Tíminn - 05.09.1939, Page 1

Tíminn - 05.09.1939, Page 1
RITSTJÓRAR: GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.) ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON. FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR: JÓNAS JÓNSSON. ÚTGEFANDI: FRAMSÓKN ARFLOKKURINN. RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR: EDDUHÚSI, Llndargötu 1 D. SÍMAR: 4373 og 2353. AFGREIÐSLA, INNHEIMTA OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA: EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D. Simi 2323. PRENTSMIÐJAN EDDA h.f. Símar 3948 og 3720. 23. árg. Reykjavík, þriðjudagiiin 5. sept. 1939 102. blað Ný heímsstyrjöld var haíín á sunnudagínn Bretar og Frakkar sögðu Þjóðverjum stríð á hendur eftír að fullreynt var, að þeír myndu ekkí hætta styrjoldinní í Póllandí Hversvegna afstýrðu Rússar ekkí styrj- öldínní? Nýja „línan“ frá Al- pjóðasambandi kornrn- únista til kommúnista- flokkanna Samkvæmt frásögn enska blaðsins „News Chronicle“ hefir Alþjóðasamband kommúnista sent kommúnistaflokkunum í hinum ýmsu löndum nýjar fyr- irskipanir og er aðalefni þeirra á þessa leið: 1. Stjórn Sovét-Rússlands hef- ir ákveöið, að kominn sé hent- ugur timi til að hverfa frá þeirri stefnu fyrri ára, að kom- múnistaflokkarnir gangist fyrir kosningasamvinnu og samfylk- ingu við ýmsa borgaralega flokka. 2. Þótt bandalag Sovét-Rúss- lands, Englands og Frakklands hefði getað eyðilagt Berliriar- Rómar-öxulinn, var það ekki samrýmanlegt óskum rússnesku stjórnarinnar, þar sem það myndi tvímælalaust hafa styrkt auðvaldsríkin og sennilega veikt kommúnismann. 3. Stjórn Sovét-Rússlands hef- ir þess vegna ákveðið að vera hlutlaus í styrjöld, en bíða eftir tækifæri til að skerast í leikinn, þegar hin stórveldin í Evrópu eru orðin svo örmagna af styrj- öldinni, að skapazt hafa æskileg skilyrði fyrir þjóðfélagsbyltingu. 4. Þýzk-rússneski samningur- inn veikir öxulríkin, því að hann sýnir að andkommúnistiska bandalagið hefir verið áróðurs- brella, en byggist ekki á raun- verulegum ásetningi þeirra. 5. Ein helzta orsök þess, að samningur Rússa og Breta mis- heppnaðist, var andstaða Pól- lands, Rúmeníu og Eystrasalts- landanna, sem vildu ekki leyfa Rússum að fara með her yfir lönd þeirra, og vildu ekki þiggja af þeim aðra aðstoð en þá, að þeir lánuðu flugvélar og her- gögn. — „News Chronicle“, sem birtir þessa fregn, er það enska stór- blaðið, sem verið hefir vingjarn- legast í garð Rússa og hefir líka haft betri sambönd við valdhaf- ana þar en önnur ensk blöð. (Framh. á 4. síðul Árásarflugvél verSur ekki skotin niöur af loftvarnabyssu meö ööru móti en því, aö flugvélin fljúgi í veg fyrir skot- iö eins og sýnt er á myndinni. Kunn- áttu þeirra, sem stjórna loftvarnabyss- um> er fólgin í því, að þeir geti reiknað sem nákvœmast út,hvert flugvélin muni vera komin á þeirri stundu, sem skotiö kemst i sömu hœö og liún. Stórveldastyrjöld er nú hafin í Evrópu. England og Frakkland sögðu Þjóðverj- um stríð á hendur síðastl. sunnudag og nokkru síðar gáfu Ástralía og Nýja-Sjá- land samskonar tilkynn- ingu. Seinustu atburðir eTu í stuttu máli þessir: Snemma á sunnudagsmorgun fór enski sendiherrann í Berlín á fund þýzku stjórnarinnar, þar sem hún hafði enn engu svarað þeirri kröfu Breta og Frakka, að draga þýzka herinn úr Póllandi. Krafðist hann i nafni ensku stjórnarinnar að svar yrði kom- ið fyrir kl. 11 árdegis sama dag. Klukkan 11 var ekkert svar komið. Chamberlain flutti þá ræðu frá heimili sinu, þar sem hann lýsti því yfir, að styrjöld við Þýzkaland væri hafin. Um líkt leyti var þýzku stjórninni afhent stríðsyfirlýsingin af sendiherrafulltrúa Breta í Ber- lín. Um hádegi hófst fundur í enska þinginu og flutti Cham- berlain þar ræðu. í báðum þess- um ræðum sínum lýsti hann yf- ir því, að Hitler bæri einn sök á styrjöldinni og kvaðst vona, að hann lifði það, að sjá Hitlers- stefnuna upprætta, svo að Ev- rópuþjóðirnar gætu aftur notið friðar og frelsis. Ennfremur töluðu Greenvood og Churchill og mæltu á sömu leið. Þing- heimur hyllti þessa menn ákaft, einkum Chamberlain. Kl. fimm flutti Bretakonung- ur ávarp, sem var útvarpað til allra brezkra landa. Brennisteinsverksmiðjan nýja við Námaskarð brann til ösku á laugar- dagskvöldið síðastliðið. Var þá vinnsla nýhafin, en húsið hefir verið í smíðum í vor og sumar eins og áður hefir verið frá sagt hér 1 blaðinu. Hafði óhreinsuð- um brennisteini verið safnað í birgða- skemmu í sumar. Eldurinn kom upp í hinum hreinsaða brennisteinssalla eftir að vinnu var lokið á laugardag og er sjálfsíkveikja talin orsök brunans. Ekki voru menn fjarvistum frá verk- smiðjunni nema eina klukkustund, en ógerlegt reyndist að slökkva eldinn, enda óhægt um vatnsöflun á þessum slóðum. r r r Útlit er til að á þessu ári fáist meiri kartöfluuppskera heldur en nokkru sinni áður. Að svo stöddu verð- ur að sjálfsögðu ekki á giskað, hve mikil hún verður, en ætla má, að hún nálgist það, að uppfylla þörf lands- manna. Kartöfluupskeran í fyrra haust nam 60—70 þúsund, en þá mun vanta um 50 þúsund tunnur til þess, að neyzlu- og útsæðisþörf væri sæmilega fyllt. Eins og nú er ástatt, er augljóst, að ekki verður hægt að treysta á inn- flutning kartafla og hefir ráðuneytið snúið sér til Búnaðarfélags íslands og óskað eftir, að það ynni að þvi að nægi- legt útsæðismagn yrði til í landinu næsta vor. Samkvæmt upplýsingum, sem Steingrímur Steinþórsson hefir gefið Tímanum, skrifaði Búnaðarfélag- ið öllum formönnum hreppabúnaðarfé- Frakkar gáfu þýzku stjórninni frest til aS svara kröfu sinni til kl. 5 síðdegis. Þegar ekkert svar var komið þá, tilkynnti franski sendiherrann í Berlín, að Frakk- land hefði sagt Þýzkalandi stríð á hendur. SÁTTATILRAUN MUSSOLINI. Það er nú upplýst, að Musso- lini hafi á seinustu stundu reynt að koma á sættum og lagt til að kölluð yrði saman fimmvelda- ráðstefna (Ítalía, Pólland, Bret- land, Frakkland og Þýzkaland) til að ráða þessu máli til lykta. Bretar og Frakkar féllust á til- lögu hans gegn því skilyrði, að Þjóðverjar kölluðu heim her sinn í Póllandi. Hitler vildi ekki fall- ast á það og hafnaði því mála- miðlun Mussolini. Vegna þessarar sáttatilraunar Mussolini drógu Bretar og Frakkar það, að segja Þjóðverj- um stríð á hendur á laugardag- inn. AFSTAÐA SAMVELDIS- LANDA OG BANDALAGS- RÍKJA BRETLANDS. í gær lýstu Ástralía og Nýja Sjáland yfir því, að þau segðu Þjóðverjum stríð á hendur. í Kanada hefir herinn verið aukinn stórkostlega, án þess að þurft hafi að efna til herskyldu. Allir stjórnmálaflokkar þar hafa lýst yfir því, að Kanada muni láta það sama ganga yfir sig og Bretland. Kanadiska þingið kemur saman í vikunni og verða þar teknar nánari á- kvarðanir. Suður-Afríka hefir enn ekki (Framh. á 4. siðu) laga um miðjan ágústmánuð og benti þeim rækilega á, hve ískyggilegt væri útlit í heiminum, og fól þeim að brýna fyrir mönnum að halda eftir nægu út- sæði til næsta árs. í öðru lagi hefir Búnaðarfélagið sent öllum hreppstjór- um eyðublöð og óskað eftir, að þeir sendu fyrir miðjan nóvembermánuð skýrslu um kartöfluuppskeruna. Verður stranglega gengið eftir því, að skýrslur verði sendar á réttum tíma og ríður mikið á að þær séu réttar, því að þær eiga að leiða í ljós, hve vel landsmenn séu sjálfbjarga í þessu efni. Einnig verða menn hvattir til þess að koma sér upp kartöflugeymslum, annaðhvort hver út af fyrir sig eða margir í sam- eíningu. r r r Fremur þurrklítið hefir verið sunn- anlands þrjár síðustu vikurnar. Margir bændur, þeir er votheysgryfjur hafa, hafa á þessu tímabili slegið hána á túnum sínum og ekið henni í gryfjurn- ar til votheysverkunar. Víða hefir þó safnazt mikið hey úti, ekki sízt þar, sem áveitulönd hafa verið til slægna, eins og víða er austan fjalls. Fyrir og um síðustu helgi gerði þó dálitla flæsu, en daufur var þó heyþerrir oftast. Hafa samt margir bændur náð inn miklu af heyi því, er þeir áttu og sumir jafn- vel alhirt. Heyfengur manna er á þess- um slóðum, svo sem áður hefir verið frá skýrt í Tímanum, orðinn bæði meiri að vöxtum en venjulega og að lang- mestu leyti miklu gæðaríkari en ann- Styrjöldin Á uppdrættinum, sem birtist hér að ofan, sjást landamæri Póllands merkt með svartri línu. Brotalínan sýnir landamæri Þýzkalands fyrir heimsstyrjöld- ina 1914. Lá.réttu strikin sýna þá landshluta, þar sem Þjóð- verjar eru í meirahluta, og sést á þeim, að Þjóðverjar eru aðeins í meirahluta í nokkrum héruðum í pólska ganginum, en þau eru svo fámenn, að talið er að 90% íbúanna í pólska ganginum séu Pólverjar. Hinsvegar sést, að Pólverjar eru í meirihluta í nokkrum hluta Austur-Prúss- lands og þeim hluta Schlesiu, sem liggur að Þýzkalandi. Þýzki herinn virðist — eftir útvarpsfregnum að dæma — sækja inn í Pólland á a. m. k. fimm stöðum. Nokkru neðan við bugðuna, sem er í Weichselfljót- inu ofarlega í pólsku göngunum, sækja þýzkar hersveitir bæði að vestan frá Þýzkalandi og að austan frá Austur-Prússlandi. ars er vanalegt. Sumir bændur munu senn hætta heyskap, en flestir halda þó áfram enn um hríð og sumir hverj- ir allt fram til rétta. Mjög mikils er um vert, að heyfengurinn hefir orðið svo mikill og góður í sumar, sem raun er á, þar sem gera má ráð fyrir, að fóðurbætisgjöf verði af stríðs orsökum að fella algerlega niður á komandi vetri. Jafnframt hefir mönnum skap- azt aðstaða til þess að koma undir sig fótunum um heyfyrningar, sem þeir ættu að geta búið að vel og lengi. r r r Þrjú af skipum Eimskipafélagsins hafa um stundarsakir verið kyrrsett er- lendis vegna ófriðarins og þeirrar hættu, sem skipum er búin á siglinga- leiðum af þessum sökum. Þessi skip eru Brúarfoss, sem í er Kaupmannahöfn, Dettifoss, sem er í Grimsby, og Selfoss, sem er í Leith. Hin skipin þrjú eru hér- lendis, Gullfoss og Goðafoss í Reykja- vík og Lagarfoss í Fáskrúðsfirði. r r r Samkvæmt frásögn nýútkomins árs- rits Skógræktarfélagsins, hefir ribs undanfarin ár verið að breiðast mjög út á Mörkinni í Hallormsstaðaskógi. Vex það sjálfsáið, en eins og kunnugt er, sáir það sér sjálft hér á landi, þar sem það á við sæmileg lífsskilyrði að búa. Ribsið í Hallormsstaðaskógi hefir myndað fallegan undirgróður í skjóli við bjarkirnar og virðist landnám þess standa þar traustum fótum. Eftir er að vita, hve vítt það verður. í Póllandi Er ætlunin að afkróa pólska her- inn, sem er neðar i ganginum. Segja Þjóðverjar að hersveitir þeirra, sem sækja að vestan, séu þegar komnir austur yfir Weich- selfljót, og nálgist óðum her- sveitirnar frá Austur-Prússlandi, sem sæki á móti þeim. Nokkru sunnar sækir þýzki herinn fram í áttina til borgarinnar Lodz,sem sýnd er á uppdrættinum.Lodz er allstór iðnaðarborg og eru það einkum miklar bómullar- og ullarverksmiðjur. Pólverjar telja sig hafa stöðvað Þjóðverja þar. Hörðustu orusturnar hafa orð- ið í Efri-Schlesiu. Sækja Þjóð- verjar þar fram að norðvestan í áttina til Kattovitz og hafa tek- ið litla borg, sem er 15 km. frá landamærunum. Pólverjar telja að þeim hafi heppnast gagn- árásir á þessum stöðum og á tveim stöðum hafi pólsku ridd- araliði tekizt að brjótast yfir þýzku landamærin. Að sunnan sækja svo Þjóðverj- ar frá Slovakíu i áttina til Tes- chen og Krakau, og telja þeir að sér miði þar vel áfram. Þjóðverjar halda áfram stöð- ugum loftárásum á pólskar borg- ir og eru byrjaðir að flytja her- menn í flugvélum inn yfir varn- arlínur Pólverja og sleppa þeim þar niður í fallhlífum. Reynir þetta lið síðan að eyðileggja vegi og járnbrautir Pólverja og tor- velda þannig aðflutninga til hersins. Pólverjar telja sig þeg- ar hafa skotið niður mikið af þýzkum flugvélum. Líklegt þykir að Pólverjar muni ekki leggja neitt kapp á, að verja pólska ganginn, því hann hefir litla hernaðarlega þýðingu eftir að Þjóðverjar hafa lokað sjóleiðinni. Auk þessa eru þar góðir vegir og því auðveld framsókn fyrir bifreiðasveitir Þjóðverja. Þykir sennilegast, að pólsku hersveitirnar muni hörfa fljótlega alla leið yfir hin gömlu landamæri Þýzkalands (sjá brotalínuna) og taka sér stöðu, þar sem ýmsar náttúruhindran- ir, mýrar, vötn og skógar, hjálpa til að torvelda sókn Þjóðverja. Hinsvegar munu Pólverjar leggja allt kapp á að verja Efri- Schlesíu í lengstu lög, sökum hinna miklu kolanáma og iðn- aðar þar. Einnig stafar þeim mikil hætta af sókninni frá Slovakíu, þar sem hún stefnir inn í mitt landið, þar sem þeir hafa mikið af hergagnaiðnaði sínum. ÁRÁS Á ESBJERG. Mikla athygli hefir það vakið, að óþekkt flugvél varpaði tveim sprengjum á danska bæinn Es- A víðavangi Aldrei reynir meir á þroska manna og þegnskap en þá er mikinn vanda ber að höndum. Og nú er mikill vandi á höndum, þótt hverfandi sé fyrir þær þjóð- ir, sem utan við styrjöldina standa, í samanburði við hinar, sem sjálfar verða að fórna lífi og limum í hinum ægilega hildar- leik. Kröfurnar, sem gjörðar eru til þegna í hlutlausum löndum og þá einnig hér á íslandi, eru fyrst og fremst þær, að þeir sýni drengilega stillingu, hófsemi í dómum, og hlýðni við þær ráð- stafanir, sem stjórnarvöld setja til almenningsheilla. * * * Eitt fyrirlitlegasta athæfið, sem einstöku mönnum hættir til, þegar stríð ber að höndum, er „hamstran“, þ. e. uppkaup á nauðsynjavörum, sem líkur eru til að skortur kunni að verða á. Allar þjóðir gæta varhugar við slíku athæfi og leggja við sektir. En verri en sektirnar mættu vera þau álitsspjöll, sem slíkur verkn- aður hlýtur að baka þeim, sem staðnir verða að hamstri. * * * Meðan verið er að koma á al- mennri skömmtun nokkurra helztu nauðsynjavara, hefir hér verið gefin út reglugerð um að enginn megi kaupa af þessum vörum meir en vikuforða. Þegar hin almenna skömmtun hefst, verður rannsakað um birgðir manna og ávísunum eigi úthlut- að meðan þær endast. Er þetta sjálfsögð varnarráðstöfun heild- arinnar gagnvart hamstri, og þeim mun sjálfsagðari sem gjald eyrisörðugleikarnir hafa leitt til þess, að ekki hefir verið unnt að flytja til landsins lífsnauðsynjar nema eftir hendi. * * * Enginn veit hvað framtíðin ber í skauti. Enginn veit hve ógnar- öld sú kann að standa lengi, sem nú er hafin. Enginn veit hvort skipum verður fært um höfin til aðdrátta á lífsnauðsynjum. Þess- vegna þarf að skipta réttlátlega því sem til er á hverjum tíma af brýnustu lífsnauðsynjum. En vöruskortur landa stafar ekki eins og menn kynnu að halda einvörðungu af fátækt eða fyr- irhyggjuleysi. T. d. var Osló syk- urlaus í gær, sú ríka borg. Sykur- skortur hefir alllengi gert vart við sig á markaðnum, ef til vill sakir óvenjulegrar eftirspurnar. * * Á ófriðartímum þarf að spara allt og hagnýta allt. Menn eiga að spara kol, bæði með hliðsjón á yfirvofandi skorti og þá jafn- framt af ótta við það verðlag, sem á kolum kynni að verða, þegar forði sá er eyddur, sem nú er til í landinu. Menn eiga ekki að kynda meðan tíðarfar leyfir. Nota rafmagn í stað kola, þar sem það er til. Taka upp moð- suðu til þess að spara eldsneyti, og jafnvel til þess að spara raf- magn hér í Reykjavík, svo meira verði af því til upphitunar. * * * Feitmeti ættum við að geta séð okkur fyrir sjálfir, og setja metnað í að losa okkur við smjörlíkið, en efnið i það hefir verið sótt til annara landa. Stór- auka þarf smjörframleiðslu, spara mör.svo að úr honum verði gerð tólg, en bræðingur úr tólg og hrossafeiti og tólg og þorska- lýsi er fyrirtaks viðbiti. Þá þarf almenningur að taka upp síldar- át í langtum stærri stíl en verið hefir, en síldin er feit og holl fæða, sem m. a. sparar feitmeti. Loks eru fjallagrösin búsilag, sem fyrirfinnst í landinu sjálfu og ekki þarf að sækja til annarra landa. bjerg síðdegis í gær og olli önn- ur sprengjan talsverðu tjóni og varð einni konu að bana. Þýzka stjórnin hefir neitað að flugvél- in hafi getað verið þýzk. Frá Esbjerg flytja Danir mest af landbúnaðarvörum þeim, sem þeir selja Bretum. A KROSSGÖTTJM Brennisteinsverksmiðjan í Námaskarði brennur. — Útlit um kartöfluupp- skeru. — Heyskapurinn sunnanlands. — Þrjú Eimskipafélagsskip kyrsett. — Ribs í Hallormsstaðaskógi.

x

Tíminn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.