Tíminn - 28.03.1940, Blaðsíða 1

RITSTJÖRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (&bm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐVR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
KDDUHÚSI, Llndargötu 1 D.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargötu 1 D.
Sími 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA hJT.
Símar 3948 og 3720.
24. árg.
Reykjavík, fimmtudagmn 28. marz 1940
34. blað
Keflvíkingur — hinn nýi bátur Samvinnuútger&arfélags Keflavíkur. — Félagið
var stofnað fyrir rúmu ári og var smíði bátsins hafin nokkru síðar hjá Peter
Vigelund í Keflavík. Fékk félagið nokkurn styrk hjá Fiskimálanefnd til bygg-
ingarinnar. Smíði bátsins er lokið fyrir nokkru og hefir hann þegar farið í
tvœr veiðiferðir. Er hann hinn vandaðasti og hefir reynzt mjög vel. Sérstak-
lega eru íbúðir skipverja vandaðar. Báturinn stundar nú botnvörpuveiðar og
kostaði fullbúinn á þœr um 140 þús. kr. Hann er um 70 smál. og hefir 150
hestafla Alfa-Dieselvél. Allir skipverjar eru ráðnir upp á aflahlut og er œtlazt
til að aðrir þeir, sem kunna aö starfa við þessa útgerð i framtíðinni, sœti
sömu ráðningarkjörum. Stjórn félagsins skipa Daníval Danívalsson (form.),
Guðni Guðleifsson, Kristinn Jónasson, Jón G. Pálsson og Valgarður Þorkelsson,
sem verður skipstjóri á bátnum.
Garðyrkjufélag Islands
Starfssvið félagsíns stórcm aukíð, en veru-
legur árangur næst ekki, nema fieiri áhuga-
menn gangi í pað
Alfringi:
Aðalfundur hins íslenzka
garðyrkjufélags var nýlega
haldinn hér í Reykjavík. Á
fundinum voru gerðar víð-
tækar breytingar á lögum
félagsins og starfssvið þess
mjög aukið frá því, sem áð-
ur hefir verið. M.a. var nafni
þess breytt og heitir það nú
„Garðyrkjufélag íslands".
Félagið hefir áður náð nær
eingöngu til sérlærðra garð-
yrkjumanna, en samkvæmt hin-
um nýju lögum verður það félag
allra þeirra, sem hafa áhuga
fyrir garðrækt, jafnt garðyrkju-
Samvinnufréttir
Aðaliundur Kaupfél.
Suður-Borgfírðínga
Aðalfundur Kaupfélags Suður-
Borgfirðinga var haldinn í Báru-
húsinu á Akranesi þann 21.
marz-mánaðar.
Fram voru lagðir endurskoð-
aðir reikningar félagsins og
samþykktir athugasemdalaust.
Friðjón Stefánsson kaupfélags-
stjóri skýrði fyrir fundarmönn-
um hag félagsins og starfrækslu.
Verzlunarviðskipti félagsins
námu alls 192 þúsundum króna
á árinu. Heildarhagnaður af
vörusölu var 26 þúsund krónur.
Samkvæmt samþykkt aðal-
fundar var ákveðið að úthiutá"
til félagsmanna 5 af hundraði
af hreinum ársarði félagsins.
Einnig var þar samþykkt sú til-
laga, er stjórn félagsins har
fram, að sækja um inngöngu
í Samband íslenzkra samvinnu-
félaga. Loks var enn samþykkt
tillaga frá Þorgrími Jónssyni á
Kúludalsá, úm að félagsmönn-
um yrði látið í té árlegt yfirlit
um hag og starfsemi kaupfélags-
ins.
Á fundinum var kosin einn
maður í aðalstjórn félagsins og
einn i varastjórn, og hlutu kosn-
ingu Sigurður Sigurðsson bóndi
að Stóra-Lambhaga í Skil
mannahreppi og til vara Sigur
dór Sigurðsson hafnarvörður á
Akranesi. Aðalendurskoðandi
var kjörinn Þórhallur Sæmunds-
son lögreglustjóri á Akranesi, en
til vara Kristinn Ólafsson.
Ragnar Ólafsson, lögfræðing-
ur úr Reykjavlk, sótti fundinn
og flutti þar erindi um verzlun
og verzlunarsamtök.
manna, garðeigenda og annarra
áhugamanna.
Tilgangur félagsins er „að
auka og efla gaxðyrkju og áhuga
fyrir henni hér á landi.“ Mark-
miði sínu hyggst félagið að ná
með þvi:
„Að hafa með höndum fræðslu-
starfsemi í garðyrkju, t. d. að
ráða menn til leiðbeiningar-
starfsemi, og fastan Táðunaut,
sem jafnframt sé framkvæmda-
stjóri félagsins, strax og fjár-
hagur þess leyfir.
Að sjá um og halda garðyrkju-
sýningar.
Að gefa úr mánaðarrit, bækur
og Titlinga um garðyrkju, eftir
því sem fjárhagur leyfir.
Að gangast fyrir fræðandi er-
indum á fundum félagsins og
opinberlega.
Að stofna til verðlauna og við-
urkenningaveitinga.
Að gangast fyrir að gerðar
verði tilraunir í garðyrkju og að
árangurinn verði birtur félags-
mönnum.
Að koma á fót fjölbreyttu fag-
(Framh. á 4. síðu.)
Verðhækkun iast-
eigna vegna opín-
berra aðgerða
Sex þingmenn Framsóknar-
flokksins, Páll Zóphóníasson,
Steingr. Steinþórsson, Helgi
Jónasson, Skúli Guðmundsson,
Ingvar Pálmason og Bjarni
Bjarnason, flytja eftirfarandi
þingsályktunartillögu í samein-
uðu þingi:
„Alþingi ályktar að skora á
ríkisstjórnina að láta rannsaka,
á hvern hátt verði komið í veg
fyrir það eða takmarkað með
löggjöf, að einstakir menn njóti
gróða af þeirri verðhækkun, er
verður á fasteignum þeirra fyr-
ir sérstakar opinberar aðgerðir,
svo sem vegna fjárframlaga til
hafnargerða og lendingarbóta,
og leggja síðan niðurstöður
þeirra rannsókna fyrir Alþingi."
í greinargerðinni segir:
„Árlega veitir Alþingi fé til
hafnargerðar hér og þar, og þó
nokkuð hafi þar á unnizt og
skilyrði til sjósóknar og hraðra
samgangna batnað, mun öllum
koma saman um, að í framtíð-
inni þurfi enn að veita fé í þessu
skyni.
Það mun vaka fyrir öllum, að
með bættum höfnum og lend-
ingarbótum batni aðstaða öll,
svo að afkoma þeirra, er hafnar-
innar njóta, geti batnað og lífs-
baráttan orðið léttari. Og í fyrstu
næst þessi árangur. En víða
hagar svo til, að löndin, sem að
hafnargerðinni liggja, eru eign
einstakra manna, og þar, sem
svo er, dregur fljótt úr hagsbót-
um almenning af hafnarbótun-
um. Fólki fjölgar vegna hinnaT
breyttu aðstöðu í viðkomandi
þorpi eða kaupstað, og land-
eigandinn hækkar lóðagjöldin
vegna hinnar bættu aðstöðu og
auknu eftirspurnar. Og fyrr en
varir er það fé, sem hið opinbera
lagði til hafnargerðarinnar,
komið inn í hækkað verð lóð-
anna, er að liggja, og hagnaður-
inn, sem íbúarnir áttu að
verða aðnjótandi, runninn til
jarðeigenda, sem hækkuð lóða-
afgjöld.
Þessu ástandi þarf að breyta,
og er til þess ætlazt með þings-
ályktunartillögu þessari, að
stjórnin rannsaki, á hvern hátt
það verði bezt gert, og leggi nið-
urstöður þeirrar rannsóknar síð-
an fyrir Alþingi.“
Nægír hainbannið eitt
til að sígra Þjóðverja ?
Vantrú Hore-Belishas
Þegar Evrópustyrjöldin hófst
á síðastl. hausti kom það víða
fram, að Bandamenn gerðu sér
vonir um að hafnbannið eitt
myndi nægja til þess að koma
Þjóðverjum á kné. Þeir yrðu
smámsaman sveltir inni, unz
þeir neyddust til að gefast upp.
Það var ennfremur talið, að
Þjóðverjar myndu á fyrstu mán-
uðum styrjaldarinnar hefja
stórfellda sókn til að binda enda
á hana á skömmum tíma, þar
sem þeir teldu sig vonlausa um
sigur, ef styrjöldin stæði til
langframa.
Styrjöldin hefir nú staðið í
sjö mánuði og hraðsókn Þjóð-
verja er enn ekki hafin. Skoð-
anir ýmsra manna, sem áður
trúðu á úrslitaþýðingu hafn-
bannsins, virðast líka orðnar
breyttar. Það kemur fram í blöð-
um ýmsra hlutlausra landa.
Meðal styrjaldarþjóðanna hefir
það komið einna greinilegast í
ljós hjá Leslie Hore-Belisha,fyrv.
hermálaráðherra Breta. í grein,
sem nýlega birtist í „News of the
World“ og fleiri enskum blöðum,
gerir hann grein fyrir þessu við-
horfi sínu. Er meginefni þess-
arar greinar hans rakið héT á
eftir í mikið styttu máli:
Bandamenn hafa treyst því,
að þeir gætu unnið sigur með
hafnbanninu og þyrftu því ekki
að hefja hernaðarlega sókn .
Er þetta líklegt til að ganga
að óskum?
Þjóðverjar álíta það ekki.
Annars hefðu þeir hafið stór-
fellda sókn í upphafi styrjald-
arinnar og reynt að knýja fram
skjótan sigur.
Þeir hefðu ekki gefið Banda-
mönnum næði til að stórauka
hernaðar f ramleiðsluna og stækka
og fullkomna herinn, ef þeir
hefðu óttast þetta.
Sögusagnirnar um innrás
Þjóðverja í Holland, Belgíu og
Sviss hafa aðeins verið búnar til
í því skyni að skelfa hlutlausu
þjóðirnar og blekkja Banda-
menn.
Skoðun Þjóðverja virðist sú,
að til þess að bera hærri hluta
þurfi þeir ekki að sigra okkur
hernaðarlega, heldur aðeins að
hindra okkur í því, að sigra þá.
Báðir aðilar virðast þannig
treysta því, að tíminn sé þeim
hliðhollur og sigurmöguleikarnir
vaxi eftir því, sem styrjöldin
lengist.
Við megum ekki byggja þá
skoðun, að hafnbannið nægi
til að sigra Þjóðverja, á öðru en
staðreyndum.
Þýzkaland framleiðir sjálft
83% af þeim matvælum, sem
þjóðin þarfnast. Það, sem á
skortir, geta ÞjóðverjaT auð-
veldlega fengið hjá nágranna-
ríkjunum. Bretland framleiðir
aðeins 33% af þeim matvælum,
sem þjóðin neytir.
Þýzkaland framleiöir meira en
nóg af kolum til eigin þarfa og
framleiðir meira en nokkurt*
annað land af beizkjusalti og
kalí, sem hvorttveggja er notað
í hergagnaframleiðslu.
Frá Tékkóslóvakíu fá Þjóð-
verjar antimony (málmtegund)
og zink frá Póllandi.
Járnmálm geta Þjóðverjar
fengið frá Svíþjóð, bauxit
(málmtegund) frá Ungverja
landi og Júgóslavíu, chromium
(málmtegund) fTá Balkanlönd-
um, kvikasilfur og brennistein
frá Ítalíu og brennisteinskís frá
Skandinaviu.
Af öðrum málmtegundum, sem
Þjóðverjar geta ekki náð auð-
veldlega á styrj aldartímum,
hafa þeir safnað stórfelldum
birgðum. Fyrir styrjöldina var
innflutningur til Þýzkalands á
kopar, tini og nikkeli frá 50—
100% meiri en þörf var fyrir til
venjulegra notkunar.
Margar verksmiðjur hafa ver
ið settar á laggirnar til að fram-
leiða ýmiskonar gervivörur og
gerviefni til hernaðarþarfa.
Hinnar ströngustu nýtni er
gætt í hvívetna.
Þýzkaland getur líka endur
nýjað birgðir sínar. Það hefir
nýlega gert viðskiptasamning
við Ítalíu, þar sem Ítalía skuld-
bindur sig til að kaupa vöru-
magn frá Þýzkalandi, er svarar
til meðaltals áranna 1938 og
(Framh. á 4. síðu.)
Aðrar fréttir.
A. KROSSGÖTUM
Björgun flutningaskipsins Sverrir. — Hörmulegt slys að Laugum. — Úr Breiða-
fjarðareyjum. — Minnkandi dúntekja. — Slys í skíðaferðum. —
Sverrir heitir eitt af leiguskipum
hlutafélagsins ísfiskssalan í Vest-
mannaeyjum, sem notað er til flutn-
inga á ísfiski til Englands. í gærdag,
þegar skipið var að koma úr fyrstu
söluför sinni hlaðið kolum frá Eng-
landi, strandaði það á svonefndri
Hörgseyri við nyrðri hafnargarðinn, er
það var á leið inn í Vestmannaeyja-
höfn. Austanstormur var á, og töldu
allir skipið af. Helgi Benediktsson út-
gerðarmaður, einn af hlutaðeigendun-
um í félagi því, sem skipið hafði á
leigu, brá nú við, fékk, að öðrum frá-
gengnum, hinn ötula formann, Valdi-
mar Bjarnason með bátinn Má, til þess
að freista að bjarga skipinu. Ennfrem-
ur hafnsögumanninn í Eyjum, sem
kvaðst mundu koma með, þótt hann
hefði ekki trú á að skipinu yrði bjarg.
að. Á skemmri tíma en klukkustund,
tókst að ná skipinu á flot, en grýtt var
þar sem skipið lá, og ef ekki hefðu
þarna verið snör handtök, mundi skip-
ið hafa gjöreyðilagzt á skammri
stundu, svo sem veðri var háttað. í
gærkvöldi var ekki kunnugt um leka á
skipinu, en einn spaði skrúfunnar var
brotinn. Ráðgert er að skipinu verði
komið hingað til Reykjavíkur til at-
hugunar og viðgerðar.
t t t
Á laugardaginn fyrir páska varð það
hörmulega slys í Laugaskóla í Reykja-
dal í Suður-Þingeyjarsýslu, að ung-
ur drengur, sonur Þorgeirs Svein-
bjarnarsonar leikfimiskennara og
Bergþóru Davíðsdóttur, konu hans, féll
í sundlaug skólans og drukknaði. Eng-
inn var viðstaddur, er barnið féll í
laugina, en ekki leið mjög langt um,
þar til að var komið. Lífgunartilraunir
voru gerðar, þar til læknir kom á vett-
vang frá Húsavík, en stoðuðu eigi.
/ t t
Guðmundur J. Einarsson í Hergils-
ey á Breiðafirði skrifar eftirfarandi
tíðindi úr Breiðafjarðareyjum: — Hér
er engin útgerð, sem heitir, að undan-
teknum nokkrum hreyfilbátum, sem
ganga til fiskjar víðsvegar að úr eyj-
unum. Um páskaleytið í fyrra fékkst
á þessa báta góður afli inn við eyjar,
í Bjarneyjarflóa, allt stór þorskur.
Þótti slíkt tíðindum sæta, og ekki í
manna minnum fengist jafn mikill afli
inn við eyjar á þeim tíma árs. Kom
fyrir, að bátar tvíhlæðu sama dag. En
þessi aflahrota stóð aðeins rúma viku.
Nokkuð fiskaðist einnig um tíma síð-
astliðið haust. Vöntun á frystlhúsi er
útveginum til baga.því að lítil not verða
á þessum slóðum af frystiiiúsinu í
Stykkishólmi.
Dúntekja var i mesta lagi í Breiða-
fjarðareyjum síðastliðið vor, endamjög
hagstæð tíð. Síðan árið 1920 mun dún-
tekja þó hafa rýrnað í vestureyjunum
að einum fjórða hluta, og ennþá meiri
mun munurinn sunnan til við Breiða
fjörð. Telja margir, að æðarfuglinum
hafi fækkað svo mjög sökum ágengni
veiðibjöllunnar, enda mun sú aðalor-
sökin. En einnig veldur nokkru van-
hirða um varplöndin og fleiri ástæður.
— Selveiði var í minna lagi úti í eyjum.
Hins vegar mun hafa fengizt fullkom-
lega meðalveiði, þar sem sellátur eru
inn við nes og firði. Mun það stafa af
því, að ísa hefir eigi lagt að vetrinum
ár eftir ár. Selurinn fer undir land á
vetrum, en þar er kyrrari sjór. Geti
hann haldizt þar við allan veturinn,
kæpir hann oft áþeim slóðum.en fereigi
aftur á sinar gömlu stöðvar. Einkum
er svo farið um yngri selinn.
t t t
Þrjár stúlkur, er voru á skíðum, fót-
brotnuðu í grennd við Kolviðarhól um
páskahelgina. Voru það Ragnheiður
Jónsdóttir, söngstjóra, Halldórssonar,
Kristin Haraldsdóttir, kaupmanns
Ámasonar, og Sigfríður Nieljohniusar,
dóttir Ólafssonar. Fleiri munu hafa
hlotið smávægilegri meiðsli í skíðaferð-
um um páskana.
Þingkosningar f ótu f ram
Kanada á þriðjudaginn. Frjáls-
lyndi flokkurinn, sem fór með
völd, rauf þingið og efndi til
kosninga vegna þeirra ásakana
íhaldsflokksins, að vígbúnaður-
inn væri með sleifarlagi. Frjáls-
lyndi flokkurinn vann mikinn
kosningasigur.
Sænska stjórnin hefir upplýst,
að áður en styrjöldin hófst í
Finnlandi hafi Bretar aldrei
viljað lofa Finnum neinni hjálp.
Sést á þessu að því fer fjarri,
sem ýmsir hafa haldið fram, að
Bretar hafi æst Finna til niót-
stöðu við Rússa með loforðum
um hjálp.
Daladier er áfram hermála-
ráðherra í frönsku stjórninni.
Við atkvæðagreiðslu í fulltrúa-
deildinni um traustsyfirlýsingu
til nýju stjórnarinnar fékk hún
ekki fylgi meirahluta þing-
manna, því að margir þing-
menn greiddu ekki atkvæði.
Stjórnin mun þó sitja áfram.
Reynaud forsætisráðherra hefir
flutt útvarpsræðu og sagt, að
einskis yrði látið ófreistað til að
tryggja sigur Bandamanna.
Sex dönsk skip fórust í sein-
ustu viku af völdum tundurdufla
og kafbáta. Um 80 manns
drukknuðu. Bandamenn misstu
hinsvegar ekkert skip af völd-
um sjóhernaðarins í þeirri viku.
í yfirstandandi viku hefir tveim
þýzkum skipum verið sökkt af
enskum kafbátum.
Danska stjómin hefir lagt
fram allmörg frumvörp um nýja
skatta og tolla til að koma í veg
fyrir tekjuhalla á ríkisrekstrin-
um, sökum aukinna framlaga til
landvarna og atvinnumála.
| Ungrverski forsætisráðherrann
A viðavangi
Allir Sjálfstæðismenn í neðri
deild, nema Pétur Ottesen,
greiddu atkvæði gegn frv. um
rafveitulánasjóð. Með því sýndu
ieir sinn raunverulega hug til
málsins. Hinsvegar er þeim ljóst,
að þetta mál er vinsælt og
treystast því ekki til að sýna því
fullkomna andstöðu. Hafa þeir
því tekið eitt atriðið úr frum-
varpinu um rafveitulánasjóð og
notað það fyrir uppistöðu í nýtt
frumvarp, sem þeir kalla frum-
varp um raforkuveitusjóð. Þetta
ákvæði, sem þeir hafa tekið úr
rafveitulánasjóðsfrv., er um
framlag ríkisins í sjóðinn. Eina
breytingin, sem þeir hafa gert,
er sú að ákveða framlagið 50
þús. kr. á ári í næstu 10 ár, en
í rafveitulánasjóðsfrumvarpinu
var engin ákveðin upphæð til-
greind, heldur ætlazt til að það
væri gert í fjárlögum. Er ekki
nema gott eitt um það að segja,
að Sj álfstæðisflokkurinn skuli
þegar hafa sýnt undanhald við-
komandi þessum þætti málsins
og má vænta þess, að hin upp-
haflega andstaða breytist einn-
ig bráðlega í meðhald með öðr-
um þáttum málsins.
* * *
Einn ljóður er þó á þessu
f rumvarpi Sj álfstæðisf lokksins.
Hann sýnir að flokkurinn hefir
enn ekki lært þá skyldu ábyrgs
stj órnmálaflokks, að flytja ekki
tillögur um aukin útgjöld, nema
jafnframt sé bent á tilsvarandi
tekjuöflun eða lækkun eldri út-
gjalda. Annars leiða slíkar til-
lögur af sér tekjuhalla hjá rík-
issjóði, en hann ber vitanlega
að reyna að forðast.
* ^ *
Úr Borgarfiröi er skrifað:
„Hér er nýafstaðinn aðalfund-
ur h.f. Skallagríms, sem gerir út
„Laxfoss“. Hluthöfum var út-
hlutað 5% í arð af hlutabréfun-
um. Farmgjöldin nægðu ekki til
þess að greiða fólki því, sem
vinnur á skipinu, en farþega-
gjöldin greiddu allan annan
kostnað. Nú heyrist, að stjórn-
arvöldin (atvinnumálaráðherr-
ann) séu að vinna að því, að
„Laxfoss" tapi þessum farþega-
gjöldum. Þykir okkur Borgfirð-
ingum þetta slæmar og ótrúleg-
ar fréttir, þar sem „Laxfoss" er
almenningseign, og þar á meðal
ríkissj óðs. Héraðið, og þá ekki
sízt fæðingarkauptún atvinnu-
málaráðherrans, á mikið af sinni
velgengni undir því, að góður
flóabátur sé í ferðum milli Borg-
arness og Reykjavíkur. Það er
ekki aðeins nauðsyn og menn-
ingarauki fyrir Borgfirðinga, að
sæmilega gott skip sé í förum
á þessari fjölförnu leið, heldur
líka fyrir fjölda annarra manna,
bæði að norðan og vestan og
víðar að.“
(Framh. á 4. siðu.)
hefir verið í Róm og rætt við
Mussolini. í sameiginlegri yfir-
lýsingu frá þeim, er lögð á-
hersla á það, að bæði Ítalía og
Ungverjaland vilji vernda frið-
inn á Balkanskaga.
Páfinn hefir sent skeyti til
pólsku stjórnarinnar í Frakk-
landi og látið í ljósi ósk um end-
urreisn hins pólska þjóðarsjálf-
stæðis.
Caroi Rúmeniukonungur hef-
ir sætzt við foringja járnvarðar-
liðsins (fasistana) og tekið full-
trúa frá þeim í ríkisstjórnina.
Járnvarðarliðarnir hafa verið
mjög fylgjandi samvinnu við
Þýzkaland. Því er lýst yfir í
Búkarest, að þetta hafi engin
áhrif á utanríkismálastefnu Rú-
meníu.
Enskar flugvélar hafa tvíveg-
is flogið yfir Pólland og m. a.
varpað flugmiðum yfir Posen.
Tyrkir vinna nú orðið að því,af
miklu kappi, að koma sér upp
flugher og njóta til þess aðstoð-
ar Bandamanna. í Ankara hafa
farið fram viðræður um sam-
vinnu milli flughers Tyrkja og
Bandamanna, ef til styrjaldar
kæmi á þessum slóðum.