Tíminn - 14.11.1940, Blaðsíða 3

112. blað
TlMIIVIV, flmmtudagmii 14. nóv. 1940
447
H E I M I L I Ð
Miðstöðvareldavél.
Okkur sveitakonunum finnst
nokkurn kvíðboga fyrir því,
þegar einhverjum tekst að gera
endurbætur á þeirri aðstöðu,
sem við áður höfum haft, og
miðar að því að létta störf okk-
ar eða gera heimilin vistlegri en
áður. Eina slíkra nýjunga má
telja miðstöðvareldavél þá, er
Jóhann Fr. Kristjánsson bygg-
ingameistari hefir nýlega tekizt
að gera. Þessa vél tel ég sér-
staklega hentuga á sveitaheim-
ilum, þar sem víðast á sér stað,
að eldstæði er notað allan dag-
inn, og brennt allskonar elds-
neyti.
Vél þessi er þannig gerð, að
auk þess sem miðstöðvarketill
hennar hitar út frá eldhólfinu,
þá leiðist reykurinn allt í kring-
um ketilinn, og notast þá hiti
hans einnig til upphitunarinn-
ar, verður því notagildi elds-
neytisins til upphitunar hér
meira en í venjulegum mið-
stöðvareldavélum og í mið-
stöðvarofnum.
Næstliðið vor fékk ég vél frá
byggingarmeistaranum. Hefi ég
ekki notað meira eldsneyti í
hana, en það sem ég hefi þarfn-
ast til matreiðslu fyrir 8—12
manns. Jafnframt hafa verið
hafðir ofnar í sambandi við
hana, 4—5—6 leggja ofnar með
samtals 30—40 rifjum. Þessir
ofnar hafa hitnað upp í 30—50
stig, svo allt af hefir verið næg-
ur hiti í húsinu, á þessu kalda
og rosasama sumri og hausti.
Áður en ég fékk vélina bar ég
nokkurn kvíðboga fyrir því
hvernig hún myndi reynast mér
til eidunar, og að ég myndi
þurfa að eyða meira i hana að
sumrinu en mína gömlu Morsö
eldavél, sem reyndist fljótvirk
og sæmilega sparneytin. En
reynslan hefir sýnt mér, að
þessi kvíði var ástæðulaus. Vél-
in hefir reynzt hið bezta til eld-
unar. Á henni má gera allt í
senn: sjóða i tveim pottum og
halda við hita í þeim þriðja,
baka eða steikja í bakarofn
inum, hita strokjárn og þar að
auki fá hita í húsið. Baka'rofn-
inn hitnar sérstaklega jafnt og
vel, og er því ágætt að baka
allskonar brauð. Yfir eldhólf-
inu er þykk hitaplata, sem held-
ur mjög vel í sér hita og má því
elda allt ofan á vélinni, líkt og
gert er á rafmagnsvélum í pott-
um með flötum botni.
Þeir, sem panta þessar elda
vélar, geta fengið, hvort sem
þei’r vilja, suðuplötu eða hringa,
eða þá hvorttveggja, sem er
nokkru dýrara. Sé mikið brennt
En bréfaskóli • sænska sam-
bandsins leggur ekki eingöngu
stund á samvinnu- eða verzlun-
arfræðslu. Þar geta menn stund-
að margskonar önnur nám.
Nú hafa sænsku samvinnu-
félögin komið sér upp almenn-
um lýðháskóla fyrir samvinnu-
menn á Jakobsbergi. Það er
ekki verzlunarskóli. En margir
af starfsmönnum samvinnufé-
laganna dvelja einn vetur á
þessum skóla, til að fá almenna
menntun við hæfi þroskaðra
manna. Þangað hefir sænska
sambandið af mikilli vinsemd
boðið einum íslendingi til dval
ar ár hvert nú um hríð.
Það er vonandi, að hinn nýi
bréfaskóli Sambands isl. sam-
Vinnufélaga eigi eftir að hafa
svipaða þýðingu fyrir sam-
vinnufélögin hér og starfsfólk
þeirra og bréfadeild sænska
samvinnuskólaná hefir haft í
Svíþjóð. Ragnar Ólafsson lög-
fræðingur, sem hér veitir bréfa-
skólanum forátöðu, og kynnt
hefir sér rækilega þessa starf-
semi, bæði í Svíþjóð og Eng-
landi, mun hafa mikinn áhuga
á, að svo megi verða. En bréfa-
skólinn á ekki aö verða ein
göngu til gagns fyrir starfs-
menn samvinnufélaga. Ef hon-
um verður vel tekið, sem ég tel
víst að verði, mun hann hafa
almenna þýðingu fyrir þjóðina
alla. Hann er ákaflega merki
leg nýjung í íslenzkum skóla-
málum, heimilisfræðsla í nýjum
stíl, en með miklu meiri mögu
leika en nokkurt heimanám
sem áður hefir þekkzt.
Gísli Guðmundsson.
kolum eða koksi í vélinni, er
hitaplatan ágæt, en sé aðeins
brennt lélegum mó eða sauða-
taði, mun hentugra að hafa
hringa á vélinni. Með hitalitlu
eldsneyti tekur það nokkurn
tíma að hita plötuna, og hinn
takmarkaði hiti notast betur á
potta, sem ganga ofan í eld-
hólfið. Ég tel því, að það fari
eftir eldsneytinu, hvort hent-
ugra sé að nota suðuplötu eða
hringa, og er gott að geta brugð-
ið fyrir sig hvorttveggja eftir
3ví sem á stendur.
Það er erfitt að ákveða ná-
kvæmlega, hve mikið þurfi að
nota af eldsneyti til þess að láta
eldavélina gefa svo og svo mik-
inn hita. Innlenda eldsneytið,
mórinn og sauðataðið, er svo
mismunandi að gæðum, bæði að
eðli og vegna þess,hve það þorn-
ar mismunandi eftir tíðarfari.
Það sumar, sem nú er liðið,
gat ekkert eldsneyti þornað
hér verulega vel, og hefir það
3ví ekki nálægt nú eins mikið
hitagildi og i sæmilega þurr-
viðrasömum sumrum. í sumar
hefi ég að jafnaði eytt 3 kgr.
af kolum og 10—15 kgr. af mó
og sauðataði, en þar af þó mór
í meirahluta. Þetta hefir, sem
áður er sagt, gefið nægilegan
hita í húsið þó veður hafi verið
óvanalega hráslagalegt og kalt.
Ennþá er vélin óreynd að
vetrarlagi. En ég efast
ekki um, aö með því að bæta að-
eins nokkrum hluta þess í vél-
ina, umfram nauðsynlegt elds-
neyti til matreiðslu, sem ég áð-
ur hefi notað í miðstöð yfir
veturinn, þá muni ég fá engu
minni hita í húsið en venju-
lega, og miklu jafnari og betri
með sama eldsneyti og áður.
Auk þess sparast vinnan við
kyndingu miðstöðvarinnar,
nema ef hagfellt þætti að fá
hana til hjálpar í miklum
frostum, og er það ekki lítill
léttir við störfin. En mest af
öllu met ég þó þau miklu þæg-
indi að losna við vanlíðan vegna
húskulda alla þá mörgu daga
ársins, sem við sveitakönurnar
af sparnaðarástæðum kinokum
okkur við að leggja í ofna eða
miðstöð, þótt þess sé í
raun og veru þörf. Og nú sé ég
eftir því að hafa um mörg ár
eytt svo miklu eldsneyti, og um
leið fjármunum til matreiðsl
unnar einnar saman, án þess að
njóta þeirra þæginda í auknum
húshita, er það jafnframt get-
ur gefið.
Fyrir um 30 árum var ungur
maður við nám í Osio. Hann
vissi af íslenzku torfbæjunum
köldum og óvistlegum, með
hlóðareldhúsum og leka í vot-
viðratíð. Hann setti sér það
markmið, að endurbæta þá.
Byggja upp sterka og haldgóða
steinbæi, gera þá hlýja og vist-
lega, þar sem öllum gæti liðið
vel. Hann hefir verið hugsjón
sinni og áformum trúr og hefir
með þessari vél fullkomnað
þessi áform sín.
Lækjamóti á síðasta sumardag
1940.
Jónína Sigurðardóttir Lindal
Þankar Jóns úr Flóanum
Þegar Bjarni tók láníð
»Loginn helgi«
heitir leikrit það, sem Leik
félag Reykjavíkur er nú að
leika. Það er eftir einn af mestu
núlifandi skáldsnillingum Breta
W. Somerset Maugham. — Það
er mikill munur að koma í leik-
húsið nú og horfa á og heyra
þenna leik heldur en þá rusl-
leiki, sem sýndir eru hér
Reykjavík og oft hljóta lang-
mesta aðsókn. Menn geta verið
skiptra skoðana um söguefni
leiksins, en tæplega annað en
dáðst að skáldskapnum frá
hendi höfundarins. Og meðferð
leikendanna er yfirleitt hin
bezta. Hlutverkin eru nokkuð
misjöfn. í kvenhlutverkunum er
meiri alúð og tilþrif hjá höf-
undinum. Þau eru líka leikin af
list og pTýði. Einkum leika Arn-
dís Björnsdóttir og Þóra Borg
aðdáanlega sín talsvert erfiðu
hlutverk.
Það er einkennilegt, ef þessi
leikur vekur ekki hugsanir og
viðkvæmni leikhússgestanna. Og
mér þykir trúlegt, það sem
greindur Norðlendingur sagði
við mig áðan: „Ég er búinn að
fara tvisvar í leikhúsið til þess
að sjá þenna leik og mér þótti
hann miklu betri í seinna skipt
ið.“ Þannig er oft með góð
Nú kvað líta vel út með prísa,
og bændur hér í sveit klára
sjálfsagt flestir reikning sinn
um áramót og vel það. Á sunnu-
daginn var fór ég að líta í gegn-
um innleggsnótur mínar yfir
kjöt og gærur — þó prísinn sé
nú reyndar ekki kominn, eins
og hann á að vera — og þá fór
ég að hugsa með sjálfum mér
um ýmislegt, eins og það var
hér áður, bæði þegar ég fór úr
Flóanum og eins þegar ég var
að hugsa um að flytja til
Reykjavíkur með allt mitt haf-
urtask. Það er nú reyndar ekki
svo langt síðan það var. Palli
frændi minn kom þá að sunnan
snemma á þorranum og sagði
mér, að þeir ætluðu að fara að
hætta að kveikja upp eld í
Reykjavík og fá í staðinn sjóð-
andi heitt hveravatn úr öðrum
hreppi. Þetta heita vatn átti að
renna í pípum einar 5 eða 6
bæjarleiðir og inn í öll hús í
kaupstaðnum — og matinn ætl-
uðu þeir svo að sjóða við raf-
magn. Það átti nú auðvitað að
kosta æði margar miljónir, þetta
með heita vatnið, en Palli sagði,
að oddvitinn hefði farið til
Englands og væri þar búinn að
fá þessar miljónir lánaðar með
beztu skilmálum, og að þær
ættu að koma með næsta skipi.
Og ríku mennirnir höfðu sagt
við oddvitann, að af því að
Reykjavík væri svo vel stæður
hreppur’,’þá kærðu þeir sig ekk-
ert um ríkisábyrgð, og líklega
væri hún bara til bölvunar, því
að hjá ríkissjóðnum væri allt
óstandi eins og menn vissu.
Þeir settu bara það skilyrði,
sagði Palli, að Reykvíkingar
kysu ísafoldarmenn í hrepps-
nefndina, og það voru þeir bún-
ir að gera, svo að heita vatnið
yrði komið í húsin eftir eitt ár.
Hreppsnefndin var meira að
segja búin að taka mynd af
kaupstaðnum eins og hann átti
að verða, þegar þetta væri komið
kring, enginn reykur og alltaf
heiðskírt veður og sólskin, og
svo var önnur mynd af gamla
kaupstaðnum, eins og hann
líka var þokkalegur, sótsvartur
og á kafi í svælu, svo að engri
skepnu var líft.
Palli sagði líka, og ég var al-
veg á sama máli, að það væri
einhver munur að hafa for-
stönduga menn til að stjórna.
Reykj avíkurhreppur,sagði hann,
hafði aldrei skuldað neitt,
og öllum liði þar vel. Enda stóð
það þá líka í ísafold minni, að
ef einhver maður væri í Reykj a-
vík, sem ekki gæti kvittað
reikning sinn, þá fengi hann
bara atvinnubótavinhu, og þessi
atvinnubótavinna væri svo mik-
il og vel borguð, að þeir, sem
hana fengju, hefðu meira fyrir
sig að leggja en reiðarar og
kaupmenn, að ég nú ekki tali
um okkur bændaræflana.
Ég var þá að hugsa um að
setja hokrið á uppboð og fara
suður með Palla um vorið. En
þá- var það víst kerling mín,
sem maldaði í móinn. Hún fæst
aldrei til að líta í ísafold mína,
og trúir aldrei neinu, þó það
standi á prenti. Hún sagði bara,
að hún héldi ekki, að það væri
betra að vera á sveitinni í
Reykjavík en öðrum hreppum,
og þar við sat.
Og einhvernveginn fór það
svo, að aldrei kom heita vatnið,
og eftir því sem ég bezt veit,
er það ekki komið enn, þó liðin
séu a. m. k. þrjú ár. Ég sagði
reyndar við kerlingu mína, að
ekki gæti oddvitinn gert að því,
þó að Englendingar sviki hann
um lánið, úr því að sveitarsjóð-
urinn var í bezta lagi hjá hon-
um og engar skuldir. En svo
heyrði ég Eystein tala í útvarp-
ið, og hann sagöi, að oddvitinn
hefði komið til sín upp í stjórn-
arráð og beðið um ríkisábyrgð.
Nágrannar mínir, sem ekki lesa
ísafold, sögðu mér líka, að
Reykjavíkurbær væri kominn í
skuldir og hann væri meira að
segja alltaf að safna skuldum;
þeir höfðu það úr einhverjum
öðrum blöðum.'Þá þótti mér nú
týra á skarinu, og ég sagði þeim
það strax, að þetta gæti ekki
verið, því að þetta væru ein-
mitt mennirnir, sem alltaf væru
að brýna fyrir Eysteini, að hann
mætti ekki sáfna skuldum. Eg
sagði, að mér myndi þykja það
hart, ef vanskilamenn í kaup-
félaginu færu að skamma mig
fyrir skuldir, sem alltaf hafi
borið mig að borga upp um ára-
mót, enda dytti þeim það vitan-
lega ekki í hug. Svo mikla sóma-
tilfinningu hafa þeir þó, aum-
ingjarnir.
Ég varð þessvegna hnípinn,
þegar ísafold mín kom, og sá
það þá svart á hvítu, að þetta
skuldaskraf um hreppsnefnd-
ina í Reykjavík væri tóm lýgi.
Hún væri vita skuldlaus og ætl-
aði sér aldrei að skulda neitt,
meðan ísafoldarmenn færu þar 1
með stjórn.
En hvað haldið þið svo, að
komi fyrir? í gærkveldi kemur
nafni minn, Jón á Stekk, spíg-
sporandi hér utan traðarinnar
og er heldur en ekki íbygginn.
Hefirðu heyrt auglýsinguna
hans Bjarna? segir hann. Hvaða
Bjarna? segi ég stuttur í spuna,
því að ég var nýbúinn að missa
vænstu rolluna mína afvelta, og
hrafninn var kominn á hana,
óhræsis ekki sinns vargurinn.
Veiztu ekki, að nýi oddvitinn í
Reykjavík heitir Bjarni, segir
hann. Er það ísafoldarmaður,
segi ég. Já, segir hann, og meira
að segja einn af þeim stífustu.
Jæja, segi ég, þá er mér sáma.
Komdu í bæinn, nafni minn, og
fáðu þér kaffisopa.
Það er nú þetta með hann
Bjarna, segir nafni minn, þeg-
ar hann var kominn á seinni
bollann. Hann er nú að auglýsa
eftir láni fyrir hreppinn; og
það er nú enginn smáskilding-
ur, sem hann vantar, hvorki
meira né minna en þrjár milj-
ónir. Nú jæja, hann ætlar þá
líklega að fara að koma þessu
í framkvæmd með heita vatnið,
segi ég. Ónei, ekki er það nú,
segir nafni minn. Hann Bjarni
ætlar að taka þetta lán til að
borga skuldir, sem hreppurinn
er kominn í við Landsbankann.
Þeir hafa alltaf verið að safna
skuldum þar, og það er orðin
þessi litla fúlga. Vertu ekki að
því arna, nafni minn, segi ég;
ég trúi ekki neinni andskotans
lýgi. Annaœ er ég ekki vanur
að tala ljótt, en mér rann í
skap við nafna minn fyrir. vit-
leysuna.
Nafni minn á Stekk er hæg-
lætismaður eins og ég, og hann
sagði ekki eitt einasta orð. En
í morgun kom hann til mín með
Amerískt plötutóbak
(munntóbak)
COURAGE PLUG
nýkomið.
Verð í smásölu kr. 15,00 pr. enskt pund.
Tóbakseinkasala ríkísíns.
Eftirtaldar vörur
liöfum vlð venjulega til sölu:
Frosið kindakjöt af
dillcum — sauðum — ám.
Nýtt og froslö nautakjöt,
Svínakjöt,
Úrvals saltkjöt,
Ágætt liangikjöt,
Smjör,
Ostar,
Smjörlíki,
Mör,
Tólg,
Svið,
Lifur,
EöSí
llarðfisk,
Fjallagrös.
Samband ísl. samvinnufélaga.
Reykjavík. Sími 1249. Símnefni: Sláturfélag.
Reykhús. — Frystihús.
Niðursuðuverksmiðja. - Bjúgnagerð.
Framleiðir og selur 1 heildsölu og smásölu: Niður-
soðið kjöt og fiskmeti, fjölbreytt úrval. Bjúgu og alls-
konar áskurð á brauð, mest og bezt úrval á landinu.
Hangikjöt, ávallt nýreykt, viðurkennt fyrir gæði.
Frosið kjöt allskonar, fryst og geymt í vélfrystihúsi, eftir
fyllstu nútímakröfum.
Verðskrár sendar eftir óskum, og pantanir afgreiddar
um allt land.
Egg frá Fggjasölusamlagi Rcykjavíkur.
sjálfa ísafold ujpp á vasann.
Það var reyndar mitt blað, sem
hann hafði tekið úti á bæjum.
Og þar las ég hana sjálfur,
auglýsinguna frá Bjarna með
nafninu hans undir. Bjarni seg-
ir það þarna sjálfur, að þeir
hafi verið að safna skuldum í
mörg ák, og nú vill bankinn að
þeir fari að borga, sem von er.
Þeir eiga ekkert í sveitasjóðn-
um til að borga með, svo að nú
verði þeir að taka nýtt lán.Ham-
ingjan hjálpi mér. Það er eins
og aldrei sé hægt að trúa neinu
nú á tímum.
Jón úr Flóanum.

r\r
n'.nj.ywHJ-ri
99
01af6é
hleður á morgun til Þingeyrar,
Flateyrar, Súgandafjarðar, Bol-
ungarvíkur og ísafjarðar.
Vörumóttaka
sama dag.
fyrir hádegi
112
Robert C. Oliver:
Æfintýri blaðamannsins
109
skáldverk. Þau vaxa við
kynninguna. í fyrsta skiptið
finna menn, að þarna eru góðir
hlutir á ferðinni. En í annað
sinn njóta þeir meira listarihn-
ar.
Mér finnst skylda mín sem á-
horfanda, að benda öðrum á
þenna leik, er ekki hafa séð
hann — einkum þó þeim, sem
hafa ánægju af því, sem vel er
gert í listum og skáldskap.
V. G.
nokkru sinni það ómak að líta þar inn
og fylgja leiðbeiningunni, sem stóð á
spjaldi yfir dyrunum: „Jesús kallar'á
þig! Kom inn og ver velkominn!“
Hann opnaði dyrnar og gekk inn í
anddyrið, sem lyktaði af votum fötum.
í gegnum dyr, sem lágu inn í salinn
heyrði hann blandaðar, hásar raddir
syngja sálma. Hann opnaði hurðina og
gægðist inn. Salurinn var fremur lítill
og veggirnir málaðir skær-gulir. í öðr-
um enda salsins var ræðustóll. í honum
stóð dökkklæddur maður, sem stjórnaði
sögnum, en úti í einu horninu var leik-
ið á orgel.
Innan úr eldhúsi, sem var út af saln-
um, barst lykt af tei og brauði — og það
dró fólkið utan af götunni þarna inn
meir en sálmasöngurinn.
Það var ekki sjáanlegt, að nokkur
tæki eftir Bob þegar hann kom inn og
setttist á stól aftarlega í salnum. Hann
var undrandi yfir því, hvað þetta ætti
allt að þýða. Honum var með öllu óskilj-
anlegt, hvaða samband var á milli hins
óþekkta yfirboðara hans, og þessa trú-
arsamkomustaðar.
Athöfnin var sýnilega að enda, og
tæplega var búið að syngja síðasta vers-
ið, þegar sálmabókunum var safnað
saman og söngstjórinn tilkynnti hánú
raustu, að nú kæmi teið. Hafði þessi til-
unnað þess mannlega réttlætis að vera
veikur.
Næst hringdi hann til Lucy — og
einnig hún varð afar glöð. Þau ákváðu
að hittast. Og Bob fékk sting i hjartað
þegar hann hugsaði til þess, að ef til
vill yrði það í síðasta sinn.
IX.
í nágrenni London, ekki lengra í
burtu en svo, að þegar kyrrt er, getur
maður heyrt í kirkjuklukkunum í St.
Pauls kirkjunni, stendur lítið skringi-
legt hús, leifar frá þeirri London, sem
hefir lifað mestan hiutann af sögu
Englands. Það stendur á götuhorni og
er aðeins tvær hæðir.
í raun og veru er það heimskulegt að
láta slíkt hús standa á svo dýrri lóð, en
vegna útlits síns og góðs viðhalds dreg-
ur það að sér ferðamenn, og maðurinn,
sem stendur innan við búðarborðið í
hálfdimmri búðarholu, þar sem hann
selur gamlar bækur og ýmislegt smá-
vegis, hefir góð daglaun.
Fyrir. utan þetta hús stendur Bob
Hollman kl. 10 næsta kvöld. Enn einu
sinni lítur hann á heimilisfangið á
spjaldinu og húsnúmerið — jú það var
rétt.
Ljósker, sem hékk á ólum út frá
steinveggnum, lýsti dauflega upp um-