Tíminn - 19.10.1939, Blaðsíða 2

482
TÍMirViV. fimiiitucla^inii 19. okt. 1939
121. Mað
Verkefni í iiæsln
framtíð
‘gíminn
Fimmtudaginn 19. oUt.
Stjórnarsamvínnan
og kröfur kaup-
mannanna
í ræðu, sem forsætisráðherra
flutti, þegar hann tilkynnti
myndun þjóðstjórnarinnar í
þinginu, lét hann m. a. um-
mælt á þessa leið:
„Ef félagsheildir, stéttir eða
einstaklingar, sem standa að
baki ráðherrum í ríkisstjórn-
inni, sýna ásælni í því að fá
dreginn sinn taum eitt fet
framar því, sem réttlátt er,
samanborið við aðra, og fram-
ar því, sem alþjóðarheill leyfir,
og látið verður undan þeirri á-
sælni, þá mun samstarfið, að
minu áliti sem forsætisráð-
herra, mistakast".
Með þessum ummælum túlk-
aði forsætisráðherra ekki að-
eins viðhorf sitt, heldur alls
Framsóknarflokksins og allra
þeirra manna í öðrum flokkum,
sem fögnuðu samvinnu flokk-
anna og treystu því, að hún
gæti orðið til bóta fyrir þjóðina
á hinum erfiðu tímum.
Stjórnmálaskrif íhaldsblað-
anna seinustu dagana hafa vak-
ið talsverða athygli. Blöðin
hafa borið fram mjög stór-
vægilegar sérhagsmunakröfur
kaupmannastéttarinnar og
krafizt þess með hinu tryllings-
legasta orðbragði, að þessum
kröfum yrði fullnægt.
Samkvæmt skrifum blað-
anna virðast kröfur kaup-
mannastéttar vera þrenns-
konar:
í fyrsta lagi afnám innflutn-
ingshaftanna, en til vara, að
hætt verði að fylgja höfðatölu-
reglunni og innflutningnum
ráðstafað í hlutfalli við inn-
flutning verzlunaTfyrirtækja
fyrir mörgum árum síðan.
í öðru lagi afnám fleiri ríkis-
verzlana og eru bifreiðaeinka-
salan og viðtækjaverzlunin sér-
staklega tilgreindar.
í þriðja lagi, að tekjuskatt-
urinn á hærri tekjum verði
stórlega lækk'aður.
Verði kröfum þessum ekki
fullnægt, hóta íhaldsblöðin því,
að ráðherrar þeirra verði
„dregnir úr“ ríkisstjórninni.
Þessar kröfur eiga allar sam-
merkt um það, að þær stór-
auka fjáröflunarmöguleika
kaupmanna á kostnað hinna
mörgu í þjóðfélaginu, sem ver
eru staddir.
Afnám innflutningshaftanna
myndi leiða til þess, að kaup-
menn legðu mest kapp á inn-
flutning þeirra vara, sem veittu
þeim mestan verzlunarhagnað.
Nauðsynjavörur myndu setja á
hakanum og verða skortur á
þeim meðan nóg væri til af
þarflitlum varningi. Jafnframt
myndu þeir kaupa eins mikið af
ónauðsynlegum vörum gegn
greiðslufresti og þeir gætu. Þjóð-
in yrði síðar að greiða þessar
skuldir með erlendum gjaldeyri
eða fá á sig vanskilastimpilinn.
Heimskulegri ráðstöfun en
afnám innflutningshaftanna á
þessum tímum er tæpast hugs-
anleg, þegar litið er á hag þjóð-
arheildarinar, en hinu verður
ekki neitað, að meðan allar aðr-
ar stéttir töpuðu á slíku hátta-
lagi, myndu kaupmennirnir
græða.
Yrði horfði að varakröfunni,
afnámi höfðatölureglunnar,
myndi afleiðingin verða sú, að
botgararnir yrðu sviptir réttin-
um til að verzla þar, sem þeir
teldu sér bezt henta. Sömu lög
giltu þá orðið hér og á dögum
Hólmfasts á Brunnastöðum, en
þeir tímar voru líka blómaskeið
dönsku kaupmannanna á ís-
landi.
Kaupmennirnir myndu ekki
siður græða á afnámi ríkis-
verzlananna, en ríkissjóður
myndi tapa að sama skapi og
verzlunin með þessar vörur
verða erfiðari. Er það nú al-
mennt viðurkennt, að óráðlegt
hafi verið, sökum hins nýja við-
horfs í verzlunarmálum, að
leggja niður raftækjaeinkasöl-
una, því að æskilegra væri nú
að hafa þessa verzlun á einni
hendi en mörgum. Sama myndi
vítanlega leiða af niðurlagningu
annarra ríkisverzlana, en hitt
er vitanlega sjálfsagt að spara
starfsmannahald þeirra, ef
rekstur þeirra dregst saman,
sökum styrjaldarinnar.
Um skattalækkanir má segja
það sama. Ríkið myndi tapa,
kaupmenn og aðrir hátekju-
menn græða. Á sama tíma og
kjör þeirra bágstöddustu
þrengdust, yrðu byrðar hinna
ríku minnkaðar. Á sama tíma
og ríkið yrði að draga úr fram-
lögum til atvinnuveganna, sök-
um tollarýrnunar og skatta-
lækkunar, myndu kaupmenn og
aðrir hátekjumenn safna meiri
auði og lifa meira eyðslulífi.
Ekkert sýnir gleggra, hversu
mjög kröfur kaupmanna fara í
bága við þjóðarhagsmuni og
kjör hinna efnaminni stétta.
Hinir erfiðu tímar gera sam-
starf stjórnmálaflokkanna
nauðsynlegt. Menn viðurkenna,
að mikið sé leggjandi í söl-
urnar til þess að það geti heppn-
ast.
En hinir erfiðu tímar krefjast
meira en samstarfs af stjórn-
málaflokkunum. Þeir krefjast
drengskapar af þegnunum og
að þeir reyni ekki að misnota
erfiðleikana til að hagnast á
annarra kostnað.
Fulltrúar kaupmannanna
virðast hafa séð nauðsynina fyr-
ir samstarf stjórnmálaflokk-
anna. í trausti þess, að and-
stæðingarnir muni því í’júfa
samvinnuna í seinustu lög,
hyggjast þeir að geta komið
fram sérhagsmunakröfum kaup-
manna.
En þeir hafa hins vegar ekki
gert sér það ljóst, að þjóðin
skilur ekki síður nauðsyn þess,
að menn sýni þegnskap á erfið-
um tímum og reyni ekki að
hagnast á kostnað annarra.
Þessvegna mun þeim, sem
hyggjast að nota stjórnarsam-
vinnuna til að koma fram óbil-
gjörnum sérhagsmunakröfum,
farnast illa.
Framsóknarflokurinn gekk til
stjórnarsamvinnunnar með þeim
ásetningi, að hún ætti að miðast
við þjóðarhagsmuni, en ekki
stéttarhagsmuni. ÞeiTri stefnu
mun hann fylgja, hverju, sem
verður hótað og hvað, sem gert
verður til að reyna að fram-
kvæma hótanirnar.
Framsóknarflokkurinn hefir
gert sitt til að friður gæti hald-
ist milli stjórnmálaflokkanna,
svo samvinna þeirra gæti orðið
heillarík fyrir þjóðina. Blöð
hans hafa jafnan gætt, að efna
ekki til deilna, og flokkurinn
hefir leitazt við að taka sem
fyllst tillit til séraðstæðna and-
I.
Á síðustu tveim mannsöldrum
hefir Suður-Þingeyjarsýsla ver-
ið í fararbroddi um þrennskonar
andlegar nýjungar: Kaupfélags-
skap, skáldskap sjálfmenntaðra
manna og skipting gamalla bú-
jarða í mörg nýbýli, milli frænda
og systkina.
Forgöngumenn kaupfélags-
stefnunnar eru löngu lands-
kunnir menn. Það voru þeir
Tryggvi Gunnarsson, Gaut-
landafeðgar, Jakob Hálfdánar-
son, sr. Benedikt Kristjánsson í
Múla, Sigurður Jónsson í Yzta-
felli, Benedikt Jónsson á Auðn-
um, Jón Jónsson í Múla og Ein-
ar Ásmundsson í Nesi. Þessir
forgöngumenn og fjöldi annarra
minna þekktra manna grund-
völluðu kaupfélögin og lögðu
hornstein að Sambandinu. Með
starfi tveggja kynslóða eru sam-.
vinnufyrirtækin orðin öflugast
og þjóðnýtast fjármálafyrir-
tæki, sem þjóðin hefir eignazt.
Skáldin komu í spor sam-
vinnuleiðtoganna. Þingeyingar
höfðu átt marga hagyrðinga
eins og sveitamenn í sumum
öðrum sýslum. En nokkru fyrir
aldamótin síðustu hófst í þessu
héraði nýtt skáldakyn. Þar kom
fyrstur Jón Þorsteinsson bóndi á
Arnarvatni, Jón Stefánsson
(Þorgils gjallandi) á Litlu-
strönd, og Sigurður Jónsson á
Arnarvatni, allt bændur í Mý-
vatnssveit. Þá komu á bökkum
Laxár Guðmundur Friðjónsson
á Sandi, Indriði Þórkelsson á
Fjalli og Unnur Benediktsdótt-
Ný viðhorf hafa myndazt við
það, sem kalla má nýja heims-
styrjöld. Flestar hinar gömlu
viðskipta- og siglingaleiðir ís-
lendinga eru lokaðar, eða bundn-
ar miklum örðugleikum. Það má
búast við, að í mörg ár verði ís-
lenzka þjóðin að búa að miklu
meira leyti að sínu, heldur en
núlifandi menn hafa vanizt við.
í þessum aðsteðjandi vanda,
hafa allar þjóðir, sem við höfum
kynni af, annaðhvort látið land-
ið afskiptalaust eða sýnt velvilja
í sambúð, nema ein þjóð. í rúss-
neska útvarpinu var fyrir nokkr-
um dögum minnzt á ísland í til-
kynningu á ensku. ísland var þar
spottað fyrir veikleika og van-
mátt og gert gys að því, að slíkt
kotríki reyndi að kalla sig sjálf-
stætt, sem ekki gæti kyrrsett
erlendar hernaðarflugvélar með
valdi. Nú vill svo til, að hér á
landi er lítill flokkur manna, er
stendur beint undir áhrifavaldi
þessarar útlendu þjóðar. Og í
blaði þess flokks voru dögum
saman samskonar árásir á ríkis-
stjórnina, eins og kom síðar fram
í umræddri spottræðu rússnesku
valdhafanna.
Það skal ekkert um það sagt,
hvort þeir íslendingar,er standa
beint undir rússnesku áhrifa-
valdi, hafa beint eða óbeint kom-
ið af stað þessari ómaklegu og
illa grunduðu erlendu árás á ís-
stöðuflokkanna. En enginn má
ætla, að þessi framkoma beri
vott um veikleika. Bregðist and-
stöðuflokkarnir því trausti, sem
til þeirra hefir verið borið, og
ætli þeir, gagnstætt fyrri yfir-
lýsingum, að gerast meiri þjón-
ar séThagsmuna en þjóðarhags-
muna, þá óttast Framsóknaf-
flokkurinn ekki bardagann og
mun sýna sem fyrr, „at atgeir-
inn er heima.“
Komi til samvinnuslita, vegna
hinna óbilgjörnu sérhagsmuna-
streitu kaupmannanna, áður en
stjórnin hefir gert mörgum þýð-
ingarmestu verkefnum sinum
nokkur skil, þá getur Fram-
sóknarflokkurinn líka verið þess
fullviss, að hann getur ekki að-
eins treyst á stuðning fylgis-
manna sinna, heldur fjölmargra
fyrri kjósenda Sjálfstæðisflokks-
ins, sem ætlazt hafa til ann-
ars af mörgum forráðamönnum
þess flokks en að þeir létu skó-
þjónustu við heildsalana ráða
meira gerðum sínum en hag
þj óðarheildarinnar.
ir (Hulda) frá Auðnum. Loks
bættist við fjórða skáldið í Mý-
vatnssveit. Það er Þura í Garði,
hið landfræga vísnaskáld. Hún
rekur lestina. Enn eru margir
vel hagorðir menn í sýslunni, en
enginn af hinum yngri mönnum
hefir sýnt verulega skáldgáfu.
Þura í Garði virðist nú um
stund ætla að reka lest hinna
sjálfmenntuðu þingeysku
skálda.
Samvinnustefnan er fyrir
löngu orðin alþjóðareign, og
ekki lengur sérstaklega bundin
við þau héruð, þar sem hreyf-
ingin byrjaði. Liðsmenn Þing-
eyinga í skáldafylkingunni eru
nú flestir orðnir rosknir menn,
og einn af þeim, Þorgils gjall-
andi,kominn undir græna torfu.
En afkomendur samvinnufor-
kólfanna og .skáldanna hafa
tekið sér ný viðfangsefni. Þeir
skipta jörðum feðra sinna,
brjóta ný lönd, byggja ný hús
og gera einskonar sveitaþorp úr
gömlum einbýlisjörðum. Ungu
mennirnir, sem lært hafa smíði
í Laugaskóla, og ungu stúlkurn-
ar, sem læra margskonar kven-
legar hannyrðir í húsmæðra-
skólunum á Laugum.prýða þessi
híbýli með smekklegum og stíl-
hreinum íslenzkum vefnaði.
Hvergi á íslandi nema í Öræfum
og Þingeyj arsýslu gerist nú land-
nám, sem um munar í byggðum
landsins. Unga kynslóðin í hér-
aðinu hefir byrjað merkilegt og
þjóðnýtt heimatrúboð. Á þeim
árum, þegar mikið af æsku
landsins berst stöðvunarlaust
lenzku þjóðina. En óneitanlega
mun þessi atburður sannfæra
þjóðina enn betur um það, hver
hætta sjálfstæði hennar er búin,
bæði ef hér á landi eru hópar
manna, sem hafa segulskaut að-
gerða sinna í öðru landi, og af
vaxandi veldi þeirra þjóða, sem
fótumtroða rétt einstaklinga og
þjóða, með grimmu herveldi og
umbúðalausu ofbeldi.
Fyrsta verk allra heiðarlegra
íslendinga hlýtur að vera að
standa saman um mál sinnar
þjóðar og verjast öllum tilraun-
um útlendinga til að nota íslend-
inga sem flugumenn móti frelsi
þjóðarinnar. En af því leiðir aft-
ur það, að allir ærlegir íslend-
ingar hljóta að standa einhuga
um, að skoða eins og andlega og
siðferðilega sjúklinga þá menn
og mannhópa, sem gera sig lík-
lega til að vera verkfæri í hönd-
um erlendra valdhafa móti frelsi
og sjálfstæði þjóðarinnar.
Næsta verkefnið hlýtur að
verða það að nota gæði landsins
til framdráttar íslendingum. —
Mjög mikill hluti íslendinga lif-
ir nú ekki af framleiðslunni, og
þeir sem stunda fxamleiðsluna
á sjó og landi hafa með miklum
rétti getað bent á, að hlutur
þeirra væri ekki nægilega
tryggður. í hinum stærri kaup-
stöðum og einkum í Reykjavík,
er mikill fjöldi fólks, sem ekki
hefir arðbæra vinnu. Stundum
hafa verið um 5000 manns á fá-
tækraframfæri í Reykjavík. Þar
við bætist sú mikli fjöldi manna,
sem síðustu ár hafa lifað að
verulegu leyti á framlögum ríkis
og bæjar, á hinni svokölluðu at-
vinnubótavinnu. Sú starfsemi er
beint ofanálag á fátækrafram-
færið, þar sem mestur hluti
vinnunnar hefir verið óarðgæfur.
Auk þess hefir sú vinna venju-
lega verið framkvæmd með þeim
hætti, að vinnuvenjum lands-
manna hefir stórlega hnignað
af siðum þeim, sem þar hafa
myndazt.
Það má telja alveg fullvíst, að
í bili a. m. k. f jölgi stórlega fólki
sem er á sveit eða vill vera í at-
vinnubótavinnu. Ef ekki er að
gert, mun þetta fjölmenni verða
voðabyrði á öllum þeim lands-
mönnum, er bera opinber gjöld.
Fjárhagur Reykjavíkur og allra
stærri kaupstaðanna er mjög
erfiður, og fer síversnandi. Fá-
tækraframfærið er aðálorsökin
til þessarar hnignunar. Samt
kemur með ári hverju stærri og
stærri byrði á landið í útlátum
frá einni verstöð til annarrar,
hefir mikið af æskumönnum
Þingeyjarsýslu starfað að yfir-
lætislausu landnámi, og að því
að endurvekja ró og frið í sveita-
heimilum tuttugustu aldarinnar.
Indriði Þórkelsson á Fjalli er
nú sjötugur að aldri. Vinir hans
hafa fengið hann til að halda
þetta afmæli hátíðlegt með því
að gefa út ljóð sín á þessum af-
mælisdegi. Ljóðabók Indriða á
Fjalli heitir Baugabrot. Hún er
allstór, og myndarleg að öllum
frágangi. Höfundur þessara
ljóða er á mjög verulegan hátt
tengdur öllum þrem áðurnefnd-
um hreyfingum í Þingeyjar-
sýslu. Hann hefir verið eindreg-
inn samvinnumaður alla æfi og
mikill styrktarmaður kaupfé-
lagsins á Húsavík. Hann er einn
af höfuðskáldum sýslunnar, og
hann og níu börn hans, hafa
lagt fram myndarlegan skerf til
nýbyggðarinnar í héraðinu.
Indriði er fæddur í Sýrnesi í
Aðaldal og alinn upp á Fjalli.
Hann hefir verið þar alla æfi
nema nokkrar vikur á Seyðis-
firði, þegar hann var ungur.
Hann hefir séð ýmsa skóla að
utan, en aldrei stundað nám í
neinum þeirra. Hann hefir aldrei
látið dropa af áfengi koma inn
fyrir varir sínar. Hann var öfl-
ugur stuðningsmaður Björns
Jónssonar í sjálfstæðisbarátt-
unni, og einlægur stuðnings-
maður Framsóknarflokksins,
eftir að innanlands málin tóku
að skipta flokkum. Indriði hefir
verið farsæll búmaður og verið
valinn til að inna af hendi flest
hin ólaunuðu eða lítt launuðu
skyldustörf í mannfélagsmálum
fyrir sveit og sýslu. Indriði á
Fjalli hefir verið hinn trausti og
öruggi borgari. Hann heldur við
hins svokallaða jöfnunarsjóðs.
Nú virðist ekkert undanfæri
annað en gerbreyta þessu skipu-
lagi ,og það þegar i vetur. Allir
vinnufærir menn, sem ekki geta
aflað sér og sínum fæðu, klæða
og húsaskjóls, verða að byrja
skipulega framleiðsluvinnu undir
eftirliti ríkisvaldsins. En það
fólk, sem ekki getur unnið, verð-
ur að fæða í sameiginlegum
mötuneytum, á framleiðslu
landsins fyrst og fremst. Verður
væntanlega þar ekki sýnilegur
munur, því að með vaxandi
kreppu verða allir landsmenn að
líkindum raunverulega við sama
borð, og mega láta sér það vel
lika.
Ríkisstjórnin verður að hafa
fullan ráðstöfunarrétt af því
hvar þeir menn vinna, sem ríkið
verður að framfæra. Og það
verður að koma þeirri vinnu
fyrst og fremst að arðgæfum
framkvæmdum. Hér eru ótal
verkefni, sem hnigið geta að
því að auka matvæla- og elds-
neytisframleiðsluna og þessi
störf verða að ganga fyrir. Jafn-
framt þarf að hjálpa þeim, sem
vilja bjarga sér sjálfir til að
geta komið fótum undir sjálf-
stæða atvinnu. Það verður þess
vegna eðlilegt og heilbrigt tak-
mark fyrir þá, sem vinna um
stund hjá þjóðfélaginu, að
verða aftur sínir eigin hús-
bændur.
Náskyld slíku vinnukerfi er
önnur nýjung í uppsiglingu.
Það er hinn svonefndi almenni
vinnuskóli. Þar er ekki átt við
neina smáleiki, eins og að hafa
30 drengi í hóp undir föstum
landsjóðslaunuðum yfirmönn-
um. Hér duga ekki slík vettl-
ingatök. Sá vinnuskóli, sem
þjóðin þarf að fá, er það, að
allir unglingar, sem ekki hafa
alizt upp við algenga vinnu,
vetur og sumar við framleiðslu
á sjó eða landi, verði eitt ár við
vinnunám á venjulegum heim-
ilum í sveit eða sjávarbyggðum.
Þar eiga bæjaunglingarnir að
ganga inn í hin daglegu störf
við framleiðsluna í landinu.
Þetta verður að ná jafnt til
ungra manna og ungra stúlkna.
Þessi framkvæmd er óhjá-
kvæmileg vegna beggja máls-
aðila. Fólkið í dreifbýlinu þarf
að fá hjálp við framleiðsluna,
og fólk, sem elzt upp í bæjum og
stundar önnur störf, þarf,
vegna eigin menningar og
manndóms, að hafa gengið í
gegnum þann vinnuskóla, sem
mótað hefir íslendinga í þús-
und ár. Nú á stríðstímum er
þörfin margföld. Matvælafram-
leiðsluþörf að aukast, og iðju-
lausu hendurnar við sjóinn að
fá verkefni.
Það er sýnilegt, að ríkissjóð-
ættargarðinum, kemur vel til
manns stórum barnahóp, tekur
rólega og yfirlætislaust í streng-
inn um vandamál samvista-
manna sinna, beitir sér einhuga
fyrir frelsi einstaklingsins í
þjóðfélaginu og frelsi og sjálf-
stæði þjóðarinnar gagnvart
öðrum þjóðum.
II.
En samhliða þessum marg-
háttuðu skylduönnum hins dag-
lega lífs hefir Indriði á Fjalli
átt tvenn hugðarmál, ættfræði
og Ijóðagerð. En af þessum tveim
hj áverkamálum eyddi hann
meiri tíma til rannsókna í ætt-
vísi heldur en til skáldskapar.
Það er talið, að Indriði Þórkels-
son sé fróðastur allra manna um
ættir Þingeyinga, og hefir hann
um þau efni mikil drög í hand-
ritum. Notar hann nú efri ár
sín til að raða þessum fróðleik,
svo að hann megi verða að-
gengilegur seinni kynslóðum.
Indriði á Fjalli hefir orðið
skáld án þess að vita af því sjálf-
ur. Margar af lausavísum hans
hafa síðustu 40 árin flogið á
vængjum andagiftarinnar um
allt land. Einstöku sinnum, en
þó sjaldan, hefir hann birt kvæði
á prenti. Hann hefir aldrei sótt
um eða látið sækja um skálda-
laun sér til handa. En Alþing
sendi honum, án hans tilverkn-
aðar, lítil rithöfundarlaun fyrir
fáum árum. Hann myndi aldrei
hafa ráðizt í að safna ljóðum
sínum og gefið þau út, nema
fyrir sterkan áróður bókmennta-
hneigðra manna utan héraðs.
Hann hefir, þegar til þess verks
kom,beitt hlédrægni,sem er vart
ámælislaus. Hann hefir ekki vilj-
að vinna sér til aukinnar skáld-
frægðar að birta margar af
ur mun eiga erfitt með að fá
jafnmiklar tekjur, eins og verið
hefir. Jafnhliða þessu hækkar
byggingarefni svo í verði, að
brúargerðir og mikið af húsa-
smíðum undangenginna ára
hverfur að mestu. Samhliða
þessu dregst verzlunin við út-
lönd saman, og hráefni verða
torfengin til ýmiskonar iðnaðar,
sem vaxið hefir upp í skjóli
haftanna. Hér er þess vegna
sýnilegt, að margt af því fólki,
sem unnið hefir hjá ríkinu,
bæjarfélögum, við byggingar-
vinnu, verzlunarstörf og iðnað,
verður atvinnulaust, ef til vill
svo missirum skiptir. Sumt af
þessu fólki kann að eiga nokk-
ur efni, og geta lifað af þeim.
En bæði þeir, sem eitthvað eiga
og hinir, sem ekkert eiga, munu
vilja vinna, og þurfa að vinna.
Hér kemur mikið vandamál, og
skal ekki leitazt við að gefa þar
fljóthugsað svar. Þó hygg ég,
að jafnan eigi við sama svarið.
Meðan stríðið stendur verða ís-
lendingar að framleiða mat-
væli, föt og eldsneyti handa sér,
til að halda við brúnni milli
líkama og sálar.
Síðustu vikur hefir kaup-
mannastéttin verið nokkuð há-
vær í blöðum sjálfstæðismanna
um kjarabætur. Almennt talið
líta menn svo á, að verzlunar-
stéttin hafi, þrátt fyrir marga
erfiðleika, verið bezt sett um af-
komumöguleika af öllum stétt-
um landsins, og hafa bætt efna-
hag sinn stórlega í skjóli haft-
anna. Auk þess eru styrjaldar-
tímar jafnan fengsælir fyrir
verzlunarmenn, ef eitthvað er
til að verzla með, og þurfa
kaupmenn, að svo komnu, sízt
að kvarta um sinn hlut.
Ef litið er yfir hag Reykja-
víkur, og atvinnuhorfur lands-
manna yfirleitt, þá hlýtur það
að teljast mjög vafasamur á-
góði fyrir kaupmannastéttina,
og er þar fremsta að telja heild-
salana, að hyggja nú á bænda-
glímur við kaupfélögin og Sam-
bandið út af verzlunarmálum.
Sókn af hálfu heildsalanna um
að auka veldi sitt, mun tæplega
gefa mikið í aðra hönd á
krepputímum. En auk þess eiga
forráðamenn verzlunarstéttar-
innar allmikið í húfi, ef þeir
sundra nú kröftunum frá hin-
um stærri málefnum. Vafalaust
vita þessir menn um hag
Reykjavíkur, og að aukaniður-
jöfnun stendur fyrir dyrum.
Vafalaust vita þeir um hinn
mikla fjölda hraustra manna,
sem er og verður atvinnulaus,
ef ekki er gripið til sterkra úr-
ræða.
Ég hygg að samvinnumenn
séu reiðubúnir til að hefja öfl-
(Framh. á 3. síðu)
snjöllustu vísum sínum og smá-
kvæðum, þar sem kenndi glettni
um náunga og samsveitarmenn.
En í mörgum þessum vísum kom
fram einkennileg hlið á gáfna-
fari hans, sem ekki gætir í lengri
kvæðum, en það er hið mjúka,
fágaða háð, sem verður ógleym-
anlegt þeim sem kynnast því
nánar. Að þessu leyti má segja,
að sonur Indriða á Fjalli, sem
mest hefir unnið að útgáfunni,
eigi eftir nokkuð af starfi sínu,
en það er að safna og láta prenta
nokkuð af beztu kviðlingum og
vísum Indriða Þórkelssonar. Að
þessu sinni vil ég minna á tvær
tækifærisvísur eftir Indriða á
Fjalli, sem báðar eru óprentaðar
enn. Eitt sinn sendi maður, að
nafni Sigurður, Indriða á Fjalli
nokkur eintök af blaði sem var
að byrja að koma út, og bað
hann að gerast kaupandi. Blaðið
var andstætt Indriða i skoðun-
um. En 1 inngangsgrein fyrsta
blaðsins var lofað réttdæmi og
sannleiksást um öll vandamál.
Indriði mun hafa efazt um efnd-
irnar. Þegar hann hafði lesið
blaðið, stakk hann því innan í
sömu umbúðirnar, og skrifaði ut-
an á þessa stöku:
„Send er gæran Sigurði,
sem ég fékk að skoða.
í hana vill ei Indriði
úlfinum sínum troða“.
Um sama leyti gekk um Aðal-
dal undirskriftarskjal með mót-
mælum gegn mjög nytsamri
framkvæmd, sem fylgismenn
ísafoldar voru á móti. Þá var
rituð á umslag undirskriftabréfs-
ins vísa, og þótti enginn liklegri
en Indriði á Fjalli til að hafa ort
hana. Vísan er svona:
„Fangelsi þagnar rjúfi
þjóðar rómur„
JÓNAS JÓNSSONs
Indriðí Þórkelsson á Fjallí
/