoðunum og nánari menning-
arleg tengsli við Evrópuþjóð-
irnar. Fjöldi skóla hafa verið
settir á stofn víðsvegar um land-
ið til að koma þessum áformum
hans í framkvæmd. Háskóla-
menntun hefir verið stóraukin
og hafa Tyrkir fengið í þjónustu
sína á síðari árum marga af
þeim háskólakennurum og sér-
fræðingum, sem flúið hafa
Þýzkaland vegna ofríkis naz-
ista. Tyrkir hafa jafnan verið
elskir að hljómlist, þó þeir eigi
enga sjálfstæða hljómlist sjálf-
ir, og hefir Mustafa Kemal því
látið stofna hljómlistarháskóla,
þar sem 100 nemendur fá árlega
ókeypis nám og uppihald. Síðan
starfa þeir sem tónlistakenn-
arar í þágu ríkisins. Gefur þetta
nokkuð til kynna, hversu al-
hliða menningarbarátta Mu-
stafa Kemals hefir verið.
Eitt stærsta skref sitt í þess-
ari baráttu steig Mustafa Ke-
mal 1928, þegar hann fyrirskip-
aði afnám arabiskrar stafsetn-
ingar og stafagerðar, en í stað
þess skyldi tekin upp latnesk
stafsetning og stafagerð. Skyldi
þessi breyting vera komin til
fullra framkvæmda innan sex
mánaða og þeir embættismenn,
sem ekki hefðu lært hinar nýju
ritreglur á þeim tíma, missa
stöður sínar. Lestrarskólar voru
stofnaðir í tugatali í hverri borg
og sveit og nær allsstaðar, þar
sem mannaferð var, voru sett
upp kennsluspjöld. Sjálfur ferð-
aðist Mustafa Kemal mikið á
þessum tíma, heimsótti skólana
og tók sjálfur þátt I kennslunni.
Munurinn á arabiskri og lat-
neskri stafsetningu og stafagerð
er mjög mikill og töldu margir,
að þessi breyting myndi valda
stórkostlegri og ófyrirsjáanlegri
röskun og ekki komast í fram-
kvæmd, nema á löngum tíma.
En með hinni miklu atorkusemi
sinni hefir Mustafa Kemal náð
þeim árangri, að nú eru um
helmingi fleiri menn læsir í
Tyrklandi en voru fyrir breyt-
inguna, sem hefir opnað Tyrkj-
um stórum betri aðgang að ev-
rópiskri menningu.
Ekki aðeins í and-
Klæffaburð- legum efnum hef-
ur og ir Mustafa Kemal
verzlun. ráðizt á hin ara-
bisku áhrif. Hann
hefir unnið að því að gerbreyta
klæðaburðinum og koma á hann
Vesturlandasniði. Á þeim vett-
vangi hefir hann kannske mætt
einna mestri íhaldssemi, en stál-
vilji hans hefir sigrazt á öllum
erfiðleikum.
Jafnframt því að auka sem
mest menntun þjóðarinnar hef-
ir Mustafa Kemal reynt að auka
hæfni hennar til að stunda
verzlun og iðnað. Fyrir heims-
styrjöldina fengust Tyrkir við
fátt annað en hermennsku og
landbúnað. Verzlunin mátti
heita nær eingöngu í höndum
Grikkja og Armena, sem voru
langtum slyngari verzlunar-
menn en Tyrkir. í heimsstyrj-
öldinni misstu Tyrkir mestan
hluta Armeníu og Mustafa Ke-
mal setti sér það markmið að
flæma alla Grikki burt úr
Litlu-Asíu, enda þótt þeir væru
nokkuð á aðra milljón. Þvi
marki hefir hann náð, en í stað
þess hafa nokkur hundruð þús.
Tyrkir verið fluttlr frá Grikk-
landi til Litlu-Asíu. Af þessu
leiddi, að Tyrkir urðu sjálfir að
taka verzlunina í sínar hendur
og hefir gengið það betur en
upphaflega var spáð.
Um það leyti, sem
Faðir Mustafa Kemal
Tyrkja. kom til v a 1 d a,
hefðu fæstir feng-
izt til að trúa því, að hann fengi
jafnmiklu áorkað á svo skömm-
um tíma. Þeir, sem bezt þekktu
til, gefa einkum tvær skýringar
á sigrum hans: í fyrsta lagi
hafa Tyrkir vanizt því frá upp-
hafi að fylgja foringja sínum
með næstum ótakmarkaðri
hlýðni og á síðari tímum hefir
enginn af leiðtogum þeirra unn-
ið sér jafn miklar vinsældir og
Mustafa Kemal með sigrum sín-
um í heimsstyrjöldinni og
Grikkj astríðinu. í öðru lagi
hefir Mustafa Kemal farið þá
leið, að hann hefir náð marki
sínu í áföngum. Ef hann hefði
upphaflega gert þjóðinni ljóst,
hvað fyrir honum vakti, er ekk-
ert líklegra en að honum hefði
verið steypt af stóli. Mustafa
hélt fyrirætlunum sínum venju-
lega leyndum og undirbjó þær
vandlega þangað til honum
fannst tími til kominn að
hrinda þeim í framkvæmd. Þá
gekk hann til atlögunnar með
slíku ofurkappi, að öll mótstaða
reyndist árangurslaus. Hann
hikaði þá ekki við að beita
hinu mesta miskunnarleysi og
harðýðgi og gaf andstæðingum
sínum fullan rétt til að
halda því fram, að harka hans
væri takmarkalaus. En menn
verða að gæta þess, að slíkar
refsingar voru í samræmi við
þá réttarmeðvitund, sem skap-
azt hafði meðal Tyrkja á um-
liðnum öldum, og til að árétta
mikilvægi ráðstafana sinna, var
Mustafa Kemal nauðsynlegt að
refsa harðlega.
Þó Mustafa Kemal sniði
stjórnarfyrirkomulagið eftir
fyrirmyndum frá lýðveldislönd-
um Evrópu, var hann í raun og
veru einvaldur alla stjórnartíð
sína. Hann réði því eftir vild
hvaða menn voru kjörnir á
þingið og sömuleiðis var hann
sjálfráður um val ráðherranna.
Herinn laut boði hans og banni,
og þótt hann hefði ekki haft
hina formlegu yfirstjórn hans,
myndi herinn aldrei hafa brugð-
izt honum, sökum vinsælda
hans og herfrægðar.
Því verður ekki neitað, að
Mustafa Kemal hafði ýmsa ó-
kosti, eins og títt er um flest
mikilmenni. Hann var metorða-
gjarn í meiralagi, en kunni sér
þó hóf í þeim efnum og gekk
YHrlýsing
í blaðinu „Nýtt land“, 7. tbl.,
7. nóv. 1938, er framhaldsgrein
eftir Héðinn Valdemarsson, und-
ir fyrirsögninni „Skuldaskil Jón-
asar Jónssonar við sosialism-
ann“. Þar standa m. a. eftirfar-
andi ummæli viðkomandi stjórn-
armynduninni 1934:
„Það var tryggt, að Jónas yrði
ekki kosinn ráðherra af Fram-
sókn, þó að Alþýðuflokkurinn
setti ekki upp, að annar færí í
ráðherrastólinn, en Framsóknar-
menn vildu í lengstu lög hlífast
við að ganga framan að Jónasi
og óskuðu þess af okkur Alþýðu-
flokksmönnum, að skilyrðið um,
að hann yrði ekki ráðherra,
kæmi einmitt frá Alþýðuflokkn-
um.“
Það kemur fram í sömu grein,
að með orðinu „Framsóknar-
menn“ er átt við þingmenn
Framsóknarflokksins 1934.
Við undirritaðir, sem vorum
þingmenn Framsóknarflokksins
1934, lýsum yfir því, að þessi um-
mæli Héðins Valdemarssonar eru
tilhæfulaus ósannindi og hafa
við engin rök að styðjást.
Bergur Jónsson,
Bernharð Stefánsson,
Bjarni Ásgeirsson,
Bjarni Bjarnason,
Einar Árnason,
Eysteinn Jónsson,
Gísli Guffmundsson,
Hermann Jónasson,
Ingvar Pálmason,
Jörundur Brynjólfsson,
Páll Hermannsson,
Páll Zophóniasson,
Þorbergur Þorleifsson.
spurnin skapar verðið, en það
undarlega er, að þau árin, sem
verðið hefir verið lágt, þá hafa
hinir fátæku ekki notað tæki-
færið og keypt.
En loðdýraeigendur eiga að
hafa samtök um það, að bjóða
ekki niður úr öllu valdi verð á
góðum lífdýrum. Það skaðar
loðdýraræktina eins og ég hefi
áður leitt rök að. Opnar mark-
að fyrir lélegustu dýrin, en lok-
ar fyrir sölu á úrvals dýrum..
Þetta háa verð á silfurrefum,
kr. 2000.00 parið, er greinarhöf.
talar um, getur aðeins átt við
um þau úrvalsdýr, er keypt voru
frá Noregi í fyrrahaust. Mun
beztu hvolpunum undan þeim
dýrum vera haldið í svipuðu
verði, eins og dýrin kostuðu
sjálf i fyrra, og mun svo verða
á næstu árum, enda ekki ósann-
gjarnt. Virðist á engan hátt
betra, að kaupa valinn silfur-
réf frá útlöndum fyrir 2000—
3000 kr., en að kaupa samskon-
ar ref innanlands, fyrir sama
verð, eða lægra. — Þá er ekki
síður rangt, er greinarhöfund-
ur segir um verð á minkum,
eins og H.f. Refur hefir bent á
í grein í Morgunblaðinu. H.f.
(Framhald. á 3. síðu.)
aldrei lengra í senn, en hann
vissi að sér myndi óhætt. Hann
hefði getað látið útnefna sig
sem soldán og kalífa, en hann
lét sér nægja forsetanafnið og
Atatiirk, sem þýðir: Faðir
Tyrkja. Hann var einráður og
þoldi illa mikla afskiptasemi
annara af þeim málum, sem
hann fékkst við. Hann var
nautnamaður mikill, einkum á
vín og mat og undraði flesta,
hvað heilsa hans og starfsþrek
þoldu mikið í þeim efnum. Hann
var líka hraustmenni mikið,
rammur að afli og mikilúðugur
í útliti. Hann var Ijóshærður og
bláeygður og er það fátítt meðal
Tyrkja.
Mustafa Kemal leit á það sem
hlutverk sitt, að gera Tyrkja
aftur volduga þjóð. Hann var
fyrsti stjórnandi Tyrkja, sem
taldi að því marki yrði ekki
fyrst og fremst náð með vopn-
um, heldur með sköpun sjálf-
stæðrar þjóðlegrar menningar
og stóraukinni menntun og
kunnáttu, bæði í verklegum og
bóklegum efnum. Trú hans á,
tyrkneska kynstofninn var ó-
bilandi, en hún var annarrar
tegundar en hliðstæð trú ein-
valdanna á meginlandi Evrópu.
Þó hann væri meiri hermaður
en þeir, lét hann sér ekki til
hugar koma, að vopnin ein væru
nægileg, og hann gæti þess
vegna gengizt fyrir bókabrenn-
um og látið þjóð.sína lifa áfram
í þekkingarleysi. Saga Tyrkja
sýndi honum ómótmælanlega,
að vopn og líkamshreysti eru