Tíminn - 14.11.1940, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
| JÓNAS JÓNSSON.
< ÚTGEFANDI:
S PRAMSÓKNARFLOKKURINN.
RITSTJÓRN ARSKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D.
Simi 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
Ú
34. árg.
Reykjavík, fimmtudagiim 14. nóv. 1940
112. blað
Tllraunaráð j ar ðr æktarinu-
ar hefnr starf sitt Engjarækt á hóis-
iætí í Kaldakínn
Frásögn Jakobs H. Líndal,
bónda á Lækjamóti
Tilraunaráð landbúnaðar- almenning er þess meira, sem
ins eru um það bil að hefja^sf eru prðHar ^ðar- , , A r
storf, ems og aðurhefir ver-1 samböndin hef5u með höndum
ið skýrt frá her í blaðinu.
Tíðindamaður Tímans hefir
snúið sér til Jakobs H. Lín-
dal, bónda á Lækjamóti, sem
er formaður jarðræktar-
ráðsins, og fengið hjá hon-
um fréttir af tillögum þeim,
er ráðið hefir þegar gert um
jarðræktartilraunir á næstu
tímum.
Jakob H. Líndal skýrði svo
t'rá:
Samkvæmt fundarkvaðningu
búnaðarmálastjóra kom jarð-
íæktarráðið saman í Reykja-
vík til fyrsta fundar síns dag-
ana 4.—7. nóvembermánaðar.
Tilraunaráðin eru skipuð sam-
kvæmt lögum síðasta þings um
rannsóknir og tilráunir í þágu
landbúnaðarins. í jarðræktar-
ráðinu eiga sæti: Ólafur Jóns-
son framkvæmdastjóri á Akur-
eyri, Klemenz Kristjánsson til-
raunastjóri á Sámsstöðum, Ás-
geir L. Jónsson vatnsvirkja-
fræðingur, Pálmi Einaxsson
ráðunautur og Jakob H. Líndal,
bóndi á Lækjamóti.
Verkefni ráðsins er að gera
tillögur um og ákveða tilhögun
tilraunanna í jarðrækt og und-
irbúa kostnaðaráætlun um þá
starfsemi.
Gerðir fuudarins og
iillögur um tilraua-
starfsemina.
Helztu gerðir þessa fyrsta
fundar voru þessar:
1. Að ákveða hvaða tilraunum
yi*ði haldið áfram af þeim, sem
nú er verið að gera á tilrauna-
stöðvunum á Sámsstöðum og
Akureyri, og hvernig verkefn-
um skuli skipt milli tilrauna-
stöðvanna. Auk þess ákvað það,
að nokkur ný tilraunaverkefni
yrðu tekin upp til viðbótar, er
meðal annars várða framræslu,
djúpvinnslu jarðvegs, hagnýt-
ingu innlendra áburðarefna og
eyðingu illgresis.
2. Að gera tillögur varðandi
undirbúning að stofnun nýrra
tilraunastöðva á Austur- og
Vesturlandi, er þá, að þvi er
Austurlandi viðkemur, kæmi í
stað þeirra tilrauna, sem reknar
hafa verið á Eiðum, en þar þyk-
ir, vegna óhentugrar aðstöðu,
ekki gerlegt að reka tilraunir til
frambúðar.
3. Að leggja til að teknar
væru upp framræslutilraunir á
nokkrum stöðum, og voru þá
helzt höfð í huga til þeirra til-
rauna nokkur svæði, þar sem
ríkið gengst fyrir undirbúningi
að ræktun vegna nýbýlastofn-
unar. Tilraunir þessar yrðu með
svipuðu sniði og þær, sem á-
kveðið er að gera i tilrauna-
stöðvunum, en gildi þeirra fyrir
Aðalf undur F. U. F.
Félag ungra Framsókn-
armanna í Reykjavik held-
ur aðalfund annað kvöld í
Sambandshúsinu. Fundur-
inn hefst klukkan 8,30. Þar
fara fram venjuleg aðal-
fundarstörf: Stjórn fé-
lagsins flytur skýrslu um
störf á liðnu ári, stjómar-
kosning og kosning í full-
trúaráð Framsóknarfélag-
anna í Reykjavík.
Nýir meðlimir verða
teknir í félagið á fundin-
um. Fólk er áminnt um að
koma réttstundis og fjöl-
menna.
nokkrar dreifðar tilraunir hjá
bændum, og væru þær einkum
miðaðar við það, að endurtaka
þýðingarmiklar tilraunir, sem
gerðar hafa verið á tilrauna-
stöðvunum með góðum árangri.
Tilgangur þessara tilrauna er að
fá betur sannprófað, hve víð-
tækt gildi niðurstöður aðaltil-
raunastöðvanna hafa.
5. Að gera tillögur um, að
ýmsar tilraunir í almennri
matjurtarækt væru gerðar við
garðyrkjuskólann í Reykjum,
er samkvæmt ákvæðum laga á
að hafa með höndum tilraunir í
garðrækt.
6. Þar sem svo er fyrir mælt,
að tilraunaráð geri einnig til-
lögur um rannsóknarefni í jarð-
rækt við landbúnaðardeild
rannsóknarstofnunar Háskóla
íslands, þá benti tihaunaráðið
á nokkur aðkallandi verkefni
varðandi undirstöðuatriði jarð-
ræktarinnar og varnir gegn
jurtasjúkdómum, svo sem melt-
anleikarannsóknir í sambandi
við ýmsar ræktunartilTaunir,
uppeldi rótargerla til notkunar
við ræktun belgjurta, sýrustigs-
mælingar á jarðvegi, og í sam-
bandi við þær tilraunir til nán-
ari upplýsinga um kalkþörf
jarðvegsins, svo og prófun að-
ferða til þess að rannsaka fos-
fórsýru- og kaliþörf hans með
efnafræðilegum aðferðum.
Að þvi er jurtasjúkdómum við
kemur taldi tilraunaráðið mest
aðkallandi rannsóknir á aðfe'rð-
um við varnir gegn ýmsum
sjúkdómum og kvillum í garð-
jurtum, svo og að almennar at-
huganir séu gerðar um út-
breiðslu þeirra og leiðbeiningar
veittar um varnir gegn þeim.
7. Loks gerði tilraunaráðið
Nú í haust var byrjað að
vinna að áveitugerð á Hólsfæti
við Skjálfandafljót. Er það víð-
áttumikið, marflatt mýrlendi
upp frá Skjálfanda milli Skjálf-
andafljóts og Rangár. Land
þetta hefir lítið verið notað til
slægna, nema á stöku blettum,
þar sem gerðar hafa verið smá
upþistöður. Hafa blettir þessir
reynzt gott engi.
Alls var unnið í þrjár vikur
að því að grafa skurði og hlaða
flóðgarða. Var veður ágætt síð-
ari hluta októbermánaðar, still-
ur og blíðviðri, en frost ekki til
teljandi trafala. Alls voru innt
af höndum um 400 dagsverk.
Lengd framræsluskurða, sem
grafnir voru, eru um 5 kílo-
metrar, og er langmestur hluti
þeirra þrjár rekustungur að
dýpt. Lengd hlaðinna flóðgarða
er 3,3 kílómetrar, og er sá lengsti
þeirra tæplega einn kíómetri að
lengd. Hæð garðanna er víðast
60—70 sentimetrar. Sökum þess,
hve landið er marflatt, veitir
hver garður uppistöðu á mjög
stórt svæöi.
Að þessari áveitugerð standa
Ljósavatnshreppur, sem á um
(Framh. á 4. síðu)
Háskólafyrirlestrar
Dr. Þorkels Jóhanness.
Dr. phil. Þorkell Jóhannesson
mun flytja í þessum mánuði
þrjá fyrirlestra um efni út sögu
íslands. Fyrirlestrarnir verða
fluttir í Háskólanum og er öll-
um heimill aðgangur.
Fyrsti fyrirlesturinn verður
fluttir í háskólanum og er öll-
1. kennslustofu. Efni: Upphaf
prentverks á fslandi.
Næsti fyrirlestur, Um ullar-
iðnað á íslandi til forna, verð-
ur væntanlega fluttur annan
fimmtudag, 21. þessa mánaðar,
og hinn þriðji, Um járngerð á
tillögur til áætlunar um fjár- íslandi, fimmtudaginn 28. þessa
þörf tilraunastarfseminnar.
1 mánaðar, á sama stað og tíma.
Þáttur íranskra kommúnista
og nazista í ósigrí Frakklands
Frásögn Bullits sendiherra Bandaríkjanna
í París
— Ég hefi séð franska lýðveld-
ið hrynja í rústir. Ég þekki á-
stæðurnar, sem orsökuðu hrun
þess. Ég hefi verið sendiherra
Bandaríkjanna i París seinustu
fjögur árin. Ég tel það því
skyldu mína, að segja þegnum
Bandaríkjanna frá því, sem ég
kynntist, því að yfir þeim vofir
nú sama hættan og sú, sem varð
Frökkum að falli. —
Þannig fórust William E. Bul-
lit, sem var sendiherra Banda-
ríkjanna í Paris, orð í ræðu,
sem hann flutti nokkru eftir að
hann var kominn vestur. Hann
hélt síðan áfram:
— Lýðræðið felst í því, að
skoðanir almennings fái að
njóta sín á þann hátt, að þær
hafi áhrif á gerðir valdhafanna.
Við höfum treyst því, að mál-
frelsið og ritfrelsið tryggðu það,
að þegnarnir gætu skilið málin
og dæmt um þau, og það í tæka
tíð. En á seinustu árum hafa
atburðirnir gerzt svo hratt og
málin orðið svo margþætt og
flókin, að það hefir valdið fjöl-
mörgum miklum erfiðleikum að
gera sér nógu fljótt grein fyrir
því, hvaða úrræði gagnar þjóð
þeirra bezt.
Þetta hafa einræðisherrarnir
gert sér ljóst. Þeir segja, að lýð-
ræðisþjóðirnar séu alltaf of
seinar á sér. Þeir reyna líka að
stuðla að þessu eftir megni með
því að blinda augu almennings
í lýðræðislöndunum með hvers-
konar blekkingum og áróðri og
gera honum þannig ókleift að
átta sig á málunum.
Það var fyrst og fremst með
slíkum vopnum, sem Frakkland
var eyðilagt.
Ég fullyrði, að Frakkar eru
ekki skilningsljóari eða óvitr-
ari en Bandaríkjamenn. En
margir hinna beztu frönsku föð-
urlandsvina sáu ekki í gegnum
blekkingarnar, heldur létu
blindast af þeim. —
Bullitt vék þessu næst að því,
hverjar þessar blekkingar hefðu
A. KROSSGÖTIJM
Kartöflugeymsla inni við Elliðaár. — Saltfiskbirgðirnar. — Kartöfluræktun í
Hornafirði. — Framsóknarfélag Mýrahrepps. — Öxnadalsheiði ófær bifreiðum.
Arni G. Eylands forstjóri Grænmetis-
verzlunar ríkisins hefir látið reisa nýja
kartöflugeymslu inni við Elliðaár. —
í viðtali, er tíðindamaður blaðsins átti
við Árna, lét hann meðal annars orð
falla á þessa leið: — Það var rætt um
það innan bæjarstjórnar Reykjavíkur,
að nauðsyn bæri til að reisa kartöflu-
geymslu, þar sem bæjarbúar ættu kost
á að fá geymda kartöfluuppskeru sína.
En framkvæmd hafði hins vegar
strandað á því, hversu slík bygging
myndi hafa orðið dýr, ef hún hefði
verið reist úr steinsteypu og einangruð
vel. En þar sem það er gömul ísl. að-
ferð að geyma kartöflur í jarðhýsum,
og ennfremur staðfest reynsla víða er-
lendis, til dæmis í Dakota í Norður-
Ameríku, þá þótti mér sjálfsagt, að
það yrði þrautreynt, hvort ekki mætti
notazt við slíkar geymslur í stórum
stíl hér á landi. — Við Elliðaárnar eru
stórir flákar, sem næstum eingöngu
eru úr ísaldarleir (móbergi). Þar hefir
Árni látið hola innan melbarð og búið
til kartöflugeymslu, sem er 5 x 10 metr-
ar að grunnmáli. Þakið er úr járni og
torfi, en veggimir eru móbergshellan,
án nokkurrar upphleðslu eða annars
stuðnings, og virðast vera jafn sterk-
legir og þeir væru úr steinsteypu. Upp-
komin kostar geymslan um 600 krónur
og rúmar um 400 tunnur af kartöflum.
Það mun mörgum þykja fróðlegt að
vita, hvernig þessi tilraun Árna tekst,
því að ef hún heppnast, er þama vafa-
laust fundið úrræði, sem leysir varan-
lega úr vöntun íslendinga á hagkvæmu
geymslurúmi fyrir hverskonar garð-
ávexti.
r t t
Um seinustu mánaðamót nam salt-
fiskaflinn á öllu landinu frá áramótum
um 15.609 smál. miðað við fullverkaðan
fisk. í fyrra á sama tíma nam saltfisk-
aflinn 37.822 smál., en á sama tíma
36.335 smál. Saltfiskbirgðir í landinu
voru um seinustu mánaðamótin 5.829
smál. eða nær þvisvar sinnum minna
en á sama tíma í fyrra.
t t t
Kristján Benediktsson bóndi í Ein-
holti í Hornafirði, ritar Tímanum um
kartöfluræktun Hornfirðinga: — Hér
um slóðir var kartöfiuuppskera í lang-
léiegasta lagi, hefir sjaldan eða aldrei
verið lakari síðan kartöflurækt hófst
hér fyrir alvöru. Mjög víða var upp-
skeran aðeins þriðjungur eða fjórði
hlutur þess, sem áður hefir þótt með-
aluppskera, miðað við sáðmagn og
áburðarmagn. Sumsstaðar var uppsker-
an jafnvel enn minni, sumsstaðar ef
til vill skárri Það er hald margra hér
eystra, að hinum útlenda áburði, sem
notaður var, sé að nokkru leyti um að
kenna, hve treg sprettan var. Því til
sönnunar er á það bent, að vöxtur hafi
orðið sæmilegur, þar sem eingöngu var
notaður húsdýraáburður í kartöflulend-
urnar, og sömuleiðis þar sem útlendur
áburður frá síðastliðnu ári var notaður.
Ennfremur reyndist mikið af áburðin-
um óuppleyst, þegar tekið var upp úr
görðum í haust, og mátti gerla sjá
hvernig áburðinum hafði verið dreiít
i raðimar, þegar sáð var í vor.
/ r t
Pramsóknarfélag Mýrahrepps í Aust-
ur-Skaftafellssýslu hélt aðalfund
sunnudaginn 23. október. Fundurinn
hófst klukkan 2 síðdegis. Á fundinum
voru endurskoðuð og samþykkt félags-
lög og kosin stjórn. Skipa hana: Krist-
ján Benediktsson í Einholti formaður,
Halldór Sæmundsson á Bóli ritari,
Daníel Pálsson á Rauðabergi féhirðir. í
varastjórn eru: Magnús Hallsson í
Holtum, Hálfdán Arason á Bakka og
Benedikt Bjarnason á Tjörn. Kosnir
voru í fulltrúaráð Daníel Pálsson á
Rauðabergi og Benedikt Bjarnason á
Tjörn, en á aðalfund Framsóknar-
félags Austur-Skaftafellssýslu voru
kosnir Magnús Hallsson í Holtum,
Hálfdán Arason á Bakka og Páll Ólafs-
son í Holtahólum. Að afstöðnum kosn-
ingum var sameiginleg kaffi drykkja
og Framsóknarvist spiluð fram á nótt.
Kristján Benediktsson flutti erindi um
þjóðmál.
/ f /
Bifreiðaferðir milli Akureyrar og Suð-
urlands eru nú tepptar vegna snjóa.
Varð Öxnadalsheiði ófær bifreiðum
laust fyrir helgina síðustu. Má gera ráð
fyiir því, að snjóa leysi eigi svo, að
bifreiðasamgöngur á þessari leið verði
eigi teknar upp aftur í vetur.
/ t t
verið. Það hefði verið sagt, að
Þjóðverjar vildu ekki stríð, þeir
væru fúsir að semja, ef þeir
fengju vissar tilslakanir o. s.
frv. Þeir hefðu því fengið að
endurvígbúast og leggja undir
sig lönd og landshluta, unz þeir
voru orðnir Frökkum yfirsterk-
ari. í sambandi við þetta gerði
Bullitt samanburð á því, að
Bandaríkjamönnum væri nú
sagt, að Þjóðverjar vildu ekki
stríð við þá, þeir myndu láta
staðar numið, ef þeim heppn-
aðist að taka England. Slíkt
væri mestí misskilningur. Þeir,
sem hefðu skapað hina miklu
þýzku vígvél, væru ekki lengur
færir um að stöðva hana. Hún
heimtaði alltaf meira og meira
í hít sína. Hún myndi ekki
stöðvast, nema aðrir en Þjóð-
verjar stöðvuðu hana. Það væri
eins óhyggilegt að treysta á At-
lantshafið sem verndara Banda-
ríkjanna og það hefði verið af
Frökkum, að treysta nær ein-
göngu á Maginotlínuna. Brezki
flotinn væri nú Maginotlína
Bandaiíkjanna. Ef hann yrði
eyðilagður, væri Atlantshafið
ekki meiri vörn fyrir Bandarik-
in en Maginotlínan var Frakk-
landi eftir að Þjóðverjar votu
komnir inn í Norður-Frakk-
land.
Þá ræddi Bullitt um það,
hversu þessi áróður hefði verið
rekinn eftir að styrjöldin hófst,
hverjir hefðu einkum unnið að
honum og hversu sá ótti, er á-
róðursmönnum tókst að skapa
meðal almennings eftir innrás-
ina, hefði brotið niður mót-
stöðuþrótt þjóðarinnar, bæði
heTnaðarlega og siðferðilega.
Hann sagði m. a.:
— Það voru fasistar og kom-
múnistar, sem unnu þessi
hræðilegu og sviksamlegu verk
í sameiningu. Margir heiðvirðir
franskir lýðræðissinnar létu
blindast af áróðri kommúnista
og héldu því fram, að það færi
í bága við lýðræðið, að hefta
starfsemi kommúnista, þar sem
þeir töldu sig pólitískan flokk
og þóttust öðru hvoru fylgjandi
lýðræði.
Hinir heiðvirðu frönsku föð-
urlandsvinir og lýðræðissinnar,
sem héldu þannig verndarhendi
yfir kommúnistum, störfuðu
raunverulega eins og njósnarar
og áróðursmenn einræðisherr-
anna, því að kommúnistar höfðu
(Framh. á 4. síðu)
Aðrar frcttlr.
Flugvélar brezka Miðjarðar-
hafsflotans hafa valdið ítalska
flotanum stórkostlegu tjóni. Að
faranótt þriðjudags gerðu þæT
loftárás á herskipalagi ítala í
Toranto í Suður-ítaliu. Sam-
kvæmt ljósmyndum, er síðar
hafa verið teknar, hafa tvö stór
orustuskip, annað 35 þús. smál.
en hitt 27 þús. smál. laskazt
svo mikið, að öðru var
hleypt á land, en hitt marar í
kafi. Þriðja orustuskipið, sem
er 27. þús. smál., skemmdist
einnig svo mikið, að það er ó
sjófært. Tvö beitiskip urðu einn
ig fyrir svo stórkostlegum
skemmdum, að þau hafa lagzt
á hliðina og sést aðeins á aftur-
enda þeirra upp úr sjónum. Er
þetta stórfellt áfall fyrir ítali
því að þeir áttu ekki nema 6
orustuskip og hefir þannig
helmingur þeirra verið gerð ó-
sjófær. — Auk þessa söktu
brezkaT flugvélar í gær þremur
ítölskum birgðaskipum á Adría-
hafi, og brezkur kafbátur hefir
nýlega sökkt ítölsku birgðaskipi
á Miðj arðarhafi.
ítalski innrásarherinn er nú
(Framh. á 4. slðu)
Á víðavangi
MOÐHAUSLEG" LYGASAGA.
Jón Kjartansson ritstjóri
Morgunblaðsins hefir búið til
mjög „moðhauslega" lygasögu.
Hann íullyrðir í grein, sem hann
birtir undir nafni i Mbl. í gær,
að Snæbjörn Jónsson bóksali sé
Framsóknarmaður. Þetta er
jafnrangt og ef sagt væri að
Jón Kjartansson væri í Fram-
sóknarflokknum. Snæbjörn
Jónsson hefiT aldrei verið og er
ekki í Framsóknarflokknum.
Jón segir þanríig frá þessari
lygasögu, að henni er auðsjáan-
lega ætlað að sanna, að Fram-
sóknarmenn séu undirlægjur
Breta. Hann segir svo: „En svo
eru líka aðrir, sem skríða í duft-
ið fyrir Bretum. Það er skemmst
að minnast frumhlaups eins
liðsmanns Framsóknarflokksins,
Snæbjarnar Jónssonar bóksala."
Þessi lygasaga Jóns er eitthvað
það auðvirðilegasta, sem lengi
hefir verið birt á prenti í þeim
tilgangi, að koma óorði á póli-
tíska andstæðinga. Verðskuld-
aði Jón fullkomlega, að nánar
yrði skrifað um daður Mbl. og
liðsmanna þess við erlendar
stefnur fyr á árum, en vegna
þess að blöðin ættu nú að sinna
öðrum og þarfari viðfangsefn-
um en að deila um slík mál,
mun það ekki gert að sinni og
Mbl. verða hlíft við því, nema
það gefi aukið tilefni til þess.
EFTIRMÁLI SNÆBJARNAR.
KTistján Guðlaugsson hefir
með árás á forsætisráðherra í
miðvikudagsblaði Vísis sýnt,
hversu litill lögfræðingur hann
er, jafnhliða því, sem hann hefir
sýnt það hugarfar, sem er í
skyldleika við einræðisstefnurn-
ar. Tilefnið er það, að Snæbjörn
bóksali hefir gefið út þýðingu á
hinni umræddu grein sinni í
„Spectator", ásamt stuttum eft-
irmála. í þessum eftirmála segir
Snæbjörn m. a.: „Það er ekki
nema mannlegt, að nokkrar
grunsemdar gæti, þegar við
spyrjum, hverjar hvatir hafi
ráðið hjá Vísi í þessaTi kross-
ferð hans á hendur mér. Öll
munum við, hver var stefna
blaðsins áður en brezka her-
liðið kom til íslands. Það var
fortakslaust þýzksinnað blað.
Nú er því ekki að neita,
að skyndileg hugarfarsbreyting
á sér stað, einkum hjá
hinum miður djúpúðgu. En ég
hefi löglegan rétt til að efast
um það, að koma brezka herliðs-
ins hafi valdið hugarfarsbreyt-
ingu hjá Kristjáni Guðlaugs-
syni. Að því er menn bezt vita,
eru eigendur blaðsins (sem vit-
anlega ráða stefnu þess) hinir
sömu og áður en liðsetan hófst,
og ritstjórinn er sami maður-
inn — í hjarta sínu, að þvi er,
ég alvarlega óttast, sami dýrk-
andi nazismans og áður.“
LÉLEG LÖGFRÆÐIÞEKKING.
Vegna framangreindra um-
mæla i eftirmála Snæbjarnar
hefir Kristján snúið sér til for-
sætisráðherra með tilmælum
um að pésinn yrði gerðuT upp-
tækur. Sýnir sú krafa Krist-
jáns frámunalega litla lög-
fræðikunnáttu. í landi, þar sem
ritfrelsi er ríkjandi, eru bækur
og blöð ekki gerð upptæk, nema
það sé talin brýn nauðsyn,
vegna hagsmuna landsins. Til
slíkra ráðstafana er því ekki
gripið, nema ef opinber stjórn-
arvöld verða fyrir árásum, sem
geta talist landinu stórhættuleg,
eða ef ráðist er mjög hatram-
lega á erlerida þjóðhöfðingja
eða erlendar þjóðir. Einnig get-
ur átt við, að grípa til slikra
ráðstafana, ef um er að ræða
mikilvægar upplýsingar, sem
þarf að halda leyndum. Hins-
vegar er ekki ætlast til, að beitt
sé slikum takmöTkunum á rit-
frelsinu vegna ádeilna á ein-
staklinga. Það er ætlast til að
þeir leiti sér verndar gegn
(Framh. á 4. síSu)