Tíminn - 08.02.1940, Blaðsíða 1

BITSTJÓRAJt:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTOBFANDI:
PRAMSÓKN ARFLOKKURINN.
RJTSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Llndargðtu 1 D.
SfMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INKHEIMTA
OG AVOLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDTJHÚ8I, Undargötu 1 D.
Slmi 333S.
PRENTS MIÐJ AN EDDA h.í.
Sítnar 3948 og 3720.
24. árg.
Reykjavík, fimmtudagiim 8. febrúar 1940
15. blað
Mótsagnir íhaldsblaðanna
Þau segja ýmist að kjötíð hafi átt að
hækka strax í haust eða hafi ekki átt
að hækka neitt!
íhaldsblöðin halda enn
áfram blekkingum sínum í
kjötverðlagsmálinu og reyna
ýmist að gera hana tor-
tryggilega í augum neyt-
enda eða bænda. Niður-
staða þeirra tilrauna verður
vitanlega sú, að röksemdir
þeirra rekast iðulega á, og
kemur þar fram eitt
gleggsta einkennið á venju-
legri baráttu Sjálfstæðis-
flokksins.
Eins og rakið hefir verið héT í
blaðinu áður hafa íhaldsblöðin
aðallega reynt að gera verð-
hækkunina tortryggilega í
augum neytenda. Hinsvegar
hafa smalar þeirra úti á landi
reynt að gera hana tortryggi-
lega meðal bænda og má glöggt
sjá það íö kaupmannablaðinu
Vísi 6. þ. m., hvaða aðferð hefir
einkum verið notuð í þeim efn-
um.
í „leiðara" blaðsins þann dag
segir m.a.:
„Stríðið skall á í byrjun septem-
ber. Bændur gengu þess þá þeg-
Stofnun nýbýla
Nefnd falið að athuga, hvar
muni bezt að reisa nýbýli
eða nýbýlahverfi.
Á seinasta Alþingi flutti Jör-
undur Brynjólfsson 1 samein-
uðu þingi þingsályktunartillögu
um undirbúning stofnunar ný-
býla og nýbýlahverfa. Var efni
tillögunnar á þá leið, „að skora
á ríkisstjórnina að láta rann-
saka fyrir næsta Alþingi hvar
tiltækilegast sé að reisa í nán-
ustu framtíð nýbýli eða nýbýla-
hverfi. Leiði sú rannsókn í Ijós,
að ríkið eigi ekki nægilegar eða
heppilegar lendur til þessara
framkvæmda, er ríkisstjórninni
falið að leitast fyrir um kaup á
hentugum landssvæðum í þessu
skyni.“
í greinargerð tillögunnar voru
leidd rök að því, að styrjaldar-
ástandið myndi auka atvinnu-
leysi í kaupstöðum á næstunni
og mýndi það lenda á ríkinu að
ráða fram úr þeim vandkvæðum,
er af því hlytust. Æskilegast
væri að beina því máli í þann
farveg, að skapa hinu atvinnu-
lausa fólki skilyrði fyrir sjálf-
stæðri atvinnu við framleiðslu-
störf, og yrði ekki fundin betri
lausn í þeim efnum en að koma
upp nýjum býlum út um sveitir
landsins. Áður en til fram-
kvæmda kæmi þyrfti hinsvegar
að rannsaka, hvar væri æski-
legast að hefjast handa, og væri
að því stefnt með þessari til-
lögu. Þegar búið væri að athuga
staðina væri sjálfsagt að nota
starfsorku fólks, sem útvega
þyrfti atvinnu, til framræslu,
ræktunaTvinnu, vegagerða o. fl.
til undirbúnings nýbýlum.
Sökum mikilla anna seinustu
daga þingsins hlaut tillaga
þessi ekki endanlega afgreiðslu,
en landbúnaðarráðherra hefir
samt tekið hana til fram-
kvæmda og skipað þriggja
manna nefnd til að annast þær
rannsóknir, sem talað er um í
tillögunni. Jafnframt er ætlast
til að nefndin athugi fleiri at-
riði í þessum málum. Eiga sæti
í nefndinni Steingrímur Stein-
þórsson búnaðarmálastjóri, Val-
týr Stefánsson ritstjóTi og Ingi-
mar Jónsson skólastjóri. Er
nefndin skipuð í samráði við
stj órnarf lokkana.
ar ekki duldir, að verðlag allt
á aðfluttum nauðsynjum myndi
hækka í landinu, og gerðu þeir
sér vonir um, að verðlag á kjöti
og öðrum afurðum myndi einn-
ig hækka, þótt svo yrði í hóf
stillt, að lítt yrði sú hækkun til-
finnanleg fyrir neytendur, en
hækkunin næði til alls þess
kjötmagns, sem neytt væri í
landinu. Kjötverðlagsnefnd,
Tíminn og framsóknarliðið
skeytti ekki þessum kröfum
bændanna, — sláturtíðin hófst
og ekki var aðhafst".
Síðan heldur blaðið áfram:
„Með tilliti til þess, að kjöt-
birgðir í landinu eru þegar að
mestu seldar, verður ekki séð
hve gífurlegur gróði bændanna
verður, en hefði hins vegar
verið gripið til þess ráðs að
hækka kjötið hóflegar, þegar á
sláturtíð, hefði viðhorfið verið
allt annað“.
Þessi skrif Vísis hljóta í fyrsta
lagi að vekja athygli manna á
því, að íhaldsblöðn hafa hvað
eftir annað haldið þvi fram, að
kjötverðið ætti helzt ekki að
hækka neitt og þó aldrei meira
en dýrtíðaruppbótin til verka-
manna, og jafnframt hafa þau
fárast mikið yfir því, að verð-
hækkunin í janúarlok væri allt
of mikill baggi á neytendum.
Nú er þessu alveg snúið við í
framangreindum ummælum
Vísis. Þar er því haldið fram,
að kjötverðið hafi strax í haust
átt að hækka meira en dýrtíð-
aruppbótin til verkamanna, en
þá giltu sömu ákvæði um þetta
hvorttveggja og var þeim vitan-
lega fylgt. Jafnframt er sagt, að
bændur muni sama og ekkert
græða á verðhækkuninni, þar
sem kjötbirgðirnar séu að mestu
seldar, en það þýðir þá vitan-
lega einnig, að verðhækkunin
sé sama og enginn baggi á neyt-
endum og a. m. k. miklu minni
en ef kjötverðið hefði verið
hækkað í haust, þótt sú hækkun
hefði verið helmingi minni en
hækkunin um mánaðamótin
seinustu.
Slík tvöfeldni og mótsögn í
málflutningnum mun áreiðan-
lega skýra það enn betur fyrir
mönnum en áður, hversu léleg-
ur málstaður íhaldsins er í
þessu máli, og sýna þeð jafn-
framt mjög ljóslega, hvernig
Sjálfstæðisflokkurinn reynir að
túlka málin á mismunandi hátt,
allt eftir því til hverra hann
beinir máli sínu í það og það
skiptið.
En í öðru lagi munu þessi
skrif Visis vekja athygli manna
á því, hversu takmarkalítil er
ósvífni og óheiðarleiki Sjálf-
stæðisflo.kksins í garð núverandi
samstarfsflokka sinna, í þessu
tilfelli Framsóknarflokksins.
Það er kunnara en frá þurfi að
segja, að gengislækkunin á síð-
astliðnu vori var gerð til þess
að bjarga sjávarútveginum frá
hruni — þeim atvinnuvegi, sem
Sj álfstæðisf lokkurinn þykist
einkum bera fyrir brjósti. En af
gengislækkuninni leiddi, að
ýmsar stéttir urðu að taka á sig
nýjar byrðar og m. a. tóku
bændurnir á sig þá kvöð, að
binda verðlagið á kjöti og mjólk
ákveðnum skorðum fyrst um
sinn. Þessar skorður voru stað-
festar í gengislögunum og
greiddu Sjáflstæðisþingmenn-
irnir því vitanlega ekki síður
atkvæði en aðrir þingmenn. En
þetta var vitanlega þess vald-
andi,\að ekki var hægt að hækka
kjötverðið á síðastliðnu hausti,
enda þótt það hefði mátt telj-
ast sanngjarnt, sökum hinna
breyttu aðstæðna. Hækkunin
var ekki möguleg fyrr en búið
var að nema þessar skorður úr
gengislögunum, en þá komu
hún líka næstum því strax til
framkvæmda.
Það verður vissulega að telj-
ast hámark ósvífni og óheiðar-
leika, þegar samkomulag hefir
verið um það milli Sjálfstæðis-
flokksins og Framsóknarflokks-
ins að binda kjötverðið þeim
skorðum, er gert var í gengis-
lögunum, að þá skuli blöð og
smalar Sjálfstæðisflokksins
koma fram eftir dúk og disk,
kenna Framsóknarflokknum
einum um þetta og ásaka hann
harðlega fyrir það meðal kjós-
enda hans, að hann skuli hafa
fylgt þessu fram.
Það verður einnig að teljast
hámark óheiðarleika hjá Sjálf-
stæðisflokknum sem samstarfs-
flokki Framsóknarflokksins, að
hann skuli annað veifið láta
blöð sín og kosningasmala á-
saka Framsóknarflokkinn fyr-
ir að hafa ekki látið kjötið
hækka fyrr, en skamma hann
hitt veifið fyrir það, að hafa
látið það hækka nokkuð!
Afstaða páfans
„Sverðið gctur ráðið friðarskilmáluiium, en
það skapar aldrei £riðiuu“.
í þýzkum og rússneskum blöð- f <V'J '**'* ' "• ' '
um eru nú iðulega birtar harð- Vý'T ' ’llllllföÉÉÉ^'
orðar árásargreinar á páfann |LV-’■>**?**<% -
og páfastólinn. Einkum eru á- ' "
rásirnar harðar í rússneskum
blöðum, enda hefir páfinn og
páfastóllinn hvað eftiT annað
vottað Finnum mikla samúð og
hvatt aðrar þjóðir til að hjálpa
þeim.
Nokkru fyrir áramótin sendi
páfinn út langt umburðarbréf,
sem mikla athygli hefir vakið.
Aðalefni bréfsins má skipta í
þrjú atriði.
Orsakir styrjaldanna og yfir-
troðslanna í alþjóðamálum, seg-
ir í bréfinu, eru ekki fyrst og
fremst efnahagslegar heldur
miklu frekar andlegs eðlis.
Ýmsar siðferðisreglur, sem hafa
skapazt um sambúð þjóða og
einstaklinga, hafa verið brotnar
niður af stefnum og hreyfing-
um, sem hafa verið andvígar
kristindóminum. Af þessu hefir
leitt einskonar siðferðilegt
stjórnleysi, sem hefir virt að
vettugi margt það, sem var og
á að vera mönnum heilagt.
Síðar í bréfinu minnist páf-
inn einkum á tvennt, sem sé
afleiðing þessa ástands.
í fyrsta lagi er það afneitun-
in á samfélagi mannkynsins.
Þessa afneitun byggi menn á
ýmsum kynþáttakenningum og
hleypidómum. Markmið kirkj-
unnar er að skapa samfélag
allra manna, án tillits til litar-
háttar eða þjóðernis. „Allir
njóta sama réttar 1 húsi Drott-
ins, lög Krists eru hin sömu,
hver sem í hlut á“, segir í bréf-
inu. Engin föðurlandsást má
hindra hinn kristna kærleika,
segir ennfremur. Páfinn minnist
þess síðan, að katólska kirkjan
eigi snjalla kennimenn meðal
allra kynflokka og hún hafi
biskupa innan sinna vébanda,
er tilheyri 12 kynflokkum.
í öðru lagi er það hið ótak-
markaða vald ríkisins, sem
ýmsar þjóðir hafa tekið upp.
Frá sjónarmiði katólsku kirkj-
unnar sé þessi ríkisdýrkun fyrst
og fremst árás á fjölskylduna
og skoðanafrelsi einstaklings-
ins. Menn gleyma því, segir í
bréfinu, að samkvæmt lögum
náttúrunnar sjálfrar á einstakl-
ingurinn og fjölskyldan að vera
ennþá rétthærri en ríkið, og
ríkinu ber að virða hinn heilaga
rétt samvizkunnar. Ríkisdýrk
unin, sem veitir ríkinu æðsta
vald í öllum málefnum einstakl-
inganna, er hrein og bein guðs-
A. KROSSGÖTUM
Sandsteinninn í Hólabyrði. — Atburðurinn út af Sandgerði.
Örn hlekkist á á Skerjafirði.
Flugvélinni
Ólafur Sigurðsson fiskræktarráðu-
nautur og bóndi að Hellulahdi í Skaga-
firði, dvaldi um tíma, laust eftir miðj-
an janúarmánuð, að Hólum í Hjaltadal.
Meðal annars athugaði hann þá, ásamt
Kristjáni Karlssyni skólastjóra, stein-
tegund þá í Hólabyrðu, sem Hólakirkja
er byggð úr, meðal annars með hlið-
sjón af því, hvort tiltækilegt myndi
að hefja þama steinnám í stórum stíl
til bygginga. Steintegund þessi er
rauður sandsteinn, sem liggur í láréttu
lagi, 3—5 metra þykku, hér um bil í
miðri fjallshlíðinni, 235 metrum hærra
en Hólastaður, og um 400 metrum yfir
sjó. Undir og ofan á sandsteinslaginu
eru basaltlög. Aðstaða til steinnáms er
mjög góð, að því er virðist, tiltölulega
auðvelt að leggja þama veg færan
biíreiðum, og gott að vinna sand-
stelninn. Eðlisþyngd hans reyndist 1.50
—1.90, eftir því, hvort tekið var ofar-
lega eða neðarlega úr laginu. Sand-
steinninn er ekki harðari en svo, að
saga má hann með venjulegri sög,
höggva með öxi og hefla með hefli.
Hann er mýkri en marmari, en mikið
seigari og óbrotgjarnari. Auðvelt er að
saga hann í 2—4 sentimetra þykkar
flögur. Úr því bezta af sandsteininum
má vel smíða ýmsa muni, mynda-
ramma, lampafætur og kertastjaka.
Hólakirkja, sem hefir staðið í 178 ár,
sýnir bezt, hve sandsteinninn er end-
ingargóður í byggingar. Pyrir alllöngu
var kirkjan sementshúðuð til mikilla
lýta, en áður hafði sandsteinninn ekki
látið á sjá í 130 ár. Fyrstur manna
notaði Auðunn biskup rauði steininn
úr Hólabyrðu til bygginga. Hóf hann
byggingu mikillar kirkju, sem aldrei
var fullger, en veggir þeir, er hann lét
reisa, stóðu í nær 500 ár. Ólafi Sigurðs-
syni reiknaðist svo til, að í útveggi
einlyfts húss, stærð 7x8 metrar, vegg-
þykkt 20 sentimetrar, þyrfti sem næst
12—14 bílhlöss. Næsta höfn frá Hólum
er Kolbeinsárós, en þangað eru 17 km.
t t t
Fregnir í blöðum í gær hermdu,
að í fyrrakvöld um áttaleytið, hafi þar
heyrzt skothríð skarnmt undan landi.
Sáust þá og, að talið var, níu skip,
sem virtust vera innan landhelgislin-
unnar. Notuðu skipin kastljós. Var
gizkað á, að þarna hefðu átzt við þýzk-
ur kafbátur og enskir togarar. En
raunverulega reyndist það að vera
varðbáturinn Óðinn að stöðva útlent
fiskiskip.
t t t
Flugvélinni TF-Öm hlekktist á á
Skerjafirði siðastliðinn laugardag, er
hún var að hefja sig til flugs. Stýrði
henni Örn Johnson, og var förinni
heitið upp í Mýrasýslu. Farþegar voru
tveir, Bjami Ásgeirsson alþingismaður
og Tómas Hallgrímsson bóndi á Gríms-
stöðum. Hvolfdi flugvélinni 1 storm-
hviðu. Komust allir mennimir út úr
vélinni og synti Bjami til lands, en
Tómas og Örn höfðust við á flugvélar-
vængnum, þar til hjálp barst. Enginn
mannanna hlaut meiðsli, enda voru
allir spenntir fastir í sæti sin, er slysið
varð. Flugvélin eyðilagðist að kalla,
brotnaði mjög mikið og hreyfill eyði-
lagðist. Flugvélin Örn var keypt vestan
um haf á sínum tíma. Hún var vá
tryggð á 55 þúsundir króna hjá Sjóvá
tryggingarfélagi íslands. Flakið af
henni hefir verið flutt í flugskýlið
Vatnsmýrinni.
t t t
Píus XII.
afneitun. Afneitun einstakl-
ingseðlisins og réttinda þess, er
líka ein höfuðorsök þeirra yf-
irtroðslna og ójafnaðar, sem
einkenna yfirstandandi tima.
í niðurlagi bréfsins víkur páf-
inn að Evrópustyrjöldinni. Hann
er vantrúaður á nýja og batn-
andi tíma að styrjöldinni lok-
inni. „Reynslan sýnir“, segir í
bréfinu, „að það er ómögulegt
að skapa varanlegan frið á sigri
vopnanna. Sigurinn er aðeins
merki um veraldlegt gengi þess,
sem nýtur hans, en hann leiðir
iðulega til freistinga, sem rétt-
lætiskenndin bíður ósigur fyrir.
Sverðið getur ráðið friðar-
skilmálum, en það skapar aldrei
varanlegan frið. Þau einu öfl,
sem geta fegrað og bætt lífið,
eru andlegs eðlis.“
Um jólaleytið sendi páfinn frá
sér annan boðskap. Þar segir,
að heimurinn hafi oft orðið að
vera áhorfandi þess seinustu ár-
in, að alþjóðalög hafi verið brot-
in, ráðizt hafi verið á friðsamar
þjóðir undir yfirskynsástæðum,
og öll mannúð hafi verið einskis-
virt.
Síðan víkur hann að væntan-
legum friðarskilmálum og segir,
að þeir þurfi m. a. að vera þessir:
1. Allar þjóðir hafi rétt til
sjálfstæðis, hvort sem þær eru
stórar eða smáar.
2. Létta vígbúnaðargjcldum af
þjóðunum.
3. Sérstakir dómstólar séu til
tryggingar því, að samningar
milli þjóða verði framkvæmdir
og haldnir.
4. Réttindi þjóðarminnihluta
verði fullkomlega tryggð.
Það virðist að skoðanir páfans
fari að ýmsu leyti saman við
stefnu vesturveldanna eins og
sakir standa. En páfinn eða
katólska kirkjan hafa mikil
áhrif víðsvegar um heim og þá
ekki sízt á Spáni og Ítalíu.
Það hefir vakið mikla athygli
að Roosevelt forseti hefir ný-
lega skipað sendiherra við páfa-
stólinn og valið í þá stöðu mann,
sem er honum mjög handgeng-
inn og hann hefir oft falið
vandasöm störf. Ýmsir telja, að
þetta bendi til þess, að forsetinn
hafi mikla trú á viðleitni kat-
ólsku kirkjunnar til að koma á
friði.
Aðrar fréttir.
Á Kyrjálanesi hafa Rússar
haldið uppi mjög harðri sókn
undanfarna daga, en Finnar
hafa hrundið flestum áhlaupum
þeirra. Á einum stað er þó talið,
að Rússum hafi tekizt að gera
litla geil inn í Mannerheimlín-
nua. Á öðrum vígstöðvum
hafa verið frekar litlar orustur.
Óstaðfestar fregnir herma, að
Finnar hafi nýlega eyðilagt 18.
herfylki Rússa fyrir norðan La-
dogavatn, en þar hafa Rússar
verið á undanhaldi eftir að hafa
gert tilraun fyrir nokkru með
stórfellda sókn þar. — Flug-
árásum Rússa á finnskar borgir
heldur áfram líkt og áður, en
flugher Finna er farinn að hafa
sig miklu meira í frammi en
áður og hefir gert árásir á ýmsa
hernaðarstaði í Rússlandi. Er
augljóst að Finnar hafa nýlega
(Framh. á 4. síðu.J
A víðavangi
Þau tíðindi hafa nýlega bor-
izt hingað, að enska stjórnin
muni leyfa óhindrað innflutn-
ing frá Þýzkalandi á efni til
hitaveitunnar, enda þótt slíkur
útflutningur frá Þýzkalandi sé
yíirleitt bannaður af Banda-
mönnum. Ætti því ekki að þurfa
að óttast, að hitaveitan kæmist
ekki upp af þessum ástæðum,
en ýmsir hafa óttazt að þannig
kynni að fara.
Forsvarsmenn Sjálfstæðis-
flokksins hafa enn ekki svarað
neinni af þeim spurningum við-
komandi verðhækkun landbún-
aðarafurðanna innanlands, er
beint var til þeirra í seinasta
laugardagsblaði Tímans. Þeir
vilja auðsjáanlega láta vera
sem mesta hulu yfir hinni raun-
verulegu afstöðu sinni í þessu
máli — og ef til vill er hún
heldur engin. En meðan ekkert
kemur opinberlega frá þeim,
verður að draga þá ályktun, að
þeir hafi sömu skoðun og
flokksblöð þeirra. Hún virðist
vera sú, að taka hafi átt kjötið
eignarnámi af bændum og selja
það fyrir lægra verð innanlands
en hægt hefði verið að fá fyrir
það, ef það hefði verið selt til
útlanda. Reykjavíkurleiðtogar
íhaldsins hafa þannig hugs-
að sér að taka verulega fjár-
muni af bændum og gefa það
Reykvíkingum í þeirri von, að
þeir myndu eftir gjöfinni og
endurgreiddu hana í næstu
kosningum. Ekki er ósennilegt,
að bændur minnist líka þessar-
ar hugulsömu fyrirætlunar, þótt
síðar verði.
* * *
En fyrst Reykjavíkurforingja
Sjálfstæðisflokksins langar til
að gefa Reykvíkingum ein-
hverja gjöf sér til kjörfylg-
is, ættu þeir að líta sér nær.
Væri ekki hugsanlegt að kaup-
mennirnir gætu gefið eitt-
hvað af verzlunarálagningunni?
Hefir Verðlagsnefndin t. d. at-
hugað það að tekjur kaupmanna
hafa mikið aukizt, þótt hundr-
aðshluti álagningarinnar sé ó-
breyttur, þar sem vörurnar hafa
hækkað í verði? Væri því ekki
óhætt að lækka hundraðshluta
álagningarinnar með hliðsjón af
þessu? Er líka ekki hægt að gera
einhverjar ráðstafanir til að
lækka húsaleiguna? Sjálfstæðis-
flokkurinn myndi áreiðanlega
ekki minnka álit sitt, ef hann
vildi gefa Reykvíkingum slíka
gjöf. Blöð hans eru alltaf að tala
um óeigingirni, sem mönnum
beri að sýna á þessum tíma.
Hvers vegna ættu því ekki hinir
efnaðri húseigendur að gefa gott
fordæmi og lækka húsaleiguna
af frjálsum vilja? Það er hins
vegar ákaflega slæmt dæmi um
óeigingirni, þegar ríku menn-
irnir i Reykjavík vilja ekkert
gefa sjálfir, en heimta skatt af
bændum og ætla að gefa hann
til eflingar kjörfylgi sínu í
Reykjavík!
Afiiiælisfagnaðnr
og árshiitíð.
Tíu ára afmælisfagnaður
F. U. F. í Reykjavík og árs-
hátíð Framsóknarmanna,
hefst kl. 8.30 að Hótel Borg
föstudaginn 9. febr. 1940.
RÆÐUHÖLD. —
KVARTETT-SÖNGUR.
UPPLESTUR. — DANS.
Tilkynnið þátttöku sem
allra fyrst á afgreiðslu
Tímans, sfmi 2323.
Mikil ísalög hafa verið é
dönsku sundunum undanfarif
og horfir til stórvandræða :
mörgum dcnskum borgum, sök-
um þeirra flutningaörðugleika
er ísalög valda.