Tíminn - 09.04.1940, Síða 3

39. hlað
TÍMEVIV, þrigjndagiim 9. apríl 1940
155
ÍÞRÓTTIR
SKÍÐALANDSMÓT f. S. í.
Skíðalandsmót Í.S.Í. var háð á
Akureyri dagana 21.—25. marz
síðastl. Þátttakendur voru um
150 frá 9 félögum. Mest var þátt-
takan frá íþróttaráði Akureyxar
(í. R. A.) 60, Skíðaborg á Siglu-
firði (Sb..) 27, Skíðafélagi Siglu-
fjarðar (S.S.) 25, Sameining í
■" ■■■
Jónas Ásgeirsson,
skíðakóngur íslands.
Ólafsfirði (Sam.) 16, og íþrótta-
ráði Vestfjarða (í. V.) 10. Auk
þess kepptu Svarfdælingar,
Þingeyingar og Reykvíkingar.
Fór Esja með þátttakendur frá
Reykjavík.
Á mótinu vann Jónas Ásgeirs-
son í annað sinn titilinn: Skíða-
kóngur íslands. Hafði hann flest
stig samanlagt fyrir göngu og
stökk. Magnús Kristjánsson,
sem varð fyrstur í göngunni nú
eins og í fyrra, keppti ekki í
stökki, og Jón Þorsteinsson, sem
enn er bezti stökkmaðurinn,
keppt ekki í göngu.
Jónas gekk samanlagt 448.9
stig fyrir stökk og göngu, Guð-
mundur Guðmundsson 431.9
stig og Ásgrímur Stefánsson
396.2 stig.
Mótið fór fram í Akureyrar-
fjalli, rétt hjá skíðaskálanum,
sem þar er. Er þar mjög gott
skíðaland. Akureyringar sýndu
mikinn áhuga fyrir mótinu. Er
t. d. talið, að áhorfendur hafi
verið um 1000 á páskadag, þeg-
ar svigkeppnin fór fram.
ÚRSLIT:
18 km. ganga. A-flokkur: Magnús
Kristjánsson (í. V.) 1 klst. 0.07 mín.,
Guðmundur Guðmundsson (S. S.) 1
klst. 1.20 mín., Jónas Ásgeirsson (Sb.)
1 klst. 1.36 mín. B-flokkur: Sigurður
Jónsson (I. V.) 1 klst. 6.55 mín., Ásgr.
Stefánsson (S. S.) 1 klst. 7.47 min.,
Guðm. Sigurgeirsson (Þing.) 1 klst. 7.47
sek.
A N N Á L L
99
Afmæll.
Þorlákur Marteinsson, bóndi
á Veigastöðum í Svalbarðs-
strandarhreppi í Suður-Þing-
eyjarsýslu átti 60 ára afmæli í
gær. Hann er fæddur á Hofstöð-
um við Mývatn 8. apríl 1880.
Hann er af hinni kunnu Reykja-
hlíðarætt. Foreldrar hans voru
hjónin Kristín Jónsdóttir og
Marteinn Halldórsson bóndi á
Hofstöðum. Missti hann ungur
föður sinn, en ólst upp með
móður sinni og 6 systkinum á
Bjarnastöðum í Bárðardal. Þor-
lákur stundaði nám á Möðru-
vallaskóla, en gerðist síðan bóndi
í Grjótárgerði í Bárðardal og
kvæntist Sigríði Kolbeinsdóttur
frá Stóru-Mástungu í Árnes-
sýslu, myndar og dugnaðar-
konu. Eiga þau eina dóttur,
Kristínu, kennara við miðbæj-
arskólann í Reykjavík. Árið 1912
fluttist Þorlákur að Kaupangi í
Eyjafirði og bjó þar til ársins
.1916, að hann flutti að Veiga-
stöðum og hefir búið þar síðan.
Þorlákur hefir gegnt mörgum
trúnaðarstörfum fyrir sveit sína.
Oddviti sveitarstjórnar var hann
í 13 ár. Hann er samvinnumað-
ur um kaupfélagsmál, greindur
vel og pennafær. Leshneigður er
hann og ljóðelskur. Sveitungi.
Stökk. A-flokkur: Jón Þorsteinsson
(S. S.) 226.1 stig og lengsta stökk 30 m.
Alfred Jónsson (Sb.) 222.5 stig og
lengsta stökk 30 m., Jónas Ásgeirsson
(Sb.) 218.8 stig og 28 m. B-flokkur: Sig-
urður Þórðarson (Sam.) 217.7 stig og
lengsta stökk 23.5 m., Einar Ólafsson
(S. S.) 217.6 stig og lengsta stökk 24 m.,
Magnús Árnason (í. R. A.) 214.8 stig
og lengsta stökk 25 m.
Svig. A-flokkur: Ketill Ólafsson (Sb.)
2 mín. 0.3 sek., Jón Þorsteinsson (S. S.)
2 mín. 10 sek., Ásgrímur Stefánsson
(S. S.) 2 mín. 102 sek. B-flokkur: Páll
Línberg (í. R. A.) 1 mín. 39 sek., Sig-
urður Þórðarson (Sam.) 1 mín. 40.9
sek., Björn Magnússon (Sb.) 1 mín.
46.8 sek. C-flokkur: Stefán Stefánsson
(Rvk) 1 mín. 42.5 sek., Hjörtur Jónsson
(Rvk) 1 mín. 46.5 sek., Hreinn Ólafsson
(I. R. A.) 1 mín. 47.5 sek.
Svig kvenna. Emma Árnadóttir
(Sam.) 1 mín. 18.3 sek., Marta Árna-
dóttir (I. V.) 1 min. 20.1 sek., Ingibjörg
Hallgrímsdóttir (I. R. A.) 1 mín. 34.4
sek.
15 km. ganga pilta 17—19 ára. Har-
aldur Pálsson (S. S.) 50 mín. 25 sek.,
Einar Ólafsson (S. S.) 51 mín. 42 sek.,
Jón Jónsson (Þing.) 52 mín. 55 sek.
Stökk drengja 13—15 ára. Sigtryggur
Stefánsson (Sb.) 224 stig og lengsta
stökk 18.5 m., Kristján Einarsson (S.S.)
219.9 stig og lengsta stökk 18 m., Árni
Jónsson (Svarf.) 210.3 stig og lengsta
stökk 17.5 m.
Svig drengja 13—15 ára. Jón Gíslason
(Sam.) 59.1 sek., Jón Steinsson (Sam.)
60.8 sek., Gunnl. Magnússon (Sam.)
60.8 sek.
Brun drengja 13—15 ára. Guðm. Ól-
afsson (Sam.) 47.5 sek., Jón Gíslason
47.9 sek., Jón Steinsson (Sam.) 48.2
sek.
Auk þess kepptu 10—12 ára drengir
í stökki, svigi og bruni.
fylgir búfjáráburðinum, þegar á
fyrsta ári.
Fyrir nokkrum árum þýddi
einhver náungi grein um tilbú-
inn áburð. Greinin var full af
hjátrú og hindurvitnum. Áburð-
urinn átti að vera jarðeitur og
jurtaeitur, og grösin, sem af
spruttu, kjarnlaus og bætiefna-
snauð. Við bændur vitum af
reynslunni, að grös og manneld-
isjurtir verða dökkgrænni,
þróttmeiri og því betur hæf til
að vinna fjörefni og frjómagn
úr moldu, lofti og ljósi, ef jörðin
fær nægan auðleystan áburð.
Hestar, kýr og kindur finna
þetta sama. Allar skepnur sækja
mest í þá blettina, sem hafa
fengið auðleystan áburð. Og ég
treysti betur heilbrigðri skyn-
semi okkar bændanna og eðlis-
ávísan dýranna heldur en er-
lendum hindurvitnum. Ég er
sannfærður um, að þeir garðá-
vextir eru næringarmeiri og
fjörefnaríkari, sem aldir eru upp
við allsnægtir auðleystra efna
og gnægð sólar, en hinir, sem
saltið hafa við torleystan áburð
og hjarað í skugga arfa og ill-
gresis.
En þó undarlegt megi virðast,
hefir þessi hjátrú sína dýrkend-
ur, og eru enn til neytendur.sem
spyrja, hvort jarðeplin hafi nú
vissulega aðeins sprottið upp af
ísienzkum áburði.
XI.
í þúsund ár hefir íslenzka
þjóðin varið ótrúlega miklum
kröftum og fjármunum til að
hyggja hús manna og fénaðar.
Ég efast ekki um, að nokkur
menningarþjóð hér í álfu hafi
eytt meiri vinnu í byggingar í
þúsund ár, eða jafnmiklu er-
lendu efni. Erlendis er byggt svo,
að húsin vara öldum saman, og
nægja oft tugum kynslóða. En
torfbæirnir okkar vara sjaldan
heilan mannsaldur, oft og tíð
um verður sami bóndinn að
byggja bæinn tvisvar eða þrisv-
ar, auk árlegra endurbóta og
viðhalds.
Sumum kaupstaðarbúum, sem
miklu ráða með þjóðinni, er
mjög sárt um gömlu bæina, al-
veg eins og fráfærurnar, lesta-
ferðir og aðra forna hætti. En
ég hefi ekki talað við neinn
bónda, sem mundi frekar kjósa
að búa í bæ, en góðu steinhúsi,
ef hann ætti þess völ.
Torfbæir hafa flesta þá ókosti,
sem hægt er að hugsa sér á
húsum. Þeir eru endingarlitlir,
og sökum þess allra húsakynna
dýrastir, er til lengdar lætur.
Þeir þurfa allra húsa mest ár
legt viðhald. Það er örðugt að
lýsa þá, og verja raka, örðugt
um loftræsting. Ef nokkuð brest
ur á viðhald verða þeir mjög
kaldir, súgur í löngum göngum
milli bæjarhúsa, súgur úr gætt-
um og glufum milli þiis og
veggja. Það má yfirleitt segja,
að gömlu bæjirnir séu loftillir,
dimmir, rakir og kaldir. Það er
mjög erfitt að viðhalda þrifnaði
utan húss og innan, torfið er
alltaf að grotna, veggir að bila
moldargólf að troðast upp eða
blotna. Þil að fúna, raftar eða
sperrur missíga eða brotna.
Um og fyrir aldamótin komu
timburhúsin til sögunnar, ým-
Landið lielga44.
(Framh. af 2. síðu.)
Lögreglan veit ennfremur,að við
höfnina, í skjóli við hinn milda
frið hafnarstjórans og yfir-
manna heilbrigðismálanna, eru
að staðaldri íslenzkar stúlkur
svo tugum skiptir, sem standa í
mjög náinni gestavináttu við
hina útlendu soramenn. Þetta
fólk þarf skemmtanir, og hefir
líka fé til að borga þær. Vegna
Dvílíks fólks hlýtur að koma
upp skemmtistaður, sennilega
einskonar leikhús, nærri höfn-
inni. Það er ekki óhugsandi, að
hafnarstjórinn gæti í stórhýsi
iví, sem hann hefir látið byggja
við höfnina, leigt nægilegt hús-
rúm, og tryggt bænum full-
komna leigu. í slíku samkomu-
húsi mætti vafalaust með góð-
um árangri sýna hinn þýzka
sjónleik í útgáfu Emils Thor-
oddsen.
Þjóðleikhús landanna eru há-
skóli í meðferð móðurmálsins.
Poul Reumert talar dönsku eins
og Jónas Hallgrímsson ritaði
íslenzku. Þegar þjóðleikhús
byrjar að starfa á íslandi verð-
ur eitt aðalhlutverk þess að
kenna þjóðinni málgöfgi og
málhreinleik hins mikla Fjöln-
ismanns, sem tók við móðurmál-
inu í tötrum dönskunnar og
skilaði því á hástigi hins endur-
borna gullaldarstíls.
Leikrit það, sem Indriði
Waage berst nú af kappi við að
sýna höfuðstaðarbúum, er jafn
fordæmanlegt að málfæri eins
og að efni. Munu í nokkrum
næstu tölublöðum þessa blaðs
sýnd dæmi úr leikritinu, um
niðurlæging málsins. Sést að
leikritið leitar líka að lægstu
lægðum í þeim efnum. Þar er
sannarlega ekki töluð tunga
þjóðleikhússins.
Ég hefi áður rakið aðaldrætti
í efni sjónleiksins. En því bet-
ur sem ég kynni mér textann,
því meiri undrun vekur full-
komleiki ófullkomlegleikans. f
lagamálinu munu vera til hug
tök, sem er kallað gagnkvæm
ur hórdómur, þ. e. þegar tvær
giftar persónur stunda fram-
hjátekt hvert fyrir sig. í leikriti
Indriða Waage eru öll hjóna-
bönd af þessari einkennilegu
gerð. Skáld hans þekkir ekki
annað form á skiptum karla og
kvenna, að frátalinni nauðgun.
Löggjöf allra landa leggur þunga
refsing við því, að karlmenn
neyti yfirburða í líkamsorku til
að þvinga konur til ástabragða,
og í almennu máli og almennu
umtali er slík hegðun undan-
tekningarlaust og skilyrðislaust
fordæmd af öllum mönnum
nema lægstu dreggjum þjóðfé-
lagsins. Þessi tilfinning er svo
rótgróin í huga allra sæmilegra
manna, að um slíkar athafnir
er ekkert til nema viðbjóður og
fyrirlitning.
En þeir félagar Emil Thor-
oddsen og Indriði Waage eru á
allt annarri skoðun. í þessum
sjónleik er glæpur af þessu tagi
hæsti tindur skáldskaparins.
Leikurinn hækkar að þessum
púnkti. Til að ná fullum áhrif-
um er svikist að konunni með
fullum níðingshætti. Hún leigir
herbergi á gistihúsi og er þar í
fullum rétti. Þá hleypir veitinga-
maðurinn karlmanni, sem reynzt
hafði viti sínu fjær af ástleitni,
inn í herbergi stúlkunnar og
lokar stofunni utan frá. Höf-
undur og leikhússtjórn ætla
stúlkunni að vera fullkomlega
hjálparvana, þegar ráðizt er á
hana. Þegar Indriði Waage sýndi
sjónleikinn fyrir barnaverndar-
nefnd var þetta atriði sýnt eins
og forstjórar leiksins vildu hafa
það. Innan úr herbergi stúlk-
unnar heyrðust æðisieg angist-
aróp og bænir um hjálp. Þessi
trylltu hljóð heyrðust fram um
allt leikhús, og er sagt, að óhug
hafi slegið á hvern einasta leik-
húsgest, sem von var. Þegar her-
bergið loks var opnað, kom
stúlkan út, tryllt af hræðslu,
með kjólinn rifinn og tættan. í
texta sjónleiksins standa þessi
orð til leiðbeiningar leikendum:
„Hún ræðst inn hattlaus á
mitt leiksviðið, hárið úfið ofan
yfir andlitið, efri hluti kjólsins
í tættlum. (Vegna leiðbeinand-
ans, þ. e. I. Waage: Efri hluti
kjólsins er festur við pilsið með
smellum) Loft! Loft!“
Emil Thoroddsen bætir við
þeirri fyndni sinni, af því stúlk-
unni fannst hún vera að kafna
og þráir hreint loft, hvort hún
muni hafa ætlað að fá Loft ljós-
myndara til að taka mynd af
sér í þessu ástandi.
Aðstandendur þessa sjónleiks
eru, að því er ég veit, einu menn
á íslandi, sem hafa smjattað um
þennan viðbjóðslega glæp. Og
þeir ætlast til, að aðrir geri það
líka. Þeir hafa vonazt eftir, að
þúsundir af Reykvíkingum
myndu hafa sama smekk og
þeir. Og þeir eru svo öruggir í
trúnni á sinn góða málstað, að
þeir bjóða barnaverndarnefnd
þetta skemmtiatriði í sinni
hryllilegu mynd.
Barnaverndarnefnd áleit
þetta atriði, og mörg önnur,
raunar allan leikinn, óhæfu fyr-
ir börn, og þeim er nú bannað að
koma þangað. En Leikfélag
Reykjavíkur býður borgurum
bæjarins þessa skemmtun, lítið
eða ekki breytta. Næsta kvöld á
eftir, að sýnt var vegna barn-
anna, voru hljóð konunnar ekki
eins skerandi, og föt hennar
minna skemmd. En Indriði
Waage fer um þennan hlut að
mestu eftir smekk áhorfenda.
Hann hefir nú lögregluleyfið.
Eftir byrjuninni að dæma mun
leikurinn verða lagður eins
nærri lægstu lægðum, og á-
horfendur óska eftir.
Þegar litið er yfir þennan
leik, sem er bergmál af eymd og
niðurlægingu sundurtættrar
þjóðar, settur á íslenzku í full-
komnu vonleysi um Ijós og
birtu í mannlííinu og mannleg-
um skiptum, þegar þar við bæt-
ist, að hann er ritaður á sið-
lausu hrognamáli þeirra, sem
mest misbjóða íslenzkunni, og
efni leikritsins er allt um svik
og andstyggð manna, um
svik og glæpi í ástum, um svik í
daglegri vinnu, og svik við al-
mennan borgaralegan trúnað,
þá hygg ég, að flestum fari eins
og mér. Þeir menn segja, að
þessa mynd af íslandi og íslend-
ingum vilji þeir ekki senda í
neinni mynd til landa okkar í
Vesturheimi. ísland þeirra fé-
laganna Emils Thoroddsen og
Indriða Waage er ekki landiff
helga. J. J.
Það niiui
á^reiniu^laust
að skyrið sé eínhver sú allra
ódýrasta Sædutegund, sem hér
er völ á. Og öllum ber saman
um að pað sé nú alveg sérstak-
lega gott.

Húðir og skinn.
Ef bændur nota ekki til eigin þarfa allar HÚÐIR
og SKINN, sem falla til á heimilum þeirra, ættu þeir
aff biffja KAUPFÉLAG sitt aff koma þessum vörum
í verff. — SAMBAND ÍSL. SAMVINNUFÉLAGA selur
N AUTGRIP AHÚÐIR, HROSSHÚÐIR, KÁLFSKINN,
LAMBSKINN og SELSKINN tU útlanda OG KAUPIR
ÞESSAR VÖRUR TIL SÚTUNAR. — NAUTGRIPA-
HÚÐIR, HROSSHÚÐIR og KÁLFSKINN er bezt aff
salta, en gera verffur þaff strax að lokinni slátrun.
Fláningu verffur að vanda sem bezt og þvo óhreinindi
og blóð af skinnunum, bæði úr holdrosa og hári, áður
en saltað er. Góð og hreinleg meðferð, á þessum vörum
sem öðrum, borgar sig. —
wwwwwiiuiinuuniwnuiuiiniwiiwwiaifcinimiiwiiuiinuiiii^
228
Margaret Pedler:
Laun þess liðna
225
ist algerð timburhús eða „fram-
hús“, timbur á tvo vegu, en torf-
bær eða torfveggir að baki. Þessi
hús höfðu þá miklu kosti, að
þau voru yfirleitt loftgóð, björt
og hreinleg. En þau voru köld
og oft rök, og umfram allt end-
ingarlítil.
Eftir stríðið, og raunar eftir
aldamótin, komu víða stein-
steypuhús. Allt þar til bygginga-
og landnámssjóður var stofnað-
ur og fast efirlit kom með bygg-
ingum í sveitum, má segja að
steinhúsin væru mjög gallaðir
mannabústaðir. Mörg þeirra
voru allt of stór, með einföldum
veggjum, köld og rök.
Síðan eftirlit hófst með bygg-
ingum, er njóta styrks og lána,
hafa komið æ fleiri vönduð
steinhús í sveitum, með tvöföld-
um, troðnum veggjum og tvö-
földu gleri í öllum gluggum.
Eftirlit hefir verið með því, að
steypa væri vönduð og vatns-
held. Húsin eru lág, með geymsl-
um í kjallara eða mót norðri,
en íbúðarherbergi mót sól. Tvö-
(Framh. á 4. siOu.)
vara yður við því fyrirfram, að ég verð
ákaflega afbrýðissöm."
Þar með var frú Dave unnin. Hún leit
á fagurt andlitið, bjart, hrokkið hárið
og blá og skær augun, og upp frá þeirri
stundu unni hún hinni nýju húsmóður
litlu minna en húsbóndanum. Um kvöld-
ið, þegar hún var orðin ein og komin
upp í litla svefnherbergið sitt, þá kraup
hún á hné og þakkaði guði fyrir að hafa
gfeið „herra Candy“ svona góða og fall-
ega konu til þess að bæta honum upp
raunir liðna tímans.
„Drottinn gefur og drottinn tekur —
og svo gefur hann aftur, miklu meir en
áður,“ sagði hún við Elizabet næsta
morgun. „Mér datt ekki í hug, ungfrú,
fyrir fimmtán árum síðan, að mér auðn-
aðist að lifa það að sjá húsbóndann
jafn hamingjusamann og stoltan og
hann er orðinn.“
Stoltur og hamingjusamur! Jú, Candy
leit út fjTir að vera það og Elizabet sá
allt i einu, að höfuðástaæðan fyrir þessu
stolti og þessari hamingju, var konan
hans og aðdáun hans á henni. Hún
hafði aldrei gert sér ljósa grein fyrir
þessu fyrr en gamla ráðskonan sagði
það við hana með þessum beru orðum.
Candy hafði orðið vonsvikinn, beizk-
lundaður og tnllaus á lítið við ótryggð
Irene. Hann hafði aftur öðlast von og
Elizabet leit brosandi á hana.
„Þú munt sjá, að hann er ungur enn-
þá, Davie,“ svaraði Elizabet. „Hann er
stundum alveg eins og unglingur.“
„Ég heyri sagt, ungfrú, að frú Frayne
sé einnig ung, og mjög fögur kona?“
„Já, hún er ung. En hún er aldrei
unglingsleg eins og Candy. Og —' jú —
hún er falleg, mjög falleg.“
Elizabet hafði varla sleppt orðinu, er
lítill depill birtist á hinum fjarlægari
enda akbrautarinnar. Depill þessi nálg-
aðist óðum og varð innan stundar að
bifreið þeirri, sem mest hafði verið von-
ast eftir. Elizabet hrópaði upp yfir sig
af fögnuði og hljóp niður þrepin í einum
spretti, en frú Dave dró sig hæversk-
lega í hlé.
„Candy! Elsku Candy!“ Elizabet hróp-
aði þetta um leið og hún varpaði sér í
fang föður síns, án þess að virðast sjá
stjúpmóður sína. Hún sat enn kyrr í
bifreiðinni og horfði á föður og dóttur
og brosti daufu en ekki óvingj arnlegu
brosi.
„Elsku stelpan mín!“ Frayne faðmaði
Elizabet innilega að sér, hélt henni svo
frá sér og horfði athugandi á hana. „Þú
ert alveg eins og þú varst, — hefir ekki
breytzt vitund. Það er gott.“
„Og þú hefir heldur ekki breytzt,“
svaraði hún áköf og horfði ósegjanlega