Tíminn - 13.02.1940, Blaðsíða 1

RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTQEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
24. árg.
Rcykjavík, þriðjudagmn 13. febr. 1940
17. blað
„Fríðsamlegar kosníngar“
Er steina Gísla vélstjóra að sigra í Sjálf-
stæðísílokknum?
Norskir hermenn á verSi við landamœri Finnlands.
Styrjöldin í Austurálfu
Eins og áður hefir verið
skýrt frá ákvað Sjálfstæðis-
flokkurinn um áramótin að
kalla saman landsfund um
miðjan þennan mánuð og
mun fundurinn að líkind-
um hefjast í þessari viku.
ÞaS þótti strax benda tU, að
nokkur ólíkleg tíðindi gæti verið
í vændum, þegar Sjálfstæðis-
flokkurinn kvaddi þennan fund
saman í þingbyrjun í stað þess
að halda hann í vor eins og upp-
haflega mun hafa verið ákveðið.
Vakti það líka aukna athygli í
þessu sambandi, að íhaldsblööin
skrifuðu mjög ákaft um það,
jafnhliða og þau tilkynntu fund-
inum, að Framsóknarmenn
hefðu ekki viljað fresta þinginu
til hausts, sökum þess að þeir
ætluðu að knýja fram kosningar
í vor!
Það virðist nú ljóst mál, að
fundurinn er haldinn samkvæmt
ákveðnum tilmælum hinnar svo-
nefndu „órólegu deildar“ innan
Sjálfstæðisflokksins. Eins og
kunnugt er mætti stjórnarsam-
vinnan upphaflega mjög harðri
mótspyrnu ýmsra áhrifamanna
í Sjálfstæðisflokknum og fékk
aðeins eins atkvæðis meirahluta
i þingflokknum. Þótt andstæð-
ingar stjórnarsamvinnunnar
biðu þannig lægra hluta, litu
þeir aðeins á það sem stundar-
ósigur og hafa stöðugt hugsað
sér að rétta sinn hlut. Hafa þeir
haft annað flokksblaðið „Visir“
alveg á valdi sínu, og „Morgun-
blaðið“ öðru hvoru, þar sem þaö
hefir ekki viljað óvingast við
kaupmennina. Jafnframt hafa
þeir stofnað sérstakt stjórn-
málafélag, „Víkingur“, og var
Gísli Jónsson vélstjóri aðal-
hvatamaður þess. Virðist hann
vera mestur áhrifamaður í hópi
þeirra Sjálfstæöismanna, sem
andvígir eru stjórnarsamvinn-
unni.
Stefna Gísla Jónssonar virðist
sú, að Sjálfstæðisflokkurinn eigi
að bera fram kröfur í verzlunar-
málunum, sem vitanlegt sé að
hinir flokkamir muni ekki fall-
ast á. Kröfur þessar eigi að kalla
„kröfurnar um afnám rangfeng-
inna sérréttinda kaupfélag-
anna“, — en í raun og veru eru
þær um afnám þeirra réttinda,
sem neytendur hafa nú til að
velja á milli kaupmanna og
kaupfélaga. Þegar Framsóknar-
flokkurinn og Alþýðuflokkurinn
eru búnir að hafna þessum kröf-
SANDLEROGFRÚ
Sandler lyrrv. utanríkismálaráðherra
Svía liefir dvalið í Finnlandi um skeið,
en kona hans hefir verið þar síðan
styrjöldin hófst og stjórnað hjálpar-
starfsemi meðal kvenna og bama, sem
orðið hefir að flytja burtu úr styrjald-
arhéruðunum. — Frú Sandler var
kennslukona áður en hún giftist. Þau
hjónin sjást hér á myndinni.
um mun Gísli ætlast til þess að
Sjálfstæðisflokkurinn gangi úr
stjórninni og knýji fram kosn-
ingar á þeim grundvelli að hann
vilji láta þjóðarhagsmuni ganga
fyrir stéttarhagsmunum!
Mörgum mun finnast þessi
fyrirætlun Gísla líkust skemmti-
legri skopsögu, en hún hefir eigi
að síður fest talsverðar rætur
innan Sjálfstæðisflokksins og
virðist njóta eindregins stuðn-
ings kaupmannanna. Munu
sumir þeirra lika gera sér vonir
um, að hótanir um friðslit og
kosningar hafi einhver áhrif á
samstarfsflokka Sjálfstæðis-
flokksins og geri þá tilleiðan-
legri í samningum!
Fylgi Gísla virðist það mikið,
að flokksforystunni í Sjálfstæð-
isflokknum standi verulegur
studdur af því og hafi því fullan
hug á að minnka það sem fyrst.
Mun það líka sannast sagna, að
forystumenn Sjálfstæðisflokks-
ins hafi lítið álit á Gísla Jóns-
syni og telji hann óverðugan til
að leika foringja á stjórnmála-
sviðinu. Hefir kveðið svo ramt að
þessu, að Mbl. hefir stimplað
Gísla bjálfa og ósannindamann.
Ef dæma má eftir ræðu, sem
Thor Thors hélt í Varðarfélag-
inu síðastl. föstudag og birt hefir
verið í útdrætti í Mbl., virðast
forráðamenn Sjálfstæðisflokks-
ins ætla að grípa til sömu ráða
og Alþýðuflokkurinn haustið
1936. Alþýðuflokku'rinn — undir
forystu Héðins Valdimarssonar
— ætlaði þá að útrýma komm-
únistum í eitt skipti fyrir öll með
því að taka upp svipaða stefnu
og þeir. Nú virðist eiga að beita
sömu aðferð við Gísla Jónsson.
Ræða sú, sem Thor Thors
flutti á Varðarfélagsfundinum,
var að mestu leyti í anda Gísla
Jónssonar. Kröfur kaupmann-
anna voru settar á oddinn með
miklu offorsi og friðslitin talin
óhjákvæmileg, ef ekki yrði á þær
fallist.
Sá munur virðist þó á ráða-
gerðum Glsla Jónssonar og Thor
(Framh. á 4. siöu.J
Kristján Jónsson frá Garðsstöðum
er staddur i bænum um þessar mundir.
Að því er hann hefir tjáð Tímanum,
hefir haustvertíð við ísafjarðardjúp að
þessu sinni verið ein hin bezta, hvað
tekur til sjómanna og útgerðar-
manna. Fiskafli allur var seldur nýr
fyrir gott verð, en atvinna í landi er
þar af leiðandi rýr. í verstöðvunum
vestra var haustvertíðin einna lélegust
í Súgandafirði, en góð annars staðar,
svo sem fram hefir verið tekið.
r f f
Mjólkursamsalan og Áfengisverzlun
ríkisins hafa nýlega keypt glerverk-
smlðju þá, sem stofnuð var hér fyrir
nokkrum árum og starfrækt hafði ver-
ið hér í bænum um skeið. Er hún nú
tekin til starfa að nýju. Kaupverðið á
húsum og öllum útbúnaði glerverk-
smiðjunnar var 66 þúsund krónur. Sem
kunnugt er, eru verksmiðjuhúsin við
Þvergötu í Rauðarárholti. t verksmiðj-
unni vinna um 20 manns, og er verk-
stjóri Þórður Jónsson, og annað starfs-
fólk flest hið sama og áður var í verk-
smiðjunni. Er unnið allan sólarhring-
inn, þriskipt, og vinnur hver flokkur
því í 8 klukkustundir. Bræðsluofnar
verksmiðjunnar eru tveir, kyntir með
olíu, og takmarkast framleiðslugetan
af því, hve ofnar þessir eru litlir. Gott
lag kemst ekki á þessa framleiðslu hér
fyrr en útvegaður hefir verið góður
bræðsluofn. En sökum styrjaldar-
ástandsins getur það dregizt nokkuð,
að slíku verði komið í framkvæmd.
Stat isemi F r amsókn-
aríélaganna á Akur-
eyrí
Framsóknarfélag Akureyrar
hefir starfað af miklum þrótti,
það sem af er vetrar. Hefir Tím-
inn aflað sér upplýsinga um
hina helztu þætti félagsstarf-
seminnar. — Fer hér á eftir stutt
frásögn.
Framsóknarfélag Akureyrar
og Framsóknarfélag Eyjafjarð-
arsýslu tóku nýlega að sér út-
gáfu vikublaðsins Dags á Akur-
eyri. Hingað til hefir blaðið verið
gefið út af sérstöku útgáfufélagi,
allfjölmennu. Hitt þótti eðlilegra
og heppilegra, að Framsóknarfé-
lögin tækju þessa útgáfu í sínar
hendur og var sú breyting sam-
þykkt á fundi útgáfufélagsins
14. janúarmánaðar. Hefir blaðið
því verið afhent Framsóknarfé-
lögunum til eignar og umráða.
Hafa félögin kosið nefnd til þess
að sinna málefnum blaðsins og
skipa hana af hálfu Framsókn-
arfélags Akureyrar þeir Guð-
mundur Guðlaugsson forstjóri,
Jakob Frímannsson fram-
kvæmdastjóri og Þorsteinn M.
Jónsson skólastjóri, en frá sýslu-
félaginu Bernharð Stefánsson
alþingismaður, Elías Tómasson
bankagjaldkeri og Hólmgeir Þor-
steinsson bóndi.
Þá hefir Framsóknarfélögun-
um og hlotnazt myndarleg gjöf
frá Hólmgeiri Þorsteinssyni
bónda á Hrafnagili. Er það all-
stór landspilda norðan og vestan
við trjágarð ungmennafélagsins
í Hrafnagilshreppi.Er þessi stað-
ur fagur og vel í sveit settur, og
er hugmynd félaganna að
skreyta hann og prýða eftir getu.
Er þegar hafin vinna við girð-
ingu um spildu þessa. En Hólm-
geir á Hrafnagili er, sem kunn-
ugt er, einn hinna ötulustu og
ósérplægnustu forvígismanna
Framsóknarflokksins í Eyjafirði.
Fjöldi manna hefir gengið í
Framsóknarfélag Akureyrar í
vetur, og þar á meðal ekki svo
fáir, sem eigi hafa áður aðhyllzt
Framsóknarflokkinn. Venjulega
hefir félagið haldið fundi og
skemmtanir í vetur með hálfs
mánaðar fresti. Um miðjan jan-
(Framh. á 4. síðu.)
Eigendur smábáta 1 Reykjavík og
formenn á þeim, stofnuðu nú um helg-
ina síðustu með sér félagssamtök, til
þess að sinna hagsmunamúlum sínum.
Meðal þeirra eru umbætur á þeirri
aðbúð, sem þeir eiga að sæta með báta
sína hér á Reykjavíkurhöfn. Þar hafa
þeir hin siðustu ár verið á einlægum
hrakningi með báta sína, og þeir legið
undir skemmdum vegna þess, að þeim
er hvergi öruggur staður ætlaður.
f f r
Sýning Flugmódelfélagsins var opnuð
í Þjóðleikhúsinu síðastliðinn sunnudag.
Veður var prýðilegt þennan dag, og
var það meðal annars gert til hátíða-
brigða, að svifflug fór fram yfir bæn-
um. Dró flugvélin TF-Sux sviffluguna
á loft af flugvellinum í Vatnsmýrinni,
og sleppti henni, er komið var hátt
yfir bæinn. Voru alls farin fjögur slik
svifflug þennan dag. Voru það þeir
Björn Jónsson, Helgi Filippusson, Haf-
liði Magnússon og Leifur Grímsson,
sem flugu. Vörpuðu þeir happdrættis-
miðum út úr svifflugunni yfir bæinn.
Er efnt til þess happdrættis í sambandi
við flugmodelsýninguna, og í auglýs-
ingaskyni hennar vegna. Var uppi
fótur og fit hjá vegfarendum, að hand-
sama happdrættismiðana, þar sem þeir
féllu til jarðar. En nokkuð af þeim fór
þó forgörðum, barst út á sjó eða lenti
á húsþökum. Aðsókn að flugmódelsýn-
ingunni hefir verið allmikil, enda vel
til hennar vandað. Ganga piltarnir, er
að henni standa, þessa dagana um bæ-
Sú fregn var nýlega birt í
heimsblöðunum, að her Chiang
Kai Shek hefði aftur náð á vald
sitt borg einni, er Japanir höfðu
tekið herskildi og hefðu Jap-
anir beðið mikið manntjón í
þeirri viðureign. Fregnir frá
Japönum um nýja sigra þeirra,
bera þess einnig merki, að ekk-
ert lát hefir orðið á styrjöldinni
í Kína.
Styrjöldin í Kina hefir lítt
borið á góma í útvarpsfréttum
eða heimsblöðunum síðan Ev-
rópustyrjöldin hófst. Úrslit
hennar geta þó ef til vill ekki
haft minni þýðlngu áður en
lýkur.
Um áramótin stóðu þessi mál
þannig, að Japanir höfðu lagt
undir sig um þriðjung hins
mikla Kínaveldis, a. m. k. að
nafninu til. Þeir höfðu jafn-
framt alla helztu hafnarbæi
landsins á valdi sínu. Hafa Jap-
anir stofnað leppstjórn í þeim
hluta Kínaveldis, sem þeir hafa
á valdi sínu, og heitir sá Wang
Ching-Wei, sem veitir henni
forstöðu. Er hann gamall sam-
herji Chiang Kai Shek.
lnn í eftlrlíkingum af íoringjabúning-
um flugmanna.
t t r
Ólafur Þorvarðsson, forstjóri sund-
hallarinnar hefir skýrt svo frá, að að-
sóknin að sundhöllinni hafi aldrei ver-
ið jafnmikil og i desembermánuði síð-
astliðnum. En alls sóttu 148.424 bað-
gestir í sundhöllina árið 1939. Þar af
voru 56.910 karlmenn, aðeins 16.659
konur, um 40 þúsund börn og rösklega
20 þúsund nemar úr ýmsum skólum.
395 fullorðnir og 189 börn tóku þátt 1
námskeiðum í sundhöllinni. En auk
þessara námskelða hefir verið byrjað
á ókeypis sundkennslu fyrir þá, sem
hafa undirstöðukunnáttu í sundíþrótt,
og fer sú kennsla fram öll fimmtudags-
kvöld klukkan 8—9. Eru margir, sem
gjarnan viija æfa sund við tUsjón
sundkennara, þótt þeir hafi sótt sund-
námskeið eða á annan hátt aflað sér
nokkurrar sundfæmi.
f t t
Þessi vetur hefir, það sem af er, verið
með einsdæmum mhdur, og tæpast
fölvað að kalla í mörgum héruðum
landsins. Fé og hross hefir þar af leið-
andi verið óvenjulega létt á gjöf, viða
gengið sjálfala að mestu eða öllu leyti.
Mjög víða var sauðfé ekki tekið í hús
fyrr en eftir áramót, þá hýst um
skamma hríð og lítið gefið, því að á-
vallt var næg beit, og síðan sleppt að
nýju. Þótt eitthvað kunni að herða
að um veðurfar þegar út á kemur,
verða vart veruleg harðindi héðan ai.
í tilkynningu, sem japanska
stjórnin birti um áramótin, er
sagt að fullnaðarsigur í styrj-
öldinni sé þó enganveginn unn-
inn. Chiang Kai Shek hafi enn
fjölmennum her á að skipa og
verulegar líkur bendi til, að
hann geti varizt enn um skeið.
Hins vegar munu Japanir kapp-
kosta að gera allt, sem í þeirra
valdi stendur, til að vinna sem
skjótastan sigur.
Chiang Kai Shek sendi einnig
frá sér yfirlýsingu um áramótin
og segir þar, að styrjöldinni
muni haldið áfram, unz sigur sé
fenginn. Hinn fjölmenni her
Kínverja sé enn ósigraður og
hann muni halda áfram svip-
aðri varnarbaráttu og hingað til,
unz Japanir séu orðnir svo
þreyttir að þeir verði að gefast
upp.
Evrópustyrjöldin hefir að vissu
leyti bætt aðstöðu Japana.
Chiang Kai Shek 'nefir enn tvær
leiðir opnar til viðskipta við um-
heiminn, önnur er leiðin yfir
Mongóliu til Rússlands, hin er
járnbrautin til Birma. Rússar
hafa leitað eftir vinfengi Japana
í seinni tíð og hafa Japanir tekið
því heldur vel, en vafalaust hafa
þeir sett það á oddinn, að Rúss-
ar hættu að styðja Chiang Kai
Shek. Það er talið fullvíst, að
Rússar hafa mjög dregið úr
vopnasendingum til Kina und-
anfarið.
Hinsvegar hafa Bretar veitt
Kínverjum svipaða hjálp og áð-
ur. Chiang Kai Shek er talinn
fá nægilegt af vopnum til að
halda uppi smáskæru- og varn-
arstríði, en öll hergagnakaup
(Framh. á 4. siðu.)
Aðrar fréttir.
Rússar herða stöðugt sókn
sína á Kyrjálaeiði. Leggja þeir
aðalkapp á að ná Summaa, sem
er á miðju eiðinu, á vald sitt,
en þaðan eru 32 km. til Viborgar.
Er talið að Rússar hafi heldur
bætt aðstöðu sína á þessum
slóðum, en þó hvergi rofið varn-
arlínu Finna. Liðsafli Rússa
á Kyrjálaeiði er margfallt meiri,
en lið það, sem Finnar hafa þar
til varnar. Á öðrum vígstöðvum
hafa ekki orðið verulegar or-
ustur.
Ryti forsætísráðherra hefir
opinberlega fært Frökkum
þakkir fyrir þá hjálp, sem þeir
hafa veitt Finnum. Þykir full-
víst, að Frakkar hafi sent þeim
mikið af hergögnum. Frá Eng-
. landi hafa Finnar líka fengið
hergögn og flugvélar í allstór-
um stíl.
Sjálfboðaliðar halda stöðugt
áfram að streyma til Finnlands.
Sænskir sjálfboðaliðar, sem eru
komnir þangað, skipta nokkr-
(Framh. á 4. ttíSu.)
Á víðavangi
Dagblöð bæjarins halda áfram
skritum sinum um kjötverðið, 1
nokkurn veginn óbreyttum tón.
Reyndar er myndugleikinn ekki
alveg eins mikiil hjá skriffinn-
unum slöustu dagana. Þáð er
eins og þá sé íarið að gruna, að
almenningur hér í bænum sé
peim ekxi sammála, enda er bezt
sú sönnumn, að kjötneyzla í
bænum helir síður en svo
minnkað sioan verðið hækkaði.
Timinn viil því enn einu sinni
vara lesendur sína viö þvi að
dæma framkomu Reykvikinga
eftir heimskuileipri Jóns Kjart-
anssonar, Einars Oigeirssonar,
Arna frá Múia og Stefáns Pét-
urssonar, þótt þeir láti borgin-
manmega og þykist taia í nafni
almenmngs. Þao er aiveg áreið-
aniegt, aö pessir menn hafa ekk-
ert umboo frá almenningi, og
skrif þeirra eru fordæmd af öll-
um þorra manna hér í Reykja-
vik.
* * *
Munurinn á kjötverðinu nú og
í fyrra, nemur ekki meiru en 7
aurum fyrir meðalmáltíð af kjöti
(í4 Pd.). Sé kjot borðað i aðal-
máltið þrisvar í viku, nemur
verðhækkunin kr. 10.92 á ári
fyrir manninn. Ætli þetta setji
Jón Kjartansson á sveitina?
* * *
Nýr fiskur kostaði hér í fyrra-
vetur: Ysa 37 aura.en þorskur 28
aura kg. Nú kostar ýsa 50 aura
en þorskur 40 aura. Verðhækk-
unin á freðkjötinu er 19.3%, en á
nýja fiskinum 35—43%. — Um
þetta tala bæjarblöðin ekki.
Annars skal ekki farið frekar út
I verðsamanburð. Það nægir að
geta þess, að engar matvörur
hafa hækkað eins litið i verði
síðan stríðið byrjaði, eins og
landbúnaðarvörurnar. Það er þvi
framið jafn mikið ranglæti
gagnvart neytendum, eins og
framleiðendum, með því að
reyna að telja þeim trú um, að
landbúnaðarvörur, kjöt og
mjólk, séu seldar óhæfilega háu
verði. Athugult fólk mun fljótt
komast að raun um, að lang-
ódýrasti maturinn, sem það
neytir, eru einmitt þessar vörur.
* * *
Morgunblaðið tekur upp þá
fáránlegu kenningu, að rétt sé
að skattleggja útflutt kjöt, og
nota skattinn til að selja kjöt
innanlands undir eðlilegu mark-
aðsverði. Það þarf víst víða að
leita til að finna fordæmi að
annarri eins vitleysu. Allar þjóð-
ir reyna að auka útflutning á
afurðum lands sins, og veita oft
verðlaun til að örva útflutnings-
framleiðsluna. Hitt mun hvergi
hafa heyrzt nefnt, nema hér á
íslandi, að skattleggja beri út-
flutningsframleiðsluna og nota
skattinn til að gera matvæli
launastéttanna ódýrari.
* * *
í ræðu þeirri, sem Thor Thors
flutti á Varðarfundi siðastl.
föstudag, telur hann upp ýms
afrek, sem Sjálfstæðisflokkurinn
hafi unnið síðan hann gerðist
stjórnarflokkur. Thor minnist
hins vegar ekkert á afgreiðslu
fjárlaganna eða þá „stefnu-
breytingu", sem íhaldsblöðin
telja að orðið hafi í þeim efnum.
Er þetta mjög athyglisvert. Er
áreiðanlegt, að Thor Thors
myndi ekki hafa undanskilið
slika „stefnubreytingu“, ef hún
hefði átt sér stað að hans dómi.
* * *
Thor segir ennfremur i þessari
ræðu, að fjandskapurinn gegn
hitaveitunni hafi verið brotinn
á bak aftur. Hvaða fjandskapur?
Allir flokkar hafa stutt hita-
veitumálið frá upphafi. Sjálf-
stæðisflokkurinn reyndi hins
vegar að gera hitaveituna að
kosningamáli og leitaði ekki eft-
ir samstarfi við hina flokkana
og ríkisstjórnina, fyrr en allt var
komið í óefni og ekki var lengur
hægt að fá hagstætt lán. Afleið-
ing þessa er sú, að hitaveitan
verður miklum mun dýrari en
ella hefði orðið. Ættu hvorki
(Framh. á 3. siðu)
A. KROSSGÖTUM
Góð haustvertíð við ísafjarðardjúp. — Glerverksmiðjan. — Félag smábáta-
eigenda í Reykjavík. — Sýning Flugmódelfélagsins. — Aðsókn að Sundhöll-
inni. — Léttur vetur.