Tíminn - 06.12.1938, Blaðsíða 1

RITSTJÖRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
Edduhúsi, Lindargötu 1 D.
SÍMAR: 4373 og 2353.
ÚTGEFANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA,
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
Edduhúsi, Lindargötu 1 D.
Sími: 2323.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Símar: 3943 og 3720.
22. árg.
Reykjavík, jtriðjudagiim 6. des. 1938
74. blað
Búnaðarfræðsla í Reykjavík
Tílraun til að auka áhuga ungra manna
í R.vík iyrir ræktunarvinnu og sveitalífi
Landakröfur ítala
Þær eru brol á brezk-ítalska sátt-
málanum og samníng-í mílli ítala
og Frakka trá 1935
Með tilstyrk ríkisstj órnarinn-
ar mun Luðvig Guðmundsson
fyrv. skólastjóri gera tilraun til
þess á næstunni að vekja áhuga
ungra manna hér í bænum fyrir
ræktunarvinnu í sveit.
Mun Luðvig halda fund í
Kaupþingssalnum næstkom-
andi föstudagskvöld kl. 8y2 og
bjóða þangað æskumönnum og
stúlkum, er áhuga hafa fyrir
uppbyggingu og ræktun lands-
ins. Ætlar hann að flytja þar
erindi um þessi mál og sýna
skuggamyndir frá starfi vinnu-
skólans á Kolviðarhóli. Síðar
verður þessu fólki gefinn kostur
á fræðslu um búnað og ræktun
og mun Steingrímur Steinþórs-
son búnaðarmálastjóri hafa
umsjón með hinni sérfræðilegu
hlið þessarar starfsemi.
Þá er það ætlun Lúðvigs að
hjálpa þeim, sem vilja afla sér
frekari þekkingar, til að fá vist
á góðum heimilum í sveit. Mun
hann skrifa öllum deildum í
Búnaðarfélagi íslands mjög
bráðlega og leita eftir aðstoð
þeirra í þessum efnum.
Með þessari starfsemi er á-
reiðanlega stefnt í rétta átt. í
sveitunum er víðast hörgull á
starfskröftum, en hér í bænum
er fjöldi ungra manna, er
mundu eflaust vel fallnir til
landbúnaðarstarfa, en ganga nú
um göturnar atvinnu- og iðju-
lausir. Þessum ungum mönn-
Skilyrði fyrír mó-
vinnslu
Ríkisstjórnin hefir fengið
hingað norskan verkfræðing,
A. Ording, til að athuga skil-
yrði fyrir móvinnslu í stórum
stíl hér á landi. Hefir hann
unnið talsvert að þessum mál-
um í Noregi og starfar þar við
móvinnsluverksmiðj u.
Ording er nú farinn heim-
leiðis aftur. Ferðaðist hann um
helztu mósvæðin á Snæfells-
nesi, í Borgarfirði, á Kjalar-
nesi og fyrir austan fjall. Tel-
ur hann að hér séu mjög mikl-
ar móbirgðir, en gæðin eru vit-
anlega nokkuð misjöfn. Mun
hann gefa ríkisstjórninni
skýrslu um niðurstöður sínar.
Gamanleikarí 25 ár
Bjarni Björnsson gamanleik-
ari átti 25 ára starfsafmæli ný-
lega og hefir minnst þess með
skemmtisamkomu hér í bæn-
um. Bjarni er áreiðanlega þjóð-
kunnasti maðurinn í sinni
grein hér á landi og er því þarf-
laust að lýsa honum eða list
hans, eins og stundum er gert
um ýmsa menn í sambandi við
afmæli. Hann hefir ferðazt
fram og aftur um landið og
látið til sín heyra og er því
engu óþekktari í drelfbýlinu en
höfuðstaðnum.
um þarf að veita hvöt, fræðslu
og hjálp til að komast á rétta
hillu í lífinu og að því er stefnt
með þessari starfsemi.
í viðtali, sem Luðvig hefir
átt við tíðindamann blaðsins,
kvaðst hann gera sér fyllstu
vonir um að þessum tilraunum
yrði vel tekið. Ræktunarstarf-
semi sú, er vart verður nú í
flestum kaupstöðum og kaup-
túnum hér á landi, sýnir vakn-
andi „landhungur" bæjar-
manna og afturhvarf frá bæj-
arlífinu til sveitalífsins. Margir
þessara ræktunarmanna hafa
áður búið í sveit og mundu ef-
laust vilja hverfa þangað aft-
ur, ef þeir hefðu skilyrði til
þess. Þá eru í bæjunum margir
atvinnulausir menn, sem vafa-
laust hafa fengið nóg af malar-
sælunni og myndu fúsir vilja
taka land til ræktunar, ef þeir
fengju til þess hvöt og aðstoð.
En til þess er nauðsynlegt að
þeir kunni þau störf, sem þeir
ætla sér þá að vinna, og til-
gangur þessarar starfsemi er að
hjálpa þeim til þess.
Sala síldarmjöls
Jón Gunnarsson forstjóri
síldarverksmiðja ríkisins kom
frá útlöndum í gær. Hefir hann
verið þar nokkurn tíma í er-
indum verksmiðj anna.
Öll lýsisframleiðsla verk-
smiðjanna á þessu ári hefir nú
verið seld eins og skýrt hefir
verið frá áður hér í blaðinu.
Af síldar- og karfamjölsfram-
leiðslunni eru eftir óseld 1700
smál., en hún var alls 10.055
smál. Um 2000 smál. hafa verið
teknar frá til sölu innanlands
og munu að mestu leyti seldar.
Verðið á mjölinu hefir verið
svipað og í fyrra eða 10.15^—
11.26 sterl.pd. hver smál. Meg-
inhlutinn hefir verið seldur til
Hollands, en þar er mjölið not-
að til fóðurs.
Úr Patreksfirði skrifar Baldur Guð-
mundsson Tímanum: Fiskafli hefir
verið óminnilega góður í sumar á
grunnmiðum fyrir Vestfjörðum. Allt
frá því í vor hefir verið ágætur afli
á þessum stöðum, hvenær sem farið
hefir verið á sjó. í október hefir tíðar-
far verið slæmt, votviðrasamt og
stormasamt. Hér um slóðir eru opnir
vélbátar, hreyfilbátar, einkum notaðir
til þessara veiðiferða. Einn slíkur bát-
ur, með fjögurra manna áhöfn, veiddi
á tímabilinu frá því seint í apríl til
12. júlí um 23 smálestir af fullstöðnum
saltfiski ,og munu þess varla dæmi hér.
— Togararnir Vörður og Gylfi stund-
uðu héðan karfaveiðar frá því í miðj-
um maímánuði til byrjun september-
mánaðar, og var karfinn unninn í
verksmiðju félagsins Ó. Jóhannesson.
Veiðin gekk fremur treglega, í haust
fóru þessi skip þrjár veiðiferðir og
seldu afla sinn til Þýzkalands fyrir um
63 þúsund krónur samtals, eða um 111
þúsund íslenzkar krónur.
t t t
íþróttalif er með nokkrum blóma á
Patreksfirði um þessar mundir. Þrjá-
tíu ára er í haust íþróttafélagið „Hörð-
ur“, en það hefir á undanförnu haldið
uppi iðkun íslenzkrar glimu og leik-
fimi og einnig staðið fyrir málfundum
og skákæfingum. í vetur heldur fé-
lagið uppi leikfimikennslu í fjórum
flokkum, þar af þrem kvenflokkum
með samtals 50 konum, eldri og yngri.
Félag þetta mun vera með elztu
íþróttafélögum landsins, Þá er starf-
Flóttamennírnir
frá Þýzkalandí
Rússar gera ekkert til
að greiða götu þeirra
Það er talið fullvíst, að síðan
Gyðingaofsóknirnar hófust eftir
morð von Rath hafi 60 þús. Gyð-
inga verið handteknir í Þýzka-
landi.
Brezka . stjórnin og ýms al-
þjóðafélög halda áfram að
greiða fyrir því, að flóttamenn
geti komizt frá Þýzkalandi.
Enska stjórnin hefir lofað að
flytja megi 5000 Gyðingabörn til
Englands og gert er ráð fyrir að
hægt verði að koma jafnmörg-
um börnum fyrir í Palestínu.
Stjórn Ástralíu hefir lofað að
veita 15 þús. flóttamönnum frá
Þýzkalandi innflytjendaleyfi á 5
næstu árum.
Litvinov, utanríkismálaráöherra Rússa.
Enska verkamannablaðið „Da-
ily Herald“ hefir lýst undrun
sinni yfir því, að Rússar skuli
ekki reyna að greiða fyrir
flóttamönnum og veita þeim
móttöku, þar sem stórir hlutar
landsins séu lítt byggðir. Af
hálfu rússnesku stjórnarinnar
hefir ekkert verið enn gert til
að greiða götu flóttamannanna
og ótrúlega lítið verið sagt frá
Gyðingaofsóknunum í rússnesk-
um blöðum. í sambandi við þetta
skýrir „Daily Herald“ frá því, að
Gyðingar í Norður-Ameríku hafi
komið því til leiðar, að ca. 1000
þýzkir Gyðingar fengu að flytja
andi með miklum blóma Skiðafélag
Patreksfjarðar, sem reist hefir mynd-
arlegan skíðaskála í svonefndum
Mikladal. Skálinn er 7—8 km. frá
kauptúninu. Skíðafæri hefir ekki kom-
ið enn á þessum vetri, en skíðafólk
bíður þess með óþreyju
t t t
í Hornafirði hefir verið góð tíð að
undanförnu, varla sést snjór á láglendi
og lengst af verið svo þíð jörð að
skera hefir mátt torf og vinna að
jarðabótum og vegagerð. Ekki er búið
að taka lömb, hvað þá heldur eldri
fénað. Óvenjulega lítið hefir borið á
bráðapest í haust í sveitum kringum
Hornafjörð.
r r t
ísfirðingar hafa í sumar reist nýtt
hús yfir gagnfræðaskóla sinn. Var
sú bygging hafin i septembermánuði
í fyrra og þá neðri hæð hússins steypt.
Er nú fullgengið frá húsinu að öðru
leyti en því, að enn er eftir að mála
dálítið og verður það ekki gert fyrr
en að sumri. Húsið hefir kostað um
65 þúsund krónur, en var áætlað að
kostnaðurinn yrði 75 þúsund krónur.
Enn er þó margt ófátt um ytri aðbún-
að skólans, sæti og borð eru léleg og
vantar veg heim að skólanum og f leira.
Hið nýja skólahús var vígt 27. nóv-
ember, en kennsla hófst síðasta dag
nóvembermánaðar í hinum nýju húsa-
kynnum. Hlngað til hefir skólinn
verið til húsa í byggingu kaupfélags-
ins og í húsi Jónasar Tómassonar
bóksala.
Kröfur ítala um að Frakkar
afhendi þeim Tunis, Corsica og
Nizza eru nú helzta umræðu-
efnið í heimsblöðunum. —
Stjórnir Frakklands og Bret-
lands hafa báðar látið sendi-
herra sína bera fram mótmæli
við ítölsku stjórnina og hefir
hún svarað með því, að þing-
mennirnir hafi hrópað ótil-
kvaddir, þegar Ciano greifi
lauk máli sínu, og beri hún
enga ábyrgð á ummælum þeirra.
Eigi að síður halda ítölsk blöð
áfram að taka undir þessar
kröfur og láta m. a. ummælt á
þá leið, að örlög Ítalíu og Cor-
sicu verði ekki aðskilin og Tun-
is hafi verið stolið af ítölum.
í mótmælum sínum hefir
enska stjórnin vakið athygli á
því, að ítalir hafi lofað því í
brezk-ítalska sáttmálanum að
gera engar landakröfur við
vestanvert Miðjarðarhaf og séu
kröfurnar því brot á sátt-
málanum. Franska stjórn-
in hefir ennfremur bent ítölsku
stjórninni á það, að í fransk-
ítalska samningnum, sem var
undirritaður 1935 af Musso-
lini og Laval, hafi öll ágrein-
ingsmál Frakka og ítala verið
jöfnuð og sérstök ánægja látin
þá í ljós, vegna þess að fullt
samkomulag náðist um Tunis.
Þessi samningur var gerður
litlu áður en Abessíniustyrjöld-
in hófst og vegna hans voru
Frakkar tregari til að fylgja
Bretum í refsiaðgerðunum gegn
ítölum.
til Rússlands 1936—37. Aðeins 15
þeirra hafa fengið rússneskan
borgararétt, en hafa nú verið
fangelsaðir, auk langflestra
hinna. Um 50 af þessum mönn-
um hafa verið reknir frá Rúss-
landi. Virðist þetta sýna, að leið-
togar kommúnista hafi minni
samúð með flóttamönnunum frá
Þýzkalandi en kommúnistablöð-
in utan Rússlands vilja vera
láta.
Búnaðarfélag Stokkseyrarhrepps hélt
50 ára afmæli sitt hátíðlega 22. f. m.
Sóttu afmælisfagnaðinn um 160 manns
og voru þar á meðal Steingrímur Stein-
þórsson búnaðarmálastjóri, Sigurður
Sigurðsson fyrv. búnaðarmálastjóri,
Guðmundur Þorbjarnarson form. Bún-
aðarsambands Suðurlands og þing-
menn kjördæmisins. Fór skemmtunin
hið bezta fram og er sérstaklega róm-
að, hversu stjórn hennar fór vel úr
hendi, en hana annaðist Gísli Pálsson
í Hoftúni. Er hann kominn yfir sjö-
tugt, en ber ellina mjög vel. Hann hef-
ir verið formaður félagsins í meira en
30 ár. Meðstjórnendur eru Sigurgrím-
ur Jónsson 1 Holti og Sigurður Gríms-
son á Stokkseyri. Miklar framfarir
hafa orðið í búnaðarháttum á íélags-
svæðinu á þessum liðna aldar-
helmingi og má að miklu leyti rekja
þær til félagsins. Lýsti formaður fé-
lagsins þeim í ágætri ræðu með því
að bera saman ástandið fyr og nú.
r r r
Bjöm Bergmann bóndi á Svarðbæli
skrifar blaðinu: Umf. Grettir í Mið-
firði átti tuttugu ára starfs að minn-
ast 4. nóvember síðastliðinn. Það hef-
ir byggt samkomuhús að Ásbyrgi og
sýnt þar sjónleiki á hverjum vetri og
lagt mikla vinnu í undirbúning þess-
ara sýninga. Meðal þeirra leikrita, er
félagið hefir sýnt, er Tengdamamma
og Skugga-Sveinn. Oft hefir félags-
fólk unnið á helgidögum um heyskap-
(Fram á 4. síðu)
í frönskum blöðum er þess-
um kröfum einróma mótmælt
og kemur hvarvetna fram, að
Frakkar standa sameinaðir um
þau mótmæli. í Tunis og á
Corsica hafa verið haldnir
f j ölmennir mótmælafundir
gegn afhendingu þessara landa
til ítala, sérstaklega hefir þátt-
takan verið mikil á Corsica.
Daladier hefir lofað að koma
í heimsókn til beggja þessara
landa í jólahléi þingsins og
hefir hann beðið íbúana þar að
vera rólega.
Sá orðrómur hefir verið bor-
inn til baka, að Halifax og
Chamberlain muni fresta ítal-
íuför sinni, sem ákveðin var
12.—14. jan. næstk., vegna þess-
ara atburða. Einn tilgangur far-
arinnar er einmitt sá, að vinna
að bættri sambúð Frakka og
ítala.
Þau lönd, sem ítalir krefjast
nú, hafa verið undir yfirráð-
um Frakka um langt skeið. —
Frakkar lögðu Corsicu undir sig
1769 og hefir hún lotið þeim
síðan, nema árin 1794—96, er
Englendingar fóru þar með
völd. Áður hafði eyjan ýmist
verið sjálfstæð eða lotið á víxl
smáríkjunum á Ítalíu. Á Cor-
sica eru nú rúml. 300 þús. íbú-
ar. — Tunis lögðu Frakkar
undir sig 1881. ítölum féll það
mjög miður, þó landið væri ekki
tekið frá þeim og var það orsök
þess, að þeir snérust á móti
Frökkkum og gerðu bandalag
við Austurríkismenn og Þjóð-
verja. Töldu ftalir að þeim bæru
frekar yfirráð Tunis en Frökk-
um, ef það á annað borð væri
undir stjórn Evrópuríkis.
Frakkar hafa gert miklar
framkvæmdir í Tunís og unnið
að bættum kjörum og menn-
ingu íbúanna þar, sem eru um
2.6 millj. Tunis er nokkru
stærra en ísland. — Nizza, sem
er borg með 220 þús. íbúum, er
á Miðj arðarhafsströnd Frakk-
lands skammt frá landamærum
Ítalíu. Laut hún áður ítölum,
en 1860 voru þeir samningar
gerðir að ítalir afhentu Frökk-
um Nizza og Savoyhéraðið, en
gegn þessu fengu ítalir ýmsa
aðra landshluta fyrir aðstoð
Frakka. í Nizza eru ítalir mjög
fjölmennir.
Mun það sameiginlegt álit
þeirra, sem hlutlausír eru, að
ítalir hafi hvorki sögulegt né
landfræðilegt tilkall til þessara
landa, enda mælast kröfur þess-
ar yfirleitt illa fyrir. Aðeins í
japönskum blöðum hafa þær
fengið góðar undirtektir, en
þýzku blöðin hafa enn ekkert
um þær sagt.
Tvetm mánuðnm eftfr
Mimcheiisættma.
Yngsti ráðherranna í ensku
stjórninni, la Warr mennta-
málaráðherra, hefir nýlega
haldið ræðu, sem mikla at-
hygli hefir vakið. Hann sagði að
friðarviðleitni þeirri, sem Eng-
lendingar hefðu sýnt í Mún-
chen, hefði fyrst verið svarað
með svo óskammfeilnum árás-
um á ýmsa enska stjórnmála-
menn, að það nálgaðist íhlutun
um innanríkismál Englendinga.
Síðan hefðu Gyðingaofsóknirn-
ar bætzt við og vakið reiði og
viðbjóð alls hins menntaða
heims. Enginn gæti ásakað
Englendinga fyrir að vera her-
skáa, en eigi að sfður erum vér
nú í þeim sporum, að það er
skylda vor að segja þjóðinni, að
vera undir ófrið búna. Vér höf-
um viljað vera vinir Þjóðverja,
en við virðumst aldrei geta
gert nægilega mikið til að full-
(Framh. á 4. síðu)
A víðavangi
Hermann Jónasson forsætis-
ráðherra sagði í ræðu sinni 1.
des: „Fyrir ofan alla einstakl-
ingshyggju, fyrir ofan kröf-
urnar til annara, fyrir ofan
stéttastríð og flokkabaráttu,
verður ætíð að vera eitt, sem
tengir oss, og það er hin sam-
eiginlega ábyrgð á því, að lífs-
skilyrði og sjálfstæðismögu-
leikar þjóðarinnar glatist ekki“.
Út af þessum ummælum og
sumum öðrum í ræðu ráðherr-
ans hafa fallið ýms orð í blöð-
um Alþýðuflokksins og Sjálf-
stæðisflokksins. Alþýðublaðið er
með hugleiðingar um, að „frið-
ur“ geti stundum verið of dýru
verði keyptur, og má það nátt-
úrlega stundum til sanns vegar
færa. Frá Sjálfstæðisflokknum
hefir enn sem komið er, lítið
birzt annað en skætingur út
af ummælum ráðherrans.
* * *
°Það er vitanlega rétt, að ekki
þýðir að tala um samstarf milli
flokka nema hægt sé að geta
gert grein fyrir þeim málefna-
grundvelli, sem slíkt samstarf
ætti að byggjast á. Flokkssam-
starf án samvinnu um einhver
ákveðin mál er tilgangslaus.
En það mun áreiðanlega ekki
standa á Framsóknarflokknum
að gefa öðrum flokkum tæki-
færi til að taka afstöðu til á-
kveðinna málefna og lausnar
þeirra. En enginn flokkur þarf
að ímynda sér, að hann einn
geti öllu ráðið, ef um flokka-
samstarf er að ræða. Slíkar
hugmyndir lýsa pólitískum van-
þroska á háu stigi.
* * *
Mbl. segir í dag: „Sé það
meining ráðamanna Fram-
sóknarflokksins að breyta til
og taka upp stefnu Sjálfstæðis-
flokksins, fagnar Sjálfstæðis-
flokkurinn þeim straumhvörf-
um og myndi fús til samstarfs"!
— Tíminn getur raunar ekki
séð að mikilla bollalegginga sé
þörf um „stefnu Sjálfstæðis
flokksins“ 1 þessu sambandi. Á
það mun ekki vera hægt að
benda, að sá flokkur hafi und
anfarin ár yfirleitt haft neina
stefnu í landsmálum. Því að
„stefna“ getur það varla kall-
ast að vera á móti stjórninni í
einu og öllu og „gefa andstæð-
ingunum aldrei rétt“. Enda
hefir Sjálfstæðisflokkurinn oft
verið nefndur „neikvæði flokk-
urinn“ nú upp á síðkastið.
* * *
En ef til vill á Mbl. við það,
að „samstarfið" í málefnum
bæjanna verði að vera í anda
Sjálfstæðisflokksins. Ef til vill
er það að bjóða upp á „sam-
starf“ um að kaupa þurfa-
mannaatkvæði með „yfir-
drætti“ í Landsbankanum og
aðrar viðlíka fjárhagslegar við-
reisnaraðferðir. — Lausaskuld
Reykjavíkur við þjóðbankann er
nú á 4. millj. Finnst mönnum
það þurfa að vera ófrávíkjan-
legt skilyrði samstarfs, að hald-
ið verði áfram á þeirri leið?
* * *
Af bókum, sem út hafa komið
á þessu ári hefir skáldsagan
„Sturla í Vogum“ eftir Guð-
mund Hagalín tvímælalaust
vakið mest umtal í landinu. Út-
koma þessarar skáldsögu er
bókmenntalegur viðburður. Frá
listrænu sjónarmiði skoðað
skipar bókin virðulegan sess. En
hún er jafnframt boðberi þrótt-
mikillar og heilbrigðrar lífsskoð-
unar. Og vel mættu menn muna
það, að þó að rithöfundar og
listamenn verði ekki dæmdir
eingöngu eftir því „gagni“ sem
þeir gera, þá eiga slíkir menn og
mikilsvert hlutverk að vinna
með því að innræta þjóðinni
heilbrigð lífsviðhorf. Rithöf-
undur, sem er þjóð sinni eins
góður og vitur kennari, getur
gert meira gott en flestir aðrir.
A KROSSGÖTITM
Frá Patreksfirði. — íþróttafélagið Hörður. — Veðrátta í Hornafirði. — Ný
skólabygging á ísafirði. — Búnaðarfélag Stokkseyrar. — Ungm.fél. Grettir.