Tíminn - 28.11.1939, Blaðsíða 3

138. blað
TÍMIM, þrigjndagiim 28. móv. 1939
551
A N N A L L
Afmæli.
Guðjón Ólafsson, fyrrum
bóndi að Miðhúsum í Bæjar-
hreppi í Strandasýslu átti sjö-
tugs afmæli 19. þessa mánaðar.
Dáuardægnr.
Hallvarður Ketilsson að Reyn-
isholti í Vestur-Skaftafellssýslu
andaðist hinn 7. fyrra mán-
aðar, 92 ára að aldri. Hann var
fæddur að Bólstað 2. janúar
1847, sonur Ketils bónda þar
og Þorbjargar konu hans. Þar
ólst hann upp og giftist Þór-
unni Sigurðardóttur, frænd-
konu sinni, árið 1881. Tók hann
við búsforráðum af móður
sinni, en varð að yfirgefa jörð-
ina litlu síðar og mun hann
aldrei hafa beðið þess bætur,
svo mikið unni hann æsku-
stöðvum sínum. Fluttist hann
þá að Norður-Hvammi og bjó
þar í þrjú ár, þaðan að Engi-
garði og bjó þar aðeins fá ár.
Eftir það dvöldu þau hjón á
ýmsum stöðum, þar til árið
1898, að þau fluttust að Reynis-
holti og hafa dvalið þar síðan.
Börn eignuðust þau hjón tíu og
eru sjö nú á lífi. Alla tíð var
Hallvarður fátækur, eftir að
hann fór frá Bólstað, en undi
því hlutskipti og var jafnan
glaður og léttur í lund, en þó í
hófi æfinlega. Hallvarður og
bræður hans voru allir mynd-
armenn, glímumenn góðir og
skíðagarpar langt um fram það,
er þá tíðkaðist. Einnig voru þeir
hagir til smíða og bygginga-
menn eftirsóttir. Hallvarður
var gildur meðalmaður á vöxt
og mjög karlmannlegur, enda
rammui' að afli og mun hann
sjaldan hafa tekið á allri sinni
orku og hlífði sér þó ekki.
Hann var afburðamaður til
allra verka, sjómaður góður og
kjarkurinn óbilandi, þótt ægir
væri mislyndur við hina opnu
úthafsströnd á vetrarvertíð.
Tíu síðustu árin lá hann rúm-
fastur, en aldrei mælti hann
æðruorð og var þó sjúkleiki
hans þess eðlis, að flestra þrek
hefði bugazt. Hann fylgdist á-
vallt með öllu er gerðist, utan
bæjar og innan, og vildi jafnan
vita, hvað hver maður á heim-
ilinu hafðist að. Hallvarður var
vel greindur, stálminnugur,
hnyttinn í svörum og gat verið
meinyrtur, ef að honum var
veitzt. Hann var maður mjög
vinsæll. Barnalán þeirra hjóna
var með afbrigðum. Má sér-
staklega minnast þeirra Sigur-
jóns, Sveinbjargar og Ólafíu, er
jafnan hafa dvalið hjá þeim og
aðstoðað föður sinn á nótt sem
degi í hans löngu legu. Húsa-
(Framh. á 4. síðu)
B Æ K U R
Dulrænar gáfur. Bók
um margskonar teg-
tegundir miðilshæfi-
leika, eftir Horace
Leaf.
Þetta er bók, sem marga fýsir
efalaust að lesa. Og hún er þörf,
einmitt nú, er margvíslegt fúsk
með miðilsgáfur, ímyndaðar eða
raunverulegar, á sér svo stað. í
henni er lýst skýrt og skilmerki-
lega ýmiskonar miðilshæfileika
og sálrænnar starfsemi, og
veittar leiðbeiningar um þrosk-
un þeirra og meðferð, eftir því,
sem þekking hrekkur til. Höf-
undurinn er og víðkunnur rann-
sóknamaður á þessum sviðum,
auk þess, sem hann frægur mið-
ill og fyrirlesari um þau efni, er
hann ritar. Mörg þau dæmi, sem
þar eru tilgreind, eru óvéfengj-
anleg og skemmtilega frá þeim
sagt. Ég nefni aðeins eitt. í síð-
ustu heimsstyrjöld, þegar enski
herinn gerði að því tilraun að
ná á sitt vald Dardanellasund-
inu og höfðu til þess m. a. her
á Gallipoliskaganum, átti hann
í afarmiklum vandræðum að
stríða sökum vatsnskorts. Verk-
fræðingar Breta höfðu árang-
urslítið leitað vatns í jörðu, hvar,
sem líklegt þótti. Þá var loks
leitað til Ástralíumanns eins í
liði Englendinga, sem nefndur
er spáleitandi. Hann hafði kop-
arstöng eina í höndum til leit-
arinnar. En hann benti á 30
staði, þar sem vatns skyldi leit-
að og sagði fyrir, hvað djúpt
þyrfti að grafa. Úr þessum
brunnum fékkst vatn, sem áætl-
að var að nægja mundi 100000
manna liði, auk mörg þúsund'
hesta og múldýra, og varð þessi
dulræni hæfileiki, sem víða er
þekktur, en sem enginn hefir
raunar getað skýrt að fullu,
hernum að ómetanlegu liði.
Mesta gildi bókarinnar er
sennilega það, að þeir, sem á-
huga hafa fyrir aukinni þekk-
ingu sálrænna efna og hafa ef
til vill miðilshæfileika sjálfir,
en eru lítt fróðir um hvernig
með skuli fara, fá hér ýmsar
skynsamlegar ráðleggingar og
skýringar um þau efni öll.
Hinir dulrænu hæfileikar
mannssálarinnar eru efalítið
eitthvert hugnæmasta rann-
sóknarefni, sem sannleiksleit-
andi mannsandinn á kost á að
glíma við og greiða úr. Ekki
einungis fyrir það, aö slík rann-
sókn leiðir m. a. jafnan til
þeirrar niðurstöðu, að tilvera
manna haldi áfram eftir lík-
amsdauðann. Hvort svo er eða
ekki, lætur að vísu fjöldi manna
sig litlu skipta.Verði framhalds-
líf mannanna svona yfirleitt,
með álíka farsæld og það hefir
reynzt á jörðunni til þessa, eru
Pólitískir
»galeiðuprælar«
(Framh. af 2. síðu)
það koma í ljós, að Finnar hafa
haldið alla samninga sína við
Rússa og nú síðast boðið þeim
dýrmætt finnskt land til að geta
haft friðsamlega sambúð við
þá, enda þótt þeim hafi ekki
borið nein skylda til að sinna
landakröfum R ú s s a hið
minnsta. Betur geta Finnar
ekki lýst vilja sínum til vin-
samlegra skipta við Rússa eða
hrundið öllu greinilegar þeim
ásökunum, „að þeir hafi reynt
að særa þá og svívirða.“
Hinn íslenzki kommúnista-
þingmaður lætur hér ekki stað-
ar numið. Hann vill reka erindi
rússnesku húsbændanna enn
betur. „Ofan á allt annað brjál-
æði“, segir hann, „hafa svo að
lokum þessir „frændur“ okkar
fullkomnað óþokkaverk sín með
því, að afnema það litla, sem
til var af lýðræði þar í landi“.
Lengra verður ekki komizt í
andstyggilégum söguburði. Án
allra raka er það fullyrt, að
finnska þjóðin hafi sýnt
„brjálæði“ og „unnið óþokka-
verk“ og loks að hún hafi af-
numið lýðræðið!
Það eru sennilega ekki mörg
börn í efri bekkjum barna-
skólanna, sem ekki vita, að full-
komið lýðstjó'rnarskipulag ríkir
í Finnlandi. Kosningaréttur er
það ekki svo fáir, sem þá finna
í því næsta lítið fagnaðarefni
eða heillandi tilgang. Það er
ekki erfitt að skilja þvílíkt við-
horf. Hitt er annað mál, að stað-
reyndir lífsins og lögmál fara í
engu að trú manna eða óskum.
En sé framhaldstilveran full-
vís staðreynd, sem fjöldi manna
víða um heim er sannfærður um
fyrir eigin ath.ugun, og ennþá
fleiri þrá eíalítið, þá getur fátt
verið þýðingarmeira né mönn-
unum samboðnara en að leita á
því sem fyllstrar vitneskju,
hvernig þeirri tilveru er háttað,
hvert hún stefnir og hvernig við
getum bezt búið okkur undir
hana. En auk þessa alls er það
fullvitað með löngum og itar-
legum rannsóknum víðsvegar á
jörðunni, að maðurinn býr yfir
hinum furðulegustu hæfileikum
og ýmsum enn lítt eða óskýr-
anlegum mætti
Bókin um þessar dulrænu
gáfur, sú er hér getur um, er
óvenju skýr og ljóst rituð, öfga-
lausar, fræðilegar leiðbeiningar
um þýðingarmikil mál, sem
margir misskilja — og aðrir
misnota. Hún er þýdd af Jakobi
J. Smára og gefin út af áhuga-
sömurn mönnum um þessi mál.
Þetta er góð bók, sem margur
mun vilja eiga og hafa ánægju
og gagn af.
Hallgr. Jónasson.
ráðið. Hann hefir að vísu alla
æfi verið herskár og baráttufús
um dægurmálefni, en hann var
ekki sérstaklega vel fallinn til
þess skotgrafahernaðar, þar sem
ekki nægir sóknin ein heldur
verður jafnan að víggirða ram-
lega hvern þumlung lands, sem
unninn er frá andstæðingunum,
og gera ráð fyrir árás frá öllum
hliðum. Auk þess líktist Guð-
mundur Friðjónsson um það
Einari Benediktssyni, að nota
ekki ljóðagáfur sínar nema mjög
sjaldan í deilumálum, og þegar
hann freistast að bera slík vopn,
þá voru þau hættulítil þeim,
sem fyrir urðu.
III.
Með útgáfu ljóðanna „Úr
heimahögum" var lokið fyrsta
þættinum í rithöfundarferli
Guðm. Friðjónssonar. Æskufjör
og bjartsýni einkenndu ljóð hans
fram að þessum tima. í kvæðinu
um hérað sitt hafði honum verið
hugstætt að mála með björtum
og sterkum litum vonarlönd
hinna ungu framfaramanna.
Framundir þessi tímamót hafði
hann verið i nánum andlegum
tengslum við forystumenn í
sýslunni, og haft mikil kynni viö
merka menn utan héraðs og
meðal landa í Ameríku. Nú hafði
hann með ljóðum sínum fengið
mikla viðurkenningu, þó að
þyrnibroddar hefðu all-víða
gægst fram milli rósanna.
Margir samstæðir atburðir
urðu til þess að draga úr bjart-
sýni og lífsfjöri Guðmundar
Friðjónssonar. Hann hafði að
vísu svarað árás Kolskeggs á
þann hátt, sem bezt mátti verða,
með því að halda ótrauður
áfram starfi sínu sem skáld og
rithöfundur. Þó er sízt fyrir að
synja, að óvild og hleypidóm-
ar þessara dulbúnu andstæðinga
hafi að einhverju leyti dregið úr
trú hans á sjálfan sig. Gætir
stundum í ljóðum hans eftir
þetta nokkurs efa um, að hlut-
skipti hans hafi verið við hans
hæfi, en þess hafði ekki orðið
vart í æskuljóðum hans.
í öðru lagi voru búskapar-
annir hans. Hann bjó á af-
skekktri jörð í afskekktri sveit,
og gæði jarðarinnar komu ekki
að notum nema með mikilli og
erfiðri vinnu. Efnin voru lítil,
og börnin mörg og smá. Guð-
mundur Friðjónsson átti ekki
heimangengt. Honum var erfitt
um að halda við persónulegri
kynningu við áhrifamenn utan
héraðs og í öðrum löndum nema
með bréfaskriftum. Ofan á þetta
bættist þriðji atburðurinn, sem
einangraði skáldið á Sandi um
þrjátíu ára skeið frá meginhluta
samtíðarmanna sinna í hérað-
inu. Kornu hér til greina and-
stæður í landsmálabaráttunni,
sem löngum eiga mikil ítök í
hugum íslendinga.
Gúðmundur Friðjónsson hefir
alla æfi haft mikinn og vakandi
áhuga fyrir baráttumálum sam-
tíðarinnar og tekið allmikinn
þátt í þeim umræðum í fjöl-
mörgum blaðagreinum. Hver sá
íslendingur, sem gæddur er slík-
um áhuga, verður um leið liðs-
maður í stjórnmáladeilum þjóð-
arinnar. Svo að segja um sama
leyti og Guðmundur Friðjóns-
son orti ljóð sitt um Þingeyjar-
sýslu gerðist sá atburður í ís-
lenzkum stjórnmálum, að dr.
Valtýr Guðmundsson í Kaup-
mannahöfn hóf nýja sókn í
sjálfstæðismálinu með öðrum
hætti en Benedikt Sveinssyni og
samherjum hans þótti rétt vera.
Hófust nú um þetta efni lang-
vinnar og harðvítugar flokka-
deilur. Guðmundur Friðjónsson
gerðist einlægur stuðningsmað-
ur dr. Valtýs, en flestir Þing-
eyingar töldu þessa stefnu
villutrú. Guðmundur Friðjóns-
son varð nú um langt skeið í
vonlausum minnahluta í sýsl-
unni. Áður en þessir atburðir
gerðust talar skáldið með hinni
mestu virðingu um tvo höfuð-
skörunga Þingeyinga, sem þá
voru nýlega andaðir, en það
voru þeir Einar Ásmundsson í
Nesi og Jón Sigurðsson á Gaut-
löndum. Hann var þá sýnilega á
sömu bylgjulengd eins og hér-
aðsbúar. En á þessu varð mikil
breyting. Eftir aldamótin var
andstaða Guðmundar Friðjóns-
sonar og hinna fáu Valtýinga í
Þingeyjarsýslu, er þeir sóttu
landsmálafundi að Ljósavatni,
lík ferð þess manns, sem vildi
vaða yfir Jökulsá á Dettifoss-
brúnum. Sveit Heimastjórnar-
manna í Þingeyj arsýslu var
mikil og harðsnúin á þessum
fundum. Sigurður Jónsson á
Yztafelli stýrði samkomunum
með hinum mesta skörungsskap.
Þingmaðurinn, Pétur Jónsson,
kom eins og mildur andblær úr
suðri. Hann var hverjum manni
vinsælli í héraðinu og þóttu hans
(Framh. á 4. síðu)
þar almennur og kosningar
leynilegar. Valdið er fyrst og
fremst i höndum þingsins.
Flokkar verkamanna og bænda
eru fjölmennastir í þinginu og
hafa verið i stjórnarsamvinnu í
2i/2 ár. Engin höft eru sett við
starfsemi flokka, sem ekki
brjóta í bág við stjórnskipulag
landsins og eru óháðir erlend-
um yfirráðum. Meginhluti
finnsku þjóðarinnar hefir séð,
að vegna þess að sjálfstæði
þjóðarinnar var ungt og til voru
í landinu óheillavænlegar
dreggjar frá dögum rússnesku
kúgunarinnar, var nauðsynlegt
að vernda lýðræðið gegn eyði-
leggingarstarfsemi öfgastefn-
anna. Vegna þeirra ráðstafana
stendur lýðræðisskipulagið í
Finnlandi nú á traustum
grunni og þjóðfélagið hefir á
síðari árum losnað við þau
innbyrðisátök, sem víða ann-
arsstaðar hafa lyft einræðis-
herrum til valda.
Málstað Rússa er áreiðanlega
ekki greiði gerður hér á landi
með slíkum söguburði kommún-
istaþingmannsins og hann er
sízt til þess fallinn að veikja
samúð íslendinga með Finnum,
sem er jafnframt samúð með
rétti íslendinga og annara smá-
þjóða til að ráða málum sín-
um og ættlandi, án íhlutunar
annara. En þessi söguburður
mun hafa önnur áhrif. Hann
sýnir mönnum enn betur en
áður einkenni galeiðuþrælsins.
Það er ekki verið að leita eftir
hlutlausum upplýsingum um
málið, ekki reynt að kryfja það
til mergjar, ekki reynt að skapa
sér um það sjálfstæða skoðun.
Það er aðeins hugsað um það
eitt að þjóna þeirri stefnu hús-
bændanna, að vera á móti Finn-
um. Þess vegna er gripið til ó-
sanninda, búnar til sakir og
farið verstu hrakyrðum um
þjóð, sem ekkert hefir annað af
sér gert en að vilja ekki afsala
frelsi sínu.
Það er upplýst, að Rússar hafa
á iy2 ári varið 160 þús. kr. í
sendingu blaðskeyta hingað.
Markmið þessara blaðaskeyta
er að reyna að vinna hinni
kommúnistisku stefnu meirá
fylgi í landinu. Það er vissulega
mikiö alvörumál, að erlent stór-
veldi skuli á þennan hátt reyna
að hafa áhrif á íslenzk stjórn-
mál. Hitt er þó enn ískyggilegra,
að til skuli vera þeir menn,
sem ekki eru aðeins reiðubúnir
til að þiggja þessa erlendu
hjálp, heldur þjóna hinum er-
lendu valdhöfum svo dyggilega,
að það minnir helzt á galeiðu-
þrælana, sem þorðu ekki ann-
að en keppast við til að kom-
ast hjá svipuhöggum og pynd-
ingum húsbændanna. í þessari
blindu þjónustu íslenzkra
manna við erlneda valdhafa er
fólgin sú hætta fyrir sjálfstæði
þjóðanna, sem hún verður að
varast í tíma. Sú reynsia, að þeir
hlýða í blindni þeirri fyrirskipun
að berjast gegn frelsi Finn-
lands, sýnir gleggst, að þeir
myndu ekki síður beita sér gegn
frelsi íslands, ef þess kynni að
verða krafizt.
a. b.
Húðir og shinn.
Ef bændur nota ekki til eigin þarfa allar HÚÐIR
og SKINN, sem falla til á heimilum þeirra, ættu þeir
að biðja KAUPFÉLAG sitt að koma þessum vörum
í verð. — SAMBAND ÍSL. SAMVINNUFÉLAGA selur
NAUTGRIPAHÚÐIR, HROSSHÚÐIR, KÁLFSKINN,
LAMBSKINN og SELSKINN til útlanda OG KAUPIR
ÞESSAR VÖRUR TIL SÚTUNAR. — NAUTGRIPA-
HÚÐIR, HROSSHÚÐIR og KÁLFSKINN er bezt að
salta, en gera verður það strax að lokinni slátrun.
Fláningu verður að vanda sem bezt og þvo óhreinindi
og blóð af skinnunum, bæði úr holdrosa og hári, áður
en saltað er. Góð og hreinleg meðferð, á þessum vörum
sem öðrum, borgar sig. —
nliitjiniiifii!.
ACCUMULATOREN-FABRIK,
DR. TH. SONNENCHEIN.
imáiölnverð
á eftirtöldum tegundum af tóbaksvörum má eigi vera
hærra en hér segir:
Camel Cigarettur í 20 stk. pökkum .... kr. 1.80 pakkinn
Dill’s Best reyktóbak í V2 lbs. dósum — 9.00 dósin
Do. ----- í Va lbs dósum .... — 2.30 —
Model ---- í iy2 oz. blikkdósum — 1.55 —
Do. ----- í 1% oz. bréfpökkum — 1.60 pakkinn
Do. ----- í 1 lbs. blikkdósum .. —15.60 dósin
Utan Reykjavíkur og Hafnarfjarðar má leggja allt að 3%
á innkaupsverð fyrir sendingarkostnaði til útsölustaðar.
Tóbakseínkasala ríkísíns.
30 Margaret Pedler:
því. Fegurð vatnsins hafði ekki framar
neitt aðdráttarafl fyiir hana. Áður,
meðan þau hjónin komu þangað að-
eins öðru hvoru, hafði henni fundizt
fegurð vatnsins og umhverfis þess al-
veg dásamlegt. Báturinn nálgaðist
ströndina og Fjóla horfði á landslagið
í kring, án þess að taka eftir fegurð
þess. Villa Ilario blasti við, rauðmálað,
með grænum gluggahlerum, sem voru
festir upp að húshliðinni. Á framhlið
hússins voru svalir með þakhvelfingu.
Súlurnar, sem héldu hvelfingunni uppi,
voru algerlega þaktar vafningsviði. Frá
svölunum lá breiður gangstígur niður
að tilbúinni brekku við vatnið. Með-
fram gangstígnum voru marglit blóma-
beð. Niður brekkuna láu steintröppur,
niður í flæðarmálið.
Báturinn rann upp að tröppunum.
Frayne batt bátinn við járnhring i
tröppunum, hjálpaði Fjólu upp úr hon-
um og svo gengu þau saman upp gang-
stiginn og inn í húsið. Þegar Fjóla gekk
inn í anddyrið, sá hún granna, hvít-
klædda stúlku, sem kom inn um hinar
dyrnar, en þær vissu út að garðinum á
bak við húsið.
„Þarna er Elizabet. Þú getur talað við
hana núna“, sagði Fjóla. Hún hafði trú
á því, að hamra járnið meðan heitt var.
„Ég ætla upp og hvíla mig, svo sem
Laun þess liðna 31
hálfa klukkustund, áður en ég hefi
fataskipti fyrir kveldverðinn. Það hefir
verið voðalega heitt í dag, svo að ég er
bara þreytt“.
„Þú hefir þó ekki ofreynt þig, góða
mín“, spurði Frayne undir eins.
Hún hristi brosandi höfuðið og leit
upp í andlit hans með þessu heillandl
brosi sínu, sem smaug beint inn í hjarta
hvers einasta karlmanns.
„Nei, nei, ég er aðeins svolítið þreytt,
það er allt og sumt. Þú skalt fá þér vín-
blöndu á meðan ég hvíli mig. Elizabet
getur náð í hana fyrir þig“.
Frayne leit á dóttur sína, er hún kom
á móti þeim.
„Jæja, hvað segir þú, Elizabet?"
„Ég segi að þú sért eyðilagður mað-
ur“, svaraði hún og smeygði hendinni
undir handlegg hans. „Komdu með.“
III. KAFLI.
Faðir og dóttir.
„Er þetta ekki eins og það á að vera“,
spurði Elizabet, þegar Frayne saup á
vínblöndunni, sem hún hafði blandað
handa honum.
„Ef til vill ofurlítið af sterkt", svar-
aði hann brosandi. „En ég fer ekki að
rífast við þig út af því.“ Svo hvarf
brosið af andliti hans. Hann varð þung-