Tíminn - 25.04.1939, Síða 1

RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1d.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1d.
Sími 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA h. f.
Símar 3948 og 3720.
23. árg.
Reykjavik, þriðjndagiim 25. apríl 1939
47. blað
Þorbergur Þorleífsson
alþingismaður í Hólum
Þorbergur Þorleifsson al-
þingismaður andaðist að
heimili sínu, Hólum í
Hornafirði, síðastl. sunnu-
dag. Banamein hans var
krabbamein.
Þorbergur kenndi fyrst að ráði
síðastliðið sumar sjúkdóms þess,
sem dró hann til bana. Kom
hann hingað til lækningar síð-
astl. haust og var tekinn til upp-
skurðar, en það bar engan á-
rangur og töldu læknar von-
laust um bata. Hann fór heim
aftur nokkru fyrir nýjár og lá
lengstum xúmfastur eftir það.
Hinn erfiða sjúkdóm sinn bar
hann með mikilli hreysti og mun
hafa reynt að gera sér vonir um
bata í lengstu lög.
Timinn mun geta þessa merka
manns nánar síðar.
Sökum fráfalls hans var öllum
þingfundum frestað í gær, en
fundir höfðu verið boðaðir í
báðum deildum og sameinuðu
þingi. Báðar deildirnar komu þó
saman á stuttan fund, þar sem
forsetar minntust hins látna
þingmanns og þingmenn vott-
uðu minningu hans virðingu
sína með því að rísa úr sætum.
í neðri deild, en þar átti Þor-
bergur sæti, flutti forsetinn,
Jörundur Brynjólfsson, eftirfar-
andi ræðu:
„Ég hefi þá sorgarfregn að
flytja háttvirtum deildarmönn-
um, að Þorbergur Þorleifsson al-
þingismaður í Hólum andaðist í
gær eftir þunga legu, tæplega
49 ára að aldri. Á síðasta hausti
kom hann hingað suður sjúkur
til þess að leita sér heilsubótar,
lagðist í sjúkrahús til uppskurð-
ar, en sjúkdómurinn reyndist
illkynjuð meinsemd, er svo
hafði grafið um sig, að vonlaust
var um lækningu. Hann fór
heim aftur i desembermánuði,
lagðist rúmfastur og var orðinn
svo þungt haldinn, þegar Al-
þingi kom saman í febrúar, að
hann gat ekki farið til þings,
þótt hann hefði á því fullan hug.
Og nú hefir hann hlotið þá
hvíld, sem ein fékk létt honum
þrautirnar, eins og komið var.
Þorbergur Þorleifsson fæddist
18. júní 1890 að Hólum í Horna-
firði, sonur Þorleifs Jónssonar
bónda og alþingismanns og konu
hans Sigurborgar Sigurðardótt-
ur bónda í Krossbæ í Hornafirði
Þórarinssonar. Hann ólst upp í
Víðskíptavelta K.
E. A. nær 9 millj.
kr. á síðastl. ári
Aðalfundur Kaupfélags Ey-
firðinga var haldinn í síðastlið-
inni viku.
Öll viðskiptavelta félagsins á
síðastl. ári nam nálægt 9 milj.
króna.
í stjórn félagsins voru endur-
kosnir Einar Árnason alþm. og
Ingimar Eydal ritstjóri til
þriggja ára. í stað Benedikts
heit. Guðjónssonar var Kristján
Sigurðsson á Dagverðará kosinn
í stjórnina til eins árs.
Endurskoðandi var endurkos-
intn Hólmgeir Þorsteinsson á
Hrafnagili og varaendurskoð-
andi var endurkosinn Einar
Tómasson oddviti.
Fulltrúar á aðalfund S. í. S.
voru kosnir: Jakob Frímannsson
Akureyri, Ari Bjarnason Grýtu-
bakka, Stefán Sigurjónsson
Blómsturvöllum, Halldór Ás-
geirson, Akureyri, Árni Jóhanns-
son gjaldkeri Akureyri, Baldvin
Jóhannsson, Dalvík, Halldór Sig-
urgeirsson, Öngulsstöðum og
Ólafur Magnússon, Akureyri.
Nánari frásögn af starfsemi
KEA birtist í næsta blaði.
foreldrahúsum, en sat í Flens-
borgarskóla veturinn 1905—1906
og þrem árum síðar einn vetur í
gagnfræðaskólanum á Akureyri,
tók við bústjórn hjá föður sínum
1910, en reisti sjálfur bú í Hól-
um 1930. Má því heita, að hann
hafi alið allan aldur sinn i föð-
urgarði. Hann átti snemma þátt
í félagslífi sveitunga sinna, var
einn af stofnendum ungmenna-
félags austur þar 1907 og í stjórn
þess jafnan síðan. í margvísleg-
um félagsmálum öðrum átti
hann og drjúgan þátt. Hann var
formaður hrossaræktarfélags og
hestamannafélags Hornfirðinga
frá stofnun þeirra, enda var
hann mikill hestamaður, átti
sjálfur marga góðhesta og hafði
orð á sér sem tamningamaður.
í skólanefnd átti hann sæti frá
1926 og í hreppsnefnd frá 1929.
Meðan faðir hans, Þorleifur
Jónsson, sat á þingi, 1908—1933,
gengdi Þorbergur fyrir hann
hreppsstjórn og öðrum trúnað-
arstörfum. Þegar faðir hans lét
af þingmennsku 1934, var Þor-
bergur kosinn í hans stað og átti
síðan sæti á Alþingi, hér í þess-
ari deild.
Þorbergur Þorleifsson var
frjálslyndur í skoðunum, ötull
bóndi, áhugasamur um mál
stéttar sinnar og ódeigur að
Frestun Alþíngis
Forsætisráðherra hefir lagt
fram þingsályktunartillögu í
sameinuðu þingi um frestun Al-
þingis þar til síðar á árinu, þó
ekki lengur en til 1. nóv. 1939.
Tillagan verður rædd á fundi
sameinaðs Alþingis í dag og má
telja víst að hún verði samþykkt
og þinginu frestað í dag eða á
morgun.
í greinargerð tillögunnar seg-
ir að fyrir þinginu liggi svo mörg
stór mál, að nauðsynlegt sé að
þingmönnum gefist kostur á að
athuga þau sem bezt. Með þing-
frestun fái þeir slíkt tækifæri,
án þess að það tefji störf þings-
ins eða auki kostnað. Vegna
hinnar miklu óvissu í alþjóða-
málum og fleiri ástæðna sé það
líka heppilegast að þurfa ekki að
ganga frá fjárlögum næsta árs
fyr en seint á þessu ári.
Þau stórmál, sem fyrir þing-
inu liggja, eru m. a. frv. um til-
raunastarfsemi i þágu landbún-
aðarins, hegningarlögin, frv. um
meðferð opinberra mála, ný toll-
skrá, frv. um hlutaskiptaútgerð,
frv. um eftirlit með bönkum og
frv. um sparisjóði Þá hefir fjár-
hagsnefnd neðri deildar haft til
meðferðar ýms frv. frá stjórn-
skipaðri nefnd um víðtækar
breytingar á fátækramálunum.
Kristján konungur er vanur að dvelja í jiskibœnum Skagen á Jótlandi
nokkurn tíma árlega. Nýtur hann mikilla vinsœlda meðal íbúanna, enda er
hann málkunnugur mörgum þeirra. Mynd þessi er tekin fyrir nokkrum dög-
um, þegar konungshjónin komu til Skagen í hina árlegu dvöl sina þar, og
er þeim fagnað af miklum mannfjölda.
leggja inn á nýjar brautir, sem
hann taldi horfa til nytsemdar
og fjölbreytni í framleiðslu
sveitanna og til styrktar afkomu
manna þar. Má þar nefna loð-
dýrarækt, sem hann tók upp
fyrstur manna í sýslu sinni og
með góðum árangri. Það mál lét>
hann og mjög til sín taka á Al-
þingi og beittist þar fyrir bættri
löggjöf á því sviði. Önnur mál,
sem honum voru einkum hug-
fólgin, voru samgöngumálin og
byggingamál sveitanna. Hann
flutti frumvarp um strandferða-
sjóð og annað um byggingasjóði
í sveitum. En hann einblindi þó
engan veginn á þau verðmæti,
sem í askana eru látin. Skáld og
listamenn áttu þar eindreginn
málsvara, sem hann var. Hann
trúði á hlutverk þeirra manna
(Framh. á 4. síðu)
Verdun eða Miinchen
Nokkru eftir að Múnchensátt-
málinn var gerður síðastliðið
haust, lét merkur blaðamaður
svo ummælt, að Bretar og
Frakkar hefðu um tvennt að
velja: Verdun eða Múnchen.
Það var við Verdun, sem
mannskæðustu orustur heims-
styrjaldarinnar 1914—18 voru
háðar.
Skoðun þessa manns var m. ö.
o. sú, að Bretar og Frakkar
hefðu ekki annað að gera en
velja á milli heimsstyr j aldar
eða nýs afsláttar eins og Mún-
chensáttmálans.
Innlimun Tékkóslóvakíu virð-
ist hafa sannfært stjórnir Bret-
lands og Frakklands um að
þetta sé rétt. Allur viðbúnaður
þeirra síðan bendir í þá átt, að
þær telji að fyr eða seinna verði
ekki nýtt Verdun umflúið og
þess vegna sé hyggilegast að
búa sig sem bezt undir það
strax og gera ekki áður nema
einn Múnchensáttmála.
Þessi stefnubreyting stjórn-

Kornræktin í ár. — Varzlan vegna mæðiveikinnar. — Fagranesið endurbætt.
— Fóðurbirgðafélagið í Rípurhreppi. — Fiskirækt í Laxá í Dölum. — Út-
----------- breiðsla mæðiveikinnar í Staðarhreppi. ----------
í allmörgum sýslum landsins er nú
kornrækt stunduð af einstökum
bændum. Hafa sumir þeirra ræktað
korn óslitið í nokkur ár og dágóður
árangur náðst og sæmilega árviss, þar
sem alúð hefir verið lögð víð þessa
yrkju. í Árnessýslu verður korn ræktað
á 12—14 bæjum í sumar, og í allstórum
stíl að minnsta kosti í einum stað,
Birtingaholti. Hefir Sigurður Ágústsson
bóndi þar, ræktað korn í sex ár og
nema nú kornakrar hans tíu dagslátt-
um lands. Sækja ungir piltar og áhuga-
samir um kornyrkju þangað til náms í
þeim efnum. Einnig er sumsstaðar tals-
verð kornrækt í Eyjafirði, t. d. að Klauf
og í gróðrarstöðinni á Akureyri og víð-
ar. Auk þess er korn ræktað á nokkrum
bæjum á Vestfjörðum, í Suður-Þing-
eyjarsýslu, Skaftafellssýslum, Rangár-
vallasýslu, Dalasýslu og ef til vill viðar.
Frá kornræktarstöðinni á Sámsstöðum
í Fljótshlíð hafa verið seldar um sex
smálestir korns til útsæðis í ár. Nægir
það sáðkorn 1 30 hektara lands. En auk
þess mun Samband íslenzkra sam-
vinnufélaga, Kaupfélag Eyfirðinga og
Sigurður bóndi í Birtingaholti hafa
selt eitthvað af útsæðiskomi.
t t t
Sennilega verða í sumar um 90—100
manns við vörzlu vegna mæðiveikinnar.
Verða aðalvarðlínurnar við Þjórsá og
Héraðsvötn, milli Þorskafjarðar og
Steingrímsfjarðar og Kollafjarðar og
ísafjarðar. Aukavarðlínur verða senni-
lega við Blöndu og Hvítá í Árnessýslu
og Jökulfallið. Álíka margir varðmenn
voru á vegum mæðiveikivarnanna í
fyrrasumar.
r r t
Að undanförnu hefir verið unnið að
stækkun flóabátsins Fagraness í skipa-
smíðastöðinni á Akranesi. Var skipið
lengt talsvert og auk þess gerðar á því
margháttaðar aðrar endurbætur. En nú
hægt að koma 2—3 bifreiðum fyrir á
þilfarinu. Skipinu var rennt í sjó á
föstudag og í gær fór það fyrstu ferð
sína milli Akraness og Reykjavíkur, að
endurbótunum loknum. Þykir Akur-
nesingum mikils um vert þessa endur-
bót, og ekki hvað sízt vegna þess, að
hún var framkvæmd heima í þorpinu
sjálfu.
t r r
í Rípurhreppi i Skagafirði er fóður-
birgðafélag starfandi og er Gísli Magn-
ússon bóndi í Eyhildarholti formaður
þess og eftirlitsmaður. Á eftirlitsferð-
um sínum hefir Gísli vegið hverja kind
í hreppnum tvívegis, í fyrra skiptið í
desember, en á einmánuði í seinna
sinnið. Þetta hefir sýnt mjög misjafna
útkomu. Á sumum bæjum hefir féð
létzt um allt að átta pund að meðal-
tali hver kind. En á nokkrum bæjum
hefir féð þyngst, sumstaðar 8—12 pund
að meðaltali. Fóðurbirgðafélagið virð-
ist ætla að blessast vel, en það er fyrir
skömmu stofnað, og fyrir nákvæmt
starf eftirlitsmannsins hefir ýmsum
hlaupið kapp í kinn um fóðrun fénað-
ar sins.
r r r
Laxá í Dölum, en svo er Laxá í Laxr
árdal nú tíðast nefnd, hefir lengst af
verið ein bezta veiðiá 1 Dalasýslu. Eru 1
henni yfir tuttugu ágæt veiðifljót. Ár-
ið 1935 stofnuðu eigendur allra jarða,
er liggja að ánni, með sér fiskiræktar-
og veiðifélag. Aðalforgöngumaður um
stofnun þess og formaður frá upphafi
er Guðmundur Guöbrandsson bóndi á
Leiðólfsstöðum. Hefir félagið rekið
laxaklak við ána og er fyrir nokkru
tekið að leigja ána fyrir stangaveiði
að sumrinu. Þykir áin veiðisæl. Á síð-
astliðnu vori byggði félagið nýja og
vandaða klakstöð nálægt miðri ánni,
við veiðihylinn Kristnapoll, í landi
Leiðólfsstaða. En í þeim hyl eru dæmi
til hefir náðzt hafi 64 stórlaxar í einum
ádrætti, meðan net voru notuð. Klak-
stöðvarhúsið er 4 x 8 metrar að gólffleti,
byggt úr torfi, timbri og járni. Er unnt
að klekja þar út um hálfri miljón seiða
árlega. Áhöld og útbúnaður allur er
af hinni svonefndu Kaliforníu-gerð.
Hefir Ólafur Sigurðsson fiskiræktar-
ráðunautur haft eftirlit með frágangi
stöðvarinnar, sem er hin langfull-
komnasta í sýslunni.
r r r
Jón Tómasson bóndi í Hrútatungu
var fyrir skömmu á ferð hér í bænum
og hitti fréttamaður Tímans hann að
máli. Mæðiveikin er nú á hverjum ein-
asta bæ í Staðarhreppi, við Hrúta-
fjörð austanverðan. Eru þrjú ár síðan
hún byrjaði að stinga sér niður, en
tvö ár hefir hún verið útbreidd i sveit-
inni. Drepst enn úr fénu, víðasthvar.
Víða á bæjum er ekki lifandi nema
um einn þriðji hluti ærstofnsins og
hefir þó fáu verið fargað, nema því,
er á hefir séð, en lömb ekki sett á, þar
til síðastliðið haust.
anna hefir einkum birzt á
tvennan hátt: í stórkostlega
auknum vígbúnaði og loforðum
um að veita öðrum ríkjum
stuðning, ef á þau væri ráðizt.
Þau ríki, sem þessi loforð hafa
fengið, eru Pólland, Rúmenía og
Grikkland og að líkindum verð-
ur Tyrklandi einnig heitið sams-
konar hjálp.
Þegar kunnugt varð um þess-
ar skuldbindingar Breta, sem
þeir hafa helzt aldrei viljað
veita neinu ríki áður og sýndi
því glöggt, hversu alvarlegt
þeir töldu ástandið, gerðu þýzku
blöðin gys að þessum loforðum
og töldu þau markleysu eina,
þar sem Bretar gætu ekki veitt
þessum ríkjum neina teljandi
hernaðarlega hjálp.
Eins og nú er ástatt, er þessi
röksemd þýzku blaðanna að
verulegu leyti rétt. Bretar hafa
líka gert sér það ljóst. Þess
vegna leggja þeir nú mikið kapp
á, að fá Rússland inn i samtökin
gegn yfirgangi fasistaríkjanna.
Með tilstyrk Rússlands ættu
þessi ríki að geta veitt Þjóð-
verjum viðnám, þegar þeir
þyrftu jafnframt að verjast
Bretum og Frökkum að vestan.
Jafnhliða þessu hefir það al-
varlega komið til tals, að enska
stjórnin fyrirskipaði almenna
herskyldu. Almenn herskylda
hefir jafnan verið eitur í beinum
Englendinga og hún var ekki
fyrirskipuð fyrr en mjög seint á
heimsstyrjaldarárunum. — Ef
Bretar fyrirskipa almenna her
skyldu og gera einskonar hern-
aðarbandalag við Rússland, sem
þeim hefir þó verið mjög fjarri
skapi, sakir hinna kommnúnist
isku stjórnar þar, hafa þeir sýnt
eins greinilega og hægt er, að
þeim er full alvara að stöðva
yfirgang fasistaríkjanna.
Þessi viðbúnaður ensku
stjórnarinnar hefir þegar haft
áhrif á einræðisherrana. Telja
má fullvíst, að Þjóðverjar hafi
vegna þessara ráðstafana frest-
að hernámi Danzigborgar og
hætt við að setja Pólverjum úr
slitakosti. Það sem Þjóðverjast
óttast mest, er að þurfa að
verjast samtímis óvinum að
austan og vestan.Bismarck sagði
að vonlítið væri fyrir Þjóðverja
að heyja styrjöld undir slíkum
kringumstæðum. Síðan Hitler
kom til valda, hefir hann fylgt
þessari stefnu Bismarcks. Hann
reyndi fyrst með samningum
við Pólverja, að tryggja sér frið
að austan, en í haust mun hafa
hvarflað að honum að tryggja
sér frið að vestan og snúa sér
þá frekar í austurátt. Þess vegna
var gerður hinn svonefndi frið
arsáttmáli við Frakka.
ítalir og Þjóðverjar eru nú
líkt og Bretar að leita sér að
bandamönnum. Sennilega ganga
r
A víðavangi
Tillaga kommúnista um van-
traust á þjóðstjórnina var á
dagskrá í sameinuðu þingi í dag.
En ekki voru umræður byrjaðar,
iegar blaðið fór í prentun. Gera
má rá® fyrir, að með stjórninni
verði greidd 43 atkvæði, en ein-
göngu kommúnistaatkvæðin 4 á
móti. Forseti sameinaðs þings
hefir verið svo miskunsamur við
kommúnista, að ákveða að út-
varpsumræður skyldu ekki fara
fram um vantraustið, enda hefði
leirra útreið sjálfsagt orðið í
ömurlegasta lagi, þar sem þeir
hafa ekki nema fimmta hluta af
ræðutímanum — og málstaðinn
eins og hann er.
Ákveðið hefir verið að fresta
Alþingi til haustsins og mun
hafa verið ætlast til að þing-
fundum lyki í dag að þessu sinni.
Þingfresturinn verður, eins og
sakir standa, að teljast mjög
eðlilegur. Ástandið bæði innan-
lands og utan er óvíst. Ekki
verður vitað með vissu, hvaða
áhrif gengislækkunin heflr á
næstu mánuðum. Styrjöld getur
brotizt út þá og þegar og þörf
orðið á að kalla saman þing í
sumar eða haust af þeim ástæð-
um. Loks er þess að geta, að
þrír af ráðherrunum eru nýir í
embættum sínum, og æskilegt
að þeim gefist tími til að kynn-
ast verkefnum sínum áður en
þingið ræður til lykta ýmsum
þeim málum, er undir ráðuneyti
þeirra heyra.
* * *
Það kemur úr hörðustu átt,
þegar blöð Sjálfstæðismanna í
Rvík fjargviðrast út af þvi,
ásamt kommúnistum, hve þingið
sé orðið langt og að því hafi
orðið lítið úr verki. Mikinn hluta
þingtímans var beðið eftir svari
Sjálfstæðismanna um það, hvert
þeir vildu greiða atkvæði með
bjargráðaráðstöfunum fyrir
sjávarútveginn og taka þátt í
myndun þjóðstjórnar. Ef Sjálf-
stæðisflokkurinn hefði verið
fljótari að hugsa sig um, hefði
þingtíminn orðið styttri.
* * *
Annars hefir þingið alls ekki
verið svo lítilsvirkt, sem sumir
vilja vera láta. Undirbúningur
gengislaganna — þótt eigi væri
annað — er ærið verk. Eins og
kunnugir vita bíður fullnaðar-
afgreiðsla flestra mála æfinlega
fram á síðustu vikur þingsins.
* * *
Bændaflokkinn svokallaða
langar til að vera með þjóð-
stjórninni. En enginn hefir við
hann talað né kvatt hann ráða
á nokkurn hátt. í öngum sínum
út af þessari ömurlegu tilveru,
heldur málgagn þessa „flokks“
áfram klaufaspörkum sínum í
Framsóknarmenn. Tveir af þing-
mönnum Framsóknarflokksins,
Eysteinn Jónsson xáðherra og
Páll Zophoniasson, verða eink-
um fyrir spörkum þessum, og
munu báðir láta sér vel líka.
Ungverjar og Búlgarar, sökum
landakrafa sinna, í lið með þeim.
Vafasamara er með Júgóslava,
sem kjósa tvímælalaust frekar
að fylgja Bretum og Frökkum,
en stendur hinsvegar stuggur af
nábýlinu við einræðisríkin.
Seinustu vikurnar hafa því verið
að myndast í Evrópu tvær fylk-
ingar í væntanlegri styrjöld.
Annarsvegar England, Frakk-
land, Rússland, Pólland, Rú-
menía, Grikkland, Tyrkland,
hinsvegar Þýskaland, Ítalía,
Ungverjaland, Búlgaría og
sennilega Spánn og Júgóslavía.
Ef til vill geta þessar fylkingar
ryðlast eitthvað enn, en aðeins
eitt virðist geta hindrað það, að
þeim lendi saman. Það er að sú
fylkingin, sem vill frið, sé það
sterk að hin treystist ekki til að
ráðast á hana. Telji einræðis-
herrarnir sig hinsvegar hæfilega
öfluga megnar enginn máttur að
afstýra ófriði, því lýðræðisþjóð-
unum virðist loksins orðið ljóst
að þrátt fyrir allt sé æskilegra
að kjósa Verdun en Munchen.