Tíminn - 19.11.1940, Blaðsíða 2

454
l þriftjudaginii 19. nóv. 1940
114. MaS
“gíminn
Þritfjjudayinn 19. nóv.
Flokksþingið
Á öðrum stað í blaðinu er birt
auglýsing frá miðstjórn Fram-
sóknarflokksins um flokksþing
Framsóknarmanna, sem á að
hefjast í Reykjavík 12. febrúar
næstkomandi. Hefír miðstjórn-
in kosið nefnd til að annast
unditbúning þinghaldsins.
Þetta væntanlega flokksþing
er hið 6. í röðinni. Síðasta
flokksþing var háð dagana 12.
—19. febr. 1937. Á því þingi var
lagður grundvöllur að starfi
flokksins á yfirstandandi kjör-
tímabil, og sú stefna, sem þar
var mörkuð, reyndist sigursæl í
kosningunum vorið 1937.
Þegar síðasta flokksþing var
haldið, hafði Framsóknarflokk-
urinn stjórnarforystuna 1 land-
inu, og er svo enn. Þá var Al-
þýðuflokkurinn í samvinnu við
Framsóknarflokkinn um stjórn
landsins, en tveim árum síðar
beittu . Framsóknarmenn sér
fyrir myndun þjóðstjórnarinn-
ar. Hófst samvinna þeirra
þriggja flokka, sem að þjóð-
stjórninni standa, með af-
greiðslu gengismálsins á Al-
þingi í aprílmánuði 1939, til
bjargar sjávarútveginum. Hafði
Framsóknarflokkurinn for-
göngu í því máli, og tókst að
knýja aðalflokkana til hægri og
vinstri til samstarfs um lausn
þess, en báðir þeir flokkar,
Sjálfstæðis- og Alþýðuflokkur-
inn, voru klofnir og hikandi í
því stóra hagsmunamáli fram-
leiðendanna.
Mörg og merkileg viðfangs-
efni liggja fyrir þessu sjötta
flokksþingi Framsóknarmanna,
eins og hinum fyrri þingum.
Þar verða teknar ákvarðanir um
afstöðu flokksins til þeirra stór-
mála, sem fyrir liggja og krefj-
ast bráðrar lausnar. Má þar
fyrst nefna sjálfstæðismálið og
framtíðarskipan æðstu stjórnar
í landinu, í framhaldi af þeim
samþykktum, er gerðar voru á
Alþingi í aprílmánuði síðast-
liðnum. Þá má nefna önnur
stórmál, svo sem aukið landnám
í sveitum, endursköpun sjávar-
útvegsins á traustum grundvelli
og fleira, sem miðar að því að
skapa og tryggja heilbrigt at-
vinnulíf í landinu. Ennfremur
fjárhags- og viðskiptamál,
menningarmál o. f 1., auk þeirra
málefna, sem sérstaklega varða
Framsóknarflokkinn, starf hans
og skipulag. Flokksþingið kýs
miðstjórn flokksins, sem ásamt
þingmönnunum fer með æðsta
vald hans milli flokksþinga og
kemur fram í umboði flokks-
ins.
Flokksfélög Framsóknar-
manna í einstökum kjördæmum
þurfa nú sem fyrst að undirbúa
þátttöku sína í þinginu. Þau
þurfa að kjósa fulltrúa á flokks-
þingið, eins og fyrir er mælt í
lögum flokksins. Ennfremur að
taka til umræðu og gera tillög-
ur um þau mál, sem fyrir liggja
til úrlausnar, og félögin vilja
fela fulltrúum sínum að bera
fram á flokksþinginu. í 111. tbl.
Tímans, sem út kom 12. þ. m.,
er skýrt frá ákvæðum flokks-
laganna um rétt einstakra
flokksfélaga til að senda full-
trúa á flokksþingið.
Þau flokksþing, sem Fram-
sóknarmenn hafa haldið, hafa
öll verið fjölmenn. Á síðasta
flokksþingi mættu 269 fulltrúar,
alþingismenn og miðstj órnar-
menn, sem höfðu atkvæðisrétt,
en auk þeirra voru um 60
flokksmenn, víðsvegar að úr
héruðum utan Reykjavíkur,
gestir á þinginu. Þessi mikla
þátttaka sýnir glöggt, að Fram-
sóknarmönnum um land allt er
ljóst, hversu þýðingarmikil
flokksþingin eru.
Þrátt fyrir mikla erfiðleika,
sem alltaf hljóta að vera á því
fyrir flokksmenn úr fjarlægustu
héruðum landsins, að taka þátt
í fúndarhaldi í Reykjavík, er
þess að vænta, að þetta flokks-
þing verði fjölsótt eins og hin
fyrri. Á flokksþingum Fram-
sóknarmanna hafa þær ákvarð-
anir verið teknar um stærstu
dagskrármálin, sem í aðalatrið-
um hafa verið lagðar til grund-
vallar löggjafarstarfi og stjórn-
Sjálfstæðismenn í orðí --
Framsóknarmenn í verki
i.
Eitt af því, sem mesturh á-
greiningi veldur milli Fram-
sóknarflokksins og Sjálfstæðis-
flokksins, eru andstæðar stefn-
ur flokkanna í viðskipta- og at-
vinnumálum. Framsóknar-
flokkurinn telur samvinnuverzl-
un hagkvæmasta, og í samræmi
við þá skoðun, vinna Framsókn-
armenn að útbreiðslu og eflingu
verzlunarsamtaka á samvinnu-
grundvelli. Sjálfstæðisflokkur-
inn telur aftur á móti einstak-
lingsverzlun heppilegasta, og er
öruggur málsvari kaupmann-
anna. Á sama hátt kemur fram
ágreiningur milli flokkanna um
fyrirkomulag á atvinnurekstr-
inum. Framsóknarmenn telj a
heppilegast, að stór atvinnu-
fyrirtæki séu rekin á samvinnu-
grundvelli, en Sjálfstæðismenn
telja, að einstakir menn, eða fé-
lög fárra einstaklinga, eigi að
hafa atvinnureksturinn með
höndum.
II.
Það er eftirtektarvert, að
margir menn, sem ávallt styðja
Sjálfstæðisflokkinn í kosning-
um, fylgja að öðru leyti stefnu
Framsóknarmanna. Margir
Sjálfstæðismenn, víða á land-
inu, eru félagsmenn í kaupfé-
lögum og hafa þar öll sín við-
skipti. í stað þess að sýna í
verki trúna á málstað Sjálf-
stæðisflokksins, með því að
skipta við kaupmennina, taka
þei'r þátt í störfum kaupfélag-
anna, og er það glöggur vottur
þess, að þeir telja stefnu Fram-
sóknarmanna -hollari. Fleiri
dæmi má nefna um þau dular-
fullu fyrirbrigði, sem víða ger-
ast, að menn styðja Sjálfstæðis-
flokkinn við kjörborðin, en haga
framkvæmdum sínum að öðru
leyti í samræmi við stefnu
Framsóknarmanna.
III.
Eitt af þeim kjördæmum, sem
hafa sent Sjálfstæðismann til
Alþingis um langt skeið, er
Vestmannaeyjakjördæmi. Nú-
verandi þingmaður fyrir Vest-
mannaeyjar, Jóhann Þ. Jósefs-
son, mun fyrst hafa verið kos-
inn á þing haustið 1923. Var
hann þá frambjóðandi í Vest-
mannaeyjum fyrir íhaldsflokk-
inn, sem síðar tók upp annað
arframkvæmdum í landinu síð-
asta áratuginn. Enn eru mörg
aðkallandi viðfangsefni, sem
Framsóknarmönnum er bezt
treystandi til að leysa giftu-
samlega fyrir land og þjóð.
Sk. G.
nafn og heitir nú Sjálfstæðis-
flokkur. Jóhann Þ. Jósefsson
hefir verið endurkosinn í Eyj-
um við allar þingkosningar síð-
an, með miklum atkvæðamun.
Hann er einn af ákveðnustu
fylgismönnum Sjálfstæðis-
flokksins og þeirrar stefnu í at-
vinnu- og viðskiptamálum, sem
flokkurinn heldur uppi.
Þar sem liðsmaður Sjálfstæð-
isstefnunnar hefir átt svo
traustu fylgi að fagna í Vest-
m.eyjum undanfarin 17 ár.mætti
ætla, að meiri hluti Eyjabúa
væri trúr málstað flokksins yf-
irleitt, svo að þeir, sem vildu
kynnast Sjálfstæðisstefnunni -í
framkvæmd, gætu bezt gert það
með því, að kynna sér atvinnu-
hætti í Vestmannaeyjum.
IV.
Fiskveiðarnar eru aðalat-
vinnuvegur Vestmannaeyjabúa.
Þeir stunda þann atvinnurekst-
ur af kappi og dugnaði. Hluta-
skipti eru yfirleitt á bátunum,
en það fyrirkomulag telja
Framsóknarmenn heppilegra en
fasta kaupið. Útgerðarmenn í
Eyjum tryggja bátana sjálfir, í
félagi, og er bátaábyrgðarfélag
þeirra meira en 50 ára gamalt.
Fyrir löngu hafa þeir stofnað
til samtaka um fisksöluna, og
til þess að tryggja sér sannvirði
fyrir lifrina úr fiskinum, hafa
þeir stofnað lifrarsamlagið, sem
tekur lifrina til vinnslu og sölu,
og skilar eigendunum raun-
verulegu verðmæti hennar, þeg-
ar sala á lýsinu hefir fariö fram.
Þeir hafa stofnað félag í þeim
tilgangi að ná hagkvæmari inn-
kaupum á olíu til útgerðarinnar.
Þá hafa þeir stofnað veiðar-
færagerð, sem framleiðir netin
handa fiskibátunum. Öll þessi
fyrirtæki eru félagseign útgerð-
armannanna, stofnuð í þeim til-
gangi, að tryggja þeim sann-
virði fyrir framleiðsluvöruTnar
og útvega nauðsynjar til at-
vinnurekstrarins með sem hag-
kvæmustum kjörum.
Á þann hátt, sem hér hefir
lýst verið, hafa útvegsmennirn-
ir í Vestmannaeyjum fylgt
stefnu Framsóknarflokksins í
atvinnumálum. Þeir hafa stofn-
að samvinnufélög, sem annast
afurðasöluna og útvegun á
nauðsynjum til atvinnurekstr-
arins. Með þvi móti hafa þeir
komizt fram hjá óþörfum milli-
liðum og aukið tekjur sínar af
framleiðslustörfunum.
Ef útvegsmennirnir í Vest-
mannaeyjum hefðu talið stefnu
Sjálfstæðisflokksins heillavæn-
legasta, þá hefðu þeir ekki
JÓMS JÓIVSSON:
olon
Islandus
Davíð Stefánsson: Sólon Is-
landus I.—II. Útg.: Þor-
steinn M. Jónsson. Akur-
eyri 1940. 615 bls. Verð: kr.
20.00 ób., kr. 26.00 í shirt-
ingsbandi, kr. 36.00 í skinn-
bandi.
Hér á landi eru nú sem stend-
ur tveir mjög athafnasamir og
stórhuga útgefendur: Gunnar
Einarsson i Reykjavík og Þor-
steinn M. Jónsson á Akureyri.
Fyrir þeirra atbeina hafa ís-
lenzkir rithöfundar í tugatali
nokkur skilyrði til að koma rit-
verkum sínum á prent. Þor-
steinn M. Jónsson lætur nú í
sumar og haust skammt milli
stórra högga. Fyrir nokkru kom
út á forlagi hans saga í tveim
bindum eftir einn af yngstu
skáldum landsins, og nú sendir
þessi útgefandi. á jólamarkað-
inn mikla skáldsögu í tveim
bindum eftir víðkunnasta nú-
lifandi ljóðskáld þjóðarinnar,
Davíð Stefánsson.
Menn hafa tekið þessari nýju
bók með allmikilli eftirvænt-
ingu. Þá fáu daga, sem hún hef-
ir verið í bókabúðum hér í
Rekjavík, er talið, að selzt hafi
af henni miklu' meira en gerist
um nýjan skáldskap. Þessi at-
hygli stafar áreiðanlega ekki af
því að höfuðstaðurinn hafi sér-
staklega mikla löngun til að
kynna sér harmsögu Sölva
; Helgasonar. Hitt mun sönnu
nær, að menn fýsti að sjá,
hversu hinu merka ljóðskáldi,
Davíð Stefánssyni, tækist að
gera mikla skáldsögu. Menn
hafa nýverið orðið fyrir
nokkrum vonbrigðum um ann-
að söguskáld, sem af óvæntum
ástæðum hefir ekki notið til
fulls góðra, meðfæddra hæfi-
leika, nú um stund. Ég hygg, að
menn muni við lestur þessarar
sögu ekki leiða athyglina sér-
staklega að æfiferli Sölva
Helgasonar, heldur að sjálfum
höfundinum. Ég hygg, að menn
muni lesa þessa bók gaumgæfi-
lega, af því þá langar til að geta
spáð um veður í bókmenntum,
ságt fyrir um það, hvort Davíð
Stefánsson muni verða bæði
mikið Ijóðskáld og mikill skáld-
sagnahöfundur.
Fyrsta ljóðabók Davíðs Stef-
ánssonar kom út árið eftir að
ísland fékk viðurkennt, að það
væri sjálfstætt ríki. Fram að
þeim tíma hafði baráttan fyrir
frejsi þjóðarinnar verið kærasta
yrkisefni skáldanna. Sársauki
áþjánarinnar hafði lagt skáld-
unum fleyg orð á tungu. Nú var
þetta yrkisefni horfið, að því er
virtist. Davíð Stefánsson og
ýms yngri skáld, sem leituðu í
slóð hans, völdu sér gagnólík
viðfangsefni, heimafengnar
Hugleíðingar um
sjállstæðismál
„Hverju reiddust goðin, þegar'
jörð brann, þar sem nú stöndum
vér“. Þannig spurði Snorri goði
rólega og kalt, þegar heitar til-
finningar risu hæzt í æsingu
múgsins á Alþingi forðum.
Menn hins forna átrúnaðar
skildu hraunið, sem stefndi á
bæ hálfkristna goðans, sem
guðsdóm. Jarðeldurinn varð
þeim styrkur og eggjan. En
Snorri hélt athyglisgáfu sinni
ósljóvgaðri. Hann gat ekki skilið
náttúruatburði sem tækifæris-
refsingar neinna goðmagna og
spurði með sefandi ró, hvers-
vegna Þingvallahraun hefði
runnið. Sú spurning hefir vakið
ýmsa úr álögum múgsefjunar,
svo að hann fyndi veikleika
þeirra fölsku röksemda, sem
hátt var hrópað um.
Þessi einkenni Snorra goða
eru mikil nauðsyn í lýðræðis-
löndum öllum. Þar þurfa menn
að vera vakandi í andanum —
reiðubúnir að gagnrima með
allri sinni athygli, — stöðugt að
meta og hafna eða velja. Þessi
þroski hugsunarinnar og al-
menn dómgreind er sá grund-
völlur, sem við byggjum líf okk-
stofnað þau samvinnufyriTtæki,
sem hér hafa verið talin. í stað
þess hefðu einstakar verzlanir
keypt fiskinn og lifrina af út-
gerðarmönnum fyrir ákveðið
verð, og kaupmannaverzlanir
hefðu einnig selt þeim olíuna,
netin og allt annað, sem þurfti
til útgerðarinnar. Sjálfstæðis-
flokkurinn telur, að kaupmenn-
irnir eigi að annast verzlunina,
bæði með útfluttar og innflutt-
ar vörur, en bændur, útgerðar-
menn og sjómenn eigi ekki að
fara inn á þeirra starfssvið.
V.
Af framansögðu er ljóst, að
útvegsmennirnir í Vestmanna-
eyjum fylgja stefnu Framsókn-
arflokksins í verki, þó að meiri-
hluti þeirra muni undanfarið
hafa kosið andstæðing Fram-
sóknarmanna sem fulltrúa á Al-
þingi. Ef til vill er það ósam-
ræmi í framkomu þeirra að
nokkru leyti sök Framsóknar-
flokksins, þar sem miðstjórn
flokksins hefir eigi lagt áherzlu
á, að Framsóknarmaður væri á-
vallt í framboði þar við þing-
kosningar. Væntanlega verður
úr því bætt, svo að Eyjabúum
gefist kostur á að fylgja Fram-
sóknarstefnunni, eigi aðeins í
atvinnurekstrinum heima fyr-
ir, heldur einnig á löggjafar-
samkomu þjóðarinnar.
Sk. G.
’ ar á. Við treystum því, að sam-
borgarar okkar séu ekki lest-
rækir áhangendur trúboða og
svindlara. Þeir verða a. m. k. að
vera í miklum minnihluta.
Nú eru óvissir tímar og við
erum því mjög uggandi um
sjálfstæði okkar framvegis. Við
vitum ekki, hvort okkur er ó-
hætt að treysta því, að ná-
grannalöndunum stjórni siðaðir
menn, sem viðurkenna rétt
þjóða, þótt smáar séu. Hitt vit-
um við, að eins og hernaðarmál-
um er nú komið, er engin þjóð
svo smá og ekkert land svo lítið,
að það geti ekki haft úrslita-
þýðingu í viðureign stríðandi
stórvel'da. Og okkur finnst
mörgum ekki neitt ólíklegt, að
ísland geti orðið einskonar vígi
þess, sem drottnar á vegum
lofts og lagar í norðurhöfum, —
einskonar Malta Atlantshafsins.
Þessum' staðreyndum fylgja
margir skuggar, sem við getum
ekki lokað augunum fyrir. Og
þetta allt ætti að geta orðið til
þess, að vekja hjá okku'r sterka
þjóðerniskennd og mikla þjóð-
lega einingu. Vonandi á það við
okkur, kjörorð Fjölnismanna, að
íslendingar viljum við allir
vera.
Alþjóðlegar hreyfingar og
stefnur eru nauðsynlegar og
verða til mikils góðs. Þó er sam-
fara þeim nokkur hætta fyrir
smáþjóðir. Má í þeim efnum
líta til baka til þjóðveldis ís-
lendinga hins forna. Kristin
kirkja er ein hin göfugasta
menningaxstofnun, er sögur
fara af, og það er einungis vegna
áhrifa kristinnar menningar, að
við erum lýðræðismenn, og
hyllum þá skipun félagsmál-
anna, þar sem allir hafa rétt-
indi og eiga að vaxa til þroska
og farsældar. Þó höfðu kirkju-
deilurnar fornu hinar alvarleg-
ustu afleiðingar fyrir þjóðina.
Kirkjunnar menn brast styrk til
að koma málum sínum fTam
hérlendis og leituðu sér full-
tingis utan lands, hjá því valdi,
sem var sterkara en nokkurt
afl hér í landi hinnar sundruðu
þjóðaT. Andstæðingar þeirra
leituðu sér þá líka hjálpar ut-
an lands. Þannig kölluðu ís-
lenzkir menn útlent vald yfir
sig og niðja sína. Barátta þess-
arar alþjóðlegu hreyfingar,
kristindómsins, varð til þess, að
kollvarpa þjóðveldinu og kalla
aldalanga erlenda kúgun yfir ís-
lenzka menn.
Þessi sama hætta fylgir enn-
þá alþjóðlegum hreyfingum. Við
höfum orðið hennar varir und-
anfa'rið. Það hafa verið skrifað-
ar tiltölulega góðlátlegar grein-
ar um það, að við ættum að
haga stjórnarfari hér innan
lands að vild og geðþótta ná-
lægra stórvelda. Menn hafa sótt
fyrirmæli um stefnu sína til út-
landa og staðið í þjónustu við
útlendar þjóðir. Við munum
það vel, að i vor kenndi brezkt
flugstöðvarskip grunns við Öt-
firisey. Á öðrum degi frá þeim
atburði heyrðu íslenzkir menn
frá honum skýrt í útvarpi'Þjóð-
verja. Það var aðeins einn
möguleiki á þeim fréttaflutn-
ingi. Fleiri dæmi mætti nefna,
mismunandi alvarleg og skæð,
en öll sýnishorn af þeim hugs-
unarhætti, sem við verðum að
hxæöast og vinna gegn. Þetta
er næsta stig við hugarfar
landráðamannsins. Hér eru á
ferðinni menn, sem meta út-
lend völd meira en innlend og
eru reiðubúnir að þjóna erlend-
um málstað gegn íslenzkum, ef
svo vill verkast. Þeir eru meiri
flokksmenn en íslendingar.
Kirkj unnar menn fyiTum
leituðu sér útlendrgf hjálpar í
góðri trú. Þeir gerðu það ef-
laust guði til dýrðar og mönn-
um til sáluhjálpar. Þó leiddi af
því niðurlægingu kynstofnsins
og eymd öldum saman. Sú
reynsla ætti að forða okkur frá
því, að kalla yfir okkur erlend
ráð.Góðir Íslendingar sýna þann
þegnskap, að hlíta þeim úrslit-
um, er mál þeirra fá innan-
lands. Við skulum gagnrýna, en
ekki láta sefjast. Við skulum
deila með mikilli alvöru og fullri
hörku, en forðast að leiða út-
lent áhrfavald inn í viðureign-
ina, þó að okkur sýnist það ef
til vill stundarhagur,
Því meiri vafi, sem á því er,
að stóru þjóðirnar, sem drottna
í grennd við okkur, viðurkenni
og virði rétt smáþjóða, því meiri
ástæða er til þess, að við stönd-
um fast og einhuga saman um
þann rétt okkar. Því meiri
hættur, sem vofa yfir tilveru
okkar, — því einlægari tryggð
ættum við að sýna því, sem við
eigum allt undir. Það er því
býsna raunalegt að standa
gagnvart þeirri staðreynd, að
íslendingar gangi í forsvar fyr-
ir ofbeldisstefnur þær, sem
fjandsamlegastar eru tilveru
allra lítilla þjóða.
Sr. Gunnar Benediktsson er
afkastamikill rithöfundur til
flokksþarfa. í fyrra kom út eft-
ir hann bók, sem hét Skilnings-
tréð góðs og ills. Þar var verið
að skýra og gylla framkomu
Rússa í millilandaviðskiptum.
Allt var það fegrað með einsýni
trúmannsins. En lesendur voru
fullvissaðir um það, að alveg
væri ómögulegt, að Sovét-ríkin
gerðu nokkru sinni árás á
nokkra þjóð. Svo kom stríð
Rússa við Finna. Svo mátti
heita, að öll þjóðin íslenzka
(Framh. á 4. síðu)
„stemningar" um yrkisefni, er
snerta hversdagsatburði hins
daglega lífs. í einu bezta og
þekktasta kvæði eftir annað
yngra ljóðskáld er talað á fall-
egan og skáldlegan hátt um hin
skjálfandi tálkn á fiski, sem var
í hrifningu. Davíð Stefánsson
flutti inn i bókmenntastarf-
semina nýja tízku, 1 samræmi
við lífsskoðun samtíðarinnar.
Ljóðgáfa hans var ótvíræð. Með
fyrstu bók sinni hafði hann
tryggt sér varanlegt sæti á bekk
íslenzkra þjóðskálda. Síðari
ljóðabækur hans hafa verið á-
framhald á ruddum vegi, en
ekki aukið á verulegan hátt við
hróður hans. En í hugum ungu
kynslóðarinnar var Davíð Stef-
ánsson hið vinsæla skáld. Ljóða-
bækur hans urðu að jafnaði
fyrir valinu, þegar ungu stúlk-
urnar tóku með sér bók í sumar-
leyfið. Á sama hátt völdu enskar
konur, á sinni tíð, skáldverk
Tennyson, en Frakkar bók eftir
Musset, í hugum íslenzkrar
æsku hefir Davíð Stefánsson í
undangengin 20 ár verið það
ljóðskáld, sem megnaði að senda
nokkurn yl úr heimi ljóðanna,
gegn um hina þykku brynju vél-
rænna lífsskoðana. Nú vaknaði
að sjálfsögðu sú spurning: Á
þessi maður líka ylgeisla til að
bræða ísinguna af sögugerð ís-
lendinga.
Gáfuð kona norðan lands
sagðist lesa síðari skáldsögur
Halldórs Laxness með sama
hraða og sömu tilfinningu, eins
og þegar hún flýtti sér milli
húsa í norðlenzkri stórhríð.
Hún vildi lesa bókina. En hún
flýtti sér til að koma ekki til
byggða kalin á höndum og fót-
um. Vinsældir Sturlu í Vog-
um voru að nokkru leyti í sam-
bandi við þessa almennu skoð-
un. Þjóðin var orðin dauðþreytt
á þeim skáldskap, sem stefndi
markvisst að þvi að sanna, að
íslendingar væru aumingjar
bæði til orðs og æðis. Hinar
umfangsmiklu ritsmíðar, sem
gefnar hafa verið út hin síðari
ár, á vegum kommúnista, hafa
nálega allar stefnt að því, að fá
þjóðina til að fremja andlegt
sjálfsmorð I því skyni að geta
síðan fengið að upprísa og lifa
í eilífri sælu í hinni marglofuðu
austrænu paradís.
Þegar vitneskja barst út um
það, að Davíð Stefánsson hefði í
smíðum mikla skáldsögu, þá
vöknuðu á eðlilegan hátt vonir
manna um, að hér yrði ekki um
að ræða gaddhörkustórhríð í
heimi skáldskaparins. Ljóðagerð
skáldsins var oftast með ljúfleik
hinna norðlenzku hlýinda. Á
hinn bóginn þótti það furðulegt,
að Davíð Stefánsson skyldi í
þessari skáldsögu notasem uppi-
stöðu æviferil Sölva Helgasonar,
einhvers hins giftulausasta ís-
lendings, sem uppi var á öld-
inni sem leið.
Það þótti næstum ofrausn
fyrir nokkrum árum, þegar dr.
Páll Eggert ritaði bók í fimm
bindum um Jón Sigurðsson. En
skáldin sýna nú enn meiri
dugnað á leikvelli bókmennt-
anna. Á nokkrum árum hafa
Halldór Laxness, frú Elínborg
Lárusddttir og Davíð Stefánson
ritað og gefið út hér um bil
helmingi fleiri bækur um föru-
menn. Af þessu mikla efni er
bróðurparturinn helgaður Sölva
Helgasyni. Það er ástæða til að
ætla, að Sölva hefði þótt það
ekki alllítil bót á margháttuðum
raunum, ef hann hefði vitað, að
tæplega hálfri öld eftir fráfall
hans yrði búið að mæra hann
af skáldum landsins í nálega
jafn mörgum bindum eins og
frægasta samtíðarmann hans,
Jón forseta.
Frá sjónarmiði venjulegra
lesenda sýnist þessi ofurást á
förumönnum ekki einleikin. Og
að því er snertir Sölva Helgason
er ekkert við gáfur hans, skap-
gerð hans eða raunir, sem gerir
hann sérstaklega hugðnæmt
viðfangsefni. Hann virðist hafa
verið gæddur nokkrum listræn-
um gáfum, baldinni lund,
skrumhneigð og djúpri þrá eftir
yfirstéttarlífi. En þetta er-u allt
mjög hversdagsleg einkenni.
Einn af nafnkenndustu mönn-
um, sem nú eru uppi, sagði í
ræðu fyrir fáum árum, við landa
sína, að ef þeir lentu í mann-
raunum í fjarlægum löndum,
myndu þeir sjá mynd hans í
skýjum himins, sem tákn þeirr-
ar aðstoðar, er hann myndi
veita þeim. Hér á landi hefir
ekki allfáum * fræðimönnum,
sem slitnað hafa úr sambönd-
um við daglegt líf, farið líkt og
Sölva Helgasyni. Þeir hafa horft
á hæfileika sína gegn um marg-
falt stækkunargler, og dregið af
þeirri sjþnvillu mjög rangar á-
lyktanir. En skáld yfirstandandi
tíma virðast hafa óskiljanlega
hneigð til að taka til meðferðar