Tíminn - 04.07.1939, Blaðsíða 1

RITSTJÓRAR:
GÍSLX GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 1d.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 d.
Síml 2323.
PRENTSM3ÐJAN EDDA h. f.
Símar 3948 og 3720.
23. árg.
Reykjavík, þriðjudagiim 4. júlí 1939
76. blað
Fyrsti Vestmannadagurinn á Þingvöllum
Hátíðahöldín sóttu hátt áíjórða þús.manns
Miss Ameríka (Kristjana Pétursdóttir), Fjallkonan (Vigdís Steingríms-
dóttir forsœtisráðherrafrú) og Miss Kanada (Gerður Jónasdóttir) í við-
hafnarstúkunni
Ávarp Fjallkonuimar
Við höldum hátíð í dag — óvenjulega hátíð.
Ég verð að játa fyrir ykkur, börnin mín, að ég hefi verið
skammsýn eins og mæðrum hættir stundum til.
En leyfið mér að flytja fram þá afsökun, að mér hefir geng-
ið margt í mót.
Það er ekki fyrr en á seinustu tímum, að ég hefi öðlazt skiln-
ing á landnámi barna minna í Vesturheimi. Þegar þau létu frá
landi, myndi ég hafa kosið að halda þeim hjá mér, og hlaut að
trúa á batnandi hag.
Mér hugkvæmdist ekki þá, að með þessu landnámi væru þau
að ganga á vog með hinum mestu menningarþjóðum um andlegt
og líkamlegt atgervi, og að þetta myndi verða mér og börnunum,
sem heima voru, til vegs og brautargengis.
Mér hugkvæmdist þá heldur ekki, að með þessu landnámi
yrði skapaður tengiliður við gleymdan atburð, er Leifur sonur
minn fann Vesturheim fyrstur Evrópumanna.
Ég hugði ekki þá, að tryggð þeirra og ástríki myndi bera svo
hátt í listum og þjóðlegum fræðaiðkunum, í orðum og athöfnum,
sem öll reynsla fær um sannað.
Allt er þetta tilefni hátíðarinnar, sem við höldum í dag.
Ég flyt hugheilar kveðjur og þakklæti hinni miklu fóstru
þessara barna minna, og treysti því, að þau reynist henni jafn
skyldurækin eins og þau hafa verið mér ástúðleg. En þeim sjálfum
vil ég leggja ríkt á hjarta, að þau varðveiti jafnan vegarnestið,
móðurmálið og menningararfinn, sem mun verða þeim til gæfu
og gengis hér eftir sem hingað til, en mér trygging fyrir áfram-
haldandi barnaláni.
Lifið heil.
A KROSSG0TUM
Loðdýraræktarfélag íslands. — Vatnafélag Rangæ-
inga. — Atvinnulíf á Þingeyri. — Lax tekinn að
gangaí ár í Dýrafirði. — Ernir við Breiðafjörð. —
Hátíðahöld Vestmanna-
dagsins á Þingvöllum síð-
astl. sunnudag sóttu hátt á
fjórða þúsund manns. Hefir
meiri mannfjöldi ekki kom-
ið saman á Þingvöllum síð-
an Alþingishátíðin var
haldin.
Þátttaka í hátíðahöldunum
hefði þó vafalaust orðið miklu
meiri, ef veður hefði ekki verið
óhagstætt um helgina. Var það
bæði kalt og hvasst og hefir það
áreiðanlega aftrað mörgum fxá
því að fara að heiman. Nokkuð
bætti það úr, að sólar naut við
mestan hluta dagsins.
Hátíðahöldin fóru fram í
Hvannagjá, sem að flestra dómi
mun hafa verið bezt til þeirra
fallinn. Hafði verið reist þar við-
hafnarstúka, skreytt íslenzkum,
kanadiskum og bandarikskum
fánum. í stúkuna höfðu verið
fluttir forsetastóll og tveir ráð-
herrastólar Alþingis. Framan við
stúkuna var ræðustóll og hljóð-
nemi. Heyrðust því ræðurnar vel
um alla gjána. Góðan spöl aftan
við viðhafnarstúkuna voru
nokkur tjöld, þar sem forstöðu-
nefndin hafði aðsetur sitt og
seldar voru veitingar.
Hátíðin hófst kl. 11 fyrir há-
degi og hafði þá mikill mann-
fjöldi safnazt saman á hátíð-
arsvæðinu, en margir komu þó
síðar, því flutningar úr bænum
gengu treglega. Sigfús Halldóxs
frá Höfnum, sem var forseti
dagsins, setti hátíðina með
snjallri ræðu. Bauð hann alla
gesti velkomna og lýsti þeim til-
gangi dagsins að skapa traust-
ari vináttubönd milli íslendinga
beggja megin hafsins. Þá skýrði
hann frá því, að Vestur-íslend-
ingar héldu þennan dag á Gimli
fimmtugasta íslendingadag sinn
i Canada. Hefði forstöðunefnd
Vestmannadagsins sent þangað
eftirfarandi skeyti, sem er á
þessa leið í islenzkri þýðingu:
„Fyrsti Vestmannadagur á fs-
landi sendir öllum hátíðargest-
um á Gimli og öðrum íslending-
um vestanhafs hjartanlegar
hamingjuóskir á 50 ára afmæli
íslendingadagsins I Canada.
Sigfús Halldórs frá Höfnum.“
Þegar Sigfús lauk máli sínu
söng Karlakór Reykjavíkux Vest-
mannasönginn eftir Jón Magn-
ússon. Hefir Björgvin Guð-
mundsson tónskáld samið mjög
fallegt lag við kvæðið og hefir
kórinn sungið það nokkrum
sinnum fyr.
Þar næst flutti Sigurgeir Sig-
urðsson biskup guðsþjónustu og
mæltist vel. Lýsti hann yfir því,
að íslenzka kirkjan hefði mik-
inn áhuga fyxir samvinnu við
kirkjufélög íslendinga vestan
hafs. Guðsþjónustunni lauk með
því, að sunginn var sálmurinn:
Faðir andanna. Við guðsþjónust-
una aðstoðuðu Karlakór Reykja-
vikur og Lúðrasveit Reykjavíkur.
Þegar guðsþjónustunni var
lokið gengu Fjallkonan, Miss
Kanada og Miss Ameríka til
sæta sinna. Var Fjallkonan í
skautbúningi, en Miss Kanada
og Miss Ameríka í hvítum silki-
kyrtlum og með gullspengur um
enni. í gullspöng Miss Kanada
var grafið mösuxlauf, en það er
Sigfús Halldórs frá Höfnum
setur fyrsta Vestmannadaginn á Þing-
völlum.
í skjaldarmerki Kanada. Gull-
spöng Miss Ameríku var sett
stjörnum eins og er i fána
Bandaríkjanna. í beltum beggja
voru litir þjóðfánanna. Báðar
höfðu bláa flauelsmötla yfir
herðum. — Meðan þær tóku
sæti lék lúðxasveitin nýtt lag
eftir Sigurð Baldvinsson póst-
meistara við kvæði Guttorms
Guttormssonar: Sandy Bar, en A.
Klahn hljómsveitarstjóri hafði
raddsett lagið fyrir hljómsveit.
Þá flutti Ólafur Thors, at-
vinnumálaráðherra, ávarp ríkis-
stjórnarinnar og Haraldur Guð-
mundsson, forseti sameinaðs
Alþingis, ávarp Alþingis. Minnt-
ust þeir báðir dugnaðar Vestur-
íslendinga í verklegum og and-
legum efnum og þess aukna
orðstíxs, sem þeir hefðu aflað
íslenzka þjóðstofninum með
framkomu sinni.
Þegar þeir höfðu lokið ræðum
sínum stóð Fjallkonan úr sæti
sínu, gekk að ræðustólnum og
flutti ávarp það, sem birt er hér
á öðrum stað. Fórst henni það
mjög vel og var þetta áxeiðan-
lega áhxifaríkasta stund hátíða-
haldanna. Þegar hún hafði lok-
ið flutningi ávarpsins lék lúðra-
sveitin íslenzka þjóðsönginn.
Næst töluðu Jónas Jónsson
alþm. fyrir minni Bandaríkj-
anna og séra Friðrik Hallgríms-
son fyrir minni Kanada. Minnt-
ist Jónas Bandaríkjanna eink-
um sem lands frelsisins, en séra
Kveðjur til
Vestmannadagsíns
Vestmannadeginum á Þing-
völlum baxst eftirfarandi sím-
skeyti frá Þjóðræknisfélag ís-
lendinga í Vesturheimi.
„Formaður Vestmannadagsins,
Þingvöllum.
Beztu kveðjuóskir. Þakkir
Vestur-íslendinga fyrsta Vest-
mannadeginum á Þingvöllum.
Þjóðræknisfélagið.“
Frá forsætisráðherra, sem
heldur nú leiðarþing í kjördæmi
sínu, barst svohljóðandi skeyti:
„Vestmannadagurinn, Þing-
völlum, Sigfús Halldórs frá
Höfnum.
Ég sendi fyrsta Vestmanna-
degi á Þingvöllum innilega
kveðju mína. Við íslendingar á
íslandi minnumst í dag og þökk-
um stórvirkin, sem íslendingar
í Vesturheimi hafa unnið fyrir
ísland, verk, sem eru ómetan-
leg fyrir heiður íslands og
menningu. Ég færi fram þær
óskir, að Vestmanadagurinn á
Þingvöllum nú og framvegis
megi viðhalda bræðraböndum og
efla þau milli íslendinga beggja
megin hafsins.
Hermann Jónasson.“
Frá aðalfundi Sambands ísl.
samvinnufélaga í Reykholti
barst eftirfarandi skeyti:
„Vestmannadagurinn, Þing-
völlum.
Aðalfundur Sambands ísl.
samvinnufélaga, sem stendur yf-
ir í Reykholti, sendir Vest-
mannadeginum á Þingvöllum
kærar kveðjur og óskir að hann
megi verða til þess, að hnýta
fastar bræðraböndin milli ís-
lendinga vestan hafs og austan.“
Frá Vökumönnum barst eftir-
farandi skeyti:
“Vestmannadagurinn, Þing-
völlum.
Vökumenn íslands hylla hug-
sjón Vestmannadagsins. Traust
séu og drengileg frænda-hand-
tökin yfir haf.
Guðmundur Gíslason,
Reykjaskóla.“
Friðrik rakti það, sem væri
sameiginlegt með íslandi og
Kanada og gat þess sérstaklega,
að báðar þjóðirnar væru frjáls-
lyndar og framsæknar. Eftir
ræðu hvors um sig lék lúðra-
sveitin þjóðsöng hlutaðeigandi
þjóðar.
Þá talaði Jakob Kristinsson
fræðslumálastjóri um vestur-
ferðir íslendinga og lagði út af
sögunni um Björn Breiðvíkinga-
kappa, Guðmundur Finnboga-
son talaði um Vestmenn og Sig-
urður Nordal um mesta ljóð-
skáld Vestux-íslendinga, Steph-
(Framh. á 4. síðu)
Aðalfundur Loðdýraræktarfélags ís-
lands var haldinn hér í bænum 27.
þ. m. Formaður félagsins, H. J. Hólm-
járn, setti fundinn og minntist sér-
staklega Þorbergs heitins Þorleifssonar
alþm., er hafði verið einn af forvígis-
mönnum loðdýraræktarinnar hér á
landi. í skýrslu sinni skýröi formaður
frá því, að samkvæmt talningu, er
merkingamenn félagsins gerðu síðastl.
haust, voru þá í landinu 4258 silfurrefir
og 777 blárefir. Minkar voru ekki tald-
ir, en láta mun nærri að þeir hafi verið
um 1500. Loðdýraeigendur í landinu
munu vera um 700. Heilsufar loðdýra
hefir verið fremur gott, þó hefir orma-
veiki og eyrnaormar gert nokkurn
usla og á nokkrum búum hefir orðið
talsvert tjón að kjöteitrun, er virðist
koma frá frystu kjöti og stafa af sér-
stakri gerlategund. Á fundinum var
samþykkt að fela stjórninni að taka
að sér sölu á grávöru fyrir félagsmenn
og var henni heimilað að senda hæfan
mann með skinnum þeim, er seld væru
á aðaluppboðum utanlands. Ennfremur
var samþykkt að hefja útgáfu á riti
um loðdýrarækt, er komi út annan
hvorn mánuð. í stjórn voru kosnir:
H. J. Hólmjárn og Tryggvi Guðmunds-
son á Kleppi, báðir endurkosnir.
r r t
Vatnafélag Rangæinga hélt aðalfund
sinn á sunnudaginn var í samkomu-
húsi Fljótshlíðinga. Voru á honum
mættir um 25 fulltrúar úr austur-
hreppum sýslunnar, auk nokkurra að-
komumanna. Eins og áður hefir verið
skýrt frá hér í blaðinu er nú í ár unn-
ið að fyrirhleðslum þar eystra, bæði
við svonefndan efri Álagarð, hjá Háa-
múla í Fljótshlíð og auk þess sem
styrktur er og tengdur gaínall varnar-
garður austan fljótsins hjá Seljalandi.
Áætlað er, að allar þær fyrirhleðslur,
sem nú eru ógerðar og starfað hefir
verið að í sumar, kosti rúmlega 500
þúsundir króna. Af þessari fjárupphæð
ber ríkinu að leggja fram % hluta,
samkvæmt lögum frá 1932, þó þannig
að það beri allan kostnað við fyrir-
hleðslu Ála, þar eð sú framkvæmd er
talin heyra til brúun Markarfljóts. Á
fundinum kom fram eindreginn vilji
að ljúka þessum fyrirhleðslum á þrem
næstu árum og var ráðið að leita eftir
láni, sem tryggt væri með væntanleg-
um ríkisstyrk, til þess að hraða verk-
inu sem mest. Tvær eða þrjár jarðir
við Markarfljót, sem eru taldar í nokk-
urri hættu vegna þessara framkvæmda,
hefir ríkið keypt, auk þess sem það
hefir heimild til þess að kaupa jörðina
Tjarnir í Austur-Landeyjum.
t t t
Á Þingeyri við Dýrafjörð er nú
blómlegt atvinnulíf og hefir hver mað-
ur þar atvinnu. Mikið er þurrkað af
saltfiski í þorpinu, sumt af honum er
aðkeypt frá ýmsum verstöðvum, meðal
annars frá Akranesi. Þar er og frystur
hvalur frá hvalveiðastöðinni í Tálkna-
firði. Er hann síðan seldur til Noregs
sem refafóður. — Þrjú línugufuskip eru
gerð þaðan út á síldveiðar í sumar.
í vor var keypt þangað vélskipið Sæ-
hrímnir. Er það samvinnuútgerðarfé-
lag, sem í eru nokkrir ungir menn úr
Dýrafirði, og tveir úr Arnarfirði, sem
það á og gerir út. Framkvæmdarstjóri
félagsins er Eiríkur Þorsteinsson kaup-
félagsstjóri, en skipstjóri á Sæhrímni
Valdimar Kristinsson frá Núpi.
t t f
Um nokkurra ára skeið hefir laxa-
seiðum verið sleppt í ár í Dýrafirði,
Botnsá, Núpsá og Haukadalsá. Fyrir
skömmu veiddust tveir laxar í net við
Botnsárósa. Þykja það góð tíðindi, því
að í mannaminnum hefir það eigi borið
við, að lax hafi veiðzt i Dýrafirði,
hvorki í ám né sjó. Hyggja menn gott
til þess, að klakið muni bera æskilegan
árangur. Kaupfélag Dýrfirðinga á
innstu jarðirnar í firðinum og hafa
(Framh. á 4. síðu)
Frá hátíðahöldunum í Hvannagjá. Aðeins nokkur hluti mannfjöldans sést á myndinni.
w
A víðavangi
Moxgunblaðið heldur áfram
nöldri sínu um „luxusskip“ Eim-
skipafélagsins. Eins og oft áður,
fer blaðið með staðleysur. Það
segir, að Skúli Guðmundsson
fyrrv. atvinnumálaráðherra hafi
lofað stuðningi við þetta skip og
þess vegna hafi Eimskipafélagið
ráðizt í framkvæmdirnar. Þetta
er fullkomlega ósatt. Sá stuðn-
ingur, sem fyrrv. ríkisstjórn hét
Eimskipafélaginu, var ekki mið-
aður við byggingu „luxusskips-
ins“, og sendi fyrv. atvinnumála-
ráðherra félagsstjórninni því
skriflega synjun um stuðning
við það í aprílmánuði síðastl.
Mbl. vill jafnframt halda því
fram, að hinir ráðherrarnir
muni vera samþykkir Ól. Thors
í þessu máli, því þeir hafi enga
athugasemd gert opinberlega við
framkomu hans. Blaðið heldur
kannske að það sé heppilegt, að
ráðherrarnir byrji samstarf sitt
með því að fara að gagnrýna
ráðstafanir hvers annars strax
í blöðunum! Annars mun það
sjást áður en málið er til
lykta leitt, hvort Ólafur hefir
gert þetta með samþykki með-
ráðherra sinna eða ekki, og er
Tíminn ekkert hræddur um, að
þau úrslit afsanni það, sem hann
hefir sagt um afgreiðslu málsins
hjá ríkisstjórninni.
* * *
Mbl. er ennfremur að vitna í
einhverj a áætlun, sem stjórn
Eimskipafélagsins kvað hafa
gert og ætlað er að sýna það, að
flutningaskip geti ekki borið sig!
Tíminn hefir ekki átt þess kost,
að sjá þessa áætlun, en veit hins-
vegar, að margir þeirra, sem eru
þessum málavöxtum kunnugir,
telja flutningaskip miklu lík-
legra til að svara hagnaði en far-
þegaskip, sem ekki hefir nóg að
gera nema þrjá mánuði ársins.
Mætti líka nefna mörg dæmi
þessu til sönnunar og virðist því
næsta hlálegt, að stjórn Eim-
skipafélagsins skuli hafa þá
skoðun, að flutningaskip geti
ekki borið sig. Henni ætti þó að
vera það kunnugt, að Eimskipa-
félagið hefir mörgum sinnum
meiri tekjur af vöruflutningum
en farþegaflutningum, og hefir
félagið þó hlutfallslega miklu
meira af farþegaflutningum en
vöruflutningum til landsins.
* * *
Á nýloknu Stórstúkuþingi var
skorað á allar stúkur og reglufé-
laga, að mynda sem víðtækust
samtök um, að þola ekki að ölv-
aðir menn séu fluttir með áætl-
unarbílum. Er vel að templarar
skuli hafa tekið þetta mál upp,
því það er sannarlega óþolandi
ósiður, að flytja ölvaða menn í
áætlunarbílum og þekkist áreið-
anlega hvergi, nema hér. í aug-
um útlendinga, sem ferðast með
áætlunarbílum, setur það hrein-
an ómenningarstimpil á þjóðina,
og getur líka valdið margvísleg-
um óþægindum og leiðindum.
Ætti beinlínis að gera það að
reglugerðarákvæði, að ekki væri
leyft að flytja ölvaða menn í á-
ætlunarbílum.
* * *
Af öðrum samþykktum stór-
stúkunnar má nefna áskorun til
Alþingis um að setja lög um
stofnun hælis fyrir drykkju-
menn. Hefir Jón Pálsson fyxv.
bankagjaldkeri og kona hans
nýlega gefið mjög myndarlega
gjöf til slíks hælis. Mun öllum
koma saman um, að þetta sé
hið mesta nauðsynjamál og ber
því að vænta, að Alþingi veiti
þessari málaleitan góðar undir-
tektir. — Á stórstúkuþinginu
kom það greinilega fram, að á-
hugi fyrir bindindismálum fer
vaxandi. Hafði stúkum fjölgað
um 10 á síðastliðnu ári og reglu-
félögum í undirstúkum um 1100
eða 29%.