Tíminn - 16.12.1939, Blaðsíða 2

TÍMIM, langardagiim 16. des. 1939
146. blað
582
Hérað^kólarnlr
Eitir Jónas Jónsson
^ímirm
Laugardaginn 1S. des.
Hin forna paradís
Einhver frægasta saga í gamla
testamentinu er frásögnin um
lífið í nýbýlinu Eden, rétt eftir
að faðir tilverunnar hafði
stofnsett þar hið fyrsta heim-
ili.
Adam og Eva lifðu um stund
i Eden það, sem nú er kallað
dáðlaust yfirstéttar letilíf. Þau
höfðu kring um sig allsnægtir
náttúrunnar. Þau þurftu ekki
að dýfa fingri í kalt vatn.
Hinn vísi faðir hafði lagt þeim
allt upp í hendur, með svipuðum
hætti og afætur mannfélaganna
sækjast eftir þann dag í dag.
Einn dag kom langt og mjó-
vaxið dýr út úr skógarþykkninu
til þeirra hjóna, og greip með
því eftirminnilega inn i lífið i
Eden, og líf allra manna, sem
síðan hafa fæðst á jörðunni.
Hinn nafntogaði höggormur
snéri sér strax til þess af hjón-
unum, sem hafði til að bera
meira af hagnýtri greind og
kjarki til umráða. Höggormur-
inn benti Evu á hið dáðlausa
og takmarkaða letilíf, sem hún
og maður hennar lifðu í Eden
og hve fjarstætt það væri að
þau skyldu ekki auka vizku
sína með því að hagnýta sér al-
veg sérstaklega hin fögru epli
á skilningstrénu, sem þeim
hafði verið meinað að snerta.
Þessi ræða höggormsins hafði
tilætluð áhrif. Eva tók þýðing-
armestu ákvörðunina, sem enn
hefir verið tekin af mannkyn-
inu. Hún ákvað að neyta sjálf
af ávöxtum vizkutrésins og að
láta Adam gera hið sama. Með
þeirri þolinmóðu ráðvendni, sem
frá upphafi vega hefir ein-
kennt syni Adams, hlýddi hann
skilmálalaust og öllum til bóta
forustu hinnar vitru og fram-
kvæmdasömu konu.
Þessi dirfska nýbyggjendanna
í Eden varð þess valdandi, að
þau urðu tafarlaust bæði að
flytja alfarin úr Eden og byrja
það,sem kalla mátti nýja tilveru
úti í hinum víða heimi lífsbar-
áttunnar, þar sem hver maður
varð að vinna fyrir sínu dag-
lega brauði, og neyta þess í
sveita síns andlitis.
Adam og Eva urðu að yfirgefa
Eden og hætta hinu dáðlausa
lífi, sem þau höfðu þekkt í hinni
fyrstu paradís. En Eva hafði
ekki farið villt vegar, er hún
hlýddi bendingum höggorms-
ins. Út á hinum víðu völlum
harðrar lífsbaráttu fundu hjón-
in úr Eden aðra paradís. Það
var paradís starfsins.
í hinni nýju paradís sat vinn-
an í hásæti. Ekkert fékkst þar
nema með vinnu og starfi. Ad-
am og Eva, og síðan allir eftir-
komendur þefrra, beygðu sig
fyrir eðlislögum náttúrunnar.
Mannkynið hætti hinu dáðlausa
lífi, sem stóð til boða í Eden og
tók allt aðra stefnu. Með harðri
vinnu kynslóð eftir kynslóð
gerði mannkynið sér jörðina
undirgefna. Adam og Eva höfðu
borið sér til munns aldini skiln-
ingstrésins. Höggormurinn hafði
reynst þeim vel, er hann benti
þeim á þessa guðafæðu.
í hinni nýju tilveru var vizka
leiðarstjarnan, en vinnan
hreyfiaflið, þegar mannkynið
tók að reisa hið volduga kóral-
rif menningarinnar. Með því
afreki ótal alda hefir mann-
kynið byggt og endurbætt hina
fundnu paradís.
Fyrir fáum dögum var borið
fram frumvarp á Alþingi um
margháttuð hagnýt úrræði fyrir
íslenzku þjóðina, í vanda styrj-
aldartímans. Það má segja, að
allir liðiT þessa frumvarps hafi
snúizt um þá hugsun að auka
vinnu og ráðdeild manna í
landinu, og tryggja á þann hátt
afkomu þjóðarinnar.
Afkomendur Evu og Adems
hafa aldrei fyllilega sætt sig
við þá hugsun, að hinir fyrstu
forfeður skyldu hafa yfirgefið
hið dáðlausa líf í Eden og byrjað
að neyta brauðsins í sveita síns
andlitis. Þessi hluti mann-
kynsins sækir á í öllum löndum
að draga sig út úr erfiði starfs-
lífsins, og skapa sér sinn eiginn
Eden, með þeim hætti að lifa
þar af striti annarra.
Ekkert sýnir betur, hve orð og
NIÐURLAG.
Það einkenni á héraðsskóla-
skipulaginu, sem ég fékk lögfest
fyrir 10 árum, að skólanefnd
geti sagt upp starfsmönnum við
héraðsskóla, er hyrningarsteinn
undir hinum uppeldislegu á-
hrifum. Ef einhver kennari eða
skólastjóri fyllir ekki sitt sæti,
er það bæði skylda og réttur
skólanefndar að fá annan hæf-
an í hans stað. Og þar sem
stefnt er að því, að hver héraðs-
skóli verði eitt samstætt heim-
ili, þó að heimilin séu mann-
mörg, þá er auðskilið, hve þýð-
ingarmikið það er, að skólinn
geti jafnan valið úr sannstarf-
hæfum mönnum við hið vanda-
mikla skóla- og uppeldisstarf.
Um leið og minnzt er á fjár-
mál héraðsskólanna þykir rétt
að benda á, hve mikil undan-
tekning þeir eru á hinni miklu
andi bibliunnar hefir gegnsýrt
hugi þjóðanna, með hinni löngu
kennslu prestanna, en mál-
svarar hins lingerða letilífs á
íslandi fundu,að hið nýja frum-
varp væri á lítinn hátt í litlu
landi táknrænt fyrir þá and-
legu starfsemi, sem leiddi til
þess, að Adam og Eva hurfu
frá hinu athafnalausa lífi, sem
þeim sýndist búið í fyrstu, að
þeim starfsháttum, sem gert
hefir hin byggilegu lönd hnatt-
arins að heimkynni mann-
anna.
Þeir, sem skilja sæmilega
efni og anda í fyrstu kapitul-
um gamla testamentisins, hafa
fyrir löngu sannfærzt um, að
aróður höggormsins í Eden var
hinn fyrsti eiginlegi fagnaðar-
boðskapur, sem boðaður var
mannkyninu. Boðskapurinn um
vinnuna hefir síðan þá farið
sigurför um löndin. Hér á ís-
landi virðast menn vera mót-
tækilegir fyrir nýtt átak í þess-
um efnum. Styrjöldin gefur
margháttað tilefni. Þjóðin þarf
að bjarga sér frá margháttuð-
um, aðsteðjandi vanda.. Hún
þarf að láta alla menn vinna,
og vinna með viti. Hún getur
ekki látið þúsundir manna lifa
þróttlausu og aumu frum-
Edens-lífi af starfi annarra
manna á íslandi.
Það er einkennilegt að afætur
hins íslenzka mannfélags hafa
fundið og gert að umtali þá
lítilfjörlegu frændsemi, sem er
með hinu litla og yfirlætislausa
frumvarpi um hin nýju bjargráð
íslendinga, og hinni stórfelldu
boðun starfs og manndóms, sem
olli því að mannkynið grund-
vallaði, .fyrir þúsundum ára,
nýja paradís. J. J.
FRAMHALD
Nú blasir við Reykjatungan,
sem er allhátt fjall milli Héraðs-
vatna og Svartár. Norðan undir
Reykjatungu stendur bær einn,
allhátt uppi, og heitir Vindheim-
ar.Er trúlegt, að það sé réttnefni.
Og svo var brátt lagt út í Svartá
yfir að Reykjum, og er hún all-
stór bergvatnsá, sem drepur á
bílnum fyrir okkur, en þó svo
nærri bakkanum, að við kom-
umst þurrfóta í land.
Þá erum við komnir að hinu
mikla jarðhitasvæði í Reykja-
og Steinstaðalandi. Við göngum
um og kynnum okkur staðhætti,
og fljótt á litið virðist mér hita-
svæðið vera mjög víðáttumikið,
líklega ná yfir rúml. 1 km. langt
svæði, en miklu mjórra en það
er langt. Víða er þarna allmik-
ið hitavatnsmagn, en hitastigið
er ekki að sama skapi hátt, 63°
Celsíus mældist mér það, þar
sem það var heitast.
Sundlaug hefi'r verið þar lengi,
í Steinstaðalandi, og nokkur
garðlönd, en ekki stór. Þetta
hitasvæði ber að skoða sem
mjög verðmætt land. Ekki fyrst
og fremst til vermihúsaræktar,
sökum þess hve afskekkt það er
og hins tiltölulega lága hita
vatnsins, heldur vegna hins
mikla heita jarðvegs, sem þar er.
Þarna eru nú mýrasund á milli
melhryggja. Bæði þau og þeir
ríkisrekstraröld. Héruðin leggja
fram myndarlegan skerf til
skólabygginganna. Nemendur,
þótt fátækir séu, borga húsa-
leigu og kennslugjald. Ríkið
greiðir visst gjald fyrir hvern
nemanda. Ef skólinn er ógeð-
felldur nemendum, hætta um-
sóknir. Skólinn verður fásóttur,
fær litlar tekjur og getur ekki
staðizt samkeppni. Skólanefnd
lætur þá alla eða einhverja af
starfsmönnunum fara og reynir
að fá heppilegri menn í þeirra
stað. í ríkisskólunum er þessu
öðruvísi varið. Þar greiðir ríkis-
sjóður til skólanna fast árgjald,
þó að þeir séu vanræktir. Og
kennararnir hafa embætti og
laun til lífstíðar, þó að nem-
endur vilji hvorki heyra þá né
sjá. Á þennan hátt eru héraðs-
skólarnir sjálfvirkir. Skipulag
þeirra tryggir, að ef lítt hæfir
menn koma að skólunum, þá
verði þeir að víkja fyrir öðrum,
sem eru hæfari.
í sambandi við aukna vinnu-
kennslu er hér gert ráð fyrir
nokkru föstu framlagi í efni
handa nemendum til að vinna
úr fyrir skólann. Tilgangurinn
er sá, að með þessu móti byggi
kennarar og nemendur skólana,
eins og munkar reistu klaustur
miðaldanna. Fyrir efnistillag
ríkissjóðs kaupir skólinn stein-
lím, mótavið, timbur í húsgögn,
veggfóður, málningarvörur,
vefjargarn og efni í prjónavöru.
Þannig er séð fyrir þörfum
karla og kvenna. Á þennan hátt
rísa smátt og smátt hinar nauð-
synlegu byggingar, með öllum
nauðsynlegum húsgögnum til að
bæta úr hinum margháttuðu
þörfum skólaheimilanna.
Héraðsskólarnir geta ekki lát-
ið sér nægja þá verklegu kennslu
eina, sem veitt er með bóknámi
og íþróttum. Þeir þurfa að geta
haft einskonar smíðadeild, til
að fóstra upp allskonar hand-
iðnaðarmenn fyrir dreifbýlið.
Laugaskóli hefir um nokkur ár
haft mjög myndarlegan smíða-
skóla fyrir Þingeyinga, en hús-
rúm hefir vantað til að geta
fullnægt hinni miklu eftirspurn.
Skólanefnd Reykholtsskóla hef-
ir nálega lokið við mikið smíða-
hús í Reykholti, og eiga bændur
í dalnum mikinn þátt í þvi og
ætla að senda þangað syni sína
til smíðanáms. Við alla hina
héraðsskólana vantar enn til-
finnanlega húsrúm fyrir þessa
kennslu. Þjóðin hefir fram að
þessu verið svo áhugalítil í þess-
um efnum, að við stærsta bún-
aðarskóla landsins, á Hvanneyri,
er eftir hálfrar aldar kennslu-
starf engin aðstaða til smíða-
virðast hvíla á heitri hellu.
Væru svakkarnir ræstir vel
fram og melurinn brotinn og
landið að öðru leyti undirbúið
til garðræktar, gæti það orðið
til mikils gagns og gæfu. Mat-
jurtir, fyrst og fremst kartöflur,
mætti framleiða þarna í stórum
stíl. Eftir útliti að dæma virð-
ist moldin vera vel gerð og
furðu frjó.
En það munu þeir sanna, sem
áreiðanlega munu rækta þessi
svæði síðar, að heitu garðarnir
þurfa góða umhirðu, ef vel á að
fara, því illgresi er þar enn á-
leitnara en í kaldri jörð. Það
væri synd að brjóta þarna land
til að gera úr því illgresisbæli.
Þarna eru nú þegar nokkrir
garðar, flestir nýbrotnir. Og
illgresið gjörir fljótt vart við
sig. Ég sá þar mikið af haug- og
hjartarfa og ennfremur kross-
grasi, sem segja til um að ekki
hafa öll stykkin verið hirt í
sumar sem vera ber. Og njólinn
er áleitinn. Og það er því miður
ekki óalgengt hér, að fólk, sem
tekur sér garðland, hugsar sem
svo: „Ég tek mér blett og set í
hann eitt, tvö eða máske þrjú
ár, þangað til arfi er kominn í
hann, þá læt ég hann eiga sig
og fæ mér annan.“ Það er synd
og skömm að slíkum happ-
drættishugsunarhætti og að
fara þannig með fósturmoldina.
kennslu, en nú er byrjað að
vinna aö því að bæta úr þessari
eftirminnilegu vöntun.
Ef unnt verður að draga stór-
lega úr hinu tilgangslitla tungu-
málanámi fyrir allan þorra
manna í héraðsskólunum og
koma þar á stofn fjölbreyttri
verklegri kennslu fyrir pilta og
stúlkur, og auk þess sérnámi í
smíðum fyrir iðnaðarmenn
sveítanna, en auknu húsmæðra-
námi fyrir ungar stúlkur, þá
mun ekki leika á tveim tungum
um hina stórfelldu menningar-
þýðingu þessara stofnana.
Verkefni fyrir þá, sem stunda
smíðar sem sérnám í héraðs-
skólunum, væri að nokkru leyti
heima á staönum, en að veru-
legu leyti í því fólgið, að kenn-
arinn fari með vinnuflokk sinn
og byggi fyrir bændur í um-
hverfinu. Vennerström, lands-
höfðingi í Vermalandi í Svíþjóö,
hefir slíkan smíðaskóla í höll
einni í fylkinu og lætur nem-
endur fara á þann hátt til aö
hjálpa bændum að byggja ódýrt
nauðsynleg hús. En þegar nám-
inu væri lokið, hefði dreifbýlið
fengið handiðnaðarmenn með
margbreytta æfingu og þekk-
ingu, og einmitt á þann hátt
þurfa smiðir sveitanna að vera,
ef sveitafólkið á að geta byggt
án þess að setja efnahag sinn
í hættu.
Þegar Alþing veitti fé til hins
fyrsta héraðsskóla 1923, var gert
ráð fyrir, að héraðið legði fram
% af byggingarkostnaði, en rík-
ið %. Mörg héruð lögðu út í stór-
ar og myndarlegar skólabygg-
ingar á næstu árum og sýndu
mikinn stórhug og dirfsku í
framkvæmdum sínum. Árið 1929
tókst mér að fá þessu hlutfalli
breytt, þannig að ríkið lagði
fram helming. Skömmu síðar
kom kreppan, og urðu allar
framkvæmdir þá erfiðar. Það
varð héruðunum ofurefli að
leggja fram þetta tillag, og hefir
þess vegna ekki tekizt að ljúka
nauðsynlegum framkvæmdum
við nokkurn héraðsskóla. Þó að
Mýramenn og Borgfirðingar
sýndu þá fáheyrðu rausn að
leggja úr fátækum sýslusjóðum
30 þús. kr. frá hvorri sýslu í
Reykholtsskóla, þá varð að taka
það fé mestallt að láni og af-
borga á löngum tíma. En fyrir
þennan stórhug héraðsbúa og
framlag ríkissjóðs tókst að skapa
Reykholt eins og það er nú, eina
veglegustu og fegurstu byggingu
landsins, þar sem 100 nemend-
ur dvelja á hverjum vetri og
fjöldi feröamanna getur gist að
sumrinu til, þegar skólinn hefir
fengið aðstööu til að bæta úr
mörgum ágöllum, fá betri vatns-
leiðslur, meira kalt vatn í skól-
ann, ýmiskonar umbót á húsinu
og mikið af nýjum húsgögnum,
rúmfatnaði og borðbúnaði. Ég
hefi tekið Reykholt af því að
fórn héraðsins er svo mikil og
Þegar við höfum gengið um
og athugað úti við, fer Björn
bóndi með okkur til stofu og
býður húsfreyja upp á kaffi og
meö því, þrátt fyrir kaffi- og
hveitiskömmtunina. Bærinn er
90 ára gamall og hefir áreiðan-
lega verið fagur og vel gerður
í fyrri tíð. Nú er hann orðinn
hrörlegur, sem von er, en þó er
hver spýta enn ófúin. Allan bæj-
arviðinn drógu menn á sjálfum
sér utan frá Sauðárkróki í
„þann tíð“, vízt 35 kílómetra
leið. Mér þykir undur gaman að
sjá þessa gömlu bæi norðan-
lands, því á Suðurlandi sést fátt
sambærilegt. Rosarnir sjá fyrir
því.
Á Reykjum er kirkja, en fátt
eitt er um hana að segja. Þó er
þar gamall hurðarhringur, góð-
ur gripur. En að innan er hún
eins og fleiri íslenzkar kirkjur,
lítið aðlaðandi, eitt af þessum
húsum, sem mann langar ekki
að koma í vegna hússins sjálfs.
— Á Reykjum er kirkjugarður-
inn heitur og það svo, að mér
var sagt að þegar árið væri liðið
frá greftrun, væri ekki urmull
eftir, hvorki af líki né kistu.
Frá Reykjum héldum við að
Skíðastaðalaug, sem er skammt
vestan við veginn neðan við
Skíðastaði. Hún er ekki svo
vatnslítil, en volgrurnar í kring-
um hana virðast ekki mjög
miklar, og lega og aðstaða verri
en hinu megin árinnar. Mér
mældist hún 66 stiga heit við
uppsprettuna. Nokkru fyrir neð-
an laugina er snoturt nýbýli,
nefnt Reykjaborg, og er það hit-
að upp með laugarvatninu. Einn
alkunn, og þó ekki nóg. Reykholt
og alla hina skólana vantar
herzlumuninn til að geta verið
vinnuskólar fyrir 600—700 pilta
og stúlkur hvern vetur, og á
sumrin gistihús, sem uppfylla
sanngjarnar kröfur allra þeirra
gesta, sem ástæða er til að taka
tillit til á íslandi.
Þess vegna legg ég til, að Al-
þing breyti enn hlutfallinu og
taki á bak ríkisins % af stofn-
kostnaði þessara skóla, og hjálpi
um leið til að koma á hinni
verklegu kennslu á næstu miss-
irum. Héruðin geta ekki tekið á
sig meiri byrðar en y4 af stofn-
kostnaðinum. Fólk úr öllum hér-
uðum sækir skólana. Á sumrin
verða þeir að vera aðalgistihús
landsins, en til þess vantar þá
tilfinnanlega viðunandi útbún-
að, þó að sá aðbúnaður nægi all-
vel nemendum, sem eiga að
venjast sparnaði í lífsvenjum.
Allir héraðsskólarnir eru nú í
tilfinnanlegum skuldum, og geta
hinir smærri alls ekki haldið við
byggingum og munum svo sem
vera ætti, því að gamlar skuld-
ir gleypa of mikið af tekjunum.
Ef Alþing lögfesti þessa tillögu,
myndi rikið taka að sér skuldir
þær, sem nú eru á skólunum, og
forystumenn þeirra eiga þá
langtum hægri leik en nú, með
þeirri hjálp, sem leiðir af vinnu-
kennslunni, að koma skólunum
í það horf, sem þeir þurfa að
komast til að geta fullnægt sínu
margþætta verkefni.
Engin þjóð hefir jafngóð til-
yrði til að eignast fullkomnar
menntastofnanir fyrir fátæka
æskumenn eins og íslendingar
með héraðsskólum við jarðhita.
Gufan og heita vatnið er undra-
verð náttúrugæði. Vegna þeirra
getur íslenzk æska haft í þess-
um skólum rúmgóð og fjölbreytt
gistihús, alltaf hlý og björt. Þar
er hægt að hafa sannarleg fyr-
irmyndarheimili. Þar getur farið
saman andleg vakning, bókleg
fræðsla, verkleg menntun og
fjölbreytt líkamsmenntun, sem
ókunn hefir verið hér á landi
nema hjá forráðastétt þjóð-
veldistímans. En þessir staðir
geta auk þess, ef þeim er sýnd-
ur nokkur sómi, að langmestu
leyti bætt úr gistihúsaþörf
landsmanna utan kaupstaðanna.
Það er alls enginn vegur i sýni-
legri framtíð til að fá viðunan-
leg sumargistihús í dreifbýli á
íslandi, nema í héraðsskólunum.
Og án slíkra gistihúsa hlýtur
fegurö byggðanna að miklu leyti
að vera lokuð fyrir erlendum
gestum. Sveitabýlin hafa yfir-
leitt enga aðstöðu til að mæta
gestaþörf nútímans. Til þess eru
byggingar í sveitum of dýrar og
hinn beini hagnaður af gisting-
um of lítill, þó að metnaður
þjóðarinnar krefjist þess, að til
séu gististaðir í flestum hinum
stærri héruðum.
Það er liðinn meira en aldar-
er kostur vatnsins þar og á
Reykjum, að það virðist að
mestu eða öllu laust við kísil.
Svo förum við út eftir að
Reykjarhóli. Þar er mikill hiti
eins og alkunnugt er. Þar hafa
Skagfirðingar hugsað sér stað
fyrir skóla héraðsins og ýmislegt
fleira. Þar er komin stórmyndar-
leg sundlaug — enda mun hún
hafa kostað 30 þúsund.
Við Reykjarhól hefir verið
stunduð garðrækt í nokkra ára-
tugi, enda þótt aðstaða sé að
ýmsu leyti öðru vísi en æski-
legt væri. T. d. er jarðvegur þar
víða grunnur og of brattlent. Oft
fékkst þar góð uppskera, en nú
virðist sem mikið muni vera þar
um arfa. Vatnsmagnið er mikið
og hitinn mældist mér 83 stig,
þar sem það sprettur upp. Sjálf-
sagt er Reykjarhóll framtíðar-
staður og betur í sveit settur en
Reykir, en miklu betur leitzt mér
á landið fremra.
Á leiðinni út að Reynistað
stöldruðum við dálítið við hjá
Glaumbæ, göngum heim og fá-
um að líta á gamla eða nýja
bæinn. Gamla konan leyfir okk-
ur það. Bæjargöngin eru 40 áln-
ir á lengd. Baðstofan er nú að
mestu fullgerð, aðeins eftir að
mála; þá má flytja inn úr því
gamla, sem er meira en hrörlegt.
Vonandi verður lokið við bæinn
tíma ársins færir bifreiðum. Með
næsta sumar. — Þá verður kom-
andi að Glaumbæ.
í tilbakaleiðinni komum við að
Reynistað og fáum okkur matar-
bita. Þar hefir verið gert margt
hin síðari árin, byggt nýtt og
hresst við gamalt og er staðar-
Ragnar Ásgelrsson
Ferðasaga
„Þjódvíljínn “
Meðal erlendra kvöldfrétta 1.
desember var lesin fregn frá
Moskva á þá leið, að finnskir
kommúnistar hefðu farið þess á
leit við sovétstjórnina, að hún
hjálpaði þeim til þess að mynda
nýja stjórn í Finnlandi; síðar,
að þessari stjórn hefði verið
komið á laggirnar,' og væri
þetta samkvæmt vilja þjóðar-
innar.
Með öðrum orðum: Moskva-
fréttir samkvæmt finnska
„Þjóðviljanum“, flaug mér í
hug.
Hvílík háðung annars fyrir
íslenzku þjóðina, að blaðsnepill
sá, er þeir menn standa að, sem
verja og bótmæla því níðings-
verki, sem nú er verið að fremja
á finrisku þjóðinni, skuli vera
kallaður „Þjóðvilji“.
í þessu landi er sem betur fer
skoðanafrelsi, málfrelsi og rit-
írelsi, og vafalaust geta menn
verið mætir á marga lund, þó
að þeir aðhyllist kommúnist-
iskar skoðanir, en þeir menn,
sem taka aö sér að verja hvers-
konar glæpi og níðingsverk, sem
framin eru í nafni kommúnism-
ans, hljóta að vera gjörsamlega
afvegaleiddir, „forskrúfaðir“, af
pólitísku ofstæki.
Það vildi svo til, að fyrstu
fregnirnar um hörmungarnar í
Finnlandi báru,st hingað rétt
um það leyti, sem við ætluðum
að fara að halda fullveldishá-
tíð okkar.
Fullveldishátíðahöldin urðu
að stórfenglegri og virðulegri
samúðarathöfn Finnum til
handa.
Frá öðrum löndum berast
fregnir um, að mannfjöldinn
hafi í bræði sinni út af innrás
og loftárásum Rússa á Finn-
land mölvað rúður og gert önn-
(Framh. á 3. síðuj
fjórðungur síðan ég ritaði í blað
ungmennafélaganna um flest-
allar þær tillögur um uppeldis-
og menningarmál, sem ég ber
fram í þessari greinargerð. Með
héraðsskólalögunum 1929 var
lögð undirstaða að miklum
framkvæmdum í rétta átt. En
eftir 10 ára reynslu finn ég, að
enn vantar allmikið á, að hinni
upphaflegu hugsjón sé náð. Ég
vænti, að þjóðin beri gæfu til að
fuilgera á næstu missirum þann
þátt í uppeldismálunum, sem eT
eðlilegt áframhald af þúsund
ára menningu í byggðum lands-
ins, en á hinn bóginn í full-
komnasta samræmi við full-
komnasta uppeldi, sem hinar
ríku og fjölmennu menntaþjóð-
ir stefna að, þar sem þeim tekst
bezt að undirbúa æskuna fyrir
hið vandamikla starfslíf sam-
tíðarinnar.
legt heim að sjá og heima.
Og um kvöldið komum við aft-
ur út á „Krókinn“.
Þriðjudagskvöld flutti ég er-
indi um kartöflusjúkdóma og
skemmdir, í Templarahúsinu að
viðstöddum þeim, sem mestan
áhuga hafa þar fyrir þeim mál-
um, og þar með var eiginlega
hlutverki mínu á Sauðárkróki
lokið. Ég var annars farinn að
una mér þar vel, enda var vel
með mig íarið. Eitt hefi ég þó
út á Krókinn að setja. Mér
fannst vera meira drukkið þar
af áfengi en góðu hófi gengdi.
Þessa einu helgi, sem ég var þar,
voru allmargir fullir, og það þarf
ekki marga drykkjumenn til að
setja sorasvip á þúsund manna
kauptún. Óskemmtileg sjón er
það, að sjá unga menn með
„Svartadauða“-flösku í barm-
inum og hlusta á þann hávaða,
sem því er samfara. Sagt er að
maður nokkur, nýútskrifaður úr
„Steininum“ við Skólavörðustíg
— eða Litla Hrauni, hefði nýlega
komið heim með 60 flöskur af
þessu góðgæti til að selja. Og
alltaf er eitthvað til af mönnum,
sem eru svo vesælir andlega, að
þeir falla fyrir þessari skollans
nautn. Við hneykslumst oft á
ópíumsreykjandi Kínverjum, en
við eigum ekkert hæli fyrir okk-
ar Kínverja — drykkjumennina.
— Þar sem þeir yrðu læknaðir
og gerðir að góðum og heilbrigð-
um mönnum á ný. Og ekki er
áfengi smátt skammtað, þó al-
vörutímar standi yfir á meðan
einum manni eru seldir tugir af
brennivínsflöskum — ef satt er.
Síðasti dagurinn, sem ég