Tíminn - 31.01.1939, Síða 1

RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1D.
SÍMAR: 4373 og 2353.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA: \
EDDUHÚSI,
Sími 2323.
Lindargötu 1 d.
PRENTSMIÐJAN EDDA hJ.
Símar 3948 og 3720.
23. árg.
Reykjavík, þriðjudagmn 31. jamiar 1939
13. blað
Aðalfundur midstjórnar
F r amsóknarí lokksins
Fundurinn ræðír aðallega um stjórnmálahorS-
urnar og flokksstarfsemina
Aðalfundur miðstjórnar
Framsóknarflokksins hófst kl.
2 e. h. síðastliðinn laugardag á
skrifstofu flokksins í Eddu-
húsinu.
Fundinn sitja þessir mið-
stjórnarmenn:
Aðalst. Kristinsson fr.kv.stj.,
Bjarni Ásgeirsson alþm.,
Bjarni Bjarnason alþm.,
Eysteinn Jónsson fjárm.ráðh.,
Gísli Guðmundsson alþm.,
Guðbr. Magnússon forstjóri,
G. Kr. Guðmundss. skrifst.stj.
Gunnar Þórðarson bóndi,
Halldór Ásgrímsson kfstj.,
Hannes Pálsson bóndi,
Hermann Jónasson fors.ráðh.,
Jón Árnason framkv.stj.,
Jón Hannesson bóndi,
Jón Steingrímsson sýslum.,
Jónas Jónsson form. Fram-
sóknarflokksins,
Jörundur Brynjólfsson alþm.,
Kristinn Guðlaugsson bóndi,
Páll Zophóníasson alþm.,
Pétur Jónsson bóndi,
Sigurður Kristinsson forstj.,
Sigurður Jónsson bóndi,
Sigurþór Ólafsson bóndi,
Skúli Guðm.son atvm.ráðh.,
Steingr. Steinþórsson alþm.,
Sveinbjörn Högnason alþm.,
Vigfús Guðmundsson gjaldk.,
Þórólfur Sigurðsson bóndi.
Fjarverandi miðstjórnarmenn
eru: Bergur Jónsson bæjarfó-
geti, Bernharð Stefánsson al-
þingismaður, Björn Kristjáns-
son kaupfélagsstjóri, Einar
Árnason alþm., Gísli Magnússon
bóndi, Jón H. Fjalldal bóndi,
Markús Torfason bóndi og sr.
Þorsteinn Kristjánsson.
Fundinn hafa setið, auk fram-
angreindra miðstjórnarmanna,
þeir þingmenn flokksins, sem
ekki eiga sæti í miðstjórninni,
og nokkrir gestir utan af landi.
Þá var og samþykkt á fundin-
um, að Helgi Lárusson, fram-
bjóðandi flokksins í seinustu
kosningum í Vestur-Skapta-
fellssýslu, tæki þar sæti, þar
sem látinn er miðstjórnarmaður
kjördæmisins, Bjarni Runólfs-
son í Hólmi.
í upphafi fundarins flutti
formaður flokksins ítarlegt er-
Baleareyjar
Baleareyjarnar, sem tilheyra Spáni
eru á helztu siglingaleiS Frakka til ný-
lendna þeirra í Noröur-Afríku. Stærsta
eyjan, Mallorca, er nú undir stjórn
ítala, þó Franco ráði þar að nafninu
til. Hinsvegar rœður spanska stjórnin
enn yfir Minorca, og það er hún, sem
Frakkar ráðgera að leggja undir sig, ef
ítalir draga ekki herlið sitt burt af
Spáni og Mallorca.
Á meðfylgjandi korti sézt einnig sá
hluti Kataloníu, sem enn er á valdi
stjórnarinnar. Land uppreisnarmanna
er merkt með svörtu.
indi um stjórnmálaástandið í
landinu. Síðan gaf gjaldkeri
flokksins, Vigfús Guðmundsson,
skýrslu um fjárreiður flokks-
ins, og ritari flokksins, Eysteinn
Jónsson, gerði grein fyrir
flokksstarfseminni á árinu. —
Taldi hann að stofnun Sam-
bands ungra Framsóknarmanna
hefði verið merkasti þátturinn
í þeirri starfsemi.
Þá voru kosnar fjórar nefnd-
ir, dagskrárnefnd, skipulags-
nefnd, stjórnmálanefnd og
fjármála- og blaðnefnd. Héldu
nefndirnar fundi síðara hluta
dagsins.
Næsti fundur hófst kl. 2 e. h.
á sunnudag og stóð til kl. 12 um
kvöldið, að frádregnu kaffi- og
matarhléi. Var þar rætt um
stjórnmálaástandið í áframhaldi
af setningarræðu formanns. —
Fyrstir tóku til máls ráðherrar
flokksins og fluttu ítarlegar
ræður. Var jafnframt rætt um
afstöðu Framsóknarflokksins til
þeirra mála, sem mest eru að-
kallandi að leyst verði á næst-
unni.
Fyrrahluta dagsins í gær
héldu nefndir fundi. Kl. 5 e. h.
var haldinn fundur og rætt um
fjármál og blaðamál flokksins.
í dag heldur fundurinn áfram
eftir hádegi. Gert er ráð fyrir
að honum ljúki á morgun.
Kjarval opnar
sýningu
Jóhannes S. Kjarval hefir
opnað málverkasýningu í mark-
aðsskálanum við Ingólfsstræti.
Eru þar til sýnis um 40 málverk,
flest stór. Mörg málverkanna
eru ný og hafa ekki verið sýnd
áður.
Flest þessara málverka eru úr
hraununum hér í grendinni, en
önnur, og þau allmörg, bera
meiri hugmyndablæ.
Stofna kommúnístar
og íhaldsmenn verk-
lýðssamband?
Dagsbrún gengnr úr
Alpýdusambandínu
Samkvæmt frásögn kommún-
istablaðsins í dag var eftirfar-
andi ályktun samþykkt í trún-
aðarmannaráði verkamannafél.
„Dagsbrún“ í Reykjavík í gær-
kveldi:
„Verkamannafél. Dagsbrún er
ekki lengur meðlimur stofnunar
þeirrar, er Stefán Jóhann Stef-
ánsson er formaður fyrir og
nefnir sig Alþýðusamband ís-
lands, og telur sér óviðkomandi
með öllu stjórn þess, lög og
skattgreiðslur til þess og felur
félagsstjórn að tilkynna þetta
forseta ofangreindrar stofnun-
ar“.
Tímanum er ekki kunnugt um,
hvort samþykki trúnaðarmanna.
ráðsins eins er nægileg til úr-
sagnar úr Alþýðusambandinu, en
með þessu er auðsjáanlega stefnt
að því af forráðamönnum félags-
ins, að það segir skilið við Al-
þýðusambandið að fullu og öllu.
Samkvæmt skrifum kommún-
istablaðsins undanfarið virðist
það fyrirætlun kommúnista að
stofna nýtt verkalýðssamband,
sem sé „ópólitískt og óháð“!
Gera þeir sér góðar vonir um að
íhaldsmenn munu verða með sér
í þessu nýja sambandi. Hefir
samvinna íhaldsmanna og kom-
múnista líka verið hin ákjósan-
legasta í verkalýðsfélögunum
undanfarið. Þannig hafa þeir t.
d. nýlega unnið stjórnarkosn-
ingu í verkamannafél. Hlíf í
Hafnarfirði með 16 atkvæða
meirahluta fram yfir frambjóð-
endur Alþýðuflokksins.
Vitanlega ganga íhaldsmenn
ekki í hin nýju samtök kommún-
ista, vegna þess að þeir trúi því
að þau verði ópólitísk, heldur til
að auka glundroða í verkalýðs-
samtökunum.Kommúnistar hafa
oft flaggað með þau ummæli
Lenins í blöðum sinum, að sú
verkalýðshreyfing, sem ekki væri
róttæk og byltingarsinnuð væri
(Framh. á 4. síðu)
Hvað gerist í febrúarmánuði?
Keppni Mussolíni og Hítlers
Löngu áður en fall Barcelona
var fyrirsjáanlegt, höfðu margir
erlendir blaðamenn spáð því, að
febrúarmánuður myndi verða
mjög viðburðaríkur og þá myndi
jafnvel gerast þeir atburðir, sem
séð yrði á, hvort friður myndi
haldast i Evrópu á þessu ári.
Þessir spádómar voru oftast
settir í samband við landvinn-
ingafyrirætlanir Þjóðverja í
Austur-Evrópu.
Að nokkru leyti virðast þeir
ætla að rætast. Febrúarmánuð-
ur virðist ætla að vera atburða-
ríkur, en ekki í sambandi við
Ukrainu, heldur í sambandi við
Spán.
Þessi breyting stafar af því,
að Mussolini virðist í þessum
þætti ætla að reynast slyngari
spilamaður en Hitler.
Hitler vann marga sigra á
síðastliðnu ári. Mussolini varð
að styðja hann, hvort honum
líkaði betur eða ver, til að missa
ekki vinfengi Þjóðverja, en
hlaut engan hagnað í staðinn.
Þvert á móti skapaðist það á-
lit, að Hitler væri ofjarl hans
og hann hefði orðið að vægja
fyrir honum í sambandi við
Austurríki.
Þótt hin yfirlýsta vinátta
Hitlers og Mussolini sé mikil,
ann þó hvorugur öðrum þess að
vera talinn hinum fremri.
Tækist Þjóðverjum að gera
Ukrainu að næsta deiluefninu
í Evrópu og neyddi Ítalíu til
fylgis við sig, eins og í sambandi
við Tékkóslovakíu, var það orð-
ið augljóst mál, að Hitler var
sterkari aðilinn 1 Róm—Berlín-
ar-bandalaginu.
Til að hindra slikt, varð
Mussolini að verða fyrri til og
skapa nýtt ágreiningsefni, þar
sem Ítalía var aðaldeiluaðili,
en Þýzkaland varð að fylgja
henni að málum vegna Róm—
Berlínar-bandalagsins.
Þetta virðist Mussolini nú
hafa tekizt.
Með því að hefja hinar ó-
væntu landakröfur á hendur
Frökkum, sem sennilega hefir
komið Þjóðverjum engu minna
á óvart en öðrum, og veita
Franco jafnframt svo mikla
A.
Mikill afli á Akranesi. — Eiðaskóli. — Búnaðarhættir í Mýrdal. — Korn-
yrkja. — Útgerð á Vatnsleysuströnd. — Sundlaug Austur-Eyfellinga. —
----------- Samkomuhúsið í Skarðshlíð. -----------
Ágætur aíli var á Akranesi nú fyrlr
helgina og fengu bátamir allt að 16
skippundum í róðri. En Akranesbát-
arnir eru 20—40 smálestir að stærð.
Hafa sumir þeirra aflað nú í lok janú-
ar-mánaðar um 200 skippund fiskjar
og sumir þar yfir frá því að vetrarver-
tíð hófst eftir áramótin. Hefir afli verið
miklu betri en um þetta leyti undan-
farin ár og má fullyrða að aldrei áður
hafi jafnmikill fiskur borizt á land á
Akranesi í janúarmánuði og að þessu
sinni. Fiskiflotinn er þó sízt stærri en
verið hefir hin síðustu ár.
r r r
EiðaSkóli starfar með miklum blóma
í vetur. Eru þar um fimmtíu nemend-
ur og munu svo margir hafa sótt um
skólavist næsta vetur að senn er áskip-
að. Þess er biðið með mikilli eftirvænt-
ingu, að sundlaugin og leikfimishúsið
komist upp og er ákveðið að vinna
verði hafin við þessar umbætur á vori
komanda. Sundlaugin verður hituð með
rafmagni.
r r r
Magnús Finnbogason bóndi I Reynis-
dal skrifar Tímanum í áframhaldi af
því, er birtist í síðasta blaði: Búnaðar-
hættir hafa mikið breytzt í Mýrdal hin
síðari ár. Garðrækt hefir aukizt, túnin
verið girt, sléttuð og færð út. Áburður
sést nú nálega hvergi úti, allt hey er
geymt undir þaki og á flestöllum bæj-
um er stuðst vlð votheysverkun og
sumsstaðar í stórum mæli, og færðist
það í vöxt. Garðuppskera i Mýrdalnum
nam í sumar 1560 tunnum af kartöflum
og 550 tunnum af rófum. í byggðinni
eiga heima um 760 manna og nemur
kartöfluuppskeran því 200 kg. á mann,
en rófnauppskeran 80 kg. Auk þess var
ræktað dálítið af öðrum garðávöxtum.
Vélar eru mikið notaðar við jarðyrkj-
una. í Hvammshreppi eru nú til 35
sláttuvélar, 9 rakstrarvélar, 1 snúnings-
vél, 7 plógar, 5 diskaherfi og 3 valtarar.
Túnin eru að mestu véltæk og mikið
af engjunum. Við slátt á engjum er
notuð heyskúffa og sömuleiðis víða,
þegar há er slegin.
r r r
Kornrækt var reynd viða í sveitinni
sumarið 1936 og heppnaðist yfirleitt vel.
En sumarið 1937 ollu stormar í ágúst-
mánuði miklum skemmdum og dró það
úr mörgum um áframhaldandi korn-
rækt. Þó var bygg ræktað á nokkrum
stöðum og lánaðist víðast vel. Páll
Sveinsson á Fossi sáði 5 kg. af byggi í
250 fermetra stóran, gamlan kálgarð,
sem grænfóður hafði verið ræktað í
tvö síðustu árin. í þennan blett voru
borin 6 vagnhlöss af kúamykju. Upp-
skeran varð 100 kg. af byggi og 150 kg.
af hálmi. Svarar það til 12 tunna upp-
skeru af dagsláttu.
r r r
Fram um 1895 gengu 120—130 bátar,
sex- og áttrónir, af Vatnsleysuströnd.
Á síðustu vertið voru þar aðeins 11
hreyfilbátar og einn þiljubátur. Áður
voru líka um 120 búendur í sveitinni
og heimilin víða mannmörg. Nú eru
búendur um 40 og flestir fáliðaðir. Áður
sóttist dugnaðarfólk úr öðrum sveitum
eftir bólfestu á Ströndinni, en nú flýr
fólkið burtu, oftast á náðir stórútgerð-
arinnar. í ráði er, að á þessari vertið
verði gerðir út 3 vélbátar. Byrjaði einn
upp úr nýárinu, en hefir litið aflað enn
sem komið er. Hinir tveir eru 9—12
smálestir að stærð og munu aðallega
nota þorskanet. Enn er óvíst, hve mikið
verður gert út af smærri bátum, en
sennilega verður það með minnsta
móti.
r t r
í haust var unnið að endurbótum á
sundlaug Eyfellinga í Laugarárgili inn-
an við Seljavelli, samkv. því, er segir
í bréfi Eggerts á Þorvaldseyrl, sem getið
var um i næstsíðasta blaði. Hefir ríkis-
sjóður veitt þúsund króna styrk til
þessara umbóta. Var hitaveitan til
laugarinnar aukin, svo að nú verður
hægt að nota hana jafnt vetur sem
sumar. Jafnhliða eru búningsklefarnir
hitaðir upp og gengið frá steypiböðum.
Er mikill áhugi fyrir sundi og hefir það
verið gert að skyldunámsgrein barna.
Sundlaug þessi var fyrst byggt fyrir
sextán árum, að forgöngu nýstofnaðs
ungmennafélags. Var aðstaðan örðug,
því að ekki varð þar komið við efnis-
flutningum á vögnum. Urðu menn ým
ist að bera efnið á baki sér eða reiða
það á klökkum. Um miðjan september-
mánuð 1936 kom jökulhlaup í Laugará
og skemmdist sundlaugin þá mjög mik-
(Framh. á 4. slðu)
MUSSOLINI.
liðshjálp, að hann gat unnið úr-
slitasigur á Spáni, hefir Musso-
lini að sinni tekizt að flytja
sprengiefnið í næstu heims-
styrjöld frá Ukrainu til Mið-
jarðarhafsins. Hitler er nú sett-
ur í svipaða klípu og Mussolini
í deilunni um Tékkóslóvakiu.
Annaðhvort verður hann að
bregðast Róm—Berlínar-banda-
laginu eða standa með Musso-
lini. Velji hann fyrri kostinn,
getur hann ekki vænzt aðstoðar
ítala í Austur-Evrópu.
Afstaða þýzku blaðanna til
landakrafa ítala var í fyrstu
mjög óljós og var auðfundið, að
þýzku stjórninni kom þetta
deilumál miður. En þau hafa þó
smátt og smátt hallazt meira á
sveif með ítölum og virðist
margt benda til, að Hitler telji
sig tilneyddan til að standa við
hlið Mussolini, enda þótt það
kosti hann, ef deilumál þessi
verða langvinn eða leiða til
styrjaldar, að fresta áformum
sínum í Austur-Evrópu á meðan.
Þó gæti Hitler samt fengið
þau kostaboð, sem yrðu þess
valdandi, að hann snéri baki
við Mussolini. Hann myndi
vafalaust verða á báðum áttum,
ef Bretar og Frakkar veittu
honum frjálsar hendur í Aust-
ur-Evrópu og tækju nýlendu-
málin til endurskoðunar. En sá
orðrómur hefir borizt út og er
studdur með þeirri röksemd, að
Bretar og Frakkar vilji engu
fórna síður en aðstöðu sinni í
Miðjarðarhafinu.
Það má því telja víst, að áður
en Hitler lofar Mussolini á-
kveðnum stuðningi, muni hann
kynna sér, hvað hann geti
grætt á því að láta landakröf-
ur ítala afskiptalausar, og
hljóta þannig sjálfur þann
gróða, sem Mussolini hefir ætl-
að sér af þeim!
En næstu átökin um landa-
kröfur ítala, hvort sem þeir
njóta endanlegs stuðnings
Þjóðverja eða ekki, hljóta að
gerast á Spáni. Anthony Eden
hefir nýlega sagt í ræðu, að
enginn neitaði því að útlend-
ingar hefðu unnið sigur á Spáni,
en Bretiand og Frakkland ættu
mikið undir því, að sigurinn
yrði spánskur áður en lyki, þ. e
að Spánn yrði aftur sjálfstætt
ríki og óháð erlendum yfirráð-
um. Helzta stuðningsblað
Chamberlains, „Times“, sagði
um líkt leyti, að síðan Englend-
ingar urðu stórveldi hafa þeir
oftar en einu sinni gripið til
vopna til að hindra útlend yfir
ráð á Spáni og hefði Spánn þó
ekki haft jafnmikla land
fræðilega þýðingu fyrir enska
heimsveldið þá og nú. Franska
stjórnarblaðið, „Le Temps“,
segir 23. þ. m., að hverfi ekki
allur útlendur her burt af
Spáni, þegar styrjöldin sé til
lykta leidd, „hafi Frakkland ó
véfengjanlegan rétt til að
tryggja sér aðstöðu, sem vegi
þar fullkomlega á móti. Eru til
ýms spönsk landssvæði, sem
er auðvelt að taka hernámi“.
(Framh. á 4. síðu)
A víðavangi
Aðalfundur miðstjórnar Fram-
sóknarflokksins hófst síðastlið-
inn laugardag, og verður að lík-
indum lokið í dag eða á morg-
un. Fundurinn hefir rætt
stjórnmálaviðhorfið eins og það
nú er og mun gera ýmsar mik-
ilsverðar ályktanir um þau við-
fangsefni, sem nú eru fram-
undan.
* * *
Stjórnarkosning fór fram í
fyrradag í verkamannafélaginu
Hlíf í Hafnarfirði. Sjálfstæðis-
menn og kommúnistar í félag-
inu stóðu saman og sigruðu við
formannskosningu með 16 atkv.
meirahluta (186:170 atkv.). Var
kommúnisti kosinn formaður.
Þetta bandalag Sjálfstæðis-
manna við kommúnista mun
koma mörgum ókunnuglega fyr-
ir sjónir, en nákvæmlega sama
fyrirbrigðið átti sér stað í haust
í allsherjaratkvæðagreiðslunni í
Dagsbrún og í bæjarstjórakosn-
ingunni á Norðfirði. Þessi dæmi
sanna, að Sjálfstæðismönnum
hrýs ekki hugur við að gera
kosningabandalag við kommún-
ista, ef þeir á þann hátt þykjast
geta unnið andstæðingum sin-
um tjón.
* * *
En hvert er þá hið raunveru-
lega innræti Sjálfstæðisflokks-
ins eða þess hluta hans, sem
mestu ræður? Um það má m.a.
fá talsvert mikilsverða fræðslu
i dagblaðinu Vísi, sem út kom í
gær. Vísir er talinn höfuðvígi
heildsalanna í Reykjavik. Einn
af miðstjórnarmönnum flokks-
ins skrifar að staðaldri í það
blað. Ritstjóri Vísis var í næst-
síðustu kosningum frambjóð-
andi í Strandasýslu af hálfu
Sjálfstæðisflokksins, og hann
er ásamt Gunnari Thoroddsen
meðútgefandi að tímaritinu
„Þjóðin“. í Vísi er áreiðanlega
ekkert það birt, sem kjarna
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík
fellur illa að sjá á prenti.
* ý *
í Vísi í gær er það gert að
umtalsefni, að stjórn Hitlers í
Þýzkalandi hafi þann dag setið
rétt sex ár að völdum. Það er
auðvitað ekki tiltökumál þótt
frá þessu sé skýrt eins og öðru,
sem til tíðinda má telja. En hvað
segir svo blað hins íslenzka
Sjálfstæðisflokks frá eigin
brjósti um hina þýzku nazista-
stjórn og viðhorf hennar til
umheimsins?
* * *
Blaðið segir meðal annars
þetta (orðrétt): „Fram á þenn-
an dag hefir Hitler haft lag á
því að bjarga ríkissnekkju sinni
frá öllum þyngri áföllum-----
Þetta fengsæla ár 1938 byggð-
ist á þeim trausta grundvelli,
sem Hitlersstjórnin hafði lagt
undir þýzk stjórnmál almennt.
Bylting og endurreisn markar
þann veg, sem Hitler hefir far-
ið. Hann hefir útrýmt mörgu af
því, sem var orðið rótgróið í
Þýzkalandi, t. d. — — stétta-
baráttunni og atvinnuleysinu.
En honum hefir farizt svo
giftusamlega, að geta ávalt sett
eitthvað nýtt, betra í staðinn".
* * ' *
Um viðhorf þýzkra nazista til
umheimsins segir Vísir svo:
„Eftir að ljóst varð, að Hitlers-
stjórnin yrði ekki felld á þann
hátt, gerðust flestir, sem voru á
móti henni af stjórnmálalegum
og andlegum ástæðum, um leið
andstæðingar Þýzkalands og
Þjóðverja yfirleitt. Hin pólitíska
sannfæring þeirra varð svo
sterk, að þeir vildu heldur leiða
heilar þjóðir út í styrjöld og
eyðileggingu en að leyfa einni
að láta stjórna sér af nazistum."
* * *
Meðal annarra orða: Gaman
væri að vita, hvernig syngi í
tálknum Mbl. og Vísis, ef t. d.
blöð Framsóknarflokksins prent-
uðu upp ofangreind ummæli, en
settu orðin Stalin og Rússland í
staðinn fyrir: Hitler og Þýzka-
land!