Tíminn - 28.09.1939, Blaðsíða 3

112. bla»
TfMEVIV, fimmtMdajglmi 28. sept. 1939
447
B Æ K U R
í Ijósaskiptum.
Nýlega hefir komið út lítil bók
dulrænna sagna, er skrásett hef-
ir Friðgeir H. Berg á Akureyri.
Útgefandi er Þorstein M. Jónsson
á Akureyri.
Sagnirnar í bók þessari eru
alls fjórtán, og herma frá at-
burðum, er gerzt hafa á síðustu
áratugum og jafnvel síðustu ár-
um. Langflestir atburðirnir ger-
ast að sjálfsögðu hér á landi, en
þó er ein frásögnin um Þorgeirs-
bola í Vesturheimi.
Sagnir þessar eru lipurlega
skráðar og skemmtilega, svo sem
vænta mátti.
Yfir landamærin?
HENGING MÍN.
í síðasta tölublaði Tímans er
svo frá skýrt, að ég hafi heitið
því að hengja mig, ef Rússar
réðust á Pólland.
Þetta er ekki rétt eftir mér
haft. Það, sem ég sagði og það
í votta viðurvist, var þetta:
Ef Rússar fara í stríð með naz-
istum, þá hengi ég mig. Og það,
sem ég meinti, nánar sagt, það
var: ef þeir færu með herafla
til þess að hjálpa nazistum gegn
lýðveldum Vestur-Evrópu og í
því skyni að gera þá að endan-
legum sigurvegurum i styrjöld-
inni.
Þessa leiðréttingu bið ég yður
að birta í næsta tölublaði Tím-
ans.
Vinsamlegast.
Reykjavík, 23. september 1939.
Þórbergur Þórðarson.
Hver kom með
tíllöguua ?
(Framh. af 2. siðu)
þeirra hver úr sínu byggðarlagi.
Mörg af félögunum, sem þá voru
starfandi eru nú liðin undir lok
og hefir þeirra verið að litlu get-
ið að undanförnu. En þau sköp-
uðu jarðveginn fyrir samvinnu-
hreyfinguna, sem nú er starf-
andi og höfðu á margan hátt
áhrif til viðreisnar og menning-
ar. Kaflinn um þá brautryðj-
endur, sem störfuðu á þessum
árum, má því ekki falla úr sam-
vinnusögu íslands, þegar hún
verður skrifuð síðar meir, sökum
þess að láðst hafi að geyma
heimildarritin. Heppilegast væri
að öll gögn og allar heimildir um
félögin, væru send þjóðskjala-
safninu eða Sambandi íslenzkra
samvinnufélaga, sem myndi
geyma þau, þangað til tækifæri
gefst til að vinna úr þeim.
Ragnar Ólafsson.
ÍÞRÓTTIR
Áhngamaður nm
íþróttamál.
Tímanum hefir nýlega bor-
izt eintak af riti, er nefnist
íþróttamál, og gefið er út af
Jóni Benediktssyni prentara á
Akureyri. Fjallar það um Glímu-
félagið Ármann í Reykjavík og
starfsemi þess og er að öðru
leyti uppörfun
og hvatning til
framkvæmda á
sviði íþrótta-
málanna.
Jón Bene-
diktsson hefir
sem kunnugt er
lengi haft vak-
andi áhuga á í-
þróttamálum. -
Meðal annars
barðist hann manna mest fyrir
endurbótum á sundlauginni á
Akureyri og leiðslu heita vatns-
ins þangað og innti sjálfur
sjálfboðavinnu af höndum við
þær framkvæmdir.
Hin síðustu ár hefir hann beitt
sér mjög fyrir því að byggt
verði gott íþróttahús á Akur-
eyri. Þar er nú ekkert nothæft
íþróttahús til. Hann hefir
manna ötulast gengið fram í
því að safna fé til þessarar fyr-
irhuguðu byggingar, bæði gefið
út bækur og rit til ágóða fyrir
íþróttahúsið og beitzt fyrir fjár-
öflun á annan hátt, og skrifað
mikið um málið, og allt það fé,
er inn kemur fyrir rit hans,
rennur óskipt til íþróttahússins.
Nú er Jón að gangast fyrir því að
stofnað verði til happdrættis
vegna hins fyrirhugaða íþrótta-
húss.
Gæti brennandi áhugi Jóns og
dugnaður á sviði íþróttamál-
anna verið ýmsum yngri mönn-
um til fyrirmyndar.
lniilioimtnmcun
Timans.
Munið að haustið er rétti tím-
inn til þess að innheimta blað-
gjöld Tímans og vinna fyrir
hann á annan hátt. Haustið
veitir mörg tækifæri til þess að
hitta menn að máli í réttum,
sláturtíð og á fundum og sam-
komum. — Tfminn er nú bezta
og ódýrasta blað, sem fólk í
dreifbýlinu hefir völ á.
Vinnið ötullega
fyrir Tímann.
Sendið innheimtu blaðsins í
Reykjavík greinargerð um inn-
heimtuna sem fyrst.
Hvert greitt árgjald er mikill
styrkur og hver nýr kaupandi
stór ávinningur.
eldaði matinn á veturna. Ég var
látinn vaka yfir túninu á næt-
urnar á vorin, því að það var allt
ógirt. Þá fékk ég harðfisk til
matar á næturnar og nýmjólk-
urbolla með; ég hafði þá ekki
lyst á lýsi til viðbits. Aldrei
voru kökur eða brauð nema
lítils háttar á hátíðum og
um sláttinn. Á hvítasunnu-
nótt fékk ég hálfa flatbrauðs-
köku. — En þrátt fyrir þetta
lélega fæði, er ég enn ekki far-
inn að missa eina tönn sökum
.tannpínu.
Foreldrar mínir voru alltaf að
yerjast því að fara á sveitina.
Þeir, sem voru á sveitinni, voru
í mikilli niðurlægingu í þá daga.
Þó kom að því, að þau sögðu sig
til sveitar. Mun það meðal ann-
ars hafa verið fyrir áeggj an þess
þjóðfræga mann, séra Páls Sig-
urðssonar, sem þá var prestur í
Gaulverjabæ. Hann gat ekki vit-
að, að við krakkarnir liðum sult,
því að það mun hafa séð á okkur
á veturna og vorin,en suma tíma
ársins fengum við nægilegt að
borða. Séra Páll var okkur mjög
góðuT. Kom hann stundum að
Arnarhóli og spjallaði þá við
móður mina um ýmislegt, biblí-
una og Jónsbók. Ég held, að
móðir mín hafi kunnað Jónsbók
spjalda á milli, því að þegar hún
var að lesa, sem hún gerði á
hverjum helgum degi allt árið,
gat hún haldið áfram lestrinum,
meðan hún fletti við, jafnvel
þótt henni gengi það illa, eftir
að hún varð dauffingruð.
Séra Páll fermdi mig og ég
var í miklu uppáhaldi hjá hon-
um. Hann var að tala um að fara
að kenna mér eftir ferminguna,
en þá dó hann og ekkert varð
úr meira námi, sem betur fór,
því að þá hefði ég orðið meira á
rangri hillu heldur en ég er þó
nú. Það er öll mín skólamenntun,
að hafa alizt upp í svona mikilli
fátækt og ég held, að sú mennt-
un hafi verið mér góð, því að ég
lærði að lifa sparlega og að fara
vel með lítil efni.
Ég man vel eftir fermingar-
fötunum mínum. Það voru sauð-
gráar vaðmálsbuxur, úlpa úr
svörtu vaðmáli, hneppt með ein-
um hnapp upp í hálsinn, með
Ijósleitan sirsklút um hálsinn og
hvitbryddaða sauðskinnsskó á
fótunum. Úlpan var orðin snjáð
því að áður var búið að ferma
Sigurjón bróður minn i henni og
hann búinn að nota hana til
spari, en hann er hálfu þriðja
ári eldrl en ég. Ég var ánægður
með þessi föt. Ég var bara að
hugsa um að verða maður og
geta unnið, geta slegið, látið
upp bagga og tekið í árina, þeg-
ar ég færi að róa.
Ég man er faðlr minn kom
af hreppsnefndarfundinum, þeg-
ar hann sagði sig til sveitar.
Hreppsnefndin veitti hjálpina
með því að skrifa eitt barnið á
sveitina. Fyrir því varð systir
mín, sem mun hafa verið kring
um fimm ára gömul. Þegar
faðir minn var að segja frá
þessu, þegar hann kom heim af
fundinum, var telpan á gangi á
gólfinu, kemur að hnjám móðir
sinnar og segir: „Mamma, á ég
þá að fara frá ykkur. Þá fór
móðir mln að gráta, tekur telp-
(Framh. á 4. siOu)
Víðtal við ríthöfund:
Guðmundur Daníelsson frá Guttorms-
haga segír þættí úr æfísögu sinni
FRAMHALD
— Geta menn stundað skáld-
skap i hjáverkum?
— Eins og ég hefi þegar tekið
fram eru öll mín ritstörf hingað
til unnin I hjáverkum, en því
fer fjarri að ég telji það tima-
bært að svara þessari spurningu
út frá eigin reynslu. Annars er
rað alkunnugt, að flestir íslenzk-
ir rithöfundar hafa orðið að
stunda skáldskap sinn í frí-
stundum sínum meðan aðrir
ýmist skemmtu sér, hvíldust eða
sváfu. Samt sem áður eigum við
þó bókmenntir sambærilegar við
bókmenntir annarra þjóða. Eng-
inn skyldi þó láta sér detta í
hug,. að listin, hvort heldur er í
þessu formi eða öðru, sé svo auð-
veld viðfangs, að hægt sé að ná
á henni tökum án mikils tíma
eða ástundunar. Hún er ströng
og stolt og krefst stórra fórna
af dýrkendum sínum. Að þessu
athuguðu er það ekkert óeðlilegt,
hve mörg íslenzk skáld hafa
orðið að flýja land til þess að
sigra heiminn og hvað mörg
þeirra, sem heima sátu, hafa
þagnað eftir nokkrar árangurs-
lausar tilraunir í þá átt að ná
því marki, sem allir listamenn
þrá. Ég held þess vegna að það
sé aðeins á færi afburðamanna
að ná nokkrum verulegum
árangri í skáldskap hér á landi
með þeirri aðstöðu, sem lang-
flestir þeirra hafa við að búa.
—Hvernig hagar þú vinnu-
brögðum þínum venjulega?
— Eins og þér er kannskekunn-
ugt um hefi ég verið skólastjóri
á Suðureyri í Súgandafirði sið-
an í fyrra haust. Þar eyði ég
dögunum venjulega á eftirfar-
andi hátt:
Kl. 7 f. h. vakna ég og er kom-
inn í skólann kl. 8. — Kl. 2 e. h.
er kennslunni oftast lokið og
næstu 1—2 klukkutímana nota
ég til að fara í gegnum stíla og
annað í þágu skólans. Kl. 4
stundvíslega byrja ég að skrifa
og vinn í lotu til kl. 7. Tímann
frá kvöldverði til kl. 11.30 nota
ég til lærdóms (t.d. tungumála-
lesturs) og lesturs góðra skáld-
verka. Þannig notast vel að tim-
anum. Ég hefi ákaflega góða
heilsu og gott vinnuþrek. Það er
hægt að afkasta miklu, ef maður
er léttlyndur og trúir á fram-
tíðina og sjálfan sig.
— Hvaða höfundar hafa að
þínum dómi haft mest áhrif á
þig?
— Það væri mjög heimsku-
legt af ungum rithöfundi að
þræta fyrir það, að hann hefði
orðið fyrir áhrifum af öðrum.
Annað væri óhugsandi. Maður
verður að lesa mikið — mjög
mikið og blátt áfram að læra til
verka. Meðfæddir hæfileikar
verða að engu, ef kunnáttu til að
beita þeim er ekki aflað. Það er
aftur á móti skaðlegt fyrir byrj-
endur að þrautlesa einhvern á-
kveðinn höfund, einkanlega ef
sá höfundur er sérkennilegur,
því þá er hætt við að frumsmíð-
in verði lituð þessum aðfengnu
sérkennum og tefji fyrir per-
sónuleika-þroska byrjandans.
Margir ritdómarar hafa borið
mér á brýn einmitt þessa
synd, talið kenna hjá mér
óhæfilega mikilla áhrifa frá
Kiljan. Þetta er að nokkru rétt,
hvað tvær fyrstu skáldsögurnar
snertir, en mér þykir mjög hæp-
ið, að Kiljan eigi mikið í þeirri
þriðju „Gegnum lystigarðinn".
Hitt væri sönnu nær, að ég hefði
um það leytið drukkið í mig full-
mikið af þeim sömu „litereru"
veigum, sem Kiljan sjálfur hefir
bergt af áður en hann gerðist
nýbrotsmaður í islenzkri bók-
menntaiðju. Annars virðist það
vera komið upp í vana hjá al-
menningi að ættfæra allt nýja-
bragð í skáldskap til Kilj ans, rétt
eins og hann sé eini skrifandi
maðurinn í öllum heiminum. En
hvað sem því líður, þá er það
auðvitað lágmarkskrafan, sem
gera verður til hvers rithöfund-
ar, sem kominn er af byrjunar-
skeiðinu, að hann hermi ekki
eftir öðrum. Hann þarf að til-
einka sér svo vel, það sem hann
hefir lært, að upp af því spretti
alveg nýr gróður, sem hvergi
hefði getað vaxið annars staðar.
Hann þarf að eignast svo fast-
an og persónulegan stíl, að hver
meðalgreindur maður þekki
svipmótið hans í hverri línu,
enda þótt hann hafi ekkert
nafn til leiðbeiningar. Ef ég ætti
svo að síðustu að nefna ein-
hverja þeirra erlendu höfunda,
sem helzt hefðu haft áhrif á
mig, þá mundi ég benda á slaf-
nesku höfundana gömlu, pólsku
og rússnesku, og svo yngstu
höfunda Ameríkumanna. Nú er
ég t. d. að lesa William Faulkner.
Hann er tvímælalaust með mestu
skáldum heimsins I dag.
k
*
.<»ailll'osv
fer héðan í kvöld kl. 10 til Vest-
f jarða og Akureyrar.
Bókaútgáía S. U. F.
biður umboðsmenn sína að leggja sig fram um söfnun á-
skrifenda að næsta bindi ritgerðasafns Jónasar Jónssonar.
AHa áskriftalista þarf að senda innan skamms til Jóns
Helgasonar, pósthólf 961, Reykjavík. Verð bókarinnar er
5 krónur óbundin, 7,50 í bandi.
A, A, A A & A A -
Míðbæjarskólínn.
Ellefu, tólf og þrettán ára börn, sem sækja eiga Miðbæjar-
skólann í vetur, komi í skólann eins og hér greinir:
Föstudaginn 29. september, klukkan 8 árdegis komi þrettán
ára börn, klukkan 10 tólf ára börn og klukkan 1 síðdegis ellefu
ára börn.
Héraðslæknir skoðar börnin 30. september, og koma 13 ára
drengir klukkan 8 árdegis, 13 ára stúlkur klukkan 9 y2, 12 ára
drengir klukkan 11, 12 árastúlkur klukkan 1 y2, 11 ára drengir
klukkan 3 og 11 árastúlkur og önnur börn, sem þá eru óskoðuð,
klukkan 4y2-
Undirritaður sinnir viðtölum í skólahúsinu klukkan 11 til
12 árdegis og 5 til 6 síðdegis, sími 4862.
Hallgrímur Jónsson
skólastjóri.
w
Utsvðr. - Dráttarvextír.
Áú um mánaðamótin fellur síðasti hluti
átsvara til bæjarsjóðs Reykjavíkur árið
1939 í gjalddaga. Jafnframt falla drátt-
arvextir á þriðja hluta útsvaranna.
f október verða gerð lögtök hjá þeim,
sem hafa ekki greitt a. m. k. þrjá fimmtu
hluta útsvarsins.
Borgarrítarinn.
IðmkóHnn
i Reykjauík
verður settur mánudaginn 2. október, kl. 61/2
síðdcgis, í baðstofu iðnaðarmanna. — Að skóla-
setningu lokinni hefjast inntökupróf og
bekkjapróf.
SKÓLASTJÓRIM.
Til auglýsenda.
Tíminn er gefinn út í fleiri eintökum
en nokkurt annað blað á íslandi. Gildi
cdmennra auglýsinga er í hlutfálli við
þann fjölda manna, er les þœr. Tíminn er
öruggasta boðleiðin til flestra neytend-
anna í landinu. — Þeir, sem vilja kynna
vörur sínar sem flestum, auglýsa þær
þess vegna í Tímanum
264
William McLeod Raine:
FlóttamaSurinn frá Texas
261
— Annars hefðir þú orðið önnum kaf-
inn með svipuna aftur, þegar ég hefði
komið, eða hvað, sagði hann.
— Ætlar þú að standa upp í hárinu
á mér Brad, eða hvað, hvæsti Oakland.
— Ónei, Clem. En ef ég á kaup við
einhvern, kann ég betur við að vita
hvar ég stend. Eða heldur þú að þú get-
ir keyrt okkur alla með svipunni?
Mosby óx hugrekki við ögrun Deans.
— Fjandinn fjærri mér! Clem hefir
ekkert leyfi til að haga sér þannig.
Oakland vissi að hann hafði gengið
of langt. Hann leit niður fyrir fætur
sér og gretti sig, en kom svo með at-
hugasemd, sem hægt var að taka sem
afsökun, • ef menn vildu:
— Hann sagði að ég væri hræddur.
Það get ég andskotann ekki þolað.
Dean snéri sér að fanganum og
sagði háðslega:
— Þetta er aðeins örlítill skoðana-
munur, herra Barnett. Strákunum þyk-
ir í raun og veru afar vænt hvorum um
annan, en stundum jafna þeir ágrein-
ing með dálítið undarlegum hætti.
— Þú ert einn af piltum þessa þræl-
mennis, býst ég við, sagði Taylor lágt.
— Ert þú hér kominn til þess að hjálpa
honum að myrða mig?
Dean settist á hækjur sér, eins og
kúrekum er titt. Á svip hans var helzt
hann hafði fyrir hitt, og grimmd hans
átti rætur í eðlinu.
í hug Montanabóndans var Taylor
þegar dauður, en aðeins var eftir að
losna við hann. Það sem fanginn girnt-
ist að vita, var hvenær og hvernig þetta
ætti að ske. Clem hafði ekkert látið
uppskátt ennþá. Hann hafði enga skýr-
ingu gefið á því, hvers vegna hann hafði
dregizt með dauðadæmdan mann alla
þessa leið.
Litli, gamli maðurinn, með sljóa and-
litið og svinsaugun, virtist heita Jess
Mosley. Það var auðséð, að hann hataði
Oakland, jafnvel þó hann tæki þátt í
bellibrögðum hans. Hvað var hægt að
láta þetta hatur leiða hann langt. Ekk-
ert, þóttist Taylor skilja, svo framar-
lega sem Oakland hefði augun opin, því
að gamli maðurinn var innilega hrædd-
ur við ruddamennsku hans.
— Við tölum nú saman í alvöru, lags-
maður, sagði Oakland, og það brá fyrir
gleðihreim í rödd hans. — Þú ert dauð-
hræddur, í þann veginn að krjúpa og
biðjast vægðar. Reyndu bara og sjáðu
hvaða árangur það ber.
Taylor leit á hann óhvikulum, stál-
gráum augunum.
— Ég hélt mig hafa heyrt það rétt,
að við ættum að tala saman í alvöru.
Mér finnst þú vera frámunalegt flón.