Tíminn - 06.02.1940, Blaðsíða 7

Afmælisblag F.U.F. í Reykjavík
TÍMINN
7
Eínar Kristfánsson á Leysingjastöðum:
Triiin a landid
i.
Sagan um landnám Hrafna-
Flóka er mjög eftirtektarverð.
Fregnin nm hið fjarlæga land
norðursins, samfara útþrá og
æfintýrahnéigð kynstofnsins —
seiðir hann yfir hafið. Síðan
vísa hrafnarnir honum leið að
'ókunnri strönd.
Flóki og fylgdarlið hans kem-
ur, þegar sumarskraut landsins
er í blóma.
Landnemarnir fyllast sterkri
hrifningu yfir gæðum þess og
fegurð. Þeir njóta lífsins í frið-
sælu umhverfi ósnortinnar
náttúru. Gnægð matfanga gerir
daglega llfið fyrirhafnarlítið; —
og við margbreyttan söng fugl-
anna og blómilm og laufskrúð
grænna sköga — þá gleymist
þessum landnemum að búa sig
undir "komandi vetur. Afleiðing-
arnar urðu þess valdandi að vor-
ið eftir, þegar Flóki hafði fellt
ainn búfénað, þá er hann neydd-
ur til að yfirgefa lanúið, og
hverfa til fyrri heimkynna. —
En Flóki kom aftur til íslands,
og þá hafði reynslan kennt hon-
nm að haga bústörfum sínum á
annan hátt. Þá hafði hann lært
það, að þrátt fyrir öll gæði
hinna ónumdu byggða, þá var
það óumflýjanleg skylda, að
staðið væri á verði gegn ógnum
morðlægs hafs.
II.
Íslenzkir bændur hafa á liðn-
um öldum, staðið í svipuðum
spor.um sem Hrafna-Flóki forð-
um, að því undanskildu, að beztu
gæði landsins — skógarnir —-
hafa horfið.
ins, bara ef sú eina og rétta
stefna fái að njóta sín. En öll
slík loforð eru blekking ein. —
Hamingjan er ekki háð neinni
samfýlking’u eða sovét-stjórn..
Hún er æfinlega bundin við
fórriir og afköst einstaklingsins
:sjálfs. Við eigum land, fullt af
‘önumdum verðmætum og eigum
þá éinu von að fá óáreitt að eyða
orku og æfi í baráttu við að
leysi þessi verðmæti úr læðingi.
Við viljum lifa og starfa frjáls,
elska og vona. Við fögnum kom-
andi framtíð og strengjum þess
heit að varðveita allt það, sem
áunnizt hefir. íslenzk æska.. Þú
átt lífið, framtíðina. Þjóðin setur
allt sitt traust á þig. Æskan og
framtíðin eru óaðskiljanleg. Það
er hennar hlutverk að gæta alls
þess göfuga, sem með þjóðinni
finnst á öllum tímum, og einnig
að hefja sókn á þeim sviðum, þar
sem meinlokur finnast.
Tak blys þín, æska, og sjáðu
sjálf öll meinin. Þá sigrar þú og
finnur óskasteininn.
Ólafur H. Guðmundsson.
Sagan hermir, að landið hafi
einu sinni verið allt klætt skógi.
Sá skógur mun hafa verið að
miklu leyti birkiskógur, og eigi
mjög hávaxinn, en hafði vitan-
lega geysilega þýðingu fyrir
loftslag landsins og gróður.Land-
nemarnir íslenzku byggðu af-
komu sína að verulegu leyti á
skóginum. Skógurinn var beitt-
ur; — skepnur gengu mikið
sjálfala í skóginum, og hann
gaf eldivið og byggingarefni. —
Við sjáum af þessu, að skógarnir
voru það bezta, sem landið átti.
Sagan greinir einnig frá, að
ár og vötn hafi verið full af
laxi og silungi. Svo hafi einnig
verið mergð bjargfugla. — Gras-
ið huldi lágar heiðar, og afrétt-
irnar geymdu þau lífgrös, sem
gerðu selja-búfénaðinn feitann
og gagnsaman.
Atvinna öll og afkoma byggð-
ist nær eingöngu á landbúnaði.
En eins og sjá má af því, sem
hér hefir verið rakið, þá snerust
allir atvinnuhættir um það, að
hrifsa gæði jarðarinnar endur-
gjaldslaust, — þ. e. atvinnuveg-
urinn byggðist á rányrkju. —
Landsmenn gættu ekki þeirrar
reglu að ræktun jarðarinnar —
viðhald eða endurnýjun frjó-
efnanna og gróðursins — er
megingrundvöllur venjulegs bú-
skapar. En einmitt vegna þeirr-
ar rányrkju, sem einkenndi
landbúnaðinn, þá var afkoman
svo óviss, og enda ill með köflum,
þegar harðæri krepptu að.
Hér var ekki um neina veru-
lega ræktun að ræða í neinni
mynd, sem gæti aukið fjöl-
breytni framleiðslunnar, og gert
afkomuna tryggari. — Á niður-
lægingartímabili þjóðarinnar
stóð þetta ástand í eðlilegu sam-
bandi við þá hræðilegu eymd,
sem leiddi af kúgun erlends
valds.
Þjóðin þekkti ekki annað.
Auðæfi sjálfrar moldarinnar,
fossanna og hveranna voru ger-
samlega hulin sjónum íslenzkra
bænda á þeim tímum; engan
dreymdi um að daglegt brauð
yrði nokkurntíma sótt beint í
skaut moldar. — Þjóðin sótti
andlegan yl í lestur fornbók-
menntanna, og var þannig í lif-
rænu sambandi við menningu
fyrstu landnemanna, en þrátt
fyrir það hefir hún e. t. v. aldrei
verið sér þess meðvitandi, að
einmitt þeir höfðu rænt landið,
en ekki yrkt. Og þjóðin hélt
áfram á sömu braut, beygð af
dönsku ofríki, harðærum og fá-
tækt landsins, allt þar til tók að
birta af morgni hins endur-
heimta sjálfstæðis.
III.
Það er staðreynd, að síðan
þjóðin fékk aukið sjálfsforræði,
hefir þróun atvinnulífsins verið
örust í sjávarútveginum. Sá at-
vinnuvegur sýnir nú mesta
tækni og fjölbreytni í fram-
leiðslu, og á því sviði stendur
þjóðin í fremstu röð. Þessi stór-
kostlega bylting í atvinnulífinu,
hefir fyrst og fremst grundvall-
ast á breyttum lífsviðhorfum.
Þjóðin hefir öðlazt sterka trú á
fengsæl fiskimið, og fjármagn-
inu hefir aðallega verið beint til
sjávarútvegsins. Afkoma þjóðar-
búsins byggist nú ekki lengur
eingöngu’ á landbúnaði, hún er
nú að verulegu leyti byggð á
þeirri lifsbjörg, sem sótt er í
greipar Ægis.
Á íslenzkum fiskimiðum hefir
verið hafið landnám í óeigin-
legri merkingu orðsins. Að miklu
leyti hefir það landnám byggzt á
rányrkju fTam á síðustu ár. —
Rannsóknir á fiskigöngum og
heppilegum veiðiaðferðum, færa
það landnám að vísu smátt
og smátt:: af stigi rányrkj-
unnar.
íslenzka þjóðin er ekki lengur
bændaþjöð eingöngu, hún er
líka orðirn fiskimannaþjóð. —
Fullur helmingur þjóðarinnar
býr nú í kaupstöðum og sjávar-
þorpum. — Sjávarútvegurinn
með háu kaupgjaldi og geysi-
legri atvinnuaukningu hefir
öðru fremur skapað fólkinu ný
lífsskilýrði" við sjóinn.
Flóttinn frá framleiðslustörf-
um sveitanna, sem atvinnu-
aukning kaupstaðanna hefir
skapað, hefir í sjálfu sér verið
afleiðing vaxandi trúar á lífs-
skilyrði kaupstaða fram yfir
sveitir. — En einmitt þessi flótti
hefir smám saman orðið að hinu
hættulegasta fyrirbrigði, sem
vart hefir orðið í þjóðlífinu. —
Nú stendur þjóðin andspænis
þeim veruleika annars vegar, að
atvinnuvegir sjávarsíðunnar eru
búnir að draga til sín langtum
fleira fólk heldur en það, sem
getur haft þar atvinnu og lifað
sómasamlegu' lífi. Hinsvegar er
landbúnaðurinn, þar sem vér er-
um mikið skemmra á veg komn-
ir í allri þróun, miðað við grann-
þjóðirnar, og alla þá möguleika,
sem komið liafa í ljós.
Frumbúskapur gömlu rán-
yrkjunnar hefir að vísu færzt
nokkuð í nútímahorf. Ræktun
hefir aukizt og’fullkomnazt. En
þrátt fyrir þær framfarir allar,
erum við aðeins að byrja að sjá
marga þá möguleika, sem virð-
ast bíða framundan í íslenzkum
landbúnaði. — Ýmsar ræktun-
artilraunir og jarðvegsrann-
sóknir hafa fært oss heim sann-
inn um það, að íslenzka moldin
þolir fýlliléga samanburð við
önnur lönd, og rányrkja liðinna
alda hefir að miklu leyti byggzt
á óvenjulegum gæðum moldar
vorrar.Fossandi lækir og straum-
þungar ár bíða eftir því að ylja
og lýsa sveitabæina. Hverir og
laugar eru að byrja að sýna oss
skilyrðin fyrir vexti suðrænna
aldina. — Allir þessir möguleik-
ar geta lyft jarðræktarmenn-
ingu vorri á hærra stig og gert
afkomu sveitafólksins öruggari
og betri.
IV.
Um nokkurt skeið hefir þjóð-
ina skort trú á landið. Vöxtur
kaupstaða og sjóþorpa hefir
orðið að nokkru leyti á kostnað
sveitanna. Unga sveitafólkið
finnur almennt ekki lengur nein
bönd né tengsl við 'ættstöðvar
sínar og upphaf, og kýs nú held-
ur að setjast að í atvinnuleysi
sjóþorpanna. Á næstu árum
verður þjóðin að finna lausn á
þessum aðkallandi vandamálum.
Fáir eru þeirrar skoðunar, að
lbúum kaupstaðanna verði í
stórum stíl sköpuð lífsskilyrði I
sveit, eins og nú er málum hátt-
að. Hitt virðist liggja nær, að
hind'ra frekari fólksflutninga úr
sveitunum, og efla atvinnuskil-
yrði þeirra.
Undanfarin ár hafa víða verið
uppi raddir, sem krafizt hafa
styrktar ríkisvaldsins í sam-
bandi við atvinnu og afkomu.
Slíkar kröfur geta undir mörg-
um kringumstæðum verið eðli-
legar og sjálfsagðar, en hætta er
á, að þar verði of langt gengið,
ef unga fólkið gerir sér ekki vel
Ijóst, að lífshamingjan hlýtur þó
jafnan fyrst og fremst að búa
með úrlausnum eigin ráða og
krafta. En gera má ráð fyrir, að
það muni falla i hlut uppvax-
andi æsku, að hefja það nýja
landnám, sem skapar ný og betri
lífsskilyrði við móðurskaut ís-
lenzkrar moldar.
Undirstaða þeirrar baráttu
má ekki vera óheilbrigð kröfu-
pólitík, heldur ný og sterk trú á
lífsmöguleika lahdsins, sem á
rætur í fórnfúsu starfi.
V.
Ungmennafélögin eru nú að
taka nýtt verkefni á stefnuskrá
sína. Það er leiðbeiningarstarf í
ræktun meðal unglinga . Slík
starfsemi er áður gersamlega
óþekkt hér á landi. Fyrirkomu-
lag þeirrar starfsemi verður
sniðið að mestu leyti eftir
sænskri fyrirmynd, en þar í
landi hefir um nokkurt skeið
starfað æskulýðsfélagsskapur
ekki ósvipaður íslenzku ung-
mennafélögunum.Sænsku æsku-
lýðsfélögin hafa ræktun eða at-
vinnumál að aðalverkefni og
nefnast „Jordbrukare ung-
domens förbund“. — Markmið
.sænsku J.U.F.-félaganna eins og
þau eru nefnd, er fyrst og fremst
það, að vekja áhuga og skilning
æskunnar á atvinnugreinum
sveitanna, og á allan hátt að
stuðla að því að sveitaæskan
tengist sterkum böndum trúar
og virðingar við ættstöðvar sin-
ar. — Vérkefni þessa starfsþátt-
ar sænsku félaganna eru m. a.
gripahirðing, ræktun ýmsra
nytjajurta, einnig blómarækt
og skógrækt, smíði þjóðlegra
húsgagna og allskonar heimilis-
iðnaður. Þátttakendur í þessum