Tíminn - 24.01.1939, Blaðsíða 2

38
TÍMIM, þriðjndagiiui 24. jaimar 1939
10. blað
Nálmabékarmálið
Eítir Björn Bjarnarson i GraSarholti
‘jgímiwt
Þriðjudaginn 24. jan.
Að skella skuldínni
á aðra
Það eru ekki nema tvö ár síðan
því var haldið fram í blöðum
Sjálfstæðisflokksins með mikilli
áherzlu og talsverðu yfirlæti, að
fjárhagur og fjármálastjóm
Reykjavíkurbæjar væri í svo á-
gætu lagi, að öllum öðrum mætti
til fyrirmyndar vera, bæði bæj-
ar- og sveitarfélögum og sjálfu
ríkinu. Þessu til sönnunar var
svo bæjarbúum skýrt frá því
fyrir rúmum 12 mánuðum.að svo
mikil áhrif hefði fjármálavel-
gengni þessa einstaka bæjarfé-
lags haft á ráðamenn annara
landa, að bærinn ætti nú kost á
margra miljóná láni erlendis til
hitaveitu án ríkisábyrgðar.
Glöddust margir yfir þessum tíð-
indum, sem von var. Og auðvitað
hefði það verið fagnaðarefni
bæði Reykvíkingum og öðrum
landsmönnum, ef búskapur bæj-
arfélagsins hefði verið svo vel á
sig kominn, sem þarna var látið
i veðri vaka.
En það voru alltaf margir
menn, sem vissu, að yfirlýsing-
arnar um hinn glæsilega fjár-
hag bæjarins voru skrum eitt.
Þeir vissu, að sagan um hita-
veitulánið i Englandi var skrök-
saga. Það var kosningabragð upp
fundið af mönnum í Sjálfstæðis-
flokknum, að vísu óvenjulega ó-
fyrirleitið kosningabragð, en
gerði þó sitt gagn eins og til var
ætlazt. Þeir, sem fylgdust með
bæj armálunum, vissu, að fjár-
málastjórnin var á þá leið, að
innan skamms hlaut að lenda í
vandræðum. Þeir vissu, að bæj-
arsjóður átti í greiðsluörðugleik-
um, og, að óeðlileg söfnun lausa-
skulda var farin að eiga sér stað.
Á þetta var bent hvað eftir ann-
að í blöðum Framsóknarflokks-
ins. En ráðamenn bæjarstjóm-
arinnar tóku því hið versta og
kölluðu það „róg um Reykjavík“.
Og vissulega væri þess óskandi,
að öll þau varnaðarorð til bæjar-
stjórnarinnar í Reykjavík, sem
fram hafa komið á undanförn-
um, hefði verið á misskilningi
byggð. En því miður hefir það
nú sannast allt of áþreifanlega,
að svo var ekki. Ekki nóg með
það, að ósannindin um hita-
veitulánið hafa orðið uppvís og
sett sinn leiðinlega blett á
stjórnmálaheiður stærsta flokks-
ins í bænum, heldur hefir nú
einnig hið raunverulega ástand
komið fram í a. m. k. nokkurum
hluta nektar sinnar. Það er
komið í ljós, að í Landsbankan-
um hefir bæjarsjóðurinn safnað
óumsaminni lausaskuld, sem
nam um áramótin nál. fjórum
miljónum króna. Fjárhagsáætl-
un þessa árs er mun hærri en
nokkru sinni fyr og þar á ofan
er heimiluð y2 milj. kr. bráða-
birgðalántaka til daglegra út-
gjalda, en enginn. eyrir ætlaður
til að borga niður hinar áföllnu
lausaskuldir. Bærinn hefir
neyðst til að „éta upp“ sjóðeign-
ir, sem í hans vörzlum voru. f
Landsbankanum mun bærinn
nú, eins og eðlilegt er, ekki fá
meira lán nema gegn veði í út-
svörum eða öðru, sem hann kann
að eiga veðhæft.
Og nú er því heldur ekki leng-
ur neitað af ráðamönnum bæjar-
stjórnarinnar, að ástandið sé
slæmt. Þeir hafa orðið að viður-
kenna það nú — því miður — að
allt, sem Tíminn hefir sagt um
þessi mál undanfarið hafi haft
við rök að styðjast. En þó að
ráðamennirnir hafi nú gert sér
þetta ljóst og viðurkennt það,
bólar ekki á neinni viðleitni hjá
þeim til að snúa við á þeirri
hættulegu leið, sem farin hefir
verið. Við atkvæðagreiðsluna á
fimmtudaginn var samþykktu
þeir eins og áður að auka út-
gjaldabákn fjárhagsáætlunar-
innar, hækka útsvörin og taka
ný lán, án þess raunar að vita,
hvort þau lán fást eða ekki, a.
m. k. sum þeirra.
En það má hverjum manni
ljóst vera, að hér þarf að grípa
til nýrra ráða. Og einmitt með
tilliti til þess — og með hliðsjón
af því, að flest sem hinn ráðandi
flokkur sagði bæjarbúum við síð-
ustu kosningar hefir reynzt á
annan veg — væri það fullkom-
lega eðlilegt, að tekin væri af-
staða til þess, hvað gera skyldi,
í nýjum bæjarstjórnarkosning-
um. Undirtektir meirahlutans
undir tillögu, sem fram kom um
þetta efni á síðasta fundi, verða
honum áreiðanlega aldrei til
sóma.
f stað þess að grípa til ein-
hverra myndarlegra úrræða í
fjármálunum, eða leita álits bæj-
arbúa í nýjum kosningum, hafa
nú ráðamenn bæjarins tekið upp
aðra aðferð. Þeir hafa í blöðum
sínum hafið alveg sérstakan
málflutning sjálfum sér til varn-
ar í þessu máli. Þeir viðurkenna
eins og áður er sagt, að ástandið
sé fyrir neðan allar hellur. En
þeir reyna að þvo sínar eigin
hendur af því að bera ábyrgð
verka sinna. Þeir reyna að skella
skuldinni á aðra menn, aðra
flokka og önnur stjórnarvöld.
Þeir reyna að halda því fram að
Alþingi og ríkisvaldið hafi með
nýju fátækralögunum og á ýms-
an hátt lagt óeðlilegar byrðar á
Reykjavíkurbæ, og þessvegna sé
ástandið eins og það er. Bæjar-
stjórnarmeirihlutinn sé saklaus
og hafi yfirleitt staðið vel í sinni
stöðu.
Það er auðvitað alls ekki óal-
gengt fyrirbrigði, að þeir, sem
tekizt hefir miður vel að
leysa hlutverk sitt af hendi,
reyni að skella skuldinni á aðra.
Það er mannlegt á vissan hátt,
bótt eigi sé það mikilmannlegt.
f næsta blaði Tímans mun verða
sýnt fram á það með óumdeilan-
legum rökum, að þessi afsökun
ráðamannanna á við engin rök
að styðjast. Alþingi hefir ekki
lagt neinar óeðlilegar byrðar á
bæjarsjóð Reykjavíkur. Rétt-
mæti hinna nýju fátækralaga
var jafnvel viðurkennt af þing-
mönnum Sjálfstæðisflokksins í
Reykjavík. Og um það þegja
Bjarni Benediktsson og Morgun-
blaðið, að Alþingi hefir einmitt á
síðustu árum veitt bæjarsjóði
Reykjavíkur mjög þýðingarmikil
fjárhagsleg hlunnindi. Þessir að-
ilar þegja líka um það, hversu
hin almennu viðskipti ríkisins og
Reykjavíkur eru hagstæð fyrir
Reykjavík á meðan engin breyt-
ing er þar á gerð frá því, sem
nú er.
Löngun ráðamanna bæjar-
stjórnarinnar til að verja sjálfa
sig persónulega og flokk sinn
fyrir álitshnekki er eins og áður
er sagt mannleg. En það er
vandalaust að leggja öll gögn á
borðið í þessu máli og skal verða
gert að því leyti, sem máli skipt-
ir. Tilraun ráðamannanna til að
skella skuldinni á aðra verður
eflaust rétt skilin og rétt metin
af almenningi.
I.
„Landið var víði vaxið milli
fjalls og fjöru“.
Svo mátti að orði kveða um
flest hin byggðu lönd áður en
mennirnir tóku sér drottnunar-
vald yfir náttúrunni. Flestar
menningarþjóðir hafa orðið að
ryðja skóginn til akur- og arð-
landa, allt frá því að hinir fornu
Germanir ruddu frumskóga
Þýzkalands og Norðurlanda, er
þeir tóku að stunda akuryrkju,
og til nútímans, er bræður okk-
ar og frændur ryðja frumskóga
Norður-Ameríku til akurs.
En skógarnir á íslandi voru
eigi ruddir til akurs, heldur til
auðnar. Sú er hin mikla harm-
saga okkar lands, að hér vax bú-
ið með ráni en eigi ræktun í
þúsund ár. Fjárbeitin vetur og
sumar var aðal undirstaða bún-
aðar. Fénaðurinn „gekk sjálfala
í skóginum“. Skógurinn var eina
eldsneytið (sbr. „eldiviður"), og
viða notaður eingöngu til húsa-
gerðar*). Þá voru og viðarkol
eingöngu notuð til smíða, og
*) Jarðabók Á. M. getur víða um
„raftskóg”, þar sem nú er allur skógur
horfinn. Sr. Sig. Gunnarsson, sem var
prestur á Hallormsstað um miðja 19.
öld, sá mörg bæjarhús úr birki einvörðu
og eina baðstofu alþiljaða úr ísl. birki.
Hann telur skóga hafa nær gjörfallið
í „eldmóðunum" 1755 og 1783, en vaxið
upp é stöku stað, meðan féð var fátt
eftir móðuharðindin.
„Sálmabókarmálið er eigi
sérmál presta eða kirkjulega
sinnaðs fólks; þar eiga jafnan
hlut að máli allir ljóð- og list-
elskir menn“. Um þetta er ég á
sama máli og Jakob prestur
Jónsson (Tíminn 5. tbl., ’39), og
því leyfi ég mér að taka þátt í
að ræða það.
Hagnýtar bókmenntir á
hverjum tíma eru að eins þær,
sem að máli og öðrum búningi
samsvara hugsunarhætti og
þörf fólksins, er þeirra á að
njóta. Sálmabók, er nú væri
samin („gefin út“), samsvaraði
því að eins menningarstigi og
þörf íslendinga beggja megin
hafs, að hún væri stórlýtalaus
að máli og ljóðformi, auk heil-
brigðra trúarhugmynda og til-
verunnar. — T. d. hæfir nú ekki
að lýsa guði „harð-stríð-heift-
úðugum og hefnigjörnum“, og
að „tími hans taki af öll tví-
mæli í bræði“, o. s. frv. Mál-
villur (skáldaleyfi) mega ekki
eiga sér stað í sálmum nú, né
bragháttaringl; eru t. d. margir
sálmar Hallgríms prests Péturs-
sonar þess vegna eigi hæfir nú
í sálmabók óbreyttir; þeir eru
ortir á þeim tíma, sem þær
kröfur, sem nú eru gerðar til
máls og braghátta, vóru eigi
þekktar. Þá yrði því víða að
færa í nútíðarbúning, svo að
nothæfir væru. Sama gildir
marga yngri sálma, t. d. eftir
góðskáldin Matth. Joch. og V.
Br., og suma enn yngri höfunda.
Verður að gera þeim, er þar eiga
hlut að máli, kost að taka sálma
þeirra í nýja sálmabók með því
skilyrði, að víkja megi við orð-
um, þar sem skír hugsun, rétt
mál og bragháttur krefst þess.
Engan hefir það hneykslað,
að „snúið“ (þýtt) hefir verið
sálmum frægra manna er-
lendra, vegna þess að þeir vóru
frumortir á máli, er notendur
sálmabókar hér eigi gátu notið
þeirra á. Sama á að gilda um
sálma innlendra manna, eldri
og yngri, sem frumortir eru
svo, að eigi samsvarar skilningi
þeirra, er nota eiga. Um marga
gömlu sálmana liggur þetta svo
í augum uppi, að eigi er þörf að
tilgreina dæmi; mál og ljóð-
form er þar víða ótækt. Og til
nálægs tíma hafa ýmsir höf-
undar sálma og annarra ljóða
dregið dám af þessu, eigi hirt
um að vanda ljóðmálið svo sem
krefjast ber nú. Þar á hugsun
og mál að vera hreint og skýrt,
hvert orð valið, ef vel á að fara,
og því málformi (ljóðmálinu) er
samboðið.
Það er t. d. alkunnugt um
ljóðmæringinn Matt. Joch., að
Ijóðgáfan tók stundum „fim-
bul“-spretti, svo hugsun og mál-
öldum saman til járnvinnslu
(„rauðablásturs") og sjást enn
þegar grafið er í jörðu, við
marga bæi, margir og stórir hól-
ar af rauðablástursgjalli. En
bæði fjárbeitin og höggið, eyð-
ir skóginum. Oftast var rutt,
eða gerhöggvið, einkum neðst í
hlíðum, þar sem skógurinn var
vænstur. Enginn kunni, eða
hirti um að gresja skóginn.
Það var því eigi að undra þó að
skógarnir eyddust jafnt og
þétt í þúsund ár. Hitt gegnir
meiri furðu, að enn skulu finn-
ast allvíðáttumiklir og sumstað-
ar hávaxnir birkiskógar hér á
landi.
En sorgarsagan um eyðing
skóganna verður enn átakan-
legri vegna þess að íslenzkur
jarðvegur er víðast hvar, og
einkum í skógum, mjög laus.
Þegar skógurinn hverfur, blæs
jarðvegurinn sumstaðar á
braut og eftir verða auðir mel-
ar.
II.
„Menningin vex í lundum
nýrra skóga“. Alla íslenzka end-
urreisnarmenn hefir dreymt um
nýja skóga. Borgir og þorp við
hafnir og orkuver. Vel hýstir
bæir, tún og engjar, akrar og
garðar á láglendum. Trjágarðar
í borgum, og skjóli sveitabæja,
og víðáttumiklir skógar í fjalla-
hlíðum. Þessa mynd hafa skáld-
vöndun fór út um þúfur. Eitt
dæmi:
„Ó faðir, gjör mig ljúflingslag,
sem lífgar hug og sál
og vekur sól og sumardag,
en svæfir storm og bál“.
Orðin: andi (manns), hugur,
líf, sál, vitund tákna öll sama
hugtakið: mann (sem lifir þótt
líkaminn deyi); „hug og sál“,
„líf og sál“ er því tvítekning
sama hugtaks. „Ljúflingslag, sem
vekur sól og dag“ er óeðlilegt að
hugsun. M. J. er hér að „snúa“
enskum sálmi, án þess að frum-
höfundur sé að spurður hversu
honum líki. Þýðandinn er því
ekkert fremur vansæmdur, þótt
öðrum kæmi í hug að snúa verki
hans t. d. svo: .... -lag, sem
lífgar dapra sál.... vekur sum-
arsælu brag. .. . Hér er lífgar =
fjörgar, og lag getur vakið brag
(fremur en sól og dag). — Hin-
um góðkunna sálmasmið Vald.
Br. (Brjám) gátu og verið mis-
lagðar hendur, t. d.:
„í dag er glatt i döprum
hjörtum ... í niðamyrkrum
nætur svörtum, upp náðar
rennur sól.“ „... Vert’ ei lengur
hræddur, en lát af harmi og
sorg.“
Hér er gleði í depurð, tvítekin
dimma myrkursins (eða getur
niðamyrkur verið öðruvísi en
svart?), sólaruppkoma í tví-
svörtu myrkri. Og þrátt fyrir
gleðina í hjörtunum er lýðurinn
hræddur, harmar og syrgir; en
sorg og harmur eru tvö nöfn
sama hugtaks. — Andstæða
hræðslu er öryggi, óttaleysi, en
ekki harmur. Virðingu V. B.
væri, finnst mér, ekki misboðið,
þótt þessu væri „snúið“, t. d.
svo:
„í dag er glatt og hlýtt í
hjörtum, því heilög drottins jól
nú gæða lífið geislum björtum
frá guðs vors náðarsól ... Guðs
lýður, sem hans líkn er gæddur,
þig lát ei mæða sorg.‘“
Árið 1933 var prentaður „Við-
bætir við sálmabók til kirkju-
og heima-söngs, að tilhlutun
kirkjuráðs hinnar íslenzku þjóð-
kirkju. Forlag prestaekknasjóðs-
ins.“ Valin nefnd kirkjuhöfð-
ingja og fræðimanna valdi sálm-
ana og annaðist útgáfu kversins.
Eitthvað hafði nefndin leyft sér
að breyta orðum í sumum sálm-
unum, líklega til að laga mál eða
hugsun, eða Ijóðhátt, vegna
sönghæfninnar. En út af þessu
var ráðizt á nefndina með frekju
og ósanngirni af þeim er hlut að
áttu, eða ættingjum höfundanna
og fleirum. Lauk þeirri rimmu
með því, að sálmakverið var
bannfært og brennt (að ein-
hverju leyti), eins og tíðkaðist
á mesta ofstækismyrkratímabili
miðaldanna.
Búast hefði mátt við að
in dregið í kvæðum, jarðrækt-
arfrömuðir og stj órnmálamenn
í ræðum og hugvekjum. Æsk-
una hefir dreymt þessa drauma,
allt frá Fjölnismönnum til ung-
mennafélaganna. En fegurst og
skýrust er þessi mynd dregin af
H. Hafstein í aldamótakvæðinu.
Þjóðlífið hefir farið hamför-
um það sem af er öldinni, bylt
mörgu fornu og feysknu og
byggt margt að nýju, oft traust
og varanlega. Draumur H. Haf-
steins í aldamótakvæðinu er að
mörgu leyti að rætast, smátt og
smátt. — En ekki að öllu. Menn-
ing 19. aldarinnar vex ekki, enn
sem komið er, „í lundum nýrra
skóga“. Skógurinn er síðþroska,
þarf áratugi til þess að komast
í gagnið, og birkitrén eru að
gildna og hækka í 100—120 ár.
Hin bráðláta, hraðfleyga starfs-
kynslóð þessarar aldar hefir
haft meiri hug á þeim fram-
kvæmdum, sem fyr koma í
gagnið. Það hefir verið nóg tal-
að um skógrækt. En fram-
kvæmdirnar á því að græða
skóg í hlíðum, hafa orðið minni
en engar. Gömlu skógarnir
hafa víða um sveitir enn verið
illa með farnir, beittir og
höggnir vægðarlaust. Það, sem
gert hefir verið að trjáplöntun,
er svo smávægilegt, að þeir reit-
ir geta ekki skógar talizt held-
ur smáir trjágarðar.
III.
Ef að menningin á nokkurn-
tíma að vaxa í lundum nýrra
skóga á þessari öld, verður nú
þegar, fyrst og fremst, að gera
sálmabókarviðbætirinn frá 1933
tæki mikið fram gömlu sálma-
bókinni, en þar varð ég fyrir
vonbrigðum. Þar úir og grúir af
margskonar málvillum, „skálda-
leyfum“, sem óhæf eru í sálmum
(og reyndar í öllum ljóðum nú á
tímum), óeðlilegum orðatiltækj-
um, hortittum og hnoði, auk
rangra braghátta. Nefndin hefir
auðsjáanlega ekki gert nóg af
lagfæringum, eða ekki haft
smekk fyrir að velja frambæri-
lega sálma, ekki verið starfi sínu
vaxin.
í viðbætiskverinu eru a. m. k.
42 sálmar með röngum brag-
háttum, margir þeirra eftir nú-
tíðar höfunda, þar af 4 eftir einn
nefndarmanna. Við lauslega at-
hugun á 27 sálmum, eftir 8 há-
lærða höfunda frá þessari öld,
og síðari hluta hinnar næstliðnu,
sumum nefndarmönnum, hefi ég
rekizt á 48 dæmi um mállýti,
auðsæ hverjum meðalgreindum
alþýðumanni, þótt enga mál-
fræði hafi lært (eins og ég). T.
d. er kvenkynsorðið hnoss gert
kynlaust (hnossið) í 7 sálmun-
um (eftir H. Hálfd., J. H. biskup,
Matt. J., og V. Br.); ranghneigð
(án fallendingar) 19 sinnum orð
eins og: blund, draum, heim,
hljóm, frið, dóm, seim, straum,
stól, raun, veg, þín, pín o. s. frv.
(í stað: blundi, dómi, vegi, pínu
Nú þegar haustönnunum er
lokið, fer maður að hugsa um
félags- og þjóðmálin; og um
þjóðmálin er það, sem ég ætla
að skrafa, og þá verður mér fyrst
að renna huganum til fjár- og
viðskiptamálanna yfirleitt.
Það mun vera svo, yfirleitt í
landinu, að bændur vinna að
framleiðslu landbúnaðarafurða
af ráði og dáð, eins og þeir frek-
ast geta afkastað og leggja
stund á að auka framleiðsluna
með öllu mögulegu móti. En þó
er það svo, að bændum finnst
þeir ekki geta komizt af, án þess
að auka framleiðsluna enn meir,
eða fá hana hækkaða í verði;
til þess að geta lifað sómasam-
legu lífi, jafnframt því að geta
gert nauðsynlegar húsabætur og
til að geta haft nauðsynlegar
framkvæmdir til gras- og garð-
ræktar. Það er því að mínu áliti
full nauðsyn á að hækka, ef unnt
er, verðgildi landbúnaðarafurð-
anna. Það verður að gjöra land-
búnaðarafurðirnar það verð-
mætar, að ekki sé freistandi að
flýja frá framleiðslu þeirra, til
að eltast við snatt, daglauna-
vinnu eða atvinnubótavinnu í
bæjum og kaupstöðum í kring
um landið. Með hækkun
landbúnaðarafurðanna, verða
fleiri og fleiri, sem viljugir ganga
róttækar og gagngerðar ráð-
stafanir til að vernda alla foma
skóga og skógarleifar. Gömlu
skógarnir vaxa nú þar sem nátt-
úran hefir sýnt og sannað að
bezt eru skilyrði fyrir trjávöxt
og örðugast að útrýma skógin-
um. Að láta þá falla, en verja
stórfé til að rækta skóg þar sem
lakari eru skilyrði, er næsta
fávíslegt, enda langtum kostn-
aðarmeira og árangursminna
en að vernda gömlu skógana.
Það má undrum sæta, að
skógar skuli eigi aldauða fyrir
löngu, hvílíkri meðferð, sem
þeir hafa sætt og sæta enn víð-
ast hvar. Þeir eru beittir vægð-
arlaust þar sem til næst. Eigi
eru margar vikur liðnar síðan
ég var á ferð um skóglendi í
rifahjarni, svo að hvergi sá til
jarðar. Á annað hundrað ám
hafði verið hleypt um morgun-
inn í skóginn, sem hlupu um og
bitu efstu greinar á kjarrinu.
Ég hefi séð skóga gjörhöggna
með vegum, en ógresjaða, þetta
viðarflækju fjær vegunum. —
Birkilim og börkur er ágætt
fóður, fyrsta til annað kílóið,
sem gefið er hverri kú daglega,
er látið jafngilda töðu. Þetta
má hagnýta, ef rétt er að farið
og hefir víða verið gert, án þess
skógurinn bíði skaða. En þess
eru líka dæmin, og þau eigi fá,
að þetta er misnotað. Fyrir um
20 árum sló bóndi nokkur með
ljá efsta limið af skógi sínum,
sem var nærri kaffenntur. —
Sumir skógar eru svo stórvaxnir
ennþá, að þar má fá nægan
raftvið og girðingarstaura, sem
o. s. frv.), (eftir M. J., V. Br.,
Stgr. Th., E. Ben., Fr. Fr„ G.
Árnas.); dönskulegt: „hvað
skulda eg. .. . eg skulda“ (M. J.),
blómatréð, blómstur (í stað
blómið, blóm, altítt hjá mörg-
um), „lukkan .... meður“ (J.
H.), „himna-pantur“ (H. Hálfd.)
o. s. frv.; óeðlilegt: „andans
dyr“, „sumarið skín“ (M. J.),
„vonir. .. . vaxa á meið“(i) (Fr.
Fr.), „ísabeygðum lýð“ (H. H.);
„sjá um svarta nótt af sólu
morgun roða“ (V. Br.). Smærri
sálmasmiðina hefi ég ekki at-
hugað. — Þótt góðir og galla-
lausir sálmar finnist í kveri
þessu, og nokkrir með smálýt-
um, sem auðvelt er að lagfæra,
spilla gallarnir heildarkostum
þess. Og þetta val var gert af
stórmennum kirkjunnar fyrir 5
árum! — Guðfræðingar vorlr
virðast ekki nema fáir enn hafa
áttað sig á kröfum samtíðar
sinnar.
Við samning næstu sálmabók-
ar væri gott að hafa í huga
bendingar Jakobs prests. — Sé
sálmabók notuð eins og til er
ætlazt, hefir hún svo mikil hrif
á ljóðnæmi (smekk) almenn-
ings, að sérstaklega verður til
slíkrar bókar að vanda.
Grafarholti, 15. jan. 1939.
Björn Bjarnarson.
að framleiðslu þeirra og við það
vinnst tvennt í einu, og það er
aukning framleiðslunnar og
minnkandi atvinnuleysi og
minnkandi fé, sem þarf að leggja
til atvinnubóta og fátækraíram-
færis.
Þess skal með þakklæti minnzt
að sú stjórn, sem setið hefir að
völdum hin síðari árin, hefir
óneitanlega gert mikið, ef ekki
allt, sem í hennar valdi hefir
staðið, til að létta undir með
þeim sem stundað hafa landbún-
að, en betur má ef duga skal. Eg
hefi hér talað eingöngu um land-
búnaðinn og framleið'slu hans,
en þó mun ekki vera betur á-
statt með framleiðsluna við sjó-
inn og þá sérstaklega við þorsk-
veiðarnar. Það mun engum
blandast hugur um, að mikil
þörf sé á að létt sé undir með
þeim er þorskveiðarnar stunda,
eða framleiðslu sjávarafurð-
anna af hálfu ríkisins.Þó máekki
lyfta svo mjög undir sjávarút-
veginn, að hann þyki það líf-
vænlegri en landbúnaðurinn, að
fólkið dragist um of frá land-
búnaðinum til sjávarútvegsins.
Þær tvær höfuðgreinar fram-
leiðslunnar þurfa að vera það
samstilltar, að önnur standi ekki
betur að vígi en hin að keppa
mjög eru eftir sóttir. í einu
skóglendi, sem er í einstaklings-
eígn, eru árlega höggnir nokkur
hundruð girðingastaurar og
raftar í hús, skóginum að skað-
lausu. En ef við þeim skógi
tæki óhlífnir eigendur, mundu
þeir á fáum árum geta höggvið
tugi þúsunda af stærstu trján-
um, sem mörg eru tæk í tvo eða
þrjá staura, og grætt á því fé að
eyðileggja þar allan vænan
skóg.
Því fer fjarri, að allir skógar-
eigendur fari illa með skóga
sína. En eftir því, sem skógrækt-
arstjóra sagðist frá í útvarpser-
indi, mun hin illa meðferð
skóganna vera algengust.
Lögin um friðun skóga, þau
sem nú gilda,eru algerð papp-
írslög, sem enginn skeytir. Það
er fast í vitund manna, að þeim
sé frjálst að fara með skóg sem
þeir eiga, eða hafa byggðan,
eins og hverja aðra eign sína.
Allt öðru máli er að gegna um
þá skóga, sem ekki eru í ein-
staklingsins eign eða ábúð. Eng-
inn mundi við þeim róta. Það
mundi skoðað sem hvert annað
rán eða gripdeild. — Ef á að
vernda og endurreisa gömlu
skógana, verður ríkið að kaupa
þá alla á næsta áratugi, og
friðlýsa þá.
Skógrækt og verndun skóga
er unnin fyrir framtíðina ein-
vörðungu. Skógar eru til vegna
almenningsþarfar, en eigi til
þess að þeir séu beittir af ein-
stöku bændum eða gjörhöggnir.
Allt mælir með því að ríkið eigi
skógana og verndi þá vegna
(Framh. á 4. r.íðu)
Jón Sígfurðsson, Yztafelli
Fornir skógfar og nýir
Úr bréfi til Tímans
frá bónda á Suðurlandi