Tíminn - 21.12.1939, Blaðsíða 1

RITSTJ ÓRNARSKRIFSTOFUR :
iDDUHÚSI, LlndargOtu 1 1
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Undargötu 1 D
Siml 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA hj.
Símar 3948 og 3720.
148. blafg
MURM<
'RVIK'
f"V ,:
KIRUNA
\'IULFA
ULEABORG
• TAMMERFORS,
j±\ I H i | VÍBORG
SvllHliiiMrii
j \MELS)HGF0R5a
y*TAumj £ ■
ESTLmW •
Ntörf Alþingfs
Yflrlit um helztn mál, sem þarf að afgreiða,
og ráöstafanir nágrannaþjóðanna í kaup-
gjaldsmálum.
Alþingi mun ekki verða
lokið fyrir jól, en líklegt
þykir að það geti lokið störf-
um sínum fyrir nýár.
Meðal þeirra stórmála, sem
ekki hafa enn verið afgreidd,
eru fjárlögin og breytingarnar á
gengislögunum. Fjárlögin eiga
eftir eina umræðu í sameinuðu
þingi og fjárveitinganefnd hefir
ekki fulllokið tillögum sínum
fyrir þá umræðu. Mun nefndin
að öllum líkindum skila tillögum
sínum og áliti fyrir jól.
Frv. um breytingu á gengis-
lögunum fjallar um skráningu
krónunnar, en vegna hinnar
auknu dýrtíðar, munu ákvæði
laganna um kaupgjald og verð-
lag landbúnaðarafurða innan-
lands verða tekin til athugunar.
Mun ríkisstjórnin hafa rætt
þetta mál undanfarið, en á-
kveðnar tillögur eru ekki komn-
ar fram í þinginu.
í þessu sambandi er vert að
geta ráðstafana frændþjóðanna
í þessum málum.
í Danmörku hefir það sam-
komulag náðst milli atvinnurek-
enda og verkalýðsfélaganna, að
kaupgj aldið hækki nokkurn-
veginn í hlutfalli við dýrtíðina.
í Svíþjóð hefir náðst sam-
Forsætísráðherra
Fínna
komulag milli atvinnurekenda
og verkalýðsfélaganna um
k)auphækkanir vegna dýrtíðar
á næsta ári, en hinsvegar er enn
ósamið um kauphækkun vegna
þeirrar dýrtíðar, sem orðin verð-
ur 1. jan. 1940. Aðalatriði sam-
komulagsins um kauphækkanir
á næsta ári eru þessi: Ef verð-
vísitalan 1. apríl hefir hækkað
minnst 6 stig (það mun vera
3% hækkun) síðan um áramót
hækkar kaupið um % hluta af
dýrtíðaraukningunni. Ef verð-
vísitalan hækkar meira en 6
stig frá 1. apríl til 1. ágúst
og frá 1. ágúst til 1. nóvember
gilda samskonar reglur um
hækkun kaupgj aldsins 1. ágúst
og 1. nóv.
í Noregi hefir enn ekki náðst
samkomulag milli atvinnurek-
enda og verklýðsfélaganna. En
þar hefir verið felldur gerðar-
dómur í deilu flutningaverka-
manna. Samkvæmt honum hefir
kaupgjaldið verið hækkað um
5% vegna orðinnar dýrtíðar, og
hækkar um % af dýrtíðaraukn-
ingunni, ef * verðvísitalan 15.
marz og 15. júní hefir hækkað
um 3% eða meira samanborið
við verðvísitöluna í nóv. 1939.
Önnur stórmál, sem reynt
mun verða að afgreiða á yfir-
standandi þingi, eru þessi:
Tollalögin, framfærslulögin,
lögreglulögin, héraðsskólalögin,
íþróttalögin, breytingu á lög-
reglustjórninni I Reykjavík,
frv. fjárveitinganefndar um
ýmsar ráðstafanir vegna ófrið
arins, frv. um aukningu síldar
MyncL þessi, sem er frá Kyrjálanesi, gefur allgóða hugmynd um landshœtti þar. Þar er mikið af vötnum og
skógum og standa blómleg bf/li víða á bökkum vatnanna.
Styrj öldin í Finnlandi
Allar líkur benda til, að Finn-
ar muni enn um langa hríð
geta varizt hinu rússneska ofur-
efli. Styrjöldin í Finnlandi hef-
ir nú staðið á fjórðu viku, án
þess að Finnar hafi beðið veru-
legan hnekki.
Síðan styrjöldin i Finnlandi
hófst hefir aðallega verið bar-
izt á fjórum vlgstöðvum: í
Norður-Finnlandl, þar sem
Rússar reyna að ná strandlengj-
unni á vald sitt og hindra alla
aðflutninga þaðan til Suður-
Finnlands, í Mið-Finnlandi, þar
sem Rússar reyna að brjótast
verksmiðja ríkisins og breyting-Itil borgarinnar Uleáborg við
ar á lögum um ráðstafanir vegna botneska flóann, norðan við La-
mæðiveikinnar. Öll þessi mál
eru langt á veg komin og eiga
yfirleitt ekki eftir nema eina
eða tvær umræður í annari
deildinni.
Síðan þingið kom saman i
haust hafa verið samþykkt 19
lög. Meðal þeirra eru hegning-
dogavatn, þar sem Rússar reyna
að komast inn í Suður-Finn-
land, og á Kyrjálanesi, en það-
an er greiðfærust leið frá Rúss-
landi inn í Suður-Finniand.
Sézt á þessu, að Rússar leggja
á það meginkapp, ýmist að ein-
angra Suður-Finnland eða
arlögin, lög um mótak, breyt-^brjóta varnir þess algerlega á
ingar á lögum um Fiskveiðasjóð ; bak aftur. Ástæðan til þess er
og breytingar á lögum um út-'sú, að Suður-Finnland er frjó-
svar. 1 samasti og þéttbýlasti hluti
landsins. Fyrirætlun Finna hefir
hins vegar verið sú, frá upphafi,
að láta Rússum eftír Norður-
og Mið-Finnland, án þess að
stofna her sínum í verulega
hættu, en leggja í þess stað
meiri áherzlu á varnir Suður-
Finnlands.
Á nyrztu vígstöðvunum hefir
Rússum orðið talsvert ágengt í
seinni tíð. Virðast þeir vera
komnir að landamærum Noregs
á nokkru svæði, þar sem eiðið
milli Rússlands og Noregs er
mjóst, en Finnar hamla þó
framsókn þeirra á mörgum
stöðum með dæmafárri hreysti.
Liðsmunur er þar svo mikill, að
talið er, að 10 Rússar séu á móti
einum Finna. Hinsvegar eru
Finnar yfirleitt betur búnir,
bæði vopnum og vistum og hafa
notið betri þjálfunar. Einkum
vinna leyniskyttur þeirra Rúss-
um mikið tjón og er t. d. sagt,
að fámenn sveit Finna hafi á
skammri stundu skotið 700
Rússa úr launsátri. Tilgangur
Rússa með sókninni á nyrztu
vígstöðvunum er fyrst og fremst
A. KROSSGOTUM
Vetrarvertíðin sunnan lands. — Tíðarfarið. — tJr Andakíl. — Kirkjuráðs-
fundur. — Menningarfélag Austur Skaftfellinga.
Mynd þessi er af Risto Heikki
Ryti, sem er forsætisráðherra
finnsku þjóðstjórnarinnar, sem
var mynduð strax eftir að styrj-
öldin hófst við Rússa. Ryti varð
fimmtugur á þessu ári. Hann
byrjaði málafærslustörf 20 ára
gamall og gegndi þeim næstu
10 árin. Hann var þingmaður
Framsóknarflokksins 1919—24
og 1927—29. Fjármálaráðherra
varð hann í apríl 1921 og gegndi
því starfi þangað til í janúar
1924, að undanskildum fjórum
mánuðum 1922. Árið 1925 var
hann forsetaefni. Hann hefir
verið aðalbankastjóri Finn-
landsbanka á annan áratug.
Ryti hefir þótt mjög snjall fjár-
málamaður, glöggur, framsýnn,
sjálfstæður í skoðunum og fast-
ur fyrir, þegar því hefir verið
að skipta.
Það er athyglisvert, hversu
margir af forystumönnum
Finna eru úr Framsóknar-
flokknum, sem er nú minnsti
flokkur þingsins. Má t. d. nefna
Cajander, Erkko, Holsti, sem var
aðalfulltrúi á Þjóðabandalags-
þinginu, og Ryti. En þess ber að
gæta, að Framsóknarflokkurinn
er sprottinn upp úr æskulýðs-
deild sjálfstæðishreyfingarinn-
(Framh. á 4. síðu)
Að venju mun vetrarvertið vélbáta
hefjast í byrjun janúarmánaðar í
verstöðvunum sunnan lands, í Vest-
mannaeyjum, á Suðurnesjum og Akra-
nesi. Er alls staðar búizt af kappi til
vertíðarinnar. Timinn heflr haft af
því fregnir, að ýmsir útgerðarmenn af
Norðurlandi og Vestfjörðum munu
hafa í hyggju að koma bátum sinum
til fisklsóknar syðra, og hefir svo verið
undangengin ár. Munu þó færri eiga
þessa kost heldur en fúsir eru, vegna
þess að fullsett mun bátum í flestum
verstöðvum. Einkum munu margir
austfirzkir útgerðarmenn og sjómenn
hafa haft mikinn hug á að fá aðstöðu
til fiskisóknar frá Vestmannaeyjum
eða Suðurnesjum um vetrarvertið. —
Hafa margir Austfjarðabátar stundað
veiðar frá Hornafirði, er líða tók á
vetur, en á þeim fiskislóðum, sem
þaðan eru sóttar, hefir verið afla-
tregða nokkur síðustu árin.
r r t
Víða um byggðir eru bændur eigi
enn farnir að taka sauðfé sitt í hús,
svo hagstætt hefir tiðarfarlð verið.
í flestum sveitum er þó búið að taka
lömb á gjöf. Viðast rekur þó að því
hina næstu daga, að taka verður allt
fé til gæzlu, er fengitími fer í hönd.
Sums staðar hafa bændur þó þann
sið, að sleppa hrútum sinum út til
ánna, ef jörð er auð og vegna tíðar-
fars ekki þörf á að hýsa féð. En víðar
kjósa bændur þó að taka fé í hús, þótt
nokkur heyeyðsla fylgi. Sums staðar á
landinu er fengitíminn þegar byrjaður,
en víðast byrjar hann eigi fyrr en um
jólin eða milli jóla og nýárs, og skipt-
ist það nokkuð eftir héruðum.
t t r
Runólfur Sveinsson skólastjóri á
Hvanneyri hefir skýrt svo frá í símtali
við blaðið, að tíð sé hin bezta þar efra,
nýbyrjað að hýsa sauðfé, en hrossum,
sem eigi eru notuð, hafi ekkert verið
gefið til þessa. Mæðiveikin gerir enn
sem fyrr usla. Loðdýraræktarstarf-
semi sú, sem bændur í Andakíl hafa
með höndum í félagi, gengur fremur
vel. Voru dýrin fengin frá Noregi í
byrjun, haustið 1937, og hefir hinum
norska stofni verið haldið hreinum
og óblönduðum. Lífdýrasala hefir verið
dræm. Á refasýningum tvö undanfarin
haust hafa refir Andkílinga hlotið þrjá
silfurbikara hvort ár, auk fjölda heið-
ursverðlauna. — Tilraunir með vot-
hey, verkað að finnskum hætti, og
þangmjölsgjöf handa mjólkurkúm,
stendur fyrir dyrum eftir áramótin.
Verður kúnum skipt i fjóra flokka,
5—6 kýr i hverjum flokki.
r t t
Kirkjuráðið hélt fund í lok nóvem-
bermánaðar og snemma í desember-
mánuði og voru þar mörg mál til um-
ræðu og afgreiðslu. Meðal annars var
til athugunar frumvarp til laga um
Strandakirkju og sjóð hennar, og var
kosin þriggja manna nefnd til þess
að athuga frumvarpið og leggja fyrir
fund kirkjuráðsins næsta ár. Biskupi
var falið að ræða við ríkisstjómina um
sóknaskiptingu í Reykjavík. Viðvíkj-
andi mönnum, sem eigi eru í neinum
söfnuði, var forseta kirkjuráðsins falið
að rita kirkjumálaráðuneytinu og óska
úrskurðar um það, hvort þeim beri eigi
að greiða jafnháa upphæð tU háskól-
ans og sóknargjaldið er i þeirri sókn,
er hann á heimili i. Á siðastliðnu
sumri voru nokkrir guðfræðinemar til
starfs í lausum prestaköllum og beindi
kirkjuráðið því til ríkisstjómarinnar,
að veita samskonar styrk til þessarar
starfsemi hið næsta ár og veittur var
síðastliðið sumar. Biskupi var falið
að rita prestum landsins og bjóða þeim
að halda guðsþjónustur í höfuðkirkjum
12. apríl næstkomandi til minningar
um að þá eru fjórar aldir liðnar frá
útgáfu Nýja testamentisþýðingar Odds
Gottskálkssonar. Kirkjuráðið sam-
þykkti að veita lítils háttar styrk til
tveggja safnaðarblaða, í Neskaupstað
og Djúpavogi.
Menningarfélag Austm--Skaftfelllnga
hélt fund hinn 10. desember síðastlið-
inn og var þar meðal annars rætt um
hreindýrastofninn íslenzka. Samþykkti
fundurinn þessa ályktun: — Menning-
sá, að hindra alla aðflutninga
frá útlöndum um Petsamo, sem
er eina íslausa höfn Finnlands
á vetrum. Hinsvegar er óhugs-
andi að Rússar ætli sér að sækj a
þaðan að norðan með stóran
her. Til þess eru náttúruskilyrði
of óhagstæð og vetrarríki mikið
þar nyrðra. Aðflutningar á vist-
um og hergögnum til rússneska
hersins eru Uka mjög erfiðir
þangað.
Á vígstöðvunum í Mið-Finn-
landi hefir Rússum orðið nokk-
uð ágengt, en þó er víst, að þeir
eiga eftir mun meira en helm-
ing vegar til botneska flóans.
Tilgangur þeirra með þessari
sókn er að einangra herinn í
Norður-Finnlandi og koma í veg
fyrir að hann geti hörfað und-
an til Suður-Finnlands. Á þess-
um vígstöðvum virðast Finnar
hafa stöðvað sókn Rússa og
jafnvel hrakið þá til baka. Öll
aðstaða veldur því, að erfitt
verður fyrir Rússa, að koma við
miklu fjölmenni á þessum slóð-
um yfir vetrarmánuðina.
Á vígstöðvunum norðan La-
dogavatns hefir kveðið lítið að
sókn Rússa seinustu dagana,
enda hefir þeim orðið þar Utið
ágengt. Strax og nokkuð er kom-
ið inn i Finnland er mikið af
vötnum og mýrarflákum til
hindrunar fyrlr sókn Rússa og
telja Flnnar sér ekki mikla
hættu búna á þessum slóðum.
Á Kyrjálanesinu hafa aðalor-
ustur styrjaldarinnar verið háð-
ar til þessa og allt útlit er fyrir
að þar verði helztu bardagarnir
á næstunni. Rússar náðu þar
strax fyrstu dagana nokkru
landi, sem Finnar gáfu upp or-
ustulaust. Hörfuðu Finnar strax
til Mannerheimlínunnar svo
nefndu og hefir Rússum enn
ekki tekizt að brjótast yfir
hana, þrátt fyrir ítrustu
raunir. Það er talið, að Rússar
hafi nú safnað ógrynni liðs á
Kyrjálanesinu og ætli sér að
brjóta á bak aftur varnlr Finna
þar, hvað sem það kostar.
Þeir, sem kunnugastir eru,
telja að Finnar geti varizt lengi
enn. Það, sem þeir álíta að
reynst Finnum hættulegast, er
skortur á hergögnum og vistum.
í þeim efnum verða Finnar
einkum að treysta á aðra. Þeir
hafa þegar fengið talsvert af
hergögnum og flugvélum frá
Bretum og nokkrar flugvélar frá
Ítalíu. Svíar selja þeim einnig
vopn og skotfæri. Þessi aðstoð
nægir þeim þó engan veginn til
frambúðar. Það hefir nú kvis-
ast að Bandamenn ætli að veita
Finnum þá aðstoð, sem
þurfa í þessum efnum, og sömu-
leiðis muni þeir fá vopn og skot-
færi frá Bandaríkjunum. Fái
Á viðavangi
Nýtt bindi af ritgerðasafni
Jónasar Jónssonar, sem Sam-
band ungra Framsóknarmanna
gefur út, kom út i gær, og heitir
Vordagar. í fyrra kom út Merkir
samtiðarmenn. Var upplagið þá
á þriðja þúsund og seldist allt
á fám mánuðum. Upplag Vor-
daga er hið sama og þess bindls
ritgerðasafnsins, sem út kom i
fyrra, og allar líkur eru til að
það muni einnig seljast upp á
örskömmum tima.
* * *
Flestir bæjarbúar kannast
við það ónæði, sem hér er sí-
felldlega að drukknum mönn-
um, sem slaga um göturnar eða
hópast saman við krár og knæp-
ur og þar sem leynivínsala er
um hönd höfð. Það ekki einasta
hendir, heldur er altítt, að ölv-
aðir vesalingar stöðvi vegfar-
endur í því skyni að betla pen-
inga, sem þeir segjast ætla að
verja á einn eða annan hátt, en
raunverulega á að nota til þess
að kaupa áfengi, brennsluspíri-
tus eða þvíumlíkt. í öðru lagi
fara þessir aumingjar eða aðrar
ofurölvaðar mannskræfur oft og
tíðum um götur bæjarins með
hinum mesta hávaða um miðj-
ar nætur. Á hverri einustu nóttu
er svefnró einhverra bæjarbúa
raskað á þenna hátt, þótt mest
kveði að þessu í grennd við hús,
þar sem leynivínsala er rekin.
* * *
I grennd við eitt af sjúkra-
húsum bæjarins, sjúkrahús
Hvítabandsins við Skólavörðu-
stíg, er eitt þeirra húsa, sem ölv-
uðum mönnum er tíðförult að
að næturþeli. Margskiptis hend-
ir það, að sjúklingunum á
sjúkrahúsinu hefir verið mein-
að svefns lengri eða skemmri
hluta nætur, vegna drykkjulát-
anna í grennd við áðurnefnt
hús, sem virðist standa drykkju-
skepnum opið á gátt hverja nótt
og hafa næsta mikið aðdráttar-
afl fyrir slíkt fólk. Það er víða
í bænum alls ekki vanþörf á,
að gera einhverjar ráðstafanir
til þess að halda í skefjum því
fólki, sem heizt vinnur sér það
tii frægðar að raska næturró
annarra, en alls óþolandi er,
þegar sjúklingar í stóru sjúkra-
húsi eru undirorpnir ófriði af
völdum þess, ekki aðeins ör-
sjaldan, heldur stundum nótt
eftir nótt.
aukana, að óánægja fari vax-
andi í liði Rússa á vígstöðvun-
um í Finnlandi. Hið mikla
mannfall Rússa, sem eT marg-
fallt meira en manntap Finna,
hefír skotið þeim skelk í bringu.
Það er talið að 40—50 þús. rúss-
neskir hermenn séu þegar falln-
ir í Finnlandsstyrjöldinni. Þá
er aðbúnaði rússneska hersins
mjög ábótavant. Leynilögreglan
rússneska hefir reynt að örfa
(Framh. á 4. siðul
þeirri athugun, sem gerð var ó hrein-
dýrastofni landsins í sumar, og biður
alþjóð að snúast til verndar þessum
fögru íbúum örœfanna.
t r t
arfélag Austur-Skaftfellinga fagnar Finnar þessa hjálP) ættu þeir
að geta varizt lengi. í nútíma-
hernaði virðist útbúnaður og
tækni herjanna mega sín meira
en fjöldi hermannanna.
Sá orðrómur færist stöðugt I
Uppdráttur af Finnlandi.