Tíminn - 09.04.1940, Blaðsíða 2

154
TtllIIMV, þriðjnclaglim 9. apríl 1940
39. blað
Frptihúsin
og sala á freðfiski
EStir Jón Arnason Sramkvæmdastjóra
Endnrbætnr
á v erð Ui^sl ögu nnm
EStir Guðjón F. Teítsson Sorm. verðlagsneSndar
'gíminn
Þrlðjudatiinn 9. upríl
„Landíð helga“
íslendingar í Vesturheimi
nefna ísland oft „landið helga“.
í endurminningunni finnst
þeim, að ættlandið, sem þeir
hafa mist, og fá flestir aldrei
aftur augum litið, vera heilagur
staður.
Mér kemur í hug þetta nafn
og þær heitu tilfinningar, sem
nafnið táknar, þegar ég minn-
ist þess, að fyrir nokkrum vikum
kom formaður Leikfélags
Reykjavíkur, Gestur Pálsson, til
mín og leiddi talið að því, hvort
tiltækilegt myndi vera að Leik-
félagið sýndi gestaspil hjá
löndum í Ameríku nú í vor eða
sumar. Mér var, eins og honum,
kunnugt um, að þær frú Stef-
anía Guðmundsdóttir og frú
Guðrún Indriðadóttir höfðu
báðar farið slíka för til landa í
Vesturheimi og sýnt þar list sína
með þeim hætti, að það var
þjóðinni báðum megin hafs til
sæmdar. Ég gat ekki svarað
spurningu leikfélagsformanns-
ins þá. Ég sá ýmsa fjárhags-
lega annmarka á slíkri för,
vegna styrjaldarinnar. Nú finnst
mér, að komið hafi fyrir þeir at-
burðir, sme geri slíka för ó-
mögulega fyrst um sinn. Leik-
félag Reykjavíkur þarf að skapa
allt aðra mynd af íslandi og
íslenzku þjóðinni heldur en þá,
sem það hefir nú á boðstólum,
áður en það getur farið í aðra
heimsálfu og sýnt list sína fyrir
fólki, sem langar til að mega
hugsa um ísland eins og það sé
„heilagt land“.
Leikfélag Reykjavíkur, eða
nokkur hluti af liðsafla þess,
hefir nú í tvo mánuði æft með
kostgæfni leikrit, sem ekki sýnir
land og þjóð með neinum helgi-
blæ. Gestur Pálsson, formaður
félagsins, hefir lagt mikla stund
á að koma þessum sjónleik á
framfæri. Indriði Waage hefir
stjómað æfingunum og að lík-
indum átt aðalþátt í að velja
skáldverkið. Starfsmaður við
listadeild útvarpsins, Emil
Thoroddsen, hefir gefið leikrit-
inu íslenzkan búning, en upp-
runalegi textinn kvað vera frá
Þýzkalandi, og tilheyrir þeirri
bókmenntastefnu, sem drottn-
aði í Þýzkalandi eftir stríðið,
þegar þjóðin var sigruð, kúguð
og vonsvikin að níða af sér
frelsið. Þá voru mjög sóttir í
Þýzkalandi sjónleikar eftir úr-
kynjaða vesalinga, sem sefjuðu
áheyrendur með því að berg-
mála sínar eigin eymdar- og
niðurlægingarhugsanir. Léleg-
asti hluti þýzku þjóðarinnar
fann þá deyfandi fróun í
raunum sínum í því, að drekka
í sig hugsanir andlegra föru-
manna, sem héldu gáfu sinni
við með banvænum eiturlyfjum.
Þótt undarlegt sé, hafa sum-
ir af forráðamönnum Leikfé-
lags Reykjavíkur haft óskiljan-
lega löngun eftir að koma þess-
um úrkynjunarbókmenntum á
framfæri í þeirri stofnun, sem
telur sig vera upphaf að þjóð-
leikhúsi íslendinga.
Indriði Waage virðist hafa
valið einkennilega leið til að
koma þessu útlenda verki í ís-
lenzkan búning. Hann snýr sér
til Emils Thoroddsens, sem rík-
isstjórnin hafði gefið langt frí
frá störfum við útvarpið með
fullu kaupi. Nokkuð af þessum
tíma hefir þýðandinn dvalið á
Kleppi sér til heilsubótar, og
eftir öllum sólarmerkjum hefir
hann þýtt leikritið þar og kom-
ið því í þann búning, að hver
ókunnur maður hlýtur að gera
ráð fyrir, að það sé frumsamið
í Reykjavík og snúist eingöngu
um ísland og íslenzk málefni.
Mbl. færir alveg sérstök rök að
því, hvað leikritið sé þjóðlegt.
En þetta undarlega leikrit
mun verða til þess að bregða
birtu yfir vandasamt og að því
er virðist torskilið mál. Um
mörg ár hafa menn vitað, að
flokkadrættir og deilur áttu sér
stað í L. R. En fólk utan félags-
ins hefir alls ekki áttað sig á
því fyrr en nú, að í félaginu eru
starfandi tveir gagnstæðir
flokkar. AnnaTs vegar er all-
mikill hópur leikara, sem stefn-
ir að því, að í höfuðstaðnum
verði haldið uppi göfgandi og
menntandi sjónleikjastarfsemi.
Þessir menn óska eingöngu eft-
ir, að sýnd séu góð leikrit og
menntandi. í vetur hafa þessir
leikendur sýnt Fj alla-Eyvind og
erlendan söngleik með góðum
árangri. Áhorfendur hafa fyllt
hið ömurlega leikhús kvöld eftir
kvöld, og verið þakklátir mörg-
um leikendum, sem leystu hlut-
verk sín prýðilega af hendi.
Þessir leikendur eru hið eig-
inlega leikfélag. Þeir eru arf-
takar Indriða Einarssonar,
Stefaníu Guðmundsdóttur, Jens
Waage, Guðrúnar Indriðadóttur
og margra annara leikenda,
sem verið hafa íslenzkri leiklist
til gagns og sóma. Vegna starf-
semi og baráttu þessara manna,
er stefnt að því að koma upp
þjóðleikhúsi í Reykjavík. Því-
líkir leikarar sýna, að hér getur
þrifizt leikmennt á háu stigi.
En í L. R. virðist vera annar
straumur, þungur og kaldur,
nokkurskonar botnstraumur.
Þeir leikarar virðast gleyma
því, að veröldin er full af
snilldarverkum í þessum efnum.
Þar má taka af þúsundföldum
auði. En sú leið hugnast ekki
þessum mönnum. Þeir taka leik-
rit, eins og það, sem hér ræðir
um, í von um að til sé nægilega
mikið af fólki á því menningar-
stigi, sem þarf til að meta þess-
háttar bókmenntir. Nú skal því
sízt neitað, að til sé í öllum
löndum nokkuð af vanþroska
fólki með lágan smekk. Það
fólk á vitaskuld rétt á að fá
skemmtanir við sitt hæfi, innan
þeirra takmarka, sem leiðir af
almennu velsæmi.
Um leið og menn skilja þessi
sannindi, er fundin eðlileg lausn
á hinum innra óróa í L. R. —
Þar þarf að skipta búi við hent-
ugt tækifæri. Þeir leikendur,
sem unna sannri list, eiga rétt
á fullkomnum stuðningi þjóðfé-
lagsins. Vegna þeirra á að full-
gera þjóðleikhúsið, ef til vill
meðan stríðið stendur. Og frá
þeirri miðstöö mun breiðast
þroskuð leikmennt út um allt
land. Slíkt leikhús yrði voldug-
ur þáttur í því að lyfta á hærra
menningarstig miklum fjölda
manna í höfuðstaðnum, sem
hneigjast að lélegum skemmt-
unum og skaðlegum nautnum,
af því þeir eiga ekki kost á, að
þeim séu opnuð hin sönnu
forðabúr heimsmenningarinn-
ar.
En hinn þungi straumur í L.
R. á líka sitt verkefni að vinna,
a. m. k. um stundarsakir. Eftir
stríðið mun koma hingað til
Reykjavíkur fjöldi erlendra
skipa, af svipaðri tegund og hið
gríska skip, sem lá hér um stund
í vetur. íslenzku lögreglumönn-
unum, sem áttu skipti við þessa
farmenn, þótti sýnt, að þeir
myndu aldrei þvo sér. Önnur
framkoma þeirra var eftir því.
IX.
Síðan atvinnuvegir bæjanna
tóku upp vélavinnu, hefir kaup
stigið svo í landinu, að heyskap-
ur á óræktarlandi með orfi og
Ijá getur alls ekki keppt við bæ-
ina, og greitt sama kaup og þar
er borgað. Ég hygg, að allmikið
af þeim skuldum, sem greiddar
voru með kreppulánum, eða
felldar niður, hafi verið stofn-
aðar vegna þess, að bændur átt-
uðu sig ekki á því, að síðan 1914
hefir líklega aldrei borgað sig
að hafa kaupafólk, sem ein-
göngu vinnur með orfi eða hrífu,
nema þá þar, sem sérstakar á-
stæður gera hvern bagga óvenju-
lega veTðmætan. Margir bænd-
ur eru ekki búnir að átta sig á
þessu enn og er það aðalorsökin
til þess, að víða um sveitir er
efnahagurinn tiltölulega betri,
skuldirnar minni, hjá smærri
bændunum, sem eru einyrkjar,
heldur en hinum, sem hafa
kaupafólk og stærri bú.
Þrátt fyrir það, að fólkinu
hefir fækkað í sveitunum á þess-
ari öld, hefir framleiðslan vax-
ið, svo nú kemur fast að helm-
ingi meiri framleiðsla á hvert
mannsbarn í sveitum. Þetta er
að miklu leyti að þakka aukinni
ræktun og heyfeng vegna til-
búins áburðar, en einnig eiga
heyvinnuvélar mikinn þátt i
þessari framleiðsluaukningu.
Eftir að samningar tókust um
sölu á allt að 6000 smálestum af
frosnum þorskflökum til Stóra-
Bretlands, upp úr síðustu ára-
mótum, hefir ásókn manna í að
byggja frystihús aukizt stór-
kostlega. Að vísu var mjög mik-
il ásókn í þetta áður, vegna þess
að undanfarin misseri hefir ver-
ið sæmileg sala á frosnum flat-
fiski til útlanda, og þau frysti-
hús, sem þessa framleiðslu
stunda, haft nokkurnveginn við-
unandi afkomu.
Nú er það hverjum manni
ljóst, sem nokkuð þekkir til sölu
á fiski á erlendum markaði, að
mjög getur brugðizt til beggja
vona, hvort sala á frosnum
þorski, flökuðum eða i heilu lagi,
getur haldið áfram í stórum stíl,
að stríðinu loknu. Vonlaust er
þetta ekki, og meira að segja
benda nokkrar líkur til þess, að
þannig meðfarin vara geti hald-
ið velli í samkeppni við ísaðan
fisk, einkum á brezkum markaði,
en það er sem stendur eini
markaðurinn, sem íslendingar
geta gert sér verulegar vonir um,
vegna þess, að .í þeim löndum,
sem íslendingar helzt skipta við,
er mjög lítið um verzlun með
frosin matvæli, að undan teknu
Stóra-Bretlandi. í Mið-Evrópu-
löndunum er t. d. lítið um frysti-
hús og því minna um frysti-
klefa og frystiskápa í sölubúð-
um, en til þess að verzlun meö
frosin matvæli geti gengið vel,
verða kælitæki að vera algeng
í markaðslöndunum. Hinsvegar
veldur stríðið sennilega ein-
hverri breytingu í þessu efni,
vegna þess að flestar þjóðir gera
sér nú far um að kaupa vöru-
birgðir og geyma þær. En að svo
komnu virðist ekki gerlegt að
byggj a framtíðarráðstafanir _ á
markaði fyrir frosinn fisk frá ís-
landi, utan Stóra-Bretlands.
Þau frystihús, sem ráðgert er
að byggja nú, kosta áreiðanlega
að minnsta kosti tvöfalt á við
það, sem þau hefðu kostað fyrir
stríð. Það er þess vegna vafa-
laust mjög mikil áhætta því
samfara, að ráðast í slík fyrir-
tæki, eins og sakir standa. Þá
ber og að lita á aðra hlið þessa
máls, sem snýr að þeim frysti-
húsum, sem fyrir eru í landinu.
Nú munu vera nálægt 30
frystihús, sem geta tekið upp
hraðfrystingu á fiski með til-
tölulega litlum kostnaði, eða
þurfa ekki annað en að bæta
við hraðfrystitækjum, sem kosta
líklega með núverandi verðlagi
um 20,000 kr. Eftir því, sem
frystihúsunum fjölgar, verða
Menn verða að gera sér ljóst,
að þessi þróun er aðeins í byrj-
un. Ennþá mun ef til vill meir
en helmingur bænda verða að
heyja án sláttuvéla allan sinn
heyfeng, og aðrar heyvinnuvél-
ar mega teljast fátíðar. Ef sveit-
irnar eiga að nemast á ný, verð-
ur allt að haldast í hendur:
Ræktunin, áburðarnotkunin og
vélavinnan verða að umbreyta
hverju býli landsins. Þá fyrst
getur búnaðurinn keppt við aðra
atvinnuvegi.
Frá aldaöðli hefir verið sú
verkaskipting hérlendis milli
árstíma, að á sumrin hefir ver-
ið aflað fæðis, en að vetrinum
hafa verið unnin klæði handa
þjóðinni. Það mátti heita svo, að
klæðagerð legðist að miklu
leyti niður í sveitunum, þegar
bæir buðu vinnufólkið af bænd-
um með hækkuðu kaupi.
Tóvinna er nú aftur að fær-
ast í vöxt i sveitum. Það er ein-
göngu handvélum að þakka,
spunavélum, prjónavélum og
vefstólum. En þar er aðeins ör-
lítil byrjun þess, sem verða má
og verða þarf, ef heimilin eiga
að klæða sig sjálf. Ullarkambar
rokkur og prjónar veittu svo lít-
il afköst, að tóvinnukonur unnu
ekki meir en fyrir fæði, eða tæp-
lega það, eftir að erlendur verk-
smiðjuvefnaður flæddi yfir
landið.
minni líkur til, að þau hús beri
sig, sem fyrir eru, og flest eru
að einhverju leyti byggð með
styrk eða aðstoð hins opinbera,
og þess vegna frekar ástæða til
að haft sé eftirlit með því, hve
mikið er byggt af frystihúsum til
viðbótar, jafnvel þótt menn vilji
ráðast í að byggja húsin án op-
inberra styrkveitinga. Fari svo,
sem sjálfsagt er að gera ráð fyr-
ir, að mjög dragi úr sölumögu-
leikum fyrir frosinn þorsk að
stríðinu loknu, þá verður erfitt
fyrir þau frystihús, sem nú eru
í landinu, að sjá afkomu sinni
borgið, ef húsum er bætt við, og
virðist mér að ekki megi með
öllu ganga fram hjá þessu atriði.
Til frekari skýringar á afkomu
frystihúsanna nú, vil ég geta
þess, að margir eigendur hrað-
frystihúsa eru nú samankomn-
ir hér í bænum, til að ræða um
verðfall, sem orðið hefir á fyrir-
framseldum þorskflökum til
Stóra-Bretlands, vegna gengis-
falls á sterlingspundi. Veldur
gengisfallið um 11% verðlækk-
un, og telja frystihúseigendur,
að hvorki fiskimenn né frysti-
húsin þoli þessa verðlækkun.
Fiskimenn muni hætta að selja
fisk til frystingar, ef verðið
lækki frá því sem verið hefir,
og talið er, að 4 frystihús séu
hætt að kaupa fisk, á meðan
ekki fæst leiðrétting á gengis-
fallinu.
Ef það er rétt, sem frysti-
húseigendur og fiskimenn segja,
að þeir þoli ekki 11% verðfall
á fiskinum, þá virðist óhætt að
draga þá ályktun, að markaður
fyrir frosinn fisk sé ekki svo
góður, sem stendur, að það rétt-
læti að ráðizt sé í byggingu
margra nýrra frystihúsa, með
tvöföldum kostnaði við það, sem
samskonar hús kostuðu fyrir
stríð.
Það er ekki búið að selja fros-
inn kola, sem ráðgert er að
hraðfrystihúsin framleiði í
sumar. En söluhorfurnar eru
hvergi nærri glæsilegar. Eftir
því sem glöggir menn telja, þarf
verð á kolaflökum að vera tvö-
falt hærra nú, en það var síð-
astliðið sumar, til þess að fram-
leiðslan geti borið sig. Hvort
þetta verð næst læt ég ósagt, en
álít það mjög ósennilegt.
Ég fæ ekki séð, hvernig allur
sá fjöldi frystihúsa, sem nú eru
í landinu, geti borið sig, ef að-
alverkefni þeirra á að vera
frysting á flatfiski. Ef aftur á
móti gengi sæmilega með út-
flutning á frosnum þorski, að
(Framh. á 4. síðu.)
Ef þjóðin á að klæða sig sjálf,
verður að fjölga svo kembivél-
um, að allir bændur eigi greiðan
aðgang að því, að fá ull sína
kembda, án þess að senda hana
langleiðis með strandferðaskip-
um. Öll hin stærri landbúnaðar-
héruð þurfa að fá eigin kembi-
vélar. Síðan þarf að veita bænd-
um aðstoð til að eignast góð tó-
skapartæki. Spunavélar og
vefstólar eru smíðaðir innan
lands og þarf lítinn erlendan
gjaldeyri til þess að koma upp
slíkum tækjum. Prjónavélar eru
dýrastar, en nauðsynlegastar.
Allmikill höfuðstóll liggur í
þeim handvélum og hestvélum,
sem nauðsynlegar eru á hverju
búi, til þess að afrakstur af
vinnu bænda verði sæmilegur
sumar og vetur. Stuðningurinn,
sem bændur þurfa til þess að
eignazt vélar til heyskpar og tó-
vinnu, eru fyrst og fremst góð
lánskjör, eins og sum kaupfélög
veita, þannig að meginhluti
vélaverðsins borgist eftir á af
arði vélanna, og því næst styrk-
ur úr verkfærakaupasjóði.
X.
Garðrækt fer nú óðum vax-
andi í landinu. Árið 1939 mun
þjóðin í fyrsta sinni hafa ræktað
nóg til eigin neyzlu af jarðepl-
um. í vetur má heita að jarðepli
séu óseljanleg. En þrátt fyrir
það er jarðeplaræktin til heima-
nota mjög stór í tekjum búsins
En þó verður garðræktin fyrir
flestum aukastarf.
Þess ber að gæta, að hávaðinn
af bændum landsins eru ein-
yrkjar. Garðvinnan á vorin þarf
NIÐURLAG
Ég hefi þá rætt um fyrra at-
riðið, sem framangreind blöð eru
aðallega óánægð með í sambandi
við nefnt frumvarp, og skal nú
koma að síðara atriðinu, sem
getið var um hér að framan .
Umrædd blöð telja, að ákvæði
bráðabirgðalaganna frá 6. okt.
í haust, um almennt bann við að
hækka hundraðshluta álagning-
ar frá því, sem tíðkaðist fyrir 1.
sept. 1939, hafi verið mjög sann-
gjarnt, og reynzt vel. Og skal
því ekki neitað, að hins vegar
skal á það bent, að þ'ýðing á-
kvæðisins lá fyrst og fremst í
því, að hindra verðhækkun á
gömlum vörubirgðum verzlana.
En nú, þegar þessar birgðir eru
víðast hvar fyrir löngu til þurrð-
ar gengnar, og komnar eru á
markaðinn miklu dýrari vörur,
þá er þetta ákvæði orðið úrelt.
Og að því er snertir nauðsynja-
vörur, sem fluttar eru inn
nokkurn veginn eftir þörfum,
getur ákvæðið jafnvel verið
skaðlegt, ef menn líta svo á,
eins og komið hefir fram hjá
sumum, að þetta sé ábending
fyrir sig um að halda sömu
hundraðshlutaálagningu á mjög
svo dýrari vörum, þó að verzlun-
arkostnaðurinn gefi ekki tilefni
til slíks.
Verðlagsnefnd er nú að gera
skýrslur um hundraðshlutaá-
lagningu af verði, og álagningu í
krónum eða aurum af ákveðnu
magni ýmsra helztu matvæla og
nauðsynjavara í heildsölu og
smásölu nú og fyrir stríð. Eru
skýrslur þessar þegar svo langt
komnar, að hægt er að segja
með vissu, að nefnt ákvæði
bráðabirgðalaganna frá 6. okt.
síðastl. er án frekari takmark-
ana úrelt orðiö.
Verður því að teljast nauð-
synlegt, að bæta við ákvæði
nefndra bráðabirgðalaga frá í
haust eitthvað svipaðri tak-
mörkun og lagt var til í frum-
varpinu. Hafa ákvæði lík þessu
hvað eftir annað verið notuð í
nágrannaríkjum vorum í sam-
bandi við gengisbreytingu og
ófriðarástand eða ófriðarútlit.
Má t. d. nefna Sviss, Holland,
Þýzkaland, Ítalíu, Frakkland,
England, Noreg og Danmörku,
sem notað hafa svona ákvæði,
og ákvæðið, eins og það var
prentað í frumvarpinu, var svo
að segja orðrétt þýðing á nú-
gildandi dönskum ákvæðum.
Verðlagsnefnd vakti í janúar
s. 1. athygli verzlana á hinum
umræddu dönsku ákvæðum, og
að fara fram um sauðburðinn,
á sama tíma og vallarvinnan.
Oft verður niðursetning jarð-
epla að vera viðbót við langan
vinnutíma við önnur störf. Ef
arfi kemst í garða verður að
eyða honum á túnaslætti.Haust-
vinnan í görðum fellur saman
við sláttarlokin, fjallskilin og
sláturtiðina. Það er því afar
mikils vert að spara vinnu við
garðræktina, gera sér hana létta
með hyggilegum vinnubrögðum.
Vil ég lýsa því, hvernig margur
bóndinn hér hagar garðrækt
sinni.
Garðurinn er settur í útjaðri
túns eða nýræktar, helzt í skjóli,
en umfram allt fjarri áburðar-
haugum og peningshúsum.
Garðstæðið er plægt vandlega og
herfað, síðan girt með vír-
neti, sem auðvelt er að taka upp
á hverju hausti. í garðinn eru
sett niður vel spíruð jarðepli,
þegar klaki er farinn úr garð-
inum. Garðnitrophoska er borin
með röðunum en enginn hús-
dýraáburður. Honum fylgja ætíð
arfafræ. Áburður virðist okkur
þurfa að vera meiri en búfræði-
rit segja fyrir, ef vel á að spretta.
Þegar lokið er að taka upp á
haustin er vírnetiö tekið niður
svo hægt sé að plægja vandlega
út í hvert horn. Plægt er vand-
lega aftur á vorin áður en girð-
ing er sett upp og jarðepli niður.
Með þessu verklagi losna
menn alveg við að stinga upp
garða, beða og mylja moldina
með handverkfærum. En það,
sem mestu máli skiptir er, að
losna við arfann, sem eltir hús-
dýraáburðinn eins og skuggi.
virtust verzlanirnar þá, m. a.
félag íslenzkra stórkaupmanna,
allt eins vel vilja fá slík ákvæði
í lög hér eins og þau, sem fyrir
voru. En þegar þetta er lagt til
í nefndu frumvarpi, snúast blöð
kaupmanna öndverð í málinu.
Nefnd blöð telja umrædd á-
kvæði frumvarpsins myndi úti-
loka verzlanir frá að mega taka
aukna álagningu vegna kostn-
aðar, sem stafaði af minnkandi
umsetningu. Ég lít ekki eins á
þetta. Að vísu tel ég ekki að
hægt væri að heimila verzlun,
sem væri að tapa viðskiptum til
annarra, hærri álagningu vegna
áukins kostnaðar .og áhættu.
Þar álít ég, að myndi verða far-
ið eftir hinu almenna ástandi í
hverri verzlunargrein, og myndu
félög verzlana á hverjum tíma
reyna að hafa yfirlit yfir verzl-
unarkostnaðinn og álagningar-
þörfina, og standa í sambandi
við verðlagsnefnd um þetta.
Ég vil víkj a nokkrum orðum
að árásum nefndra blaða á verð-
lagsnefnd. Blöðin tala um, að
nefndin sé pólitísk og áberandi
óvinveitt „óháðri“ einstaklings-
verzlun, að hún skoði það sem
hlutverk sitt, að ofsækja og
fjandskapast við verzlunarstétt-
ina o. s. frv. Ég veit satt að segja
ekki, við hvað er átt með þess-
um skrifum. Vilja ekki blöðin
tala ljósar, og nefna dæmi máli
sínu til stuðnings?
Margnefnd blöð hafa játað,
að þörf væri á einhverju verð-
eftirliti, þ. e., að þörf væri á að
takmarka verzlunarágóða sumra
aðila. Þetta hefir verið gert, og
það hefir vitanlega ekki verið
hægt, án þess að vekja óánægju
og andúð þeirra, sem fyrir tak-
mörkuninni hafa orðið.
Nú er það gömul saga, að sá
óánægði lætur meira til sín
heyra en hinn, sem yfir engu
þykist hafa að kvarta, og ræð-
ur því af líkum, að þeir, sem
hafa orðið fyrir einhverjum
takmörkunum um álagningu,
hafa tjáð sig meira fyrir rit-
stjórum blaðanna en hinir.
Menn munu minnast þess, að
verðlagsnefnd ákvað fyrir
skömmu síðan heildsöluálagn-
ingu á sokkum. Ástæðan var sú,
að það kom í ljós við athugun,að
nokkrir aðilar, sem seldu tölu-
vert af þessari vöru, lögðu á
hana upp og ofan 60—80% í
heildsölu, sem verður að teljast
okurálagning. Álagningin, sem
verðlagsnefnd ákvað var 20% á
ullar- bómullar- og ísgarnssokk-
- (Framh. á 4. síðu.)
Búfræðingar kenna yfirleitt
engin ráð við arfanum önnur en
þau, að reita og hafa hann í sól-
skini. Ekkert sýnir betur, hve
fróðleikur verður stundum utan
garna. í sólskini, þegar grös eru
að ná þroska, mega bændur
ekkert gera nema að hirða og
losa töðu. Allur búskapurinn
byggist á því, að eiga sem mest
af grænni, snemmsleginni töðu.
Margir bændur slá með vélum
kvöld og morgna, eða jafnvel á
nóttunni, ef þurrkar eru, en allt
lið, stórt og smátt, fullorðið fólk,
börn og dráttarhestar, er upp-
tekið við að þurrka og hirða
hverja sólskinstund á túnaslætti.
Það þarf að nota hvern þurrka-
kafla sumarsins til heyskapar
með jafn miklum ákafa, eins og
unnið er í síldarhrotunum á
Siglufirði, þegar mest berst að.
Segja má, að saltpétur og
vinnuvélar séu bændum óhjá-
kvæmileg nauðsyn til þess að
heyöflun gæfi þeim jafn líf-
vænleg laun síns erfiðis og aðr-
ir atvinnuvegir veita þjóðinni.
Á líkan hátt og afla má á róðr-
arbáta og seglskip án olíu eða
kola, má þó halda heyfengnum
nær því í sama horfi og nú er,
án nýrra véla eða mikils erlends
áburðar, um nokkurra ára bil.
En án þessa verður enginn fram-
leiðsluaukning.
Ef áburður fæst ekki í garða
hjá sveitabændum, sem ekki ná
til sjávaráburðar, mun garð-
ræktin aftur á móti stranda
vlðast hvar, mest vegna þess, að
bændur komast ekki yfir að
berjast við arfann, sem jafnan
(Framh. á 3. síöu)
Jón Sigurðssop,Yztafelli:
Verkalaun bændanna