Tíminn - 13.02.1940, Blaðsíða 3

17. hlað
TÍMITCN, firlgjndaglim 13. fehr. 1940
67
B Æ K U R
A IV IV Á L L
Frá vöggu til skóla,
eftir Susan Isaacs.
Þýtt af Símon Jóh.
Ágústssyni. Útgefandi
Þorsteinn M. Jónsson.
Þaö gladdi mig, þegar mér
barst þessi bók í hendur og ég
sá nafn hennar: „Frá vöggu til
skóla“. Gæti ekki skeð, að þarna
væru leiðbeiningar fyrir ungu
mæðurnar, sem svo oft eru í
vanda staddar.þegarþeim hlotn-
ast það vandasama og þýðingar-
mikla hlutverk, að ala upp
börnin sín. Sumir uppeldisfræð-
ingar telja það, að svo mikils sé
um það vert, hvernig uppeldi
börnin fá fyrstu æfiárin, að á
þeim séu örlög þeirra ráðin.
Virðist það undrun sæta, hversu
lítið er gert til þess að fræða
ungar konur um þessa hluti og
leiðbeina þeim við þetta ábyrgð-
armikla starf.
Höfundur þessarar bókar, frú
Susan Isaacs, veitir forstöðu
deild við Lundúnaháskóla, er
hefir með höndum rannsóknir
á sálarfræði barna. Má því
vænta þess, að bókin hafi að
geyma góðar leiðbeiningar og
framsetning þeirra er mjög ein-
föld og aðgengileg fyrir alla.
Bók þessi hefir því hlotið miklar
vinsældir meðal almennings, og
vafalaust hjálpað margri ungri
móðir, sem lesið hefir enska
tungu, til að ala upp börn sín,
bæði líkamlega og andlega. Og
nú ætti hún ennfremur að geta
hjálpað íslenzkum konum, þar
sem hún hefir nú verið þýdd á
íslenzku.
Fyrsti kafli bókarinnar hljóð-
ar um börn og fullorðna. Er þar
minnzt á ýmsa árekstra, sem svo
þráfaldlega koma fyrir milli
þeirra fullorðnu og barnanna.
Niðurlag þess kafla hljóðar
þannig: „Aðalatriðið er að
þroska hæfileikann til að setja
okkur í spor barnsins, og skilja
hugsunarhátt þess, og að hafa
það jafnan hugfast, að bernskan
er tími vaxtar og þroska. Við
getum ekki verið börnunum
nokkur stoð í erfiðleikum þeirra,
nema að við þekkjum lögmál
þau, sem vöxtur þeirra og þró-
un hlítir.“
Annar kafli er um vöxt og
þroska barnsins. Er þar leitast
við að sýna fram á það, hverja
þýðingu leikurinn hefir fyrir
barnið. Það sé merki um and-
lega heilbrigði þegar barnið
leiki sér af sjálfsdáðum. Ef það
geri það ekki, sé eitthvað bogið
við heilsu þess.
Þriðji kafli, um fyrsta æfiárið,
er sérlega fróðlegur fyrir ungar
mæður, gefur góðar bendingar
um margt, sem barnið áhrærir,
og samband þess við móðurina.
Hve nauðsynlegt það er barninu
að plagginu, þrátt fyrir leið-
réttinguna. Það er þess vegna
eðlilegt, að hann vill alls ekki
verja efni og anda vantrausts-
ins, og gerir enga tilraun til
þess. Hann er að lokum svo ger-
samlega fjarri því að vilja van-
treysta menntamálaráði, að
hann gerir ráð fyrir þeim mögu-
leika, að álit og traust þessarar
nefndar, sem hann stýrði fyrstu
árin sem ópólitískur fulltrúi
Framsóknarflokksins, geti vel
farið vaxandi, svo að enn
þyngri byrðar kunni að verða
lagðar í framtíðinni á þær herð-
ar, sem skáldin sjö virtust telja
meir en ófæra'r til að standa
undir gömlu klyfjunum.
Þetta er alvara málsins. Ein-
staka þingmenn hafa talið það
niðurlæging fyrir Alþingi og
Háskóla íslands, að hýrast í
illa gerðu tvíbýli i hinu gamla
þinghúsi. Þessir menn hafa
beitt sér fyrir að háskólinn
fengi myndarlegt þak yfir höf-
uð kennara og nemenda. Sú
framkvæmd Alþingis á að
skapa meiri manndóm og dáð 1
Háskóla íslands heldur en lík-
legt þótti að fóstrað yrði í for-
dyri Alþingishússins. En um
leið og Alþingi sinnti málum
háskólans með framsýni og vel-
vild, tryggði það löggjöfunum
aukin og bætt starfsskilyrði. Og
í áframhaldi þeirra aðgerða, er
einlægur vilji hjá allmiklum
hluta þingsins að losna við hinar
óvirðulegu bitlingaveiðar og rík-
issjóðsbetl, sem fram að þessu
hefir verið rekið sem blómlegur
atvinnuvegur í skjóli við það
hugarfar, sem einkennir vini
Afmæli.
Guðrún Daníelsdóttir hús-
freyja að Búð 1 Þykkvabæ varð
fimmtug 10. þ. mán. Hún er ætt-
uð frá Kaldárholti í Holtahreppi,
hálfsystir Sigurðar heitins á
Kolviðarhóli og þeirra systkina.
Hinn 22. júní 1918 giftist hún
Hafliða Guðmundssyni bónda í
Búð og hafa þau hjón búið þar
fyrirmyndarbúi síðan. Guðrún
er þrekmikil prýðiskona, sem
nýtur vinsemdar og virðingar
allra sem henni kynnast.
Dánardægnr.
Nýlega er látin BorghUdur í
Bjálmholti, kona Sigurðar
bónda þar, er andaðist fyrir
rúmlega tuttugu árum. Hún var
dóttir Þórðar sterka Þórðarson-
ar og Borghildar Brynjólfsdótt-
ur konu hans, er um langt skeið
bjuggu í Sumarliðabæ.
Önnur börn þeirra Þórðar
voru Sigurður bóndi í Sumar-
liðabæ, dáinn fyrir aldarfjórð-
ungi, Brynjólfur bóndi í Gölt í
Grímsnesi, Tómas bóndi í
Hamrahól og Ingibjörg yfir-
setukona á Stokkseyri.
Borghildur heitin var orðin
gömul kona, rúmlega sjötug, og
farin að heilsu og kröftum. Hún
hafði innt æfistarf sitt allt af
hendi í Holtunum, á aðeins
tveimur bæjum. Þrjú börn henn-
ar búa þar nú i sveitinni, Kristín
kona Karls í Bjálmholti, Þór-
hildur húsfreyja í Árbæ og Sig-
urjón bóndi í Raftholti.
Borghildur var meðalhá að
vexti, svipmikil og myndarleg í
framgöngu og vakti athygli þar
sem hún fór. Hún mun hafa ver-
ið ástrík móðir og eiginkona,
naut vinsælda og hélzt vel á
virðingu sinni tii hins síðasta.
Hlg.
að fá að liggja við brjóstið o. fl.
Ýmsa ósiði, sem barnið kann að
byrja á, sjúga fingurna, bíta,
vera óhreinlátt, og hvernig helzt
skal hamla á móti þessu.
í fjórða kafla segir svo: „Flest-
um mæðrum hættir við því að
hjálpa börnum sínum of mikið.
Með því hindrum við þau í því,
að verða dugandi og sjálfstæð,
bæði til sálar og líkama. Sum-
part á þetta rót sína að rekja til
óþolinmæði mæðranna og sum-
part stafar þetta af því, að fáar
mæður vita, hve nauðsynlegt
það er að leyfa börnunum að
bjarga sér upp á eigin spýtur.“
Ennfremur bendir sá kafli á
ýmislegt, sem þarf að kenna
barninu á öðru æfiári.
Fimmti kaflinn er um þroska
barnsins á aldrinum tveggja til
grenj askyttanna. Nú er svo
komið, að sá maðurinn, sem
fyrstur gekk fram á ritvöllinn,
af ónógri kynningu á aðstöðu
Alþingis, er orðinn sammála
þeim, sem bæði vilja sæmd Al-
þingis og háskólans. Var þess og
von um svo vel gerðan mann
eins og Sigurður Nordal er, að
hann tengdi ekki nafn sitt við
mál, sem ekki þoldi opinbera
gagnrýni fyrri opnum tjöldum.
III.
En fyrir utan hinn alvarlega
kjarna málsins koma líka til
greina nokkrir gamanþættir,
sem ekki verður fyllilega geng-
ið framhjá.
Sigurður Nordal veit og við-
urkénnir með þögninni, að bók
Þorbergs Þórðarsonar um Esp-
eranto og fleiri, sem gefnar
voru út af sama forlagi, voru
bæði ólesanlegar og óseljan-
legar. Honum finnst ég halla
réttu máli með því að telja
hann bera ábyrgð á þessari út-
gáfu. Hér er einmitt um nokkra
ónákvæmni að ræða frá hans
hálfu. Ég var svo fjarri því á
þingi 1928, er ég bar fram frv.
um menningarsjóð og mennta-
málaráð, að hafa vantraust á
bókfræðilegum hæfileikum
hans, að ég gerði hann á tvenn-
an hátt ábyrgan fyrir þeirri
bókaútgáfu, sem þá átti að
hefja. Hann var settur í sjálfa
útgáfunefndina í löggjöf þess-
ari, meðan hann var kenn-
arl í íslenzkum fræðum við há-
skólann. Hann var auk þess
kosinn af Framsóknarmönnum
í sjálft menntamálaráðið og var
Hjolknrbrnsar
Smíðum allar stærðir af mjólkurbrúsum og fötum. Tinhúð-
um gamla mjólkurbrúsa o. fl. búsáhöld.
Breiðfjörðs
blikksmlðja og iliiluiðiiii.
Laufásveg 4. Reykjavík. Sími 3492.
sex ára. Bendir hann á þá miklu
3örf, sem barnið hefir á því, að
3VÍ sé útvegað nóg að starfa,
sem sé við þeirra hæfi. Þeir full-
orðnu mega þá ekki vera of
kröfuharðir við þau, t. d. heimta
að þau teikni fína og fallega
stafi, eða saumi fín spor. Þar
segir: „Það er áríðandi að gera
sér ljóst, að hæfileikinn til að
gera stórar hreyfingar þroskast
fyrst, en miklu seinna nær barn-
ið valdi á fingrunum og ná-
kvæmum hreyfingum." Hér ræð-
ir um forvitni barnanna, þörf
þeirra á því að snerta alla hluti
til þess að þekkja þá, og margt
fleira.
Bókin er yfirleitt þörf og góð
fyrir ungar konur, og fyrir okk-
ur, sem eldri erum, Tyfjar hún
upp ýmislegt, sem við höfum
áður reynt. Þessi bók gæti líka
verið góð hjálp við kennslu í
uppeldisfræði í húsmæðraskól-
unum, með því að það yrði líka
til þess, að margar ungar stúlk-
ur eignuðust hana og geymdu
hana þar til síðar meir. Mundi
hún þá oft geta komið þeim að
góðu gagni, þegar - þær standa
andspænis þeim erfiðleikum,
sem mæta hverri konu við upp-
eldi barna sinna. J. S. L.
formaður þess í nokkur ár.
Peningarnir í útgáfuna komu til
hans í menntamálaráð, en vald-
ið yfir því hvað gefið var út,
var honum falið með sögukenn-
ara háskólans og íslenzkukenn-
ara kennaraskólans. Ef hann
fór ferð frá háskólanum mun
hann sjálfur hafa ráðið vara-
mann sinn og bar þá líka ábyrgð
á honum. Sigurður Nordal ber
þess vegna mjög glögglega á-
byrgð á hinni umræddu útgáfu.
Hann var þar tvígildur í ábyrgð
og heiðri líkt og sá maður, sem
sæmdur er með riddarakrossi
Danafánamanna og Fálkaorð-
unnar fyrir þjóðnýt störf.
Sigurður Nordal jafnar því
saman, að ég hafi stundum gert
litið úr sérþekkingu manna eins
og Níelsar Dungals, en kunni illa
við að sjö skáld leiðbeini Al-
þingi. Munurinn er sá, að þegar
ég gagnrýni gerðir Níelsar Dun-
gals, þá legg ég fram rök. Skáld-
in sjö leiðbeindu án raka, og
höfðu þau heldur ekki til,
þegar fastlega var leitað eftir
þeim. Mér er mikil ánægja
að leggja fram rök til stuðn-
ings skoðunum mínum á and-
legri hæfni þessa samverka-
manns, og að því er virðist,
allnákomna félagsbróður Sig-
urðar Nordal, með því að prenta
upp úr Mbl. hina glöggu lýsingu
Dungals á sníglum þeim, sem
hann taldi fylla grasið í Deildar-
tungu, en ummynduðust þess á
milli í hættulegar sóttkveikjur
í kindum Jóns Hannessonar.
Mér finnst ekkert efamál, að
þessi vísindi Dungals, sem bænd-
ur, Alþingi og ríkisstjórn lögðu
trúnað á, hafi orðið þjóðinni
nokkuð dýr, og eigi eftir að verða
það. Vegna þeirra var sleppt öll-
um vörnum gegn sýkinni og hún
hefir lagt undir sig hálft landið,
og vofir yfir hinum hluta hins
byggða lands eins og ferlegur
óvættur.
Sigurður Nordal veit, að Dun-
gal gerði ítrekaðar tilraunir til
að kljúfa háskólabygginguna í
tvennt. Gera tvö smáhýsi, annað
á Landspítalalóðinni fyrir
læknaefnin, hitt við Melaveg
fyrir lærisveina S. N. — Ég veit
ekki nema um fáar tillögur,
sem fram eru komnar í háskóla-
málinu, sem sanna á jafn ótví-
ræðan hátt og þessi, þá skoðun,
sem S. N. gerir réttilega ráð fyr-
ir að ég hafi á andlegri færni
og menntun þessa umrædda
manns.
Níels Dungal hefir auk sinna
daglegu vísindaiðkana lítillega
fengizt við sögurannsóknir, og
að einhverju leyti á ábyrgð
byggingarnefndar Háskóla ís-
lands. Ef þessi sagnfræði Dun-
gals væri sönn og vísindaleg,
myndu prófessorar háskólans
ekki þurfa að ómaka sig til að
vígja byggingu sér til handa í
vor eða sumar. t stað þess myndi
forstofa Alþingishússins enn
verða um mörg ókomin ár há-
tíðasalur þeirrar stofnunar, sem
Sigurður Nordal hefir á margan
hátt reynt að lyfta úr duftinu
með andlegum yfirburðum sín-
um, þó að húsakynni þau, sem
hann starfaði I, væri lítilfjör-
legri heldur en heppilegt er
fyrir slíkar stofnanir.
Ég vona, að þessi þrjú dæmi,
sem hægt er að gera töluvert
fyllri, ef ástæða er til, verði hin-
um sjö skáldum nokkur leið-
beining um það, að ég byrja
ekki sókn á hendur mönnum
eða stofnunum, líkt og þeir
gerðu að nefnd þeirri, þar sem
ég gegni nú formannsstarfinu,
nema með því að geta lagt fram
rök, sem að öllum jafnaði eru
svo þung á metaskálunum, að
einsýnt þykir um málalokin.
Hin síðasta af hinum góðsömu
gamanröksemdum S. N., er um
kommúnistana. Þykir honum
sem ég muni hefja þá til vegs
og valda með andófi gegn
þeim. Ég hygg, að þessi skoðun
hans sé lítt grunduð. Kommún-
isminn á íslandi er nú dauða-
dæmd hreyfing. íslenzka þjóð-
in þolir ekki að hafa innan
sinna vébanda flokk, sem lætur
menn í erlendu stórveldi stjórna
opinberum gerðum sinum. Eftir
framkomu þeirra í Póllandi og
Finnlandsmálunum, er skoðun
þeirra, sem fordæmdu kommún-
ismann sem óhæfa stefnu, orð-
in almannadómur. Alþingi hefir
útskúfað þeim fulltrúum, sem
þar eiga sæti. Þeir eru ekki
virtir svars um nokkurt mál, og
litið á þá sem skugga frá undir-
heimum. Blöð þeirra fá engar
auglýsingar. Prentsmiðjur
landsins gerast tregar að lána
þeim. Útgáfustarfsemi þeirra er
vígð ósigri. Viðtökur þær, sem
útgáfa menningarsjóðs fær nú
um allt land, er í einu viður-
kenning á þjóðnýtu starfi
menntamálaráðs og fordæming
á undirróðri kommúnista í
bókagerð. Viðhorfið til kom-
múnista er orðið á þann veg i
landinu, að bækur, sem í sjálfu
sér eru mjög nýtilegar, eins og
úrvalið úr ljóðum Stephans G.
Stephanssonar, er ekki keypt
í fjölmörgum heimilum, ein-
göngu af því menn vilja ekki
hafa neitt til minningar um
flokk Einars Olgeirssonar í hús-
um sínum.
Ég þykist þess fullviss, að svo
fær maður sem S. N. er, mun
sjá glögglega, að bæði alvaran
og gamanið i þessu efni eru út-
rædd mál, nema í léttum út-
(Framh. á 4. siðu.J

Húðiv og skinn.
Ef bændur nota ekki til eigin þarfa allar HÚÐIR
og SKINN, sem falla til á heimilum þeirra, ættu þeir
að biðja KAUPFÉLAG sitt að koma þessum vörum
I verð. — SAMBAND ÍSL. SAMVINNUFÉLAGA selur
NAUTGRIPAHÚÐIR, HROSSHÚÐIR, KÁLFSKINN,
LAMBSKINN og SELSKINN til útlanda OG KAUPIR
ÞESSAR VÖRUR TIL SÚTUNAR. — NAUTGRIPA-
HÚÐIR, HROSSHÚÐIR og KÁLFSKINN er bezt að
salta, en gera verður það strax að lokinni slátrun.
Fláningu verður að vanda sem bezt og þvo óhreinindi
og blóð af skinnunum, bæði úr holdrosa og hári, áður
en saltað er. Góð og hreinleg meðferð, á þessum vörum
sem öðrum, borgar sig. —

ÚTBREIÐIÐ TÍMANN
140
Margaret Pedler:
Laun þess liðna
137
sé einmitt vegna þess, að mér þykir orðið
innilega vænt um Colin. Dick lét lif sitt
fyrir hann. Hann hefir ávallt síðan verið
mér kærari en venjulegur bróðir. Líf
okkar er tvinnað saman, og líf hans er
dapurlegt, að minnsta kosti stundum.
Það er mitt hlutverk að létta honum
byrðina svo sem mér er framast unnt.“
Nú minntist Elízabet þess, sem Colin
hafði sagt við hana fyrlr skömmu siðan.
Hún fann til óljóss kvíða, sem kom henni
til þess að bera fram spurningu, er gat
virzt grimmúðug í sínum einfaldleik:
„Hvað myndir þú gera, ef — ef Colin
giftist einhvern tíma?“ spurði hún. —
Henni fannst að Jane yrði að fá ein-
hverja aðvörun um þennan möguleika,
sem hlyti að snerta hana illa, ef hann
yrði að veruleika.
Jane horfði íhugandi og alvarleg á
hana.
„Ef hann gengi að eiga hina réttu
konu, — konu, sem hann elskaði og elsk-
aði hann, — þá yrði ég innilega glöð.“
Að svo mæltu hvarf Jane á braut.
Elízabet fann til gleði, djúprar en
sorgblandinnar gleði. Það var svo auð-
skilið, að Jane hafði skilyrðislaust helgað
sig bróðurnum, með hinni fullkomnu
sjálfsfórn þeirrar konu, sem ann og
unnir. Henni hafði aldrei dottið i hug
myndi vísa honum umsvifalaust burtu,
eins og hann vitanlega verðskuldaði.“
Elizabet svaraði af djúpri og innilegri
sannf æringu:
„Engri konu, — engri almennilegri
konu — getur fundizt það „frekja“ af
karlmanni, að fella ástarhug til hennar.
Þú átt að biðja hennar, Colin.“
Colin þagði dálitla stund, en svaraði
svo með hægð.
„Ef til vill geri ég það einhvern tíma.“
Samtalið féll niður, þar eð Jane kom
inn með nokkur bréf, er höfðu komið
með kveldpóstinum.
En Elizabet gat ekki gleymt þessu
samtali. Þetta skýrði fyrir henni .hvers
vegna Colin var stundum svo bitur og
þunglyndur. Einum eða tveimur dögum
seinna datt henni dálítið í hug, í sam-
bandi við þetta: Hvaða áhrif myndi
það hafa á Jane, ef Colin herti upp
hugann og kæmist að því, þegar á
reyndi, að fötlun hans meinaði honum
ekki þess „eina, sem skipti verulegu
máli.“
Jane gaf sér oft tíma til þess að sitja
hjá Elizabet og tala við hana, meðan
hún mátti ekki yfirgefa legubekkinn.
Þessi samtöl sköpuðu gagnkvæman
skilning og trúnað, sem hefði þurft
marga mánuði til að þróast, ef öðru vísi
hefði staðið á.