Tíminn - 17.06.1939, Qupperneq 3

69. blað
TÍMIM, langardaginn 17. júní 1939
275
B Æ K U R
Ég skírskota til allra.
ísafoldarprentsmiðja hefir nú
fyrir skemmstu gefið út bókina:
Ég skírskota til allra, eftir
sænska auðmanninn Axel L.
Wenner-Gren. Ræðir hann ýms
þjóðfélagsvandamál í bókinni.
Margir munu kannast við höf-
undinn, en árið 1937 gaf hann
30 miljónir sænskra króna til
vísindalegra rannsókna og efl-
ingar viðskiptalegrar samvinnu
Norðurlanda. Hann er ákafur
talsmaður aukinnar viðskipta-
legrar samvinnu milli Norður-
landa. Nokkru hefir verið sleppt
úr í þýðingunni, þ. e. a. s. því,
sem eingöngu var talið eiga við
Svíþjóð.
Dvöl.
Annað hefti af sjöunda ár-
gangi Dvalar er fyrir nokkru
komið út. Flytur Dvöl að vanda
margar smásögur, bæði eftir er-
lenda og innlenda höfunda. Má
þar til dæmis nefna sögu eftir
Nobels-verðlaunahöfundinn Pe-
arl S. Buck. í ritinu eru og all-
mörg kvæði, bæði þýdd og frum-
samin. Einnig eru í ritinu grein-
ar um ýmislegt efni, bókafregn-
ir, kýmnisögur o| fleira.
Ægir.
Maíhefti timaritsins Ægis er
fyrir nokkru komið út. Flytur
það margar greinar um sjávar-
útvegsmál. Má þar t. d. nefna
grein um hlutarútgerðarfélög
eftir Skúla Guðmundsson al-
þingismann. Ægir flytur og all-
margar skýrslur viðkomandi
sjávarútveginum, svo sem
skýrslur um fiskafla á öllu land-
inu 15. maí, útfluttar sjávaraf-
urðir í apríl og fleiri. Einnig eru
í ritinu fréttakaflar, bæði er-
lendir og innlendir, þó einkum
frá hinum ýmsu verstöðvum.
Frjsíls vcrzlun.
(Framh. af 2. síðu)
eru að miklu leyti sveitamenn,
hafa sumpart viljandi dregið
úr kaupum á þessum vörum og
nota auk þess minna af þessum
vörum en fólk í bæjum, sem
verður að kaupa alla mjólk. Þær
tölur eru þess vegna í fullu
samræmi við skýrsluna um inn-
flutning kornvörunnar. Sam-
kvæmt þessu má telja sannað,
að samkvæmt höfðatöluregl-
unni ætti um helmingur alls
innflutnings af vörum til dag-
legra heimilisþarfa að vera í
höndum Sambandsins. Og að
svo er ekki, má þakka eða kenna
alveg sérstakri varasemi frá
hálfu innflutningsnefndar, sem
vafalaust hefir líka orðið fyrir
miklu meiri einhliða áróðri frá
hálfu hinnar margmennu verzl-
að réttri hugsun ekki heima í
almennum umferðalögum.
Auk þess sem það er þannig
ekki hugsanarétt, að blanda
lögum þessum saman, þá er það
og að sumu leyti ekki heppilegt.
Hin almennu lög um réttindi og
skyldur vegfarenda gagnvart
annari umferð, skipta máli 'fyr-
ir hvern einasta þjóðfélagsborg-
ara. Allir verða að þekkja
grundvallarreglur slíkra laga.
Slík lög þurfa því að vera mjög
ítarleg, og þannig úr garði gerð,
að þau séu aðgengileg og auð-
skilin öllum almenningi, enda
yrðu aðalatriði þeirra væntan-
lega kennd þegar í barnaskól-
um. Bifreiðalögin eru hinsveg-
ar sérlög, sem skipta allan al-
menning minna máli, og þess
vegna ekki ástæða til að taka
þau upp sem lið í hinni almennu
umferðafræðslu.
Hitt er auðvitað sjálfsagt, að
semja lög þessi bæði samtímis
og með hliðsjón innbyrðis, og
að því er umferðalögin snertir,
sem mest eftir þeim erlendum
fyrirmyndum, sem eru að vinna
alþjóðahefð (alþjóðlegar um-
ferðareglur).
Því hefir verið hreyft, i sam-
bandi við setning umferðalaga,
að ísland ætti nú þegar að taka
upp hægri handar akstur, í stað
þess að við höfum nú vinstri-
handar akstur. Það er nú að
vísu svo, að hægri handar akstur
hefir nú verið lögleiddur í flest-
um löndum heims, þ. á. m. á
öllu meginlandi Evrópu, nema
Sviþjóð, en þar er einnig um
það rætt, að taka upp hægri
akstur, og verður efalaust gert,
REIMILIÐ
Ilimi aukni Iiraði.
Bætt lífsskilyrði, aukið hrein-
læti, minni fátækt, meiri lækn-
ishjálp hafa lengt mannsaldur-
inn til mikilla muna. En þessa í
stað er kominn til sögunnar nýr
óvinur, sem fylgir í spor menn-
ingarframfaranna, en það er
hraðinn með öllum sínum hjálp-
artækjum. Og verst verður þetta
fyrst i stað, meðan hið nýja um-
hverfi hefir ekki gefið lífinu
tækifæri til þess að setjast til,
skapa sig að hinum nýju að-
stæðum — skapa menningu.
Heimilin eru á valdi hraðans.
Síminn, bíllinn, reiðhjólið og þá
ekki sízt útvarpið, allt hefir
þetta fyrst í stað tilhneygingu
til upplausnar á hollu og frið-
sömu heimilislífi. Hurðarskellir
og opingáttir eru í ætt við
menningarframfarirnar. Laus-
legur lestur blaðafregna i sím-
skeyta stíl, þar sem stundum
verður látið sitja við fyrirsagn-
irnar einar, þrengir að þung-
meltara lestri blaða og tímarita,
og bókalestur vex ekki í hlut-
falli við aukinn bókakost.
En afleiðing alls þessa er ó-
kyrrð, órói, svekktar taugar og
ótimabært slit, sem er að verða
áþján margra manna, og áger-
ist því meir, þeim mun seinna
sem menn gera sér grein fyrir
orsökinni.
Þessvegna, góðir borgarar,
einkum í bæjunum, og þá fyrst
og fremst í höfuðstaðnum, hafið
vakandi auga á hinum aukna
hraða hverskonar svonefndra
menningartækja. Gerið yður
grein fyrir, að þér eruð komnir
upp á ólman hest. Missið ekki á
honum taumhaldið, því ef svo
fer, setur hann yður ofan áður
komið er á leiðarenda. Leggið
áherzlu á að skapa heimilisvenj-
ur, sem virkja framfarirnar á
þann hátt, að leiði til hollustu-
hátta og sannrar menningar.
Á+B.
unarstéttar, sem að vonum
hefir barizt harðlega fyrir lífs-
afkomu sinni, án þess að líta á
það, að viðskiptamönnum' í
frjálsu landi ber að hafa ákvörð-
unarrétt um, hvar þeir hafa
verzlunarskipti sín.
Þegar litið er á skýrslu III
verður lesendum ljóst, hve
langt er enn í land með að
samvinnumönnum sé sýnt rétt-
læti í vöruskiptingunni. Árið
1938 fá sambandsfélögin um
22% af vefnaðarvörunni, 25%
af búsahöldum og rúmlega 26%
af byggingarvörum. Kaupmenn
utan Reykjavíkur fá einir sér
meiri innflutning á vefnaðar-
vörum heldur en öll sambands-
félögin. En í ofanálag á það fær
kaupmannastétt Reykjavíkur
nálega 39% af þessum eftir-
sótta innflutningi. Á þessu ári
byrjar „Kron“ að hafa veru-
legan innflutning á vefnaðar-
vöru, en um það var hörð bar-
átta við hina eldri innflytjend-
ur. En sú byrjun á verzlunar-
frelsi til handa höfuðstaðarbú-
um fékkst eingöngu í skjóli
höfðatölureglunnar. Eftir á mun
því tæplega verða neitað, að sá
þriðj ungur landsmanna, sem
býr í Reykjavík, megi þó tæplega
vera gersviptur þeim ákvörðun-
arrétti, að kaupa sjálfur þau
fataefni, sem eiga að verja lik-
ama hans fyrir hörku veður-
farsins.
Síðasta skýrslan, sem að
framan er birt, snertir saman-
burð á innflutningsleyfum 1938
til kaupmanna og sambands-
kaupfélaga að viðbættum inn-
flutningsleyfum til iðnaðar. Eru
þar teknar tvær greinar, vefn-
aðarvörur og byggingarvörur.
Þar kemur í ljós, að sambands-
félögin hafa orðið enn meira
afskift um innflutningsleyfi, ef
tekið er tillit til iðnþróunar-
innar.
Af skýrslu IV sést, að ef vörur
til iðnaðar eru teknar með, fær
Sambandið aðeins rúmlega 14%
af vefnaðarvöruinnflutningi. —
Kaupmenn og iðnaðarmenn ut-
an Reykjavíkur fá rúmlega 20%,
en kaupmenn og iðnaðarmenn í
Reykjavík 61%. Kron fær 4% og
hækka þannig bein áhrif Rvík-
ur, sem fær með þessum hætti
% af öllum innflutningnum.
Sama ár fær Sambandið ekki
alveg 20% af byggingarvörum og
iðnvörum til bygginga. Kaup-
menn utan Reykjavíkur fá ofur-
lítið meira, eða 24%, en kaup-
menn og iðnaðarmenn í Reykja-
vík 56%. í þessari síðustu tölu,
er fólginn sá beizki sannleikur,
að þriðjungur þjóðarinnar, sem
býr í Reykjavík, byggir fyrir
meira en helming af þar til
heyrandi innflutningi. Samhliða
þessari þróun hefir aðalatvinnu-
vegur bæjarins, útvegurinn,
dregizt stórlega saman, þannig,
að hinn hraðvaxandi bær fær
með ári hverju meira og meira
af fallegum, járnbentum, stein-
húsum, og minni og minni at-
vinnu, nema þá, sem byggð er
á framleiðslu fólksins í dreifbýl-
inu og við ströndina, þangað,
sem innflutningur iðnvöru og
byggingarefnis á svo erfitt með
að ná. Þessi þróun hefir þau á-
hrif, að höfuðstaðurinn svífur
meir og meir í lausu lofti með
fjárhagslega framtið. Þvi að sá
staður, sem missir meir og meir
sjálfstæða framleiðslu, en tekur
á móti hraðvaxandi innflytj-
endastraum, er sannarlega ekki
vel staddur, þó að nóg sé byggt
af dýrum húsum.
Fyrsta úthlutun til Sambands-
ins 1939 hækkar lítið eitt, en þó
hvergi nærri í samræmi við
höfðatöluregluna. Það bíður ó-
kominna mánaða og missira, að
unna þjóðinni fullkomins rétt-
lætis í þessum efnum. En rök-
studdar umræður um þetta mál
munu þó leiða í ljós, að í barátt-
unni við dýrtíðina og baráttunni
fyrir að láta framleiðsluna við
sjóinn bera sig, mun það verða
óhj ákvæmilegt frumskilyrði, að
borgarar landsins fái leyfi til aö
annast sína verzlun sjálfir, ef
þeir óska þess.
Framh. J. J.
Hraðferðir B. S. A.
Alla daga nema mánudaga um Akranes og Borgarnes. —
M.s. Laxfoss annast sjóleiðina. Afgreiðslan í Reykjavík á
Bifreiðastöð íslands, sími 1540.
Bifrciðastöfl Akoreyrar.
áður en langt um líður, enda
þótt tillaga um það hafi að vísu
verið felld nú nýskeð á ríkis-
þingi Svía. Hinsvegar hafa Eng-
lendingar vinstri akstur, og má
telja líklegast, að þeir breyti
aldrei til í því efni. Það er eðli-
legt, að lönd sem liggja sam-
an, og hafa þaraf leiðandi gegn-
umgangandi umferð, taki upp
samskonar reglur um þetta, en
um eylönd, eins og England og
ísland, kemur það sjónarmið
síður til greina. Eins og vðiskipt-
um okkar og samgöngum við
England er nú háttað, þá get ég
ekki séð, að nein sérstök ástæða
sé fyrir okkur að breyta til og
taka upp hægri akstur, eins og
sakir standa.
Það kemur að sjálfsögðu til
athugunar, hvort ekki er ástæða
til að lögbjóða skyldutryggingar
reiðhjóla gegn umferðaslysum,
svo og almennar umferðatrygg-
ingar. Um þau mál er mikið
rætt erelndis, og að sumu leyti
þegar hrundið í framkvæmd í
einstökum löndum.
Ég hefi bent á, að við epdur-
skoðun bifreiðalaganna, sé rétt
að taka út úr þeim hin almennu
ákvæði um umferð. En jafn-
framt ætti að taka upp þau hin
helztu atriði, sem nú er að finna
í reglugerðum, sem settar hafa
verið samkvæmt bifreiðalögun-
um. Að því leyti, sem hér er um
atriði að ræða, sem hafa varan-
lega þýðingu, og ekki eru sér-
staklega breytingum háð, þá er
ástæðulaust annað en að taka
þau beint upp í lögin. Slíkt væri
til mikilla þæginda fyrir alla
hlutaðeigendur. Það er yfirleitt
óheppilegt, og í þessu tilfelli ó-
þarft, að kljúfa lagaákvæði um
sama efni niður þannig, að taka
sum upp i lögin, en ekki önnur
í reglugerðir. Þessu þarf að
breyta við endurskoðun bifreiða-
laganna, en það er ekki gert í
frumvarpi því, sem lagt var fyr-
ir Alþingi, svo sem síðar greinir.
Það er auðvitað rétt, að sníða
hin nýju bifreiðalög sem mest
eftir erlendum fyrirmyndum, að
því er samrýma má íslenzkum
staðháttum. Þetta á t. d. við um
allt, sem lýtur að gerð og öryggi
í útbúnaði bifreiða,en einkum þó
að því er snertir skaðabóta-
ákvæðin. Skaðabótaákvæðin eru,
lögfræðilega séð, mjög erfið við-
fangs. Menn eru að vísu sam-
mála um, að leggja ríkari skaða-
bótaskyldu á bifreiðar, en vera
myndi samkvæmt almennum
reglum. En um það, hve langt
skuli ganga í þeim efnum, kem-
ur mönnum ekki saman. Mörg
lönd, t. d. Norðurlönd, hafa tek-
ið upp slysatrygging bifreiða
gegn slysum, en skaðabótaá-
byrgðin er að öðru leyti mis-
jafnlega rík í þessum löndum,
t. d. ganga norsk lög þar miklu
lengra en dönsk og sænsk (og
íslenzk). Er nú unnið að því, m.
a. vegna endurtrygginganna, að
samræma skaðabótareglur
hinna ýmsu landa, t. d. Norður-
landaríkjanna. Verða þau mál
rædd á ráðstefnunni í Stokk-
hólmi, sem áður getur, og sömu-
leiðis á hinu norræna lögræð-
ingamóti sem haldið verður á
íslandi næsta sumar.
í frumvarpi því til ■ bifreiða-
(Fravih. á 4. síðu)
Franitíð byggingar-
samvinnufélaga.
(Framh. af 2. slðu)
upp, er þörfinni fyrir slika bú-
staði vitanlega ekki fullnægt. í
Byggingarsamvinnufélagi Rvík-
ur einu eru nú 283 félagsmenn,
en af þeim hafa ekki nema 43
fengið íbúð. Það er því gefið mál,
að mikil þörf er á að félagið geti
haldið áfram að starfa.
Byggingarfélög alþýðu njóta
mikils styrks frá því opinbera,
sem þeim er tryggður með lög-
um, þannig, að bæjarfélög og
ríki leggja árlega 4 krónur fyrir
hvern íbúa bæjanna, í bygging-
arsjóð, sem síðan er lánaður út
til bygginga verkamannabú-
staða. Auk þessa hefir ríkis-
stjórnin nú beitt sér fyrir því
að útvega allmikil lán (300 þús.
kr.) frá sjóðum, sem ríkið ræður
yfir, til byggingarfélaga alþýðu.
En hverrar aðstoðar mega bygg-
ingarsamvinnufélögin vænta,
sem jafnmikinn rétt ættu að
eiga á aðstoð ríkisstjórnarinn-
ar?
Á þessum tímum gjaldeyris-
örðugleikanna er það eðlilegt
og sjálfsagt, að beina gjaldeyr-
inum þangað, sem hann verður
að mestum notum. Það er gefið
mál, að árlega þarf að flytja
nokkuð inn af erlendu bygging-
arefni, en það efni þarf að nota
þannig “að það komi sem flest
um landsmönnum að notum.
Með því að beina byggingarefn-
inu í verkamanna- og sam-
vinnubústaði, er mest trygging
fyrir því, að sá gjaldeyrir, sem
til byggingarefnis er ætlaður,
verði flestum að gagni. Með því
móti verður byggt yfir flestar
fjölskyldur og fyrir minnst fé.
Ráðið til þess að nota sem bezt
þann gjaldeyri, sem þarf að
nota fyrir erlent byggingarefni
er því að stuðla að því, að bygg-
ingarfélög verkamanna og sam-
vinnumanna geti haldið áfram
að starfa. Það virðist ekki ó-
sanngjarnt, eða til of mikils
ætlazt þótt ríkisstjórnin vildi
nota heimildina um ríkisábyrgð
fyrir byggingarsamvinnufélögin
og stuðla að lánveitingu úr ein
hverjum af þeim sjóðum, sem
ríkið ræður yfir. Ef ríkisstjórnin
vill ekkert slíkt gera fyrir bygg-
ingarsamvinnufélögin, er bein-
línis brugðið fæti fyrir þau og
lögin um byggingarsamvinnufé-
lög gerð að dauðum bókstaf og
gjörsamlega þýðingarlaus. —
Þannig má ekki eyðileggja á-
gæta hugmynd og nauðsynlegan
og þýðingarmikinn félagsskap.
Guðl. Rósinkranz.
Baulu-mjólk
Samkvæmt ákvörðun Mjólkursölunefndar tekur Mjólk-
ursamsalan í Reykjavík að sér heildsölu á „Baulu-mjólk“
frá 15. þ. m.
Frá sama tíma fellur niður umboð Sambands ísl. sam-
vinnufélaga og Ó. Johnson & Kaaber h. f. fyrir þessari
vöru.
Verzlamr og utgerðarmeim!
Athugið, að hér eftir verða heildsölubirgðir „Baulu-
mjólkur“ hjá Mjólkursamsölunni, Reykjavík.
Kaupfélag Borgflrðinga.
Mest
og
fyrir krónuna
með því
nota .
þvotta-
duftið
Perla
8MJOB
frá Mjólkursamlagi EySírdínga
fyrirligyjandi í *|2 kg. pökkum
Samband ísl. samvínnuíélaga
Sími 1080.
92
William McLeod Raine:
Flóttamaðurinn frá Texas
89
spurði Macmillan hreinskilnislega. —
Hann hlýtur að vera velgefinn maður,
eftir lýsingunna að dæma, og myndi
áreiðanlega ganga vel í einhverju heið-
arlegu starfi. Ég skil, að skríll úr borg-
unum, sem ekki er alinn upp í neinu vel-
sæmi, geti framið slíka hluti, en ef þessi
Barnett er líkur lýsingunni, sem gefin
var á honum--------
— Það er óvíst að hann sé það, sagði
Taylor og brosti háðslega, eins og hann
var vanur. — Við verðum nú að reikna
með ýkjum. Maðurinn, sem við hlustuð-
um áðan á, er áreiðanlega hrifinn af að
heyra sína eigin rödd.
— Ég á mynd af Barnett á skrifstofu
minni, sagði Walsh og horfði fast á
Taylor. Það er að vísu ekki góð mynd, en
þó nógu góð til þess, að ég hef séð að
hann er snotur maður. Hann minnir mig
á þig Taylor, þó að þetta séu nú tvíræð
hrósyrði.
— Þá skil ég ekki hversvegna slíkur
maður varpar frá sér öllum tækifærum
og fremur annað eins og þetta, sagði
Jane undrandi.
— Það er alltaf gaman að athuga af
hvaða ástæðum menn gerast glæpamenn,
sagði sýslumaðurinn. — Við höfum átt
fjölda glæpamanna hér vesturfrá, sem
virðast hafa orðið það af eintómri þver-
úð. Þeir höfðu svipaða hæfileika og góð-
varð undarlega við, hver taug í líkama
hans þandist og hver vöðvi varð stæltur.
Hann gætti sín samt svo vel að á honum
varð ekki séð og hann leit ekki upp úr
bókinni, sem hann var að lesa.
Röddin í útvarpinu hélt áfram:
— Foringi ræningjanna, Webb Bar-
nett, særðist í árásinni við bankann.
Hann var eltur um þrjú fylki, en slapp
undan lögreglumönnunum, með því að
villa þeim sýn hvað eftir annað. Þegar
síðast sást til hans, var hann í Wyoming
og hélt hratt í áttina til landamæranna.
Menn halda að hann muni nú vera kom-
inn yfir landamæri Canada.
Það var ekki lengur aðeins einn i dag-
stofunni, sem fylgdist með því, sem sagt
var, nú voru þau orðin þrjú, sem hlust-
uðu með athygli. Steve Walsh sat hreif-
ingarlaus við borðið og hélt ennþá á
spili í hendinni. Molly starði með opn-
um munni, og undarlegar tilfinningar
gerðu vart við sig hjá henni. Webb Bar-
nett! Stafirnir í hattinum voru W. B.
Hún hlustaði aftur eftir röddinni í
útvarpinu:
-------lýsa honum, vegna löggæzlu-
manna þar norður frá, er kynnu að
hlusta. Þessi illræmdi ræningi, Webb
Barnett, er 28 ára gamall, og vegur um
hundrað sjötíu og fimm pund. Hann er
mjög sterkur og vel skapaður, sem grískt