Tíminn - 20.07.1939, Page 2

330
TlMlftny, fimmtndagiim 20. júlí 1939
83. blað
n|i-1T|
^umiwt
Fimmtudaeiinn 20. júlí
Eggert ( laesseii
tekj nb allaskipið
Eftír Jón Arnason framkvæmdastjóra
Pormaður Eimskipafélags-
stiórnaxinnar, hr. Eggert Claes-
sen, skrifar tíu dálka grein í
Morgunblaðið, þar sem hann er
að leitast við að svara greinar-
stúf sem birtist eftir mig hér í
blaðinu 8. þ. m. Ég lái honum
auðvitað ekki, þó hann svari, en
hitt fæ ég ekki skilið hvar hann
finnur hnjóðsyrði í sinn garð í
grein minni, eins og hann þó
orðar það. Ég deili á þá ráð-
stöfun Eimskipafélagsstjórnar-
innar, að kaupa skip, sem stjórn-
in sjálf áætlar að verði ekki
hægt að reka nema með miklum
tekjuhalla, en ég get hvergi í
grein minni fundið hnjóðsyrði í
garð nokkurs manns. Hinsvegar
fannst mér ástæðulaust að láta
ósvarað naggi þeirra blaða, sem
átöldu andstöðuna gegn „lux-
us-skipinu“. Finnst mér alveg
óþarfi hjá formanninum, að
verða reiður, þó að ég færði
hógværlega rök fyrir sérstöðu
minni í þessu máli.
Hr. E. C. reynir að gera mig
að ósannindamanni í grein sinni.
Parast honum svo orð:
„Ég minnist þess ekki að Jón
Árnason hafi nokkru sinni bor-
ið fram tillögu um það að fé-
lagið útvegaði sér vöruflutn-
ingaskip í viðbót við þau skip,
sem það á nú“.
Hér fer formaðurinn með
rangt mál, svo að ekki sé meira
sagt, því hvað sem fyrri af-
skiptum mínum kann að líða,
þá lagði ég fram á stjórnarfundi
3. apríl þ. á. mótmæli gegn
kaupum á tekjuhallaskipinu og
yfirlýsingu um, að ég væri því
fylgjandi að félagið keypti eitt
eða tvö vöruflutningaskip. Ég
get líka bætt því við, að þó að
E. C. gefi í skyn, að ég segist
hafa borið fram tillögu um að
félagið kaupi vöruflutningaskip,
þá var það nú ekki orðað svo í
grein minni. Ég segist hafa
stungiff upp á því á aðalfundi
1927, „að félagði yki skipakost
sinn með flutningaskipum".
Hér er ekki einu sinni sagt neitt
um það, hvort félagið ætti að
auka skipakostinn með leigu-
skipum, eða það ætti að kaupa
skip. Þó fullyrðir E. C„ að ég
segist hafa lagt til að félagið
keypti flutningaskip, og reynir
svo með tilvitnun í fundargerð
1927 að gera mig að ósanninda-
son landsímann, Eggert Claes-
sen póstinn, Jóhann Jósefsson
útvarpið o. s. frv. En hitt er ann-
að mál, hvort hinir óbreyttu
liðsmenn Sjálfstæðisflokksins
teldu sig hafa ástæðu til að
fagna umskiptunum. Það er
frekar lítil trygging fyrir því,
að póstgjöldin, símagjöldin og
vinnsluverð síldarverksmiðjanna
myndi lækka hjá hinum nýju
eigendum. En það þarf ekki að
efa, að þeir myndu græða, en
þess myndi tæpast verða getið,
þegar Mbl. og Eimreiðin skrif-
uðu um þetta lofsverða framtak
einstaklinganna, hvaðan sá
gróði væri kominn og hvort
hann hefði ekki orðið til að
lama og skerða framtak marg-
falt fleiri einstaklinga.
í hinni ólíku afstöðu Fram-
sóknarflokksins og Sjálfstæðis-
flokksins til þess, hvort ríkið eða
einstaklingur eigi að reka póst,
síma, útvarp, strandferðir, síld-
arverksmiðjur og sjúkrahús,
kemur fram grundvallarmunur
á viðhorfi flokkanna til fram-
taks einstaklings. Samkvæmt
stefnu Sjálfstæðisflokksins á
framtak einstaklings að njóta
sín á þann hátt, að örfáir menn
ráði yfir atvinnurekstrinum og
gróðamöguleikar þeirra séu sem
minnstum takmörkum háðir.
Þessvegna hefir Sjálfstæðis-
flokkurinn ekkert á móti því að
einn maður hafi póstreksturinn
í sínum höndum, annar símann,
þriðji útvarpið o. s. frv. Hann
vill beinlínis koma á slíku fyr-
irkomulagi með því að vinna
gegn ríkisrekstri þessara stofn-
ana sem ,,ríkisauðvaldi“. —
Framsóknarflokkurinn vill hins-
vegar að hömlur séu settar gegn
því, að yfirráð einstakra manna
verði það mikil, að þau hamli
framtaki annarra og það jafn-
vel meginhluta þjóðarinnar.
Hann vill örva framtak sem allra
flestra og láta ríkið gera sitt ítr-
asta í þeim efnum, með þvi að
skapa öllum þegnunum sem
jafnasta aðstöðu, en láta ekki
einn auðgast ranglega á kostn-
að annarra. Þess vegna er hann
andvígur því að póstur, sími og
útvarp séu einkarekstur. Hann
telur auðkónga og öreiga álika
hættuleg fyrirbrigði og vill að
þegnarnir séu yfirleitt starf-
samir bjargálnamenn.
Milli þessara sjónarmiða
Framsóknarflokksins og Sjálf-
stæðisflokksins er óbrúanlegt
bil. Það fer eftir manndómi og
vilja alþýðunnar til að vera
sjálfbjarga eða öðrum háð, hvor
stefnan sigrar.
manni með því, að í áminnstri
fundargerð er aðeins drepið
lauslega á þessa ræðu mína og
þess getið þar, að ég hafi bent
á, að nauðsyn bæri til að auka
skipastólinn með leiguskipum.
Þess má geta, að ræður manna
á aðalfundum Eimskipafélagsins
eru aðeins bókaðar í mjög laus-
legum útdrætti. Tilvitnun E. C.
sannar því ekkert um það, sem
að ég kann að hafa sagt i þess-
ari ræðu, enda var það fleira
viðvíkjandi rekstri félagsins, en
útdrátturinn úr fundargerðinni
ber með sér, þó ég hirði ekki að
tilgreina það hér. —
Ég læt svo útrætt um þennan
ósannindaáburð E. C. Það er
alltaf auðvelt fyrir menn, sem
vilja hafa sig til þess, að gera
andstæðing upp allt önnur orð
en hann hefir sagt, og hrekja
svo þessi tilbúnu ummæli.
í þessum langa lestri fann ég
engin rök fyrir þeirri ráðstöfun,
að láta smiða þetta tekjuhalla-
skip, sem ég var ekki búinn að
heyra margoft áður. Það skyldi
þá helzt vera það, að hér væri
verið að koma í framkvæmd 25
ára gömlum fyrirætlunum þeirra
manna, sem stóðu að stofnun
Eimskipafélagsins. Þó nú að
þetta kunni að vera rétt, sem að
ég dreg í efa, þá finnst mér vit-
leysan ekkert betri, þó að hún sé
25 ára gömul, — en ég get ekki
með nokkru móti komizt hjá að
kalla það _ vitleysu, að ráðast
með opin augun í fyrirtæki, sem
tvímælalaust er áætlað að skili
árlega a. m. k. 237 þús. króna
tekjuhalla.
Hr. Eggert Claessen kvartar
undan þvi, í niðurlagi greinar
sinnar, að ég færi engin rök fyr-
ir skoöun minni, og treystir því
„að landsmenn meti meira rök-
studdar skoðanir og áætlanir,
heldur en órökstutt álit“ mitt.
— Ég veit nú sannast að segja
ekki hvað maðurinn meinar
með þessu. Hann hefir sjálfur
áætlað árlegan reksturshalla á
„luxusskipinu", kr. 237.000, að
viðbættum 20 þús. kr„ sem
Reykjavíkurbær kvað hafa lofað
að lækka hafnargjöldin. Ágrein-
ingurinn milli mín og með-
stjórnenda minna er aðeins um
það, að ég álít óverjandi að ráð-
ast í tekjuhallafyrirtæki, þar
sem ég tel brýnni þörf fyrir
flutningaskip og því nær alveg
örugt, að slíkt skip sé hægt að
reka með ágóða, án þess að í-
þyngja almenningi með ósann-
gjörnum flutningsgjöldum. —
Reikningar Eimskipafélagsins
sjálfs sýna það, að vöruflutn-
ingar félagsins hafa gefið því
góðan arð undanfarin ár. Og ég
sé þá heldur enga ástæðu til að
deila frekar við hr. E. C. um það,
hvort líklegt sé, að vöruflutn-
ingaskip muni bera sig lakar en
farþegaskip. Ef hann er sann-
færður um þetta, þá liggur bein-
(Framh. á 4. síðu)
V estmannadagnr
á Þing’völliiiii
Nú eru liðnir nokkrir dagar
síðan haldinn var Vestmanna-
dagurinn á Þingvöllum. Veðrið
var óhagstætt þann dag. Það var
einn hinn hvassasti og kaldasti
dagur, sem komið hefir á Suður-
landi á þessu vori. Samt kom til
Þingvalla úr Reykjavík og
Hafnarfirði meiri mannfjöldi
þennan dag heldur en þangað
hefir komið á nokkra hátíð síðan
1930.
Þegar ég var á ferð hjá löndum
í Vesturheimi fyrir ári síðan
hélt ég því fram, að hið andlega
ríki íslendinga næði ekki aðeins
yfir ísland, heldur einnig yfir
öll þau önnur lönd, þar sem ís-
lendingar ættu heima. Hið and-
lega veldi íslenzkrar menningar
ætti þess vegna víðáttumikil
heimkynni í Ameríku, bæði í
Bandaríkjunum og Kanada.
í ræðu sinni á Vestmanna-
daginn uppgötvaði Ólafur Thors
höfuðstað fyrir þetta andlega
íslenzka ríki og það var Þing-
völlur. Mér finnst að varla verði
um það deilt, að þetta sé rétt.
Þingvöllur hefir alla þá fegurð,
alla þá tign og allar þær sögu-
legu minningar til að geta
tengt saman í andlegum skiln-
ingi alla íslendinga, hvar sem
þeir búa á hnettinum.
Vestmannadagurinn verður
vafalaust haldinn á Þingvöllum
hvert ár framvegis kringum
Jónsmessuleytið. Á þeim tíma
stóð hið forna þing og reynslan
sýnir, að hinar duldu vættir
staðarins láta þá sól og hlýja
vinda vernda helgistaðinn.
Vestmannadagurinn verður
alveg sérstök þjóðhátíð. Að
henni munu standa allir flokk-
ar og allar kirkjudeildir. Endra-
nær halda flokkar og stéttir sér-
hátíðir fyrir sig og sína. En á
Vestmannadaginn munu menn
aðeins koma saman og minnast
þess, að þeir eru íslendingar og
eiga saman ættland og minn-
ingar. Það myndi hafa reynzt
mjög erfitt fyrir okkur, sem bú-
um í gamla landinu, að halda
slíka hátíð, nema af því að
minningarnar um bræður og
systur, frændur og vini, sem
búa í framandi löndum, verða
til að sameina okkur á þessum
sérstaka hátíðisdegi ársins.
Það er í ár liðin hálf öld síð-
an landar okkar í Vesturheimi
byrjuðu að halda hátíðlegan ís-
lendingadaginn, til að minnast
i djúpri einlægni hinnar fjar-
lægu ættjarðar og alls þess,
sem tengir íslending í öðru
landi við íslenzka menningu á
íslandi. Það má segja, að við,
sem búum í gamla landinu, höf-
um gengið seint til hurðar með
að svara hinni einlægu dóttur-
og sonarkveðju vestan um haf.
En að lokum höfum við gert það,
og gert það vel.
Allur undirbúningur Vest-
mannadagsins var í höndum
fimm manna nefndar og fjöl-
margra sjálfboðaliða, sem allir
höfðu dvalið lengur eða skem-
ur vestan um haf, auk þess sem
sumir voru fæddir og aldir upp
í Vesturheimi. Og sá maðurinn,
sem var forstöðumaður og fund-
arstjórinn á samkomunni, Sig-
fús Halldórs, hafði um mörg ár
verið ritstjóri annars íslenzka
blaðsins vestan hafs og í stjórn
Þjóðræknisfélagsins. Forstöðu-
nefndin og hennar mörgu hjálp-
armenn eiga skilið miklar
þakkir fyrir sitt mikla og óeig-
ingjarna starf. Þeir menn þurfa
að halda því áfram á ókomnum
árum, þó að nýir menn komi þar
til sögunnar. ÞVí að Vestmanna-
dagurinn þarf að sameina há-
tíðavenjur landanna í Vestur-
heimi við íslenzka staðhætti og
kringumstæður.
En þó að landar að vestan
settu, sem rétt var, sinn svip á
þessa hátíð, þá var hún studd
svo sem bezt mátti vera af
heimamönnum á íslandi. For-
sætisráðherrafrúin kom í fald-
búningi og flutti ávarp Fjall-
konunnar, að vestrænum sið.
Biskup landsins hélt snjalla
messu undir hamravegg Al-
mannagjár, en ágætur söng-
flokkur og lúðraflkokur höfuð-
staðarins lék undir. Atvinnu-
málaráðherra hélt ræðu fyrir
hönd ríkisstjórnarinnar, en for-
seti Sameinaðs Alþingis fyrir
hönd þjóðþingsins. Þá fluttu
nokkrir menn, sem verið höfðu
lengur eða skemur í Ameríku
kveðjur vestur yfir hafið. Að
lokum söng einn hinn frægasti
söngmaður, sem þjóðin á, í
Valhöll fyrir hátíðagestina. Síð-
an endaði samkoman með dansi.
Vökumenn íslands höfðu nokkr-
ar tylftir sjálfboðaliða með blátt
og hvítt einkennisband um
handlegginn. Þeir veittu hátíða-
nefndinni og lögreglunni marg-
háttaðan stuðning. Reglusemi
var öll hin bezta og þeir fáu
menn, sem vín sást á undir lok-
in, voru sendir á sinn stað í bif-
reiðum til höfuðstaðarins. Á
þann hátt mun lögreglan og
Vökumenn venja gesti af að nota
áfengi sér til gleðiauka á Vest-
mannadaginn.
Eina skaröið í gleði gestanna
var það, að hinn aldurhnigni
skörungur Vestmanna, Gunnar
Björnsson í Minneapolis, gat
ekki tekið móti heimboði rikis-
(Framh. á 3. síðu)
Ríkisjarðírnar í Olíusínu
»Ríkísauðvald« og
framtak eínstaklíng-
anna
Eimreiðin er eitt hinna grímu-
klæddu málgagna íhaldsins. Rit-
stjórinn mun vilja reyna að telja
hana ópólitíska, en birtir þó oft
eftír sjálfan sig hinar óskamm-
feilnustu áróðursgreinar, sem
ganga lengra í ósvífni og blekk-
ingum en flest það, sem birtist í
öðrum ritum og blöðum Sjálf-
stæðisflokksins.
í seinasta hefti Eimreiðarinn-
ar hefir hann ritað eina slíka
grein. Mbl. hefir strax gripið
hana fegins hendi eins og þessi
samherji blaðsins væri óvil-
hallur og óskeikull spekingur.
Þungamiðjan í greininni, segir
það, er að sýna fram á, að hér
hafi á síðari árum skapazt ríkis-
auðvald, sem stöðugt sé „að
teygja arma sína inn á starfs-
svið einstaklinganna og gerast
þannig keppinautur þeirra, í
stað þess að vera samstarfandi
þeim, styrkjandi og leiðbein-
andi“.
Það er sammerkt við grein
Eimreiðarritstjórans og útþynn-
ingu Morgunblaðsins, að þar
eru ekki nefnd nein dæmi þess,
að ríkið hafi „farið inn á svið
einstaklinganna og tekið upp
samkeppni við þá“, en þó telja
báðir greinarhöfundarnir það
þungamiðjuna 1 skrifum sínum,
að sanna það, að þetta hafi ver-
ið gert!
Það er rétt að ríkið annast
ýmsan rekstur eins og t. d. póst,
síma, strandferðaskip, útvarp,
sjúkrahús, skóla, síldarverk-
smiðjur og einkasölu á áfengi og
tóbaki. Ekkert af þessu er rekið í
samkeppni við einkafyrirtæki,
nema síldarverksmiðjurnar. En
þær eru fyrst og fremst starf-
ræktar til að tryggja síldarút-
vegsmönnum sannvirði fyrir
vinnslu síldarinnar. Áður en þeir
komu til sögunnar var það sann-
mæli allra, að einkafyrirtækin
okruðu á síldarvinnslunni og
mætti tilgreina ummæli áhrifa-
mikilla íhaldsmanna því til
sönnunar. Ríkisverksmiðjurnar
eru því fyrst og fremst til styrkt-
ar einkaframtakinu á sviði út-
gerðarinnar. Svipað má segja
um aðra þætti ríkisrekstrarins.
Þeir styrkja allir einkafram-
takið beint og óbeint, — skapa
þvi á einn eða annan hátt betri
starfskjör. Þannig er það með
póstinn, símann og strandferð-
irnar. Sama má segja um skól-
ana, þeir gera einstaklinga
hæfari í lífsbaráttunni. Ágóðinn
af áfengisverzluninni og tóbaks-
einkasölunni gerir ríkinu kleyft
að styrkja framleiðsluna á ýms-
an hátt, (jarðræktarstyrkur,
nýbýlabyggingar, Fiskimála-
sjóður o. s. frv.), sem það myndi
annars verða að láta ógert.
Sannleikurinn er því sá, að
þessar fullyrðingar Eimreiðar-
ritstjórans og Morgunblaðsins
um „ríkisauðvaldið, sem keppi
við einstaklingana“, er órök-
stutt þvaður, sem er ætlazt til
að blekki þá, er ekki nenna að
hugsa málin, en trúa öllu, sem
þeim er sagt, hversu vitlaust og
tilhæfulaust, sem það er. Sá
ríkisrekstur, sem er hér nú, er
fyrst og fremst til að örfa og
styrkj a framtak einstakling-
anna almennt, en ekki til þess
að keppa við þá og gera þeim
örðugra fyrir eins og málgögn
Sjálfstæðisflokksins vilja vera
láta.
Vafalaust býr sá tilgangur á
bak við þessi skrif íhaldsblað-
anna um „ríkisauðvaldið“, að
hætta eigi öllum ríkisrekstri.
Það er í samræmi við þá grund-
vallarkenningu forráðamanna
Sjálfstæðisflokksins, að ríkið
eigi ekki að hafa neinn atvinnu-
rekstur með höndum. Innan
Sjálfstæðisflokksins eru líka til
menn, sem renna hýru auga til
slíkra ráðstafana. Björn Ólafs-
son myndi vafalaust þiggja tó-
bakseinkasöluna með glöðu geði,
Eggert Kristjánsson áfengis-
einkasöluna, Richard Thors síld-
arverksmiðjurnar, Björn Ólafs-
JÓNAS JÓNSSON:
VII.
Á síðasta kjörtímabili kom
upp mikill áhugi í Alþingi að
efla garðrækt í landinu miklu
meira en verið hafði áður. Varð
jafnvel um skeið kapphlaup
milli áhugasamra manna í um-
bótaflokkum þingsins um flutn-
ing og fyrirgreiðslu þess máls.
En svo lauk því máli, að ríkis-
stjórnin fékk samþykkt lög um
garðyrkjuskóla á Reykjum i Öl-
fusi. Mælti margt með því. Rík-
ið átti landið. Þar voru til ó-
dýr en handhæg húsakynni,
mikil gróðurhús, vöiiduð pen-
ingshús, land sæmilegt til jarð-
yrkju og takmarkalitlir mögu-
leikar til jarðhitanotkunar um
langa ókomna framtíð. Áhuga-
menn í þessu máli voru á hnot- >
skóg eftir álitlegum forstöðu-
manni. Bárust þingmönnum
einkum fréttir af ungum bú-
fræðingi, er stundaði garð-
yrkjunám í Danmörku. Ég var
um þetta leyti á ferð í Svíþjóð
og lagði leið mína um Kaup-
mannahöfn í því skyni að sjá
þennan umtalaða garðyrkju-
mann, Unnstein Ólafsson frá
Ásgeirsá. Mér fór sem öðrum, að
mér þótti maðurinn líklegur til
góðrar framgöngu. Fyrir kosn-
ingarnar 1937 hafði Hermann
Jónasson bundið fastmælum
við Unnstein Ólafsson, að hann
tæki við forstöðu garðyrkju-
skólans á Reykjum, þegar hann
hefði lokið prófi og öðrum
nauðsynlegum undirbúningi.
Var ríkisstjórninni sérstakt á-
nægjuefni að hafa getað feng-
ið þrjá unga og efnilega úrvals-
menn 1 hinar þýðingarmiklu
stöður við skóla landbúnaðarins,
að Hólum, Hvanneyri og Reykj-
um.
Unnsteinn Ólafsson tók við
forstöðu garðyrkjuskólans nú í
vor sem leið með rúmlega tutt-
ugu nemendum. Umsóknir voru
orðnar um áttatíu, þegar aug-
lýst var að ekki yrði tekið á móti
fleiri beiðnum um skólavist í
það sinn. Gert er ráð fyrir að
þessir nemendur verði útlærðir
úr skólanum eftir tvö ár. Kemur
>þá nýr hópur í stað þeirra, sem
fara. Auk þess gera menn sér
von um að skólinn geti haldið
námskeið sumarlangt fyrir pilta
og stúlkur, sem nema vilja
garðrækt til heimilisþarfa, en
ekki sem sérfræði. Eins og áður
er sagt, var heilsuhælið á Reykj -
um lagt niður og ummyndað í
skóla og heimavist fyrir garð-
yrkjunemendur. Hefir skólinn
einhver hin beztu og ánægju-
legustu húsakynni, sem völ er
á hér á landi. Byggingin öll hit-
uð með orku jarðarinnar, en
matseld öll gerð við raforku frá
strengjum í Varmá.
- Vel fer á um alla byrjun garð-
yrkjuskólans á Reykjum. Nem-
endur eru áhugasamir og ein-
huga um að fullkomna sig sem
bezt í garðrækt og nema síðan
ný lönd í þeirri grein. Má því
vænta, að ekki líði langt áður
en lagður verði niður kartöflu-
flutningur til íslands frá Ítalíu.
Skólastjóri hefir enn fært stór-
lega út ræktunina og brotið
mikið nýtt land. Hefir auk þess
í smíðum tvö stór ný gróðurhús
og fleiri nauðsynlegar bygging-
ar. Virðist mega telja fullvíst, að
ný og stórfelld vakningaralda
muni berast frá þessari hagnýtu
stofnun um allt land.
VIII.
Vera má að sumum kunni nú
að hafa verið sagt allmikið frá
landnámi við jarðhitann á
Reykjum. Þó mun mega telja
fullvíst, að miklu meira sé enn
ónumið af gæðum þessa land-
svæðis. Mega menn og muna
það, að ekki eru liðin nema tíu
ár síðan landnám þetta hófst,
og þá með fullri andstöðu og
vantrú mikils hluta þjóðarinnar.
En innri hiti jarðarinnar hefir
þítt ís hugarfarsins, og í stað
andúðar og misskilnings gætir
nú samhygðar og velvildar um
allar skynsamlegar framkvæmd-
ir á ríkislandinu í Ölfusinu.
Pálmi Hannesson rektor hefir
leitazt við, eins og hinir fornu
landnámsmenn, að tryggja sér
svo mikið landnám, sem ætla
má að hann og eftirkomendur
hans þurfi með, en það er hið
fagra og skjólsæla Reykjakots-
land, með itök langt inn í
Henglafjöllum. Á gamla höfuð-
bólinu Reykjum er Unnsteinn
Ólafsson og mun hann væntan-
lega færa nokkuð út ræktun
sína milli fjalls og ár, í áttina
að þjóðveginum. Hefir hann auk
þess mikil og góð ítök í engjum
þeim niður í byggðinni, sem
verið er að þurka með djúpum
skurðum.
En milli garðyrkjuskálans og
menntaskálans er talsvert löng
hlíð með miklum jarðhita og
fögrum hvömmum. í tveim af
þessum hitaopum fann Þorkell
Þorkelsson votta fyrir radium,
er hann gerði fyrir mína til-
stuðlan rannsókn á hverunum í
ríkislandinu litlu eftir að það
var keypt. Á þessu ónumda land-
svæði virðist auk þess vera mik-
ið um hveraleðju, sem líklega má
telja til nota við gigtarlækn-
ingar. Góðar mæður í Reykjavík
gera sér nú ferð austur í ríkis-
landið til að sækja þangað
hveraleðju og leggja við gigt-
sjúka limi barna sinna. Ekki
skal fullyrt hvort móðurástin
byggir á vísindum, en vel má
þó vera að hin sterkasta ást
sem mannkynið þekkir villist
ekki í ákvörðunum sínum.
Mér hefir lengi leikið hugur
á, að á landsvæðinu milli Pálma
Hannessonar og Unnsteins Ól-
afssonar kæmi sjúkrahús og
helzt í fleiri deildum. Hefi ég
styrkzt í þeirri trú af samtöl-
um við áhugasama og vel
mennta lækna, sem kynnzt hafa
slíkum stofnunum í ýmsum
menningarlöndum. Mér þykir
sennilegt að á þessum stað ætti
að vera sjúkrahús í þrem að-
skildum deildum. Ein væri hvíld-
arheimili fyrir þreytta menn
og slitna af vinnu eða áhyggj-
um. Önnur deildin væri fyrir
gigtveika menn og væru þar
notuð öll hin margvíslegu gæði
landsins. Þriðja deildin væri
aðallega fyrir menri með á-
fengiseitrun og skylda sjúk-
dóma. Hefir nýr skriður komið
á það mál við gjöf Jóns Pálsson-
ar gjaldkera, sem mælti líka
með því, að gjöfin yrði sérstak-
iega notuö í átthögum hans í
Árnesþingi. Það er mikill mis-
skilningur, að sjúkrahús fyrir
menn, sem haldnir eru af á-
fengiseitrun, eigi að vera eitt
sér. Ef það er gert, verður nafn
stofnunarinnar niðurlægt, og
vinnur á móti bata sjúklingsins.
En ef deild fyrir slika menn er
í stórum spítala, þar sem stund-
aðar eru lækningar á sjúkdóm-
um, sem ekki eru óvirtir með
lítið virðulegu nafni, eins og
gigtarhæli eða hvíldarheimili
fyrir fólk með milda taugasjúk-
dóma, þá hverfur hinn skaðlegi
áróður, sem er í hinu óvinveitta
nafni manna, sem haldnir eru
af áfengiseitrun. Þessi nýja
stofnun ætti að bera vingjarn-
legt nafn úr heimi skáldskapar
eða goðafræði. Þá gæti farið
saman læknandi áhrif hins
fagra nafns og auðugra náttúru-
afla, sem stýrt væri af vísinda-
legri tækni nútímans.
Ef farin væri þessi leið, ætti
að byrja með þá deildina, sem
tæki á móti mönnum með á-
fengiseitrun og láta þá menn
síðan vinna að því að byggja
hinar deildirnar, eftir því sem