Tíminn - 11.11.1939, Blaðsíða 3

TÍMIM, langardagiam 11. nóv. 1939
523
131. blað
B Æ K U R
A N N A L L
Gríma, 14., 80 bls.
Verð' kr. 2.00 ób.
14. hefti Grímu, tímarit fyrir
íslenzk, þjóðleg fræði, hefir Tím-
anum borizt nýlega. Er Þor-
steinn M. Jónsson, sem kunn-
ugt er, útgefandi þess, en rit-
stjóri með Þorsteini er Jónas
Rafnar læknir.
Fyrsta frásögn bókarinnar er
drög að sögu Munka-Þverár-
klausturs, sem ritað hefir Stefán
Jónsson bóndi á Munka-Þverá.
Klaustur þetta var stofnsett ár-
ið 1155 að tilstuðlan Björns
Gilssonar biskups að Hólum.
Segir Stefán sögu klaustursins í
stórum dráttum, lýsir forystu-
mönnum þess, lífi og starfshátt-
um í klaustrinu, viðgangi þess
og fjársöfnun og loks endalok-
um. En Stefán er sem kunnugt
er fræðimaður og hefir ritað
ýmsar greinar sögulegs efnis, er
snerta byggðarlag hans, örnefni
og atburði ýmsa.
Önnur frásögn bókarinnar er
þáttur af séra Einari galdra-
meistara Nikulássyni að Skinna-
stað í Öxarfirði og afkomendum
hans. Þennan þátt hefir ritað
Benjamín Sigvaldason.
Jónas Rafnar læknir hefir
safnað margvíslegum sögnum
um Torfa Sveinsson bónda í
Klúkum í Eyjafirði, er fæddur
var 1760. Hann var djúphygg-
inn maður og fjölfróður, svo að
alþýða manna taldi hnnn fjöl-
kunnugan og leitað til hans ráða,
en aldrei beitti hann kunnáttu
sinni eða gagnfærði sér álit
manna, sér til fjárafla eða öðr-
um til meins.
Fjórða höfuðfrásögnin í
Grímu er um upphaf Flateyjar-
kaupstaðar á Breiðafirði, ritað
af Óskari Ciausen. Segir þar frá
hinum fyrstu kaupmönnum í
Flatey, Kúldsfeðgum, Pétri og
Eiríki, og Guðmundi Scheving,
sem auk kaupmennskunnar var
atorkumaður og brautryðjandi í
útgerðarstar f semi.
Auk þessa sagna, sem hér hef-
ir verið drepið lauslega á, eru
aðrar veigaminni og nokkrar
kímnisögur.
Ægir.
Októberhefti Ægis er fyrir
skömmu siðan komið út. Fyrsta
grein þess er eftir Inga Bjarna-
son um þangið og nýtingu þess.
Er þetta um margt fróðleg grein
og er þar skýrt frá efnainni-
haldi þangs og hagnýtingu þess.
En það er nýtt á margvíslegan
hátt. Það er brennt og joð
unnið úr öskunni, það er unnin
úr því alginsýra, sem notuð er
sem steiningarefni við vefnað-
ariðju, sem þéttiefni, til að fella
grugg úr sykurupplausnum við
sykuriðnað og forða ketilsteins-
myndun í eimkötlum og loks er
alginsýra notuð við gerviefna-
iðnað og hefir tekizt að spinna
úr henni þræði. Mannit er og
unnið úr þörungum, notað til
um, þegar hann gat fengið
einhvern til að spjalla við sig
um efni þeirra. —
Vegna legu sinnar hefir ís-
land verið áfangastaður milli
Ameriku og Evrópu. Með bætt-
um ílugsamgöngum hefir það
líka mikla hernaðarlega þýð-
ingu. — — —
Áhuginn fyrir íslandi er ekki
aðeins tengdur Ameríku, Bret-
landi eða Norðurlöndum. Nú-
verandi stjórn Þýzkalands reyn-
ir að endurlifga „hin uppruna-
legu og þjóðlegu trúarbrögð
allra sannra Þjóðverja“ með þvi
að benda á „að þýzka þjóðin á
ekki aðeins að láta Eddurnar
koma í staðinn fyrir Bibliuna,
heldur eiga nú einnig Þjóð-
verjar, sem áður fóru píla-
grímsferðir til Gyðingalands, að
fara til íslands, því að ísland
er hið helga land trúarbragða
okkar“. Þó er vafasamt, hvort
hinir þýzku þjóðernissinnar
myndu finna eins margt sér að
skapi eins og Amerikumenn hjá
þessum hraustu einstaklingum,
sem vilja treysta ættarböndin
milli hins fyrsta og annars
ameríska lýðveldis. —
Á íslandi er hvorki örbirgð né
mikill auður. Þar eru allir læsir,
þrátt fyrir erfiðleika strjálbýl-
isins. Hlutfallstala dáinna nálg-
ast að vera meðal hina lægstu.
Hráefni til iðnaðar verður að
miklu leyti að flytja inn. Iðn-
aðurinn vex þó hröðum skref-
Gullbrúðkaiip.
Síðastliðinn fimmtudag, þann
9. þ. m. áttu fimmtíu ára hjú-
skaparafmæli þau frú Magda-
lena Jónasdóttir og síra Þor-
valdur Jakobsson Öldugötu 55
hér í bænum. •
Séra Þorvaldur var lengst af
prestur í Sauðlauksdal í Rauða-
sandshreppi. Er hann lét af
prestsembætti, fluttist hann til
Hafnarfjarðar og gerðist kenn-
ari við Flensborgarskóla. Hann
hefir nú fyrir nokkrum árum
hætt einnig kennslustörfum,
enda hátt á áttræðisaldri.
Síra Þorvaldur var mikilsmet-
inn meðal Rauðsendinga, bæði
sem prestur og leiðandi maður í
flestum málum Rauðasands-
hrepps. Hann var einn hinn á-
gætasti kennari og fór þó sér-
staklega orð af honum sem
stærðfræðingi. Gestrisni og
myndarskapur á heimili þeirra
hjóna í Sauðlauksdal var frábær.
Snyrtimennska frú Magdalenu í
öllu innanhúss, og rausn hennar
á þessu gestkvæma heimili var
orðlögð. Munu hinir fjölmörgu
vinir þeirra hjóna og fermingar-
börn og nemendur séra Þorvald-
ar, bæði þar vestra, hér í Reykja-
vík og víðar hafa minnst þess-
ara ágætu hjóna og barna
þeirra á fimmtíu ára hjúskap-
arafmæli þeirra.
lyfjagerðar og sprengiefna-
framleiðslu. Laminarin er enn
eitt efnið, sem fæst úr þessum
gróðri og má vinna úr því
þrúgusykur og vínanda. Úr fuc-
oidin má fá hlaupefni til notk-
unar við matvælaiðnað. Loks
kemur nýting þangsins til
greina, sem fóður og áburður.
Af öðrum greinum í Ægi skal
hér drepið á frásögn um síldar-
og fiskimjölsverksmiðjuna á
Akranesi og grein um aðbúnað,
sem færeyskir fiskimenn eiga að
sæta við Grænland af hálfu
Dana, tekin upp úr ávarpi frá
skipstjóra- og stýrimannafélag-
inu í Færeyjum.
♦♦♦♦♦♦»♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦■
Fréttabréf til Tímaiis.
Tíminn biður Tímamenn víðs-
vegar um land að senda blaðinu
öðru hverju fréttabréf úr byggð-
arlögum sínum. Einkum er það
vel þegið, að í slíkum bréfum
sé greint frá athafnalifinu,
framkvæmdum ýmsum og nýj-
ungum. Öll fréttabréf þurfa
að vera glögg og greinagóð og
skilmerkilega sagt frá öllu því,
er þau fjaila um, svo að ókunn-
ugir menn geti gert sér um það
skýra hugmynd.
um. Til þess að skilja þá miklu
aukningu, verður að kynnast
samvinnuhreyfingunni. — „Sú
staðreynd er einstæð í sögu
samvinnunnar, að á íslandi eru
framleiðendur og neytendur
sameinaðir í eitt félag og þann-
ig farsællega komið í veg fyrir
hagsmunaárekstra, sem rísa í
samvinnufélögum a n n a r r a
landa milli framleiðenda og
neytenda." Samvinnufélögin
selja allar vörur jafnt til félags-
manna og annarra. Arðsúthlut-
unin til neytenda er eins og hæst
annars staðar í Evrópu, því að
hún er að meðaltali 8 af hundr-
aði.
Jarðmyndun íslands er ung.
Þar er mikið um gjósandi hveri.
Á 13. öld leiddi Snorri Sturluson
vatn frá heitri uppsprettu í laug,
sem enn þá er til. Heita vatnið
er líka notað mikið við ræktun
blóma og grænmetis og nú er
talað um að hita með því heilar
borgir.
Hverirnir draga líka ferða-
menn að landinu. í bókinni er
sérstakur kafli, sem einkum er
skrifaður fyrir þá. —
Annar ritdómarinn endar frá-
sögn sína með þessum orðum:
Vilhjálmur Stefánsson hefir gert
mikið fyrir fyrsta ameríska lýð-
veldið, sem er ættarheimkynni
hans, og einnig fyrir hið annað,
þar sem er heimili hans.
J. E. G.
Alþing lilð nýja.
(Framh. af 2. síðu)
þeim. Nú í sumar hafa verið
flutt í suðurstofu efri deildar
málverk af nokkrum eldri for-
setum: Páli Melsteð amtmanni,
Pétri biskup, Jóni á Gautlönd-
um og Birni Jónssyni ráðherra.
Menntamálaráð hefir bætt við
nýjum myndum af Benedikt
Sveinssyni yngra, Jóhannesi
bæjarfógeta og Halldóri Steins-
sen. Fleiri myndir af forsetum
munu koma á eftir. Alþing vill
heiðra sína leiðtoga um leið og
það tryggir sér starfsfrið og
heppileg vinnuskilyrði.
Héðni Valdimarssyni var illa
við þennan nýja blæ á þinginu,
eftir að hann gekk í lið kom-
múnista. Sú skoðun hans er að
því leyti rétt og eðlileg, að hið
nýja Alþing er miklu sterkara
en svo, að byltingaáróður geri
þar nokkurn skaða.
Kosningar verða ef til vill í
vor, þó að það sé ekki æski-
legt, en að minnsta kosti verða
þær að vori. Lýðræðisflokk-
arnir, sem nú standa að sömu
stjórn, munu vafalaust hver um
sig berjast fyrir sínum málstað
með dugnaði og fullri alvöru.
En það er mjög ósennilegt, að
hin forna harka komi fram í
skiptum lýðræðisflokkanna.
Hinn gagnkvæmi ótti við alls-
herjar ókosti nábúanna hefir
mikið rénað. Lýðræðisflokkar
íslands eru að búa sig undir að
geta sameiginlega gert þjóðina
frjálsa og síðan verndað frelsi
hennar. j. j.
Wmston Cburchill
(Framh. af 2. síðu)
að gæta öryggis síns á þann hátt
að svara í sömu mynt. Hann
hefir flutt hverja hvatningaræð-
una á fætur annarri í þinginu
og gagnrýnt hvasslega andvara-
leysi og undanlátssemi flokks-
bræðra sinni í ríkisstjórninni.
Hann hefir ritað fjölda greina
í blöð og tímarit, þar sem hann
hefir haldið fram sömu skoðun.
í fyrstu átti þessi áróður hans
litlu fylgi að fagna, því að þjóð-
in gat ekki hugsað sér að aftur
myndi koma til nýrrar Evrópu-
styrjaldar. En framferði þýzku
nazistanna leiddi alltaf betur og
betur í Ijós, að Churchill hafði
á réttu að standa og álit Eng-
lands beið hvert áfallið á fætur
öðru. Skoðunum Churchills óx
því óðum fylgi og kröfurnar um
þátttöku hans í ríkisstjórninni
urðu stöðugt háværari. Almenn-
ingsálitið heimtaði að í ríkis-
stjórnina kæmi maður, er hefði
dug og áræði, er samsvaraði hinu
viðsjárverða ástandi, en í þeim
efnum átti Churchill engan
jafningja í hugum ensks al-
mennings, nema ef vera kynni
Lloyd George, sem var orðinn of
gamall til ráðherrastarfa. Menn
gleymdu því ýmsum mótgerðum
hans, sem þeir höfðu gagnrýnt
áður, óg það var meira og meira
litið á hann sem þann mann, er
túlkaði hinn sanna vilja ensku
þjóðarinnar. Þegar styrjöldin
hófst, fundu andstæðingar hans
í íhaldsflokknum að þeir gátu
ekki lengur án hans verið og
buðu honum það ráðherrasæti,
þar sem hann hafði aflað sér
mestrar frægðar. Churchill þáði
boðið og það má fullyrða, að
enska þjóðin hafi óskipt fagnað
þessari ráðstöfun eins og málum
var komið.
í utanríkismálastefnu sinni
síðari árin hefir Churchill að-
eins skjátlazt að einu leyti. Hann
treysti því, að Sovét-Rússland
myndi hjálpa til að varðveita
friðinn. Sú von hans varð að
engu, þegar vináttusáttmáli
Rússa og Þjóðverja var undir-
ritaður. Annars er Churchill
engu meiri vinur kommúnism-
ans en nazismans. Á sínum tíma
var hann fremstur í flokki þeirra
sem vildu hjálpa hvítliðum eftir
kommúnistabyltinguna í Rúss-
landi.
í tómstundum sínum hefir
Churchill jafnan unnið að rit-
störfum og er hann talinn með
allra ritfærustu mönnum Breta.
Frægasta bók hans er heims-
styrj aldarsagan, „The Great
War“, sem þýdd hefir verið á
mörg tungumál. Endurminning-
ar hans frá fyrri árum, „My Ear-
ly Life“ og „Thoughts and Ad-
ventures“, hafa einnig náð mik-
illi útbreiðslu. Þá hefir hann rit-
að æfisögur föður síns og hins
mikla ættföður síns, fyrsta her-
togans af Marlborough. Ræður
hans og blaðagreinar á síðari
árum hafa einnig verið gefnar út
í bókarformi og þýddar á mörg
mál. Greinar þær, sem hann hef-
ir skrifaö um alþjóðamál á síð-
ari árum, hafa samtímis birzt í
mörgum blöðum, bæði í Eng-
landi og erlendis, og hafa aflað
honum mikilla tekna. Það má
segja, að á síðari árum hafi allur
heimurinn hlustað í hvert sinn,
sem Churchill lét að ráði til sín
heyra. Er það næsta einstakt, að
maður, sem ekki hefir haft neinn
ákveðinn flokk að baki, og ekki
gegnir ráðherrastöðu, geti ver-
ið jafn áhrifamikill í stjórnmál-
um og Churchill síðustu árin.
Enginn neitar þvi, að Chur-
chill hefir galla eins og allir aðr-
ir og sennilega stórbrotnari í
svipuðu hlutfalli og hann er
flestum fremri á mörgum svið-
um. Hann er einráður og ófyrir-
leitinn, þegar því er að skipta.
Honum er gjarnt á að vilja tefla
djarft og hætta stundum of
miklu. Andstæðingar hans beita
því gegn honum sem aðalvopni,
að hann sé jafn hættulegur, er
hann berjist fyrir röngu máli, og
hann sé gagnlegur, þegar hann
berst fyrir góðu máli. Þetta voru
aðalrök þeirra, þegar Lloyd Ge-
orge barðist fyrir þátttöku hans
í rikisstjórninni á styrjaldarár-
unum. Lloyd George segir, að sér
hafi sjaldan verið það eins ljóst
og þá, hversu miðlungsmenn
umgangast afburðamanninn með
miklum beyg og tortryggni.
Undir slíkum kringumstæðum
geri afburðamaðurinn iðulega
mistök, sem leggi andstæðingun-
um vopn í hendurnar, og Churc-
hill sé engin undantekning í
þeim efnum.
Lloyd George segir ennfremur,
að hann hafi hins vegar haldið
máli sínu til streitu, því að sér
hafi verið ljóst, að maður með
hugmyndaauðlegð, skarpskyggni
og óþreytandi elju Churchills,
myndi hafa ómetanlega þýðingu
fyrir stríðsstjórnina, ef hann
væri aðeins undir nægu eftirliti
og hugmyndir hans síaðar, ef
svo mætti að orði komast. Menn
eins og hann væri afar sjald-
gæfir og á stund hættunnar
þyrfti að nota starfskrafta
þeirra til fullnustu, þvi að þeir
væru þá meira virði en heilt
hexfylki miðlungsmanna.
Hugleiðingum sínum um
Churchill lýkur Lloyd George í
styrjaldarendurminningum sín-
um með þessum orðum:
— Framtíð Churchill’s fer
mikið eftir því, að hann geti afl-
að sér orðstírs fyrir aðgætni, án
þess að áræði hans býði álits-
hnekki. Þ. Þ.
Málaflutningsskriistofa.
Undirritaðir höfum opnað málaflutningsskrifstofu í Sambandshúsinu vlð
Sölvhólsgötu. Við tökum að okkur málflutning, samningagerðir, innheimtur og
öll önnur venjuleg málaflutningsstörf.
Viðtalstími okkar er frá kl. 1—3 e. h. — Sími 1080.
Ragnar Ólafsson. Ólafur Jóhannesson
lögfræðingar.
Fyrirliggj simli
mörgr ný dökk
KÁPUEFNI.
Verksmiðjuútsalan
Geijun — Iðunn
Aðalstræti.
Barnaskólar Reykjavíkur
Samkvæmt 1. gr. laga, frá 23. júní 1936, um fræðslu
barna, eru öll börn skólaskyld á aldrinum 7—14 ára.
Skólaskyldan hefst 1. maí það almanaksár, sem bamið
verður fullra 7 ára, og endar með fullnaðarprófi það ár,
sem það verður fullra 14 ára.
Lögum samkvæmt eru því öll börn í umdæmi Reykja-
víkur, fædd á tímabilinu 1926—1932, að báðum árum
meðtöldum, skyld að sækja skóla í vetur, og varðar sekt-
um, ef út af er brugðið. Aðstandendur barna á þessum
aldri, sem enn hafa ekki látið börn sín í skóla eða fengið
löglega undanþágu hjá viðkomandi skólanefnd, eru hér
með alvarlega áminntir um að senda þau tafarlaust í
hlutaðeigandi barnaskóla. Senda ber í sjúkraforföllum
læknisvottorð til skólastjóra.
Skólastjórar barnaskólanna.
Tvær nýjar bæknr
Ilart cr s Iiciuii
eftir JÓHANNES ÚR KÖTLUM.
Verð kr. 5.00 heft og kr. 7.00 i bandi.
§kilningstré góðs og ills
eftir síra GUNNAR BENEDIKTSSON.
Verð kr. 5.00 heft og kr. 7.00 í bandi.
Fæst hjá öllum bóksölum eða bernt frá okkur.
BÓKAVEBZLFX IIEDISKRIAGLU,
Laugavegi 38. Pósthólf 392. Sími 5055.
Hreinar
IVý bók:
Dvöl
Talið er að í Dvöl sé
að finna stærsta og
merkasta safn af úr-
valsskáldsögum heimsbókmenntanna,
sem til er á íslenzku. Árg. kostar 6 kr.
Adr.: Dvöl, Reykjavik.
léreftstuskur
kaupir
Prentsmiðjan Edda
Lindargötu 1 D.
Svalt og bjart
Sögnr eftir
GÚMMÍ, til bætinga.
Sendum gegn póstkröfu um allt land.
Gúmmískógerðin, Laugav. 68.
Sími 5113.
Skrifstofa
Framsóknarflokksins
I Reykjavík
er á Lindargötu 1D
Jakob Thorarensen
er komin á bókamarkaðinn og
fæst hjá bóksölum um allt land.
Kaupum kanfriuskinn, lambskinn og
selskinn.
MAGNI, Þingholtsstræti 23.
Framsóknarmenn! Munið að
koma á flokksskrifstofuna á
Lindargötu 1D.
Útbreiðið T I M A N IV
4 Margaret Peddler:
stöðu, enda var hún nú farin að þreyt-
ast á því að bursta og kemba tann-
hvössum eftirlætishundum, hlaupa með
eitt og sækja annað, í stuttu máli, að
gera öll þessi óskemmtilegu smávik,
sem aðrir höfðu látið ógerð. Þreyttust
var hún þó á þessum sísýnilega mun á
sinni lítilfjörlegu og litlausu tilveru og
hinum áberandi og gimsteinum skreytta
æfiferli konunnar, sem henni bar að
þakka brauð sitt.
Þessi kveljandi undirlægjuvitund
lagðist yfir hana með meiri þunga en
nokkru sinni áður, þegar hún gekk í
gegn um forsalinn og lagði af stað upp
stigann, til þess að sækja blævæng frú
Damerell. Hún stanzaði, þegar hún var
komin upp í miðjan stigann, til þess að
líta á umhverfið, sem hún var að yfir-
gefa. Forsalurinn var lýstur allavega
litum ljósum, alls staðar voru marglit
og angandi blóm. Þjónarnir gengu fram
og aftur á leið sinni til og frá borð-
stofunni, þar sem kveldverðurinn var
framreiddur og danslögin ómuðu frá
danssalnum. Það síðasta, sem hún sá,
áður en stiginn beygði, var frú Damer-
ell á leið sinni þvert yfir forsalinn,
klædd í dásamlegan kjól úr afar fín-
gerðu gullglitrandi efni. Mjúkhentri
þernunni hafði tekizt að láta ljósgult
hár hennar gljá eins og silki. Með henni
MARGARET PEDLER
Laun þess liðna
Gunnlaugur Pétursson
þýddi.
REYKJAVÍK MCMXXXIX . „TÍMINN“