Tíminn - 14.03.1939, Blaðsíða 2

124
TÍMIXX, liriðjiida}>’inii 14. marz 1939
31. blað
'gímtnn
t*riðjudaginn 14. muvz
Það, sem „í myrkr-
unum er hulíð“
Þegar þetta er ritað, raánudag
13. marz, hefir „Landssamband
íslenzkra útvegsmanna“ boðað
til fundar í Reykjavík og á sá
fundur að hefjast síðara hluta
mánudags. Má því vera, að af
honum fáist fréttir áður en
síðari hluti blaðsins fer i prent-
un. Auglýst hefir verið í blöð-
um og útvarpi, að á fundi þess-
um verði rætt um „gengismálið
og samvinnu stjórnmálaflokk-
anna“.
í Morgunblaðinu hefir slæðzt
inn sú leiðinlega prentvilla í
auglýsingu um fund þennan, að
þar eigi að ræða um samvinnu
„stjórnarflokkanna“ i stað
„stjórnmálaflokkanna", sem
rétt er. Sjálfsagt er auglýsingin
óviljandi komin inn í blaðið á
þennan hátt, en ekki til þess að
láta menn fá miður rétta hug-
mynd um viðfangsefni fund-
arins.
Það er ekki vonum fyrr, að
útvegsmenn boða til þessa fund-
ar, þó ekki væri nema til þess
að rannsaka til hlítar orsakir
þeirrar tregðu, sem orðið hefir
á lausn mála þeirra nú upp á
síðkastið. Er það og sennilegt, að
eins og sakir standa nú, gætu
útvegsmenn talsvert áunnið
málum sínum til framdráttar
með því að beita pólitískum á-
hrifum sínum, þar sem þeirra er
mest þörf í bili. Væri fundur-
inn þá ekki til einskis haldinn.
í forystugrein með fyrirsögn-
inni „í myrkri“ í Mbl. á sunnu-
dag, er nokkuð rætt um mál-
efni sjávarútvegsins og afstöðu
Sjálfstæðisflokksins til þeirra.
En hætt er við, að fundarmönn-
um þeim, er saman eru komnir
til að ræða vandamál útvegs-
ins, þyki þessi grein fremur óá-
kveðinn leiðarvísir fram úr
núverandi örðugleikum.
í greininni er talað um, að
nauðsyn hafi verið á að efla
Fiskveiðasjóð íslands. Ráðstöf-
un í þessa átt var gerð á þingi
í fyrra og til þess veitt fé í fjár-
lögum. Þá talar blaðið um af-
nám útflutningsgjalds af sjáv-
arafurðum. Þetta útflutnings-
gjald er þegar að mestu búið
að afnema, eða því er varið
beint til framkvæmda fyrir
sjávarútveginn sjálfan. Næst er
rætt um skuldaskilasjóð út-
gerðarmanna og vísað í frum-
varp Sjálfstæðismanna um það
efni. En eins og menn vita, hefir
allur vélbáta- og línuveiðara-
flotinn fengið skuldaskil, og
skuldaskil fyrir stórútgerðina í
sama formi eru meira en lítið
vafamál. Lög um rekstrarlána-
félög fyrir útgerðarmenn, sem
blaðið talar um í sömu grein,
hafa líka verið afgreidd frá Al-
þingi. „Frjáls gjaldeyrir" handa
útvegsmönnum er víst nokkuð
óákveðið hugtak í munni þeirra
Mbl.-manna, en það vita víst
flestir, að innflutningur vara til
útgerðar hefir alltaf verið veitt-
ur nokkurnveginn eftir þörf-
um og vel það eins og leyfisupp-
hæðirnar sýna. Loks er svo
minnst á ,fiskiráðið“ sæla, sem
einu sinni átti að vera allra
meina bót fyrir útveginn. Hefir
sú tillaga sjálfsagt verið vel
meint auglýsing fyrir tiltekinn
stjórnmálaflokk á sínum tíma,
en það má heita að gera spott að
erfiðleikum útvegsins að telja
hana nú til höfuðbjargráða.
Úrræðin, sem Mbl. talar um í
nefndri grein, og vill leggja sitt
lið og Sjálfstæðisflokksins, eiga
sammerkt í því, að ýmist er bú-
ið að lögfesta þau og fram-
kvæma að mestu eða öllu leyti
eða þá að þau geta ekki haft
neina þýðingu hvorki til né frá
fyrir afkomu útvegsins í heild.
Og útvegsmennirnir, sem nú
eru staddir í Reykjavík, eru ekki
þangað komnir til að ræða þessi
úrræði, sem búið er að nota, eða
munnhöggvast um „gamlar
lummur“. Þeir óska eftir nýjum
úrræðum, sem ekki hefir verið
gripið til áður og þeir vita, hvað
þeir vilja. Það þýðir ekkert t. d.
að bjóða þeim að afnema út-
flutningsgjaldið á saltfiski, sem
hver maður veit, að búið er að
afnema. Og þó að þeim væri
Olafnr •!. II vaiin<Ial
sextugur
í dag á sextugsafmæli maður,
er íslenzkir blaðamenn geta ekki
látið hjá líða að minnast alveg
sérstaklega. Það er Ólafur
Hvanndal, er verið hefir braut-
ryðjandi á sviði prentmynda-
gerðar á íslandi, og þar með
gerbreytt aðstöðu íslenzkra
blaða, hvað viðkemur birtingu
mynda. — Nú er hægt að birta
myndir af mönnum og atburö-
um með álíka skömmum fyrir-
vara og annað efni, er blöðin
flytja. Áður, meðan afla þurfti
myndamótanna frá útlöndum,
fengust myndirnar ekki nema
með margra vikna fyrirvara.
Hefir Ólafur því valdið stór-
felldri umbótabyltingu í þessu
efni.
Ólafur Hvanndal prentmynda-
gerðarmaður er fæddur hinn
14. marz 1879 að Þaravöllum
í Innri-Akraneshreppi, sonur
Sesselju Þórðardóttur frá
Innra-Hólmi og Jóns Ólafsson-
ar bónda frá Litlu-Fellsöxl, en
þau bjuggu þá að Þaravöllum.
Fluttu þau hjónin búferlum að
Galtarvík, er Ólafur var enn á
bernskualdri, og þar ólzt hann
upp.
Innan við tvítugt réðist Ólaf-
ur til sjómennsku á þilskipi frá
Reykjavík og var þá um skeið
háseti hjá Kristjáni heitnum
skipstjóra Bjarnasyni, bróður
Markúsar skólastjóra, og telur
hann Kristján sinn læriföður
boðið upp á nýtt frumvarp um
„fiskiráð" með helmingi lengri
greinargerð en síðast, er óvíst,
að þeir hefðu það að nokkru.
Mbl. og Sjálfstæðisflokkurinn í
heild verður að gera sér grein
fyrir því, að það er ómögulegt
fyrir flokkinn aff komast hjá
því aff taka afstöffu í þessu máli,
og að af honum verður krafizt
svars við þeim samstarfsboðum,
sem honum hafa verið gerð. Tal
Mbl. og Vísis um milliþinga-
nefndina í útgerðarmálum og að
þar hafi ekki verið haldnir
fundir nú í seini tíð, er þýðing-
arlaust hjal, sem enginn tekur
alvarlega. Nefndin hefir lokið
rannsókn sinni, og bíður þess nú
að samkomulag náist í aðalat-
riðum milli þingflokkanna. Eng-
um dettur í hug, að fulltrúar
flokkanna í nefndinni ráði end-
anlega fram úr þessum málum
upp á sitt eindæmi.
„í myrkri“ heitir forystugrein
Mbl. um mál útvegsins. Og
„myrkur“ hvilir ennþá yfir fyr-
irætlunum Sjálfstæðisflokksins
um þessi mál. Útvegsmenn eiga
mikið undir því, sem „í myrkr-
unum er hulið“.
um flest það er að sjómennsk-
unni laut. Um sex ára skeið var
Ólafur sjómaður á ýmsum skip-
um, en stundaði þó jafnframt
sveitavinnu heima hjá foreldr-
um sínum milli vertíða. Var
hann mjög eftirsóttur af skip-
stjórum, er til hans þekktu,
einkum vegna þess, hve djarfur
og öruggur hann var að klifra
í reiðann og haga seglum, þótt
sjór væri þungur og stormur.
Réðist hann á þessum árum
meðal annars til Noregsfarar að
sækja skútu. Voru þeir félagar
fjórir í förinni.
Þegar hér var komið sögu,
hætti Ólafur leik við dætur
Ægis og tók að nema trésmíði
hjá Samúel Jónssyni húsameist-
ara. Lauk hann því námi á
hálfu öðru ári og tók sveins-
próf. Fékkst hann um hríð við
húsasmíði og hafði smiði í þjón-
ustu sinni. En ekki undi hann
því til lengdar.
Árið 1907 réðist hann í aðra
utanför sína, að þessu sinni til
Kaupmannahafnar. — Settist
hann þar á skólabekk og nam
teikningu. En jafnhliða lærði
hann skiltagerð, fyrstur íslend-
inga. Kenndi hann síðar hér-
lendum mönnum að leggja gull
og silfur í glerskilti. Um sumar-
ið brá Ólafur sér snögga ferð
til íslands, en hvarf aftur til
Kaupmannahafnar með haust-
inu og hóf teikninámið að nýju,
en lék þó öllu meira hugur á að
nema prentmyndagerð. Haustið
1908 réðist hann síðan til slíks
náms hjá Hjalmar Carlsen, sem
að ýmsu leyti var brautryðjandi
i nýtízku prentmyndagerð. Ári
síðar hvarf hann til Þýzkalands
og kenndi myndamótasmiðum í
Berlín, er keypt höfðu einkaleyfi
á nýrri aðferð Hjalmars Carl-
sen, að steypa nýtízku mynda-
mót. Frá Berlín lá leiðin lengra
suður á bóginn til Leipzig, þar
sem hann dvaldi í eitt ár.
Á þessum fjarvistarárum sín-
um átti Ólafur oft við mikla
þröng að búa, sem fátækur
námspiltur í framandi landi.
Var viðurværi hans oft af skorn-
um skammti. Á þeim dögum
skorti einnig mikið á um að-
búð alla við iðnnema, móts við
það, sem nú er.
Hin erfiðu kjör höfðu sínar
afleiðingar fyrir Ólaf og árið
1911 kom hann aftur heim til
fósturlandsins með bilaða
heilsu og greinileg merki um
tvísýna viðureign við hvíta
dauðann í ytra útliti. Líkams-
þrek og meðfædd hreysti bar
þó hærra hlut, þegar aðbúnaður
færðist í þolanlegra horf. Var
nú Ólafur ferðamannatúlkur
hin fyrstu sumur, meðan hann
var að rétta við.
í svipaðan mund og heims-
styrjöldin brauzt út setti Ólaf-
ur heildsölu á laggirnar og rak
umboðsverzlun, allt til ársins
1918. En mestan hug hafði hann
þó á að koma á fót prentmynda-
gerð. Vegna þeirra örðugleika,
er styrjöldin skapaði um við-
skipti og innkaup, reyndist hon-
um þó ókleift að afla sér þeirra
verkfæra, sem nauðsynleg voru.
Árið 1919 varð þessum gamla
draumi fyrst hrint í fram-
kvæmd og rann nú verzlunar-
ágóði Ólafs frá liðnum árum til
hins nýja fyrirtækis, fyrstu
prentmyndagerðarinnar á ís-
landi. Eru því á þessu ári tutt-
ugu ár síðan telja má, að
prentmyndagerð hafi hafizt hér
á landi. Áður hafði Ólafur þó
unnið lítilsháttar að prent-
myndagerð, án allra þeirra
verkfæra, sem óhjákvæmileg
þykj a til slíkrar iðnar. Hið fyrsta
prentmyndamót, sem „essað“
hefir verið á íslandi, var kápu-
mynd á bók, er Ólafur gerði fyr-
ir Guðbrand Magnússon árið
1912.
Margir erfiðleikar voru í
fyrstunni á því að reka prent-
myndagerðina og olli því mest
rafmagnsleysi. Varð að notfæra
sólarljós þegar það gafst og
sæta lagi með myndagerðina.
Reyndu óþurkasumurin ekki
síður á þolrif brautryðjandans
í Þingholtsstræti, sem beið þess
að gresjaði í skýjabólstrana,
heldur en bændanna í votviðra-
sveitum. Ljósmagn sólarinnar
varð Ólafur að áætla og gizka á
hve lengi þyrfti að lýsa mynd-
arnar. Oft urðu myndirnar ó-
nýtar og þornuðu um of af bið-
inni, þegar duttlungar skýja-
farsins snérust á þá sveif. —
Vatnsskortur var og tilfinnan-
legur á þeim árum í Þingholt-
unum og oft varð Ólafur að láta
sækja það vatn, sem hann þurfti
með til iðnar sinnar, niður í
kjallara, ef það þá fékkst þar.
Til verkfæra og vinnuvéla var
einnig af vanefnum efnt, fyrst í
stað.
Fjárhúsin og
Það hefir orðið mönnum
sæmilega ljóst, vegna rannsókna
síðustu tíma á ýmsum sauðfjár-
sjúkdómum, að hinn mesti háski
getur stafað að því, að gengið
sé úr fjárhúskrónni upp í garða
eða heystæði beina leið. Á þenn-
an hátt fer ekki hjá því, að
meira eða minna berist af saur
í fóður kindanna og þar með
ýmiskonar skaðvæni, svo sem
iðraormar og sýklar þeir, sem
val(da Johnó’s-sýfkinni. Nú er
víða fjárhúsum þannig háttað,
að eina leiðin til að komast í hús
og hlöðu er í gegnum fjárhúsið
um dyr þær, sem féð gengur
um og síðan um króna og garð-
ann. Þegar svo hagar til, verður
ekki hjá því komizt, að bera saur
á fótum sér í garða og heystæði,
nema því aðeins að sérstakir
skór séu hafðir á fótum, þegar
stigið er upp í garðann. Slíku
fylgja þó mikil óþægindi. Þar
sem hús eru dreifð, jafnvel á
þrem—fjórum stöðum, kostar
það sérstaka skó við hvert hús.
Að vísu geta þeir verið ódýrir
og slit þeirra lítið. Hitt getur
verið sýnu verra, að fást við
slík skipti, hvenær sem ganga
þarf inn í heystálið. Sérstökum
óþægindum valda þó íslenzku
þvengjaskórnir, stundum frosn-
ir, og líkt má segja um verka-
mannaskóna svo nefndu. Þyrftu
því inniskórnir að vera svo stór-
ir, að setja mætti utan yfir hina,
gætu þeir þá verið úr sauðskinni,
eða jafnvel saumaðir úr slitnu
vaðmáli, sólaðir með skinni eða
gúmmíi. Þó fylgir hér enn sá
ókostur, að skórnir myndu
blotna og óhreinkast að innan,
því að tíðum er fjármaður
klambraður af snjó, sem bæði
þiðnar og fellur í ytri skóna. Þar
að auki fylgja þessu tafir, sem
geta verið bagalegar, sé mikið að
gera.
En allt þetta stóð til bóta og
mestu erfiðleikunum var rutt
úr vegi, þegar rafmagnið frá
Elliðaárstöðinni kom til sögunn-
ar. Á sömu árum var ráðin bót
á vatnsskortinum og nokkru
síðar fékk Ólafur stórum betri
vélar til iðjunnar.
Ólafur Hvanndal getur því í
dag horft með vissri sigurgleði
yfir farinn veg. Hann hefir
margt lagt á gerva hönd og í
annríki líðand i stundar hefir
hann sjaldnast skeytt því hve-
nær aðrir menn gengu til náða.
Og að launum hefir hann orðið
brautryðjandi í merkilegri iðn-
grein, sem er óhjákvæmilegur
þáttur í menningarlífi nútím-
ans, orðið upphafsmaður ís-
lenzkrar prentmyndagerðar og
beinn kennari og lærifaðir ann-
arra manna, er þá iðn stunda á
þessu landi. J. H.
skórnír okkar
Miklu betra verður því, ef
hægt er að komast aðra leið inn
í heystæði og garða, eða beint
af hreinni jörð. Hægt er að ná
þessu með ýmsu móti og fer það
eftir staðháttum. Margir byggja
hlöður með dyrum á útvegg, og
fæst þannig leið til húsanna,
þegar búið er að gefa svo mikið
úr hlöðunni, að gengið verði
milli húsa og útidyra. Þessum
aukadyrum þarf að koma svo
fyrir, að sem allra stytzt sé milli
þeirra og næsta garða. Þar sem
fleiri hús eru saman, fæst þó
ekki gangur til þeirra allra frá
útidyrum, fyrr en búið er að
gefa geil milli húsa. Þetta næst
þó tiltölulega fljótt, þar sem
heygjöf er ekki venju fremur
lítil. Þar til hægt er að komast
þessa leið, verður að bjargast á
annan hátt, t. d. með inniskóm.
Einnig má í sumum húsum stíga
yfir króna, eða leggja borð yfir
hana, við gafl af jötubandi á
milligerð. Sé svo hægt að ná
til útidyra frá einu húsi, má á
þennan hátt komast um öll hús-
in, án þess að stíga þar á gólf í
krónum. Við þetta má svo bjarg-
ast þangað til fengin er geil á
milli húsa. Þá eru sumstaðar
önnur hús en fjárhús áföst við
fjárhúshlöðu, og má fara gegn
um þau til hlöðu og fjárhúsa. Þá
má einnig hafa sérstakar dyr á
fjárhúsvegg við innri gafl og af-
marka bás í krónni, sem notaður
væri sem gangur að jötu og
hlöðu.
Fyrr á tímum var húsum víða
þannig háttað, að jötur voru
einstæðar með veggjum. Heyið
var þá borið í húsin í meisum,
og var þá heystæðið ekki
sambyggt við húsin. Hér var því
nokkurn veginn útilokað, að
maðurinn bæri saur úr fjárhús-
gólfi í heyið. Getur vel verið að
breytingin frá þessu skipulagi
valdi nokkru um það, hve orma-
veiki sauðfjár hefir magnazt í
seinni tíð. Að slíku skipulagi
verður þó naumast horfið, vegna
stórkostlega annmarka þess. í
mannfæð sveitanna gerist þess
full þörf að húsaskipun geri
verkin sem auðveldust.
Þá hefir mér komið til hugar
skipulag fjárhúsa, sem ég veit
ekki til að hafi verið notað hér
á landi, en eitthvað svipað mun
þekkjast erlendis, t. d. á kyn-
bótabúum í Noregi. Er það klofin
jata, tvístæð, með fóðurgangi
í miðju, líkt og í fjósi. Væri þá
heyið borið eftir fóðurgangi og
gefið á jötu til beggja hliðá. Til
þess að ekki væri óþægilegt að
gefa á slíka jötu, þegar fé er
inni, þyrfti að vera hægt að loka
fyrir hana. Gæti sá útbúnaður
verið með ýmsu móti, en yrði
aðeins að vera sem auðveldastur
í meðförum. Ætti helzt að vera
(Framh. á 4. síðu)
F r anklín
C. J. Hambro, formaffur
norska íhaldsflokksins, var á
ferffalagi í Ameríkú í sumar
og hélt fyrirlestra meffal
landa sinna á svipaffan hátt
og Jónas Jónsson. Eftir heim-
komuna hefir hann ritaff
nokkrar greinar um amerísk
stjórnmál, en hann er einn
snjallasti rithöfundur, sem
Norffmenn eiga nú. Hafa þess-
ar greinar birzt í norskum,
sænskum og dönskum blöffum.
Grein hans um Roosevelt for-
seta fer hér á eftir í lauslegri
þýffingu.
Síðan Lincoln var uppi hefir
enginn Bandaríkjaforseti náð
jafn miklum ítökum í hugum
fólksins og Franklin Roosevelt.
Hinn fjarskyldi ættingi hans,
Teddy*), gerði það að nokkru
leyti, en þar var jafnframt eins
og mönnum findist nauðsyn-
legt að sýna honum vissa vor-
kunnsemi. Það var eitthvað ein-
feldnislegt, næstum barnalegt í
hinni hamslausu orku hans. í
sambandi við Franklin Roose-
velt lætur enginn sér neitt
barnalegt eða einfeldningslegt
*) Forfaðir Rooseveltanna, Nicholas
Roosevelt, var kominn af hollenzkum
ættum og flutti faðir hans til Ameríku
1650. Theodore Roosevelt er kominn út
af Johannes, næstelzta syni Nicholasar,
en Franklin Roosevelt rekur ætt sína
til Jacobusar, sem var þriðji sonur
Nicholasar. Kona Franklin Roosevelts
er bróðurdóttir Theodore Roosevelt og
eru þau hjónin þvi af sama ættstofni.
Ro o s e velt
til hugar koma. Hann hefir líka
hlotið allt annað pólitískt upp-
eldi en frændi hans.
Theodore Roosevelt hafði átt
sæti á fulltrúaþingi New York-
fylkis í tvö ár, þegar hann byrj-
aði stórbúskap í Noröur-Dakota.
Hann tilheyrði þeim hluta ætt-
arinnar, sem var fátækari. Faðir
hans var hafnargjaldkeri í New
York. Árið 1897 varð hann að-
stoðarflotamálaráðherra í stjórn
McKinleys, en hann gegndi því
starfi ekki nema í eitt ár. Þá
gerðist hann sj álfboðaliði í
spánsk-amerísku styrjöldinni og
kom á fót sérstakri herdeild,
sem vann sér mikla frægð. Hann
var sjálfur fyrirliði hennar.
Þessi framkoma hans gat hon-
um svo miklar vinsældir, að
hann var kosinn landstjóri í
New York 1898 og varaforseti
Bandaríkj anna 1900. í sept. 1901
var McKinley myrtur og varð
Roosevelt þá forseti. Æfiferill
hans og framkoma minnti að
verulegu leyti á landnámsmann.
Hann bar meiri keim af Búa-
höfðingja en hefluðum ame-
rískum stjórnmálamanni. Hann
var heldur ekki lögfræðingur.
Franklin Roosevelt hefir not-
ið allra þeirra hlunninda, sem
auður og ættgöfgi fær veitt, og
hann hefir hagnýtt sér þau til
fulls. Hann er fæddur á ættar-
óðalinu Hyde Park, sem stendur
á eystri bakka Hudsonfljótsins.
Þetta óðal hefir haiin síðar
hlotið að erfðum. Delano móðir
hans er komin af ríkri fjármála-
manna- og iðjuhöldaætt. Hann
stundaði nám við Havard og
Columbia Law School. Að nám-
inu loknu varð hann mála-
færslumaður. Hann var kosinn
á fulltrúaþing New York-fylkis
28 ára gamall. Þegar Woodrow
Wilson varð forseti, gerði hann
Roosevelt, sem þá var 31 árs, að
aðstoðarflotamálaráðherra. —
Hann gegndi því starfi alla for-
setatíð Wilsons og var í em-
bættiserindum í Evrópu bæði
1918 og 1919.
Árið 1920 var Roosevelt vara-
forsetaefni demokrata í forseta-
kosningunum, en republikanir
unnu í það sinn. Roosevelt tók
þá aftur að stunda lögfræðileg
störf í New York. í ágústmán-
uði 1921 fékk hann lömunar-
veiki og urðu báðir fætur hans
máttlausir. Roosevelt tók upp
baráttu við þennan erfiða sjúk-
dóm með þeirri seiglu og vilja-
þreki, sem vakti aðdáun allra.
Honum heppnaðist að losna al-
veg við hækjurnar, en verður
þó að styðja sig við tvo stafi og
hafa stálspelkur með fótleggj-
unum. Þrátt fyrir þennan lík-
amsgalla er hann alltaf í ferða-
lögum. Hann ferðast ekki að-
eins með bílum og járnbrautum,
heldur einnig á skemmtiferða-
skipi sínu og herskipum, sem
honum þykir tvímælalaust vænt
um.
Þegar Roosevelt lá veikur og
mátti sig hvergi hræra lét hann
safna til sín mesta aragrúa af
skipslíkönum og frímerkjum.
Hann er einn af ástríðufyllstu
safnendum í Ameríku.
Við nánari íhugun virðist
manni, að hið mikla áfall, sem
hann hlaut með þessari veiki og
án efa hefði hnekkt flestum
öðrum æfilangt, hafi þjálfað
hinn andlega þrótt hans og
beint honum að einu marki og
að einmitt það hafi öðru meira
gert hann að fremsta stjórn-
málamanni þjóðar sinnar. —
Meðan hann var að ná bata,
dvaldi hann öðru hvoru við
hverina í Georgia og stofnaði
þá m. a. sjóð, sem styrkir löm-
unarveikt fólk til að dvelja þar,
því Roosevelt þakkar hverunum
bata sinn að verulegu leyti.
Eftir nokkur ár tók hann
aftur þátt í stjórnmálabarátt-
unni af sama kappi og áður.
Hann var kosinn landstjóri i
New York 1928 og endurkosinn
1930. Hann hlaut mikið lof fyr-
ir stjórn sína og röggsemi og
varð því frambjóðandi demo-
krata i forsetakosningunum 1932
og náði kosningu. Sigur hans
varð glæsilegur. Það var líka
kreppa og óáran og mikið verð-
hrun á hveiti og maís. Roose-
velt beindi einkum máli sínu til
„the forgotten man“ (gleymda
mannsins); hann og kona hans,
sem hafði fengizt við kennslu-
störf og haft sig mikið í
frammi í demokrataflokknum,
voru bæði fylgjandi aukinni fé-
lagslegri samhjálp og styrkir til
atvinnuleysingja voru því ofar-
lega á stefnuskrá hans.
Fæstir af forsetum Banda-
ríkjanna hafa verið sérstakir
afburðamenn, en Franklin
Roosevelt er það áreiðanlega.
Flestir forsetanna hafa ein-
göngu verið þjónar flokks síns.
Þeim hefir verið stjórnað og
mönnum hefir verið það ljóst.
Roosevelt þjónar hins vegar sín-
um eigin vilja og stjórnar ein-
samall. Menn hafa sagt í gamni,
að það væri raunar Mrs. Roose-
velt. — Það er þó sagt miklu
minna nú en áður. Vissulega
hefir hún þó áhrif og lætur of
mikið á sér bera og hefir átt
fullerfitt með að vera nægilega
þagmælsk. Enginn dregur það
heldur i efa, að þrek hennar og
viljafesta hefir haft ómetanlega
þýðingu fyrir forsetann.
Hin aldurhnigna og virðulega
móðir forsetans hefir líka mik-
il áhrif á son sinn. Hún er
enn, þrátt fyrir 78 ára aldur, á
stöðugum ferðalögum í Evrópu
— í einskonar trúboðserindum
fyrir son sinn. Hann metur líka
hyggindi hennar mikils. Maður
hennar, sem var 30 árum eldri
en hún, dó aldamótaárið, þegar
Roosevelt var 18 ára. Hann
hefir lengstum verið með móð-
ur sinni.
Leyndardómurinn við hin
miklu persónulegu áhrif Roose-
velts, er að verulegu leyti fólg-
inn í því, að þau búa í honum
sjálfum. Hin glæsilega persóna
hans er þrungin einhverju and-
legu afli. Veikindi hans hafa
sennilega gert honum það auð-
veldara en það er flestum öðr-
um, að einbeita vilja sínum að
hinum pólitísku verkefnum ein-
um saman.
Hann er kunnugri amerískri
stjórnmálasögu en nokkur
annar stjórnmálamaður. Hann
þekkir öll fordæmi og undan-