Tíminn - 09.08.1940, Blaðsíða 2

310
TtMIM, föstudagmn 9. ágúst 1940
78. blað
‘gímirm
Föstudaginn 9. ágúst
Útlendí herínn og
,,skriddýrin“
Sú skoðun virðist eiga xík ítök,
að það byggist mest á hinni
efnahagslegu afkomu, hvort ís-
lendingum muni í framtíðinni
heppnazt að vera sérstæð og
sjálfstæð þjóð.
Reynslan — bæði reynsla
annara þjóða og ekki sízt okkar
eigin reynsla — sannar ótvírætt
að þessi skoðun er röng.
Þjóðir, sem hafa búið við hina
mestu velmegun, hafa liðið und-
ir lok, en þjóðir, sem búið hafa
við óáran og harðræði um alda-
raðir, hafa varðveitt sérstæði
sitt og sjálfstæði.
Þetta byggist á þeim einfalda
sannleika, að brauð og peningar
megna ekki að gefa þjóðunum
líf. Lífgjafi þeirra er tilfinning-
in fyrir sameiginlegum verð-
mætum og hagsmunum þjóðar-
heildarinnar, skilningurinn á
gildi þessa hvorutveggja og
metnaðurinn fyrir því,að standa
ekki öðrum að baki, gerast ekki
viljalaust þý annara, heldur
halda virðingu sinni, þótt við
máttarmeiri aðila sé að etja.
Þessi sannindi eru glögglega
orðuð í eftirfarandi ljóðlínum
Einars Benediktssonar:
„Ef þjóðin gleymdi sjálfri sér
og svip þeim týndi, er hún ber,
er betra að vanta brauð.“
Þegar athugaðar eru þessar
staðreyndir, mætti mönnum
vera ljóst, að hin mesta hætta,
er vofir yfir hinum íslenzka
þjóðarstofni á þessum tímum,
er ekki efnahagslegs eðlis. Ef
þjóðin er nógu andlega sterk,
mun skortur og aðrir slíkir erf-
iðleikar ekki verða frelsisdyggð-
um og sjálfstæði hennar að ald-
urtila frekar en fyrr á öldum.
Hættan mikla, sem nú vofir
yflr þjóðinni í þessum efnum,
er líka annars eðlis. Hún er að
nokkru lejsti falin í þeirri undir-
okun, sem ýmsar smáþjóðir eru
nú beittar og mun beint eða ó-
beint lama viðnámsþrótt þeirra
allra. Hún er að öðru leyti fólg-
in í því, að erlendur her hefir
tekið sér bólfestu í landinu um
óákveðinn tíma og umgengnin
við hann mun setja varanleg
merki, annað hvort til ills eða
góðs, á þá þætti í skapgerð ís-
lendinga, sem eru undirstöður
þj óðarsj álístæðisins.
Hvílík eldraun sambýlið við
hinn erlenda her er fyrir ís-
lendinga, má vel marka á því,
að sjaldan eða aldrei mun í
nokkru landi hafa verið jafn
fjölmennur erlendur her og hér
er nú, þegar miðað er við fólks-
fjölda, og að íslendingar hafa
aldre'i áður þurft að umgangast
erlendan her.
Það skal eklci dregið í efa, að
hinn erlendi her vill hafa vin-
samleg skipti við íslenzku þjóð-
ina. Hann hefir beinlínis sýnt
þess ýms merki. En sambúðin
við hann er hættuleg fyrir það.
Einn hættulegasti þátturinn í
þessum málum er skorturinn á
hæfilegum þjóðarmetnaði. Þessi
skortur kemur fram í margvís-
legum undirlægjuhætti við út-
lendinga, unglingum finnst þeir
vera meíri menn, ef þeir geta
talað við útlendinga, stúlkum
finnst fínna að vera með út-
lendingum o. s. frv. En einmitt
fyrsta skrefið í þessum efnum
getur leitt til þess næsta og síð-
an koll af kolli, unz komið er í
fyllsta óefni. Skriðdýrshátt-
urinn færist í aukana, án þess
að menn verði þess beinlinis
varir.
Það er einmitt dýrkunin á því
útlenda og útlendingum, sem
getur orðið þjóðarfrelsinu
hættulegust.
Það er líka segin saga, að þeim
mun meiri skriðdýrsháttur sem
útlendingum er sýndur, þeim
mun lengra færa þeir sig líka
upp á skaftið.
Þess vegna er það lífsnauðsyn
fyrir Islenzku þjóðina, að um-
gangast hinn erlenda her með
fullkomnum þjóðarmetnaði. —
Hinir erlendu hermenn verða að
íinna, að þeir eru ekki að um-
gangast neinar undirlægjur
heldur íslendinga, — islenzka
menn og konur, sem unna frelsi
þjóðar sinnar, vilja halda þjóð-
Síðastliðinn sunnudag hélt ég
stuttan fyrirlestur í fundarhúsi
Hvammssveitunga í Dalasýslu
um frið og stríð. Ég hafði sér-
staklega boðið eigendum dag-
blaðsins Vísis að hafa þar full-
trúa. Ég fékk það svar, að Vísir
myndi vinsamlega þiggja boðið,
ef fulltrúi hans ætti kost á
jöfnum ræðutíma við máls-
hefjanda. Mér þótti sjálfsagt
að verða við þeirri ósk.
Eigendur Vísis völdu ritstjóra
sinn, Kristján Guðlaugsson, til
að mæta á þessum fundi, en
ekki Árna Jónsson frá Múla,
sem haldið hefir á málstað
þeirra um innlend stjórnmál í
eitt og hálft ár. Hann hefir í
Vísi túlkað beiskju og gremju
kaupmanna þeirra, sem eiga
blaðið. Hann reyndi sem þing-
maður, vegna eigenda Vísis, að
spilla því á þingi 1939, að út-
veginum væri rétt hjálparhönd
með gengislækkun. Hann
reyndi af sömu ástæðum, að
spifta fyrir myndun þjóð-
stjórnarinnar. Hann , hefir nú
arstofninum hreinum og sér-
kennum og menningu hans ó-
spilltri. Þetta þarf engan veg-
inn að leiða til óvinsamlegrar
sambúðar, en gerir sambúðina
ekki meiri en nauðsyn krefur.
Það er oft talað um hinar
ungu stúlkur, sem lent hafa á
glapstigum og sækj ast eftir nán-
um kunningsskap við hina er-
lendu hermenn. Flestar þeirra
búa við slæma heimilishagi og
reyna að leita sér skemmtunar
utan heimilanna. Það er ekki
fyrst og fremst þeim að kenna,
þótt þær reyni að svala þessari
skemmtanafýsn með umgengni
við útlendinga. Þær hafa aðeins
sýkzt af aldarandanum, sem
aðrar stúlkur en þær hafa skap-
að. Ef menn vilja kynnast orsök
um þessarar spillingar, eiga þeir
að leggja leið sína á helzta hótel
bæjarins. Þangað koma yfir-
menn hins útlenda liðs. Þangað
koma þær stúlkur, sem gera
kröfur til að vera taldar fínar.
Það er stúlkur, sem þykjast
vera af hinum betri ættum,
dætur embættismanna, fésýslu-
manna o. s. frv. Þær koma
þangað, án þess að vera í fylgd
með íslenzkum karlmönnum,
jafnvel stundum í fylgd með
útlendingum. Þær koma þang-
að fyrst og fremst til að komast
í kunningsskap við hina erlendu
liðsforingja. Það eru þessar
stúlkur, sem eru fyrirmyndir
hinna ungu daðurdrósa. Það eru
þær, sem því eru fyrst og fremst
ábyrgar fyrir óláni hinna
„föllnu“ kynsystra.
FRAMHALD
IV.
Eitt af megineinkennum Vil-
mundar Jónssonar, eftir að hann
tók við landlæknisstarfinu, var
ofvöxtur í skrifstofuforminu,
samhliða því að landlæknir
sinnti lítið skrifstofuvinnunni,
og þó enn minna eftirliti utan
skrifstofuveggja. En honum fór
líkt og þeim ágjörnu mönnum,
sem safna gulli sér til augna-
gamans, en hafa enga ánægju
af að nota auðlegðina til gagn-
legra hluta. Á sama hátt sóttist
Vilmundur Jónsson eftir valda-
auka, sem hann vildi ekki nota,
á þann hátt að það réttlætti
ásókn hans í þess háttar for-
ustu.
Þegar Kristneshæli var byggt,
gætti hjá Eyfirðingum og Akur-
eyringum hins mesta manndóms
í öllum framkvæmdum. Lögðu
menn þar í héraðinu fram stór-
gjafir til húsbyggingarinnar, auk
þess sem forráðamenn verksins
sýndu sérstaka hugkvæmni og
ráðdeild í allri framkvæmd þess-
arar sjúkrahúsbyggingar. Stóðu
þar hlið við hlið Böðvar Bjarkan,
Ragnar Ólafsson, Ingimar Eydal
og Vilhjálmur Þór. Vakti það að-
dáun þeirra, sem til þekkja, hve
ódýr var bygging Kristneshælis
og rekstur þess í höndum þessara
manna. Eftir fráfall Ragnars
kaupmanns Ólafssonar hvíldi
stjórn og rekstur fyrirtækisins
nýlega ráðizt með sérstökum
fruntaskap á Þorstein Briem
fyi'ir stjórn hans á innflutningi
karakul-kindanna, þó að stjórn
sú, sem Þorsteinn Briem átti
sæti í, væri beinlínis sköpuð og
studd af Sjálfstæðismönnum.
Síðan samstjórnin var stofnuð
hefir Árni Jónsson haldið uppi
sífelldum ófriði við Eystein
Jónsson, sérstaklega, auk þess,
sem hann hefir beinlínis skoðað
það sem sitt daglega hlutskipti,
að segja rangt frá starfi og
vinnubrögðum Framsóknar-
flokksins.
í Sjálfstæðisflokknum hefir
verið „óróleg deild“ síðan um-
tal varð um stjórnarsamvinn-
una. í þeim hópi hafa verið
nokkrir af kaupsýslumönnum
bæjarins. Þessum mönnum er
vafalaust ýmislegt vel gefið, en
þeir hafv fundið, að þeir væru
lítt færir til að láta skoðanir
sínar í ljós, hvort heldur sem
var í ræðuformi á fundum eða
í rituðu máli. Þeir hafa þess-
vegna fengið aðra til að túlka
Það er líka oft talað um hina
ölvuðu menn, sem sækist eftir
vinfengi eða slagsmálum við
hermennina. En hafa þeir ekki
einmitt fordæmið frá hinum ó-
ölvuðu mönnum, sem þykjast
fínni og meiri menn, ef þeir
umgangast aðkomumennina?
Öruggustu ráðin gegn skrið-
dýrshættinum eru ekki lög eða
löggæzla. Öruggasta ráðið er
sterkt almenningsálit — al-
menningsálit, sem fordæmir
nógu hart hin mannlegu skrið-
dýr. Slíkt almenningsálit verð-
ur að skapast. Það er þjóðar-
nauðsyn. Annars verður grafið
undan þeim rótum, sem munu
reynast traustastar þjóðarsjálf-
stæðinu í framtiðinni. Almenn-
ingsálitið verður að brenni-
merkja hverja þá konu og
hvern þann karl, sem gerir sig
sekan um að dragast eftir þarf-
lausri umgengni við hinn út-
lenda her.
Ýmsir óttast að Bretar muni
misvirða þetta við okkur. Það er
ótrúlegt. Þetta er ekki gert af
illvilja til þeirra. Við unn-
um Bretum hins bezta eins og
öllum öðrum þjóðum, en við
sjáum ekki hag þeirra neitt
bættari með því, að eyðileggja
okkur sem þjóð. Bretar telja
sig líka verndara smáþjóða. Þeir
telja sig vera að berjast fyrir
þæx. Fyrir þá ætti því fátt að
vera gleðilegra eða betri sönn-
un fyrir réttmæti stefnu þeirr-
ar, en að kynnast lítilli þjóð,
sem kann að meta og virða sér-
stæði sitt og sjálfstæði. Þ. Þ.
mest á hinum þrem framan-
nefndu samvinnuleiðtogum á
Akureyri. Stóðu þeir fyrir síðustu
stóru viðbót hælisins, en það var
læknis- og starfsmannabústaður
sem í einu er stórt og myndarlegt
hús og ótrúlega ódýrt. Kom þar
til greina hagsýni og búmennska
samvinnumanna á Akureyri.
Vilm.Jónsson kunni því illa, að
Kristneshæli hefði sjálfstæða
stjórn, sem auk þess var mjög
hófsöm um eyðslu. Kom hann
þar sínu máli, að Kristneshæli
og sjúkrahús ríkisins á Suður-
landi voru lögð undir skrifstofu-
legt eftirlit hans. Þótti Eyfirð-
ingum raunar grálega launuð
forusta þeirra í málinu og mikil
fórn héraðsbúa, að svifta þá
tækifærinu til að sýna Kristnes-
hæli ræktarsemi, með því að
leggja framvegis alúð við rekst-
urinn. Landlæknir kom að sjálf-
sögðu nálega aldrei norður, og
þó hann kæmi, var ekki um neitt
nýtilegt eftirlit að ræða. f stað
hinnar vakandi sjúkrahússtjórn-
ar á Akureyri, kom sljó og
þungfær skrifstofustjórn land-
læknis. Óx nú kostnaður við
Kristnes fyrir ríkið, að sama
skapi sem landlæknir hafði þar
að nafni til meiri völd.
Við sjúkrahúsináVífilsstöðum
og Kleppi hafði verið komið á
búskap vegna sjúkrahúsanna.
Voru á báðum stöðum komin
mikil tún, matjurtagarðar,
þessar hugsanir. Árni Jónsson
er einn af þessum túlkum. Það
hefir verið hans lifibrauð.
Hann hefði áretðanlega eins
vel getað túlkað allt aðrar og
gagnstæðar hugsanir. En þess
hefir ekki verið þörf. Engir aðr-
ir en eigendur Vísis hafa talið
sér heimilisbót að því að biðj-
ast eftir liðsemd hans. Nú var
vitanlegt af fundarboði mínu,
að ég myndi gera samanburð á
friðarvilja og sanngirni okkar
Framsóknarmanna, og hinum
sífellda ófriði og illindum, sem
haldið hefir verið uppi af eig-
endum Vísis. Það lá nærri, að
það væri skylda húsbænda Vís-
is, að senda þennan mann. út á
landsbyggðina til að rökstyðja
þar fullyrðingar sínar úr Vísi,
svo sem þær, að það hafi verið
höfuð glæpur af bændum að
hækka lítilsháttar verð á kjöti
og mjólk um leið og allar að-
keyptar vörur, kaup og laun op-
inberra starfsmanna hækkuðu
með dýrtíðinni. En hinir gætn-
ari menn Sjálfstæðisflokksins
munu hafa ráðið því, að Árni
var látinn tala fleðumæli við
sveitafólk í útvarpið, en ráð-
ast á bændur í Vísi, af því að
það blað er lítið lesið utan bæj-
arins. Hins vegar skilja eigend-
ur blaðsins, að betra muni að
láta aðra fulltrúa standa aug-
liti til auglitis frammi fyrir
bændastéttinni úti á lands-
byggðinni.
Ritstjóri Vísis, Kristján Guð-
laugsson, reyndi með lipurð og
lagi að afsaka framkomu með-
eigenda sinna. Hann fullyrti,
að bændur hefðu ekki átt að
hækka verð á kjöti og ekki
heldur á mjólk. Hann tilgreindi
orð úr Tímanum frá í sumar,
þar sem hógværlega var deilt
á Sjálfstæðisflokkinn, sem svar
við árásum Vísis í meir en
heilt ár. í stuttu máli: Kristján
Guðlaugsson bar stefnu blaðs
síns vitni við Sælingsdalslaug,
eins um þau málefni, þar sem
enginn Dalamaður gat verið
honum sammála. Kristján
Guðlaugsson var úti í sveitinni
eins og sá dáti, sem settur er
til að verja skotgröf, sem hlýtur
að tapast, en röskur liðsmaður
vill þó ekki gefa upp.
Einn af eigendum Vísis, Björn
Ólafsson kaupmaður, hefir al-
veg nýlega í grein í tímariti
kaupmanna, „Frjáls verzlun“,
ráðizt með heipt á Sjálfstæðis-
flokkinn fyrir að vera ekki
nógu harðskeyttur í sambýli
við samvinnumenn landsins.
Hann boðar af hálfu sinna
manna nýja sókn. Hann vill
nota Sjálfstæðisflokkinn sem
mjólkur- og eggjaframleiðsla. Á
báðum búunum voru og eru mjög
duglegir og áhugasamir bústjór-
ar. Peningshús voru öll í bezta
lagi. Á þessum búum voru öll
skilyrði til að framleiða mætti
mjólk og garðmat handa sjúkra-
húsunum með miklu minni til-
kostnaði en á nokkrum öðrum
stað á landinu. Bújarðirnar voru
vel undirbúnar. Húsakynni voru
fullkomin, og við dagleg störf
mátti nota vinnusparandi vélar
meir en gerist á sveitaheimilum.
Það var réttmæt og eðlileg krafa,
að þessi sjúkrahús og Landspít-
alinn að einhverju leyti gætu
sparað mjög verulega í rekstri,
sökum þess, sem ríkið var búið
að búa í haginn á þessum stöð-
um.
Vilm. Jónsson gerði þessa að-
stöðu alla minna en gagnslausa.
Þegar hann hafði lagt undir sig
sunnlenzku spítalana eins og
Kristnes, var þess skammt að
bíða, að kaupkröfufélagsskapur
risi upp hjá starfsfólkinu, sem
vann að ríkisbúunum. Félag
þetta gekk í Alþýðusambandið og
naut frá byrjun mikillar velvild-
ar frá landlækni, þó að hann
hafi ekki stofnsett það, heldur
einhverjir samherjar hans, sem
neðar sátu í stigaþrepum valda-
mennskunnar. Félag þetta sagði
ríkinu þegar í stað upp hlýðni og
hollustu, nema gengið væri að
kröfum þess. Kom þar til greina
hækkun kaups, ákveðinn og
styttur vinnutími hvern dag, til-
tekið frí í hverri viku og ákveðið
sumarleyfi. Fyrir eftirvinnu og
störf á helgidögum skyldi greiða
mjög hátt kaup. Fyrir að sinna
áhald til að auka hagsmuni
kaupmannastéttarinnar. Og
það er auðséð, að hann hugsar
til að láta þá fulltrúa í Sjálf-
stæðisflokknum, sem ekki gera
vilja stórkaupmannanna í
verzlunarmálum, fá að vera án
styrks þeirra. Hann bendir á
kosningar næsta vor, sem
heppilegan tíma til að láta
samvinnumenn kenna afls-
munar og verða lagða í þá
fjötra, sem torgreindir og van-
menntaðir menn í milliliðastétt-
inni hyggja sig megnuga að
koma á framleiðslustéttir lands-
ins.
Ég benti á í ræðu minni á
þessum fundi, að síðustu 5 árin
hefi ég unnið markvisst að því,
að þótt átök væru um málefni
milli stjórnmálaflokkanna, þá
væri gætt hófs í deilunum. Taldi
ég það fyrst til, er ég beitti mér
fyrir að í fjárlögum væri reynt
að hafa fullkomið réttlæti um
framlög úr ríkissjóði til fram-
kvæmda í héruðunum, án tillits
til þess hvort þingmaðuxinn
fylgdi meiri- eða minnihluta.
Þessi tilraun mín var algerð ný-
ung í sögu pólitískra flokka á
íslandi, og hefir gefizt vel, síð-
an þessi byrjun var gerð. í
öðru lagi hafði ég unnið að því,
að forsetar þings væru kosnir
úr öllum flokkum, svo að á-
byrgð þingsins hvíldi á öllum
flokkum. Þessi siðvenja hefir
verið upptekin og gefizt vel. í
þriðja lagi vann ég að því máli,
að allir lýðræðisflokkarnir tækju
upp samstarf um nokkur mál,
og þar á meðal fyrst og fremst
að leysa bölvun gengishækkun-
arinnar frá 1924—25 af fram-
leiðendum landsins. Þetta var
lífsnauðsyn útvegsins. Gengis-
hækkunin var sett á út frá lífs-
skoðun kaupmanna, móti hags-
munum allra framleiðenda. Út-
vegsmenn í Sjálfstæðisflokkn-
um voru að bana komnir undir
álögum þessara ráðstafana.
Flokkslega gátu þeir sér enga
björg veitt. Kaupmannaþáttur-
inn í Sjálfstæðisflokknum vildi
alls ekki líta á nauðsyn útvegs-
manna. Alþýðuflokkurinn hafði
ætíð verið mótfallinn gengis-
lækkun. Sjálfstæðisflokkurinn
skiptist í tvo jafna hluta um
málið. Útvegurinn fékk sína
lengi þráðu björgun á Alþingi
1937, af því að allur Framsókn-
arflokkurinn kom til liðs við
framleiðendur í Sjálfstæðis-
flokknum. Sú samsteypa bjarg-
aði málinu og ber ábyrgð á því
að samstjórnin var mynduð um
málið.
Af því að ég hefi undanfarið
verið mikið riðinn við þessi
friðarmál flokkanna og þar
með átt þátt í lausn gengis-
málsins og myndun samstjórn-
ar, sem öfgamönnum kaup-
manna var ógeðfelld, þá hafa
menn eins og Björn Ólafsson,
heyvinnu á sunnudegi eftir lang-
varandi óþurrka, varð ríkið að
borga meðalstarfsmanni kaup,
sem samsvaraði verði tveggja
vænna dilka. Þeir, sem urðu að
vakna snemma, vegna sérstakra
verka í sjúkrahúsinu eða við
gegningar búpenings þá daga,
sem unnið var, áttu samkvæmt
samningum landlæknis rétt á
vel úti látnum miðdagssvefni.
Það er fært í frásögur, að stúlka
nokkur, sem nýkomin var úr
vinnusömu héraði, til starfa á
Vífilsstöðum, hafi farið frá hálf-
þvegnum diskum og bollum, þeg-
ar hinn umsamdi miðdagsfrestur
kom, og lét bíða kvöldsins að
ljúka vinnunni. Landlæknir var
frá ríkisins hálfu raunverulega
einn um þessa samninga. Flokks-
bræður hans, Haraldur Guð-
mundsson og Stefán Jóhann
Stefánsson, sem verið hafa hús-
bændur hans 1 heilbrigðismálum
nálega óslitið síðan 1934, munu
hafa treyst landlækni betur en
sjálfum sér í þessum efnum. Var
þeim nokkur vorkun, meðan ekki
höfðu verið krufin til mergjar
vinnubrögð landlæknis.
V.
Það er skemmst af þvíaðsegja,
að samningur sá, sem landlækn-
ir gerði við verkamannafélagið á
ríkisbúunum, hefir síðan þá verið
hneykslunarhella allra manna,
sem láta sig nokkru skipta fram-
tíð íslenzks landbúnaðar. Með
þessum samningi var stofnað
fordæmi, sem hlaut að verða
máttugt til eyðileggingar áhuga
og trúmennsku við sveitavinnu
og eðlilegan rekstur landbúnaðar
á íslandi.
Jón sonur Björns Kristjáns-
sonar, Eggert Kristjánsson og
Magnús Kjaran til að nefna
aðeins fáa menn sérstaklega,
haldið uppi ófriði við mig og þá
af samstarfsmönnum mínum,
sem mest hafa lagt stund á að
hafa skipuleg vinnubrögð um
málefni þjóðarinnar á erfiðum
tímum. Það eru þessir menn,
og nokkrir fleiri í sömu stétt,
sem eiga blaðið Vísi og hfilda
uppi ófriði um málefni lands-
ins. Þeir menn verða að þola
það, að þeir séu látnir bera á-
byrgð á orðum sínum og gerð-
um. Hér eftir verður af hálfu
Framsóknarmanna talað beint
og milliliðalaust við þá menn,
sem ala á ófriði og sundrung.
Ef Eggert Kristjánsson eða
Magnús Kjaran, til að taka tvo
af þeim mönnum, sem ráða
beint og óbeint yfir Vísi, vilja
tala með um almenn mál, þá
verður gagnrýninni beint hik-
laust að þeim, ekki að keyptum
ræðumönnum, sem þeir fá lán-
aða á eyrinni. Boðskapur eig-
enda Vísis, sem þeir byggja ó-
frið sinn á er þetta: Við höfum
það sem atvinnu að verzla. Við
höfum rétt til að græða á verzl-
un. Okkur er ekki nóg, að við
getum keypt eins mikið og við
viljum af öllum nauðsynjavör-
um, þar með talin kol, salt og
olía. Við heimtum meira. Við
viljum mega kaupa eins mikið
af „kramvörum“ eins og við
getum komið út. Ástæðan til
þess, að okkur finnst fátt um
frelsið til að kaupa nauðsynja-
vöru er það, að við getum ekki
grætt mjög mikið á þessum
vörum. Kaupfélögin og verð-
lagsnefndin hindrar þar óeðli-
lega álagningu. En „kramvar-
an“ er hin gullni skeiðvöllur
álagningarmanna. Þessvegna
vilja þessir ósanngjörnu milli-
liðir fá að flytja inn eftir eigin
vild af þeim varningi til að
græða sem mest.
Þessir skammsýnu og lítið
þroskavænlegu menn ætluðu af
skammsýnni gróðahyggju að
halda hungurgj örðinni spenntri
um útvegsmenn. Framsóknar-
menn leystu þann fjötur. Næst
vilja þessir menn draga allan
Sjálfstæðisflokkinn undir áhrif
sín, til þess að þeir geti flutt
inn ótakmarkað af „kramvör-
um.“ Þeir eru gegnsýrðir af
því sem kalla mætti heimspeki
„kramvörunnar". Þeir ætla eft-
ir skoðun áhrifamesta manns-
ins í stjórn Vísis, að láta kosn-
ingar snúast um það næsta vor.
Ég álít það fremur góðan fyr-
irboða, að tunga ófriðarmanna
var ekki talin hæf til að tala
máli Sjálfstæðismanna við Sæl-
ingsdalslaug á sunnudaginn
var. Vel má vera, að framleið-
endur flokksins séu ekki ginn-
keyptir fyrir heimspeki kram-
vörunnar. J. J.
Fyrsti ávöxturinn af þessari
ráðsmennsku var að gera ríkis-
búin að lélegum ríkisrekstri, og
að svifta sjúkrahúsin allri von
um að hafa gagn af búunum, út
yfir það að þurfa ekki að flytja
mjólkina að. Öll hin góðu skil-
yrði, sem voru á báðum spítala-
búunum, til hagkvæms búrekst-
urs, voru svo að segja þurrkuð út.
Búið á Vífilsstöðum, með öllu því
sem varið hafði verið til að bæta
þá jörð, var tæplega samkeppnis-
fært við einyrkja á harðbalakoti,
með þýfðu túni og lélegum gripa-
húsum. Hitt var vitaskuld ó-
skemmtilegt að raska heimilis-
lífi þessara stórbýla gersamlega,
með því að lokka og svo að segja
neyða starfsfólkið til að vera
aktaskrifara, sífellt með aðra
höndina á úrinu, til að tryggja
að miðdagslúrinn væri réttilega
útlátinn og háa eftirvinnukaup-
ið tryggt, um leið og samningur
Vilmundar þar að lútandi gekk
í gildi, strax og tók að húma
hvern dag. Vegna þessara samn-
ingsbundnu vaktaskipta, þurfti
nýtt og nýtt fólk að koma til
mjaltanna, þegar hinir föstu
menn voru í hinum skipulögðu
fríum vikulega og sjálfu sumar-
leyfinu. Um sláttinn var varla
um að tala að bjarga heyi í ó-
þurrkum á kvöldi eða á sunnu-
dögum, sökum kauphæðarinnar.
Ekki er vitað að neitt gott hafi
leitt af þessum samningi. Hann
hefir skaðað búreksturinn stór-
vægilega, sundrað heimilunum,
freistað til aktaskriftar og al-
mennrar kergju við dagleg störf.
Og að því leyti, sem fordæmi var
gefið öðrum heimilum, þá var
JÓNAS JÓNSSONi
»A publíc gentleman«