Tíminn - 21.12.1940, Blaðsíða 1

Tíminn - 21.12.1940, Blaðsíða 1
RITSTJÓRI: ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON. I FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR: JÓNAS JÓNSSON. ÚTGEFANDI: FRAMSÓKNARFLOKKURINN. RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR: EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D. SÍMAR: 4373 og 2353. AFG^JSIÐSLA, INNHEIMTA OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA: EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D. Sími 2323. PRENTSMIÐJAN EDDA h.f. Simar 3948 og 3720. 24. árg. Reykjavík, laugardaginn 21. des. 1940 Gjald kvikmyndahúsanna til bæjarsjóðs Reykjavíkur Meirihluti bæjarstjórnarinnar metur meira gróða eígenda kvikmyndahúsanna en hag bæjariélagsins Á fundi bæjarstjórnar 900 kr- m^ndi ekki of- Reykjavíkur, sem haldinn var í fyrradag, urðu allmikl- ar umræður um greiðslur kvikmyndahúsanna til bæj- arins. Kom þar fram eins og oft áður, að meirihluti bæjarstjórnarinnar metur meira einkahagsmuni nokk- urra gróðamanna en hag oæjarfélagsins. Fyrir fundinn var lögð til- laga frá meirahluta bæjarráðs um að veita h.f. Gamla Bíó leyfi til kvikmyndasýninga „gegn því að félagið greiði fyrst um sinn og þar til annað verð- ur ákveðið, kr. 30.00 í árlegt gjald í bæjarsjóð fyrir hvert sæti í sýningarsal hússins." Ennfremur var lagt til, að h. f. Nýja Bíó skyldi greiða sama gjald til bæjarins. Gert var ráð fyrir, að h.f. Gamla Bíó greiddi leyfisgjald sitt frá 1. apríl síð- astliðnum, en h. f. Nýja Bíó fyrst nú frá áramótum. Borgarstjóri flutti jafnframt tillögu um að Háskóla íslands yrði veitt leyfi til kvikmyndasýn ingar i Reykjavík gegn 30 kr. árgjaldi af sæti í sýningarsal. Fulltrúi Alþýðuflokksins í bæjarráði hafði lagt til, að bæj- arstjórn tæki rekstur kvik- myndahúsanna í sínar hendur. Samkvæmt framangrein'dum tillögum meirahluta bæjarráðs er ársgjald h.f. Gamla Bíó af um 600 sætum um 18 þús. kr., en ársgjald h.f. Nýja Bió af um 500 sætum um 15 þús. kr. Fulltrúi Framsóknarflokksins, Sigurður Jónasson, sýndi fram á, að 30 kr. ársgjald af sæti væri hlægilega litill skattur. Kvik- myndahúsin hefðu nú 15 sýn- ingar á viku, og þar sem aðeins félli úr ein vika á ári, yrðu sýningar 750—760 árlega. Síð- ustu 3—4 mánuðina hefði mátt heita, að uppselt hefði verið á flestar sýningarnar. í minna kvikmyndahúsinu væru tekjur af sýningu, þegar uppselt væri, á 800. kr., en i stærra húsinu um hátt áætlað, að meðaltekjur af sýningu væru um 600 kr. hjá stærra kvikmyndahúsinu, en um 500 kr. hjá hinu. Árstekjur stærra kvikmyndahússins yrðu þannig um 450 þús. kr. á ári. Enda þótt skattur sá, sem' meirihluti bæjarráðs legði til að kvikmyndahúsinu greiddu, væri tífaldaður, þá væri hann sízt of hár eins og sakir stæðu, því að samt yrðu eftir um 270 þús. kr. af árstekjum til að greiða rekstrarkostnað, og myndi ríf legur hluti þeirrar upphæðar verða hreinn hagnaður Sú mótbára, að arðurinn yrði Prestskosníngarnar í Reykjavík í síðasta blaði Tímans var skýrt frá úrslitum í prestkosn- ingunum í Nessókn. Nú er og kunnugt, hvernig atkvæði féllu í hinum sóknunum. Var taln- ingu atkvæðanna úr Hallgríms- sókn lokið seint í fyrrakvöld. Alls voru greidd 4640 atkvæði í Hallgrímssókn. Skiptust þau á umsækjendur, sem hér segir: Séra Sigurbjörn Einarsson á BreiðabólstJað á Skógarströnd, hlaut flest atkvæði allra um- sækjenda, 2140, séra Jón Auð- uns, fríkirkjuprestur í Hafnar- firði, 1771 atkvæði, séra Sigur- jón Jónsson í Vestmannaeyjum 1581, séra Jakob Jónsson 1534, séra Þorsteinn Lúther Jónsson í Söðulsholti í Hnappadalssýslu 1345 og Stefán Snævarr, cand theol., 331 atkvæði. Ógildir voru 11 atkvæðaseðlar, en 13 voru auðir. Varð kosningin því ekki lög- mæt, þar eð umsækjendur þurfa að fá helming greiddra atkvæða til þess að svo sé.. Séra hvort eð er tekinn með skött- Sigurbjörn, sem mest kjörfylgi HITAVEITAN - KOLAVERÐIÐ Frá bæjarstjórnarfundi Á fundi bæjarstjórnar Reykja- víkur síðastliðinn fimmtudag óskaði Sigurður Jónasson eftir upplýsingum um hitaveitumál- ið. Svar borgarstjóra var mjög loðið og ófullkomið og mátti helzt á því skilja, að ekki væri annað að gera í málinu en að bíða eftir álitsgerð Ólafs Lárus- syni prófessor um það, hvort danski hitaveitusamningurinn væri bindandi fyrir bæinn. Sigurður Jónasson og Harald- ur Guðmundsson átöldu báðir aðgerðaleysið í málinu og það mátti heyra á fleiri bæjarfull- trúum, að þeir voru mjög óá- nægðir yfir hinu undarlega framtaksleysi, sem virðist ríkja hjá helztu forráðamönnum bæj- arins í þessu máli. Sigurður Jónasson sagði, að það væri skoðun margra að kolaverðið í bænum gæti verið miklu lægra. Bar hann því fram tillögu um að bæjarráð léti athuga, hvort ekki væri hægt að fá kolaverðið lækkað. Tillögunni var vísað til bæjar- ráðs. um og útsvari, hefði ekki nema að hálfu leyti við rök að styðj- ast, vegna þess að annað árið kæmu skattar og útsvar til frá- dráttar, þannig, að helmingur af þessum stórgróða rynni í vasa eigendanna óskattaður. Bæjarráð setti heldur engin skilyrði um það, að aðgöngu- eyri mætti ekki hækka, svo að eigendum kvikmyndahúsanna væri í lófa lagið, að hækka hann, ef þeim byði svo við að horfa. Fulltrúi Framsóknarflokksins lagði síðan fram þá tillögu, að greiddar yrðu 300 kr. á ári fyrir hvert sæti í sýningarsal kvik- mynlahúsanna í leyfisgjald til bæjarins. Meirihluti bæjarstjórnar reyndi ekki neitt til að hagga við framangreindum röksemd- um, en samþykkti 30 kr. gjald- ið. Tillaga Sigurðar Jónassonar um 300 kr. gjaldið var felld. Fulltrúar Alþýðuflokksins og kommúnistar greiddu tillögunni ekki atkvæði, enda þótt ástæð- ur þeirra fyrir því séu torskild- ar. Einnig var felld tillaga frá (Framh. á 4. siOu) hlaut, brestur þó aðeins 180 at- kvæði til þess að kosning hans yrði lögmæt. Skýrslur frá kjörstjórn sýna, hvaða umsækjendur voru kjörn- ir saman. Eru þær tölur þannig: Sigurbjörn — Sigurjón 774 Jón Auðuns — Þorsteinn 673 Jakob — Sigurbjörn Jakob — Jón Sigurbjörn — Þorsteinn Jón — Sigurbjbrn Jón — Sigurjón Jakob — Sigurjón Sigurjón — Þorsteinn Jakob — Þorsteinn Jakob — Stefán Sigurbjörn — Stefán Sigurjón — Stefán Jón — Stefán Stefán — Þorsteinn Allmörg atkvæði voru greidd aðeins einum umsækjanda, þótt fólk mætti kjósa tvo.'Þau at- kvæði skiptast þannig: 497 424 373 318 237 229 144 116 102 74 57 51 23 Hjálp Bandaríkjanna 2 Jakob 166 Jón Auðuns 68 Sigurbjörn 113 Sigurjón 137 Stefán 25 Þorsteinn Lúther 23 (Framh. á 4. síðu) Það er nú fullvíst, að Bretar hafa snúið sér til Bandaríkja- stjórnar með þeim tilmælum, að þeir fengju aukna fjárhags- lega aðstoð Bandaríkjanna. Bretar hafa hingað til þurft að staðgreiða eða greiða fyrirfram öll þau hergögn, sem þeir hafa keypt í Bandaríkjunum. Telja þeir, að þetta muni reynast þeim erfitt til frambúðar, því að varasjóðir þeirra muni fljót- lega ganga til þurðar. Hafa þeir þess vegna óskað eftir, að Bandaríkin veitti þeim lán til að greiða með hergögnin eða að þeim væri veittur einhvers- konar greiðslufrestur. Það mur^vera talsvert langur tími síðan umræður hófust milli stjórna Bretlands og Bandaríkjanna um þessi mál, þótt lítið hafi verið sagt um það í opinberum tilkynningum. Almenningur fékk fyrst veru- lega vitneskju um þetta nú vikunni, þegar Roosevelt forseti skýrði á blaðamannafundi frá tillögum þeim, sem hann myndi leggja fyrir þingið strax eftir áramótin. Tillögur Roosevelts eru í að- alatriðum þær, að Bandaríkin leigi Bretum hergögn til óá- kveðins tíma. Skulu Bretar greiða víst leigugjald fyrir þau, en það þarf ekki að borgast fyr en eftir styrjöldina. Þau her- gögn, sem eyðileggjast, skulu Bretar endurgreiða með nýjum samskonar hergögnum. Roosevelt gerði jafnvel ráð fyrir, að Bandaríkjamenn önn- uðust flutning hergagnanna til Bretlands. Má telja það eitt þýðingarmesta atriði tillagna hans. Á blaðamannafundinum rök- studdi Roosevelt tillögurnar einkum með því, að Bretland héldi nú raunverulega uppi vörnum fyrir Bandaríkin og þess vegna væri það skylda Bandaríkjanna að veita Bret- um fyllsta stuðning. Roosevelt lagði mikla áherzlu á aukningu hergagnaiðnaðaYins. Aðrir stjórnmálamenn Banda- ríkjanna, sem láta til sín heyra um þessar mundir, eru þess 900 700 600 500 300 200 - 1 Itonnagé ofI MERCANTILF SHIPPINO ijl 1 j 1 S UNK BYGt :rma NY _ > l 9 \ / i f !f. 1 LD /9 17-/6 í / i \ 1 \ % » 1 \ « V 'i V \ ^ \/ ' VÁ A \ 1 BRITISh : /9/7 16 * i r_A \ / B . \ 3 /V* s WORLD /939-40 i BRJT/SH^ 1939-40 1 1 \ t * ö - , / Í1 ft: > . . Q ^ ^ 2 1 ; amoo •i^'oóí '---1917-1939-----1918-1940 Skipatjón af völdum Þjóðverja 1917— 18 og 1939—40. Sýnt er bœði samanlagt tjón allra og tjón Breta sérstaklega. einnig mjög hvetjandi að her- gagnaiðnaðurinn sé aukinn. Bretar leggja nú ekki ein- göngu kapp á, aö fá meira af flugvélum og hergögnum frá Bandaríkjunum en hingað til. Þeir leggja ekki síður mikið ’ kapp á að fá þar flutningaskip. 1 Hafa þeir keypt þar talsvert af gömlum skipum. Nýlega hafa þeir samið þar um smíði á 60 skipum, 9500 smál. hvert. Skip þessi eiga að verða fullgerð á einu ári. Þau hafa þegar verið greidd. Það ber vott um, að Banda- ríkjastjórn vill gera sitt ítrasta til að greiða fyrir Bretum í þessum efnuim, að hún mún ætla að láta taka eignarnámi um 30 dönsk skip, sem hafa leg ið í höfnum þar vestra síðan Danmörk var hertekin. Skipatjón Breta er stöðugt mjög mikið^ Kafbátahernaður Þjóðverja vírðist færast í auk- ana, því að þrátt fyrir bættar og auknar varnir Breta, fer skipatjón þeirra ekki minnk- andi. Kafbátar eru valdir að langmestu skipatjóninu. Þótt skipatjónið sé mikið, telja brezkir stjórnmálamenn, sem hafa minnzt þess í ræðum sín- um, að það geti ekki haft úr- slitaþýðingu, nema það aukizt enn að mjög miklum mun. Aðrar fréttlr. A. KROSSGÖTUM Niðursuðuverksmiðjan á Akranesi. — Bifreiðaleið úr Eyjafirði suður um fjöll. — Nýtt blað um málefni Suðurnesja.,— Félagið Bjarni Ólafsson & Co. á Akranesi hefir nú komið á fót niður- suðuverksmiðju þeirri, sem sagt var frá hér í blaðinu fyrir nokkru. Voru tæki og vélar prófuð á miðvikudaginn var og reyndust ágætlega. Nokkuð af þeim hefir verið smíðað hjá h/f Steðja í Reykjavík og virðast vel úr garði gerð. Niðursuðuverksmiðja S. í. F. hefir látið í té leiðbeiningar við undirbúning, enda hafa eigendur hinnar nýju niðursuðu- verksmiðju samið um samvinnu við S. í. F. og fer sala afurðanna, er til kemur, fram með aðstoð S. í. F. Ætl- unin var að sjóða niður ýmsar fiski- afurðir, svo sem fiskflök, hrogn, sild og fleira. Með þeim tækjum, sem nú eru í verksmiðjunni, er hægt að sjóða niður í 4000—5000 kílógramms dósir á dag. En eins og verðlagi er háttað nú, er ekki hægt að vinna neitt að þessari grein. Ef hægt væri að reka slíka iðju, veitir hún mikla atvinnu. En meðan það geysiháa verðlag, sem nú er á fiskinum, helzt, getur slíkur atvinnu- rekstur engan veginn borið sig. Fyrir margra hluta sakir er Akranes kjörinn staður fyrir slíkan iðnað sem þennan. En eftir því, sem iðnaður vex á Akra- nesi og verður fjölbreyttari, finna bæj- arbúar meir og meir til þess, hvílíkur hörgull er þar á góðu vatni og raf- magni. • t t Ferðafélag Akureyrar hefir gengizt fyrir því, að ryðja Eyfirðingaleið hina fomu, upþ úr Eyjafirði um Hafrárdal og suður Vatnahjalla að Laugaxfelli og suðaustur á Sprengisandsveg. Er ætl- unin að reyna að gera akfæra leið úr Eyjafirði suður um fjöll. Frá vegagerð þessari og þeim vonum, sem við hana eru bundnar, hefir nokkuð verið sagt áður hér í blaðinu. Byrjað var á fram- kvæmdum í októbermánuði í fyrra- haust. Voru alls unnin rösklega 80 dagsverk að vegagerðinni þá. í sumar var haldið áfram vegabótunum og alls unnin um 110 dagsverk. Er þegar búið að gera 6 kílómetra spöl færan bifreið- um og auk þess hefir hálfur annar kílómetri verið ruddur. Nú er aðeins eftir að ryðja hálfan annan kílómetra til að ná fjallsbrún hjá Sankti Pétri. Vinna öll hefir, að heita má, verið gef- in, og sömuleiðis flutningur með bif- reiðum, og nokkrir hafa lagt fram fé. Bjami Thorarensen amtmaður lét varða Vatnahjallaveg fyrir rösklega einni öld, allt frá Hafrárdalsbotni og suður að Jökulsá, og ryðja nokkurn hluta leiðarinnar. Árið 1916 var enn nokkuð lagfærður vegurinn og vörð- urnar hresstar við. Nýtur þessara að- gerða við enn í dag sums staðar. Leiðin sú, sem farin er, þegar halda skal þennan veg suður um fjöll, liggur þjóð- veginn frá Akureyri um Eyjafjörð vest- an Eyjafjarðarár að Torfafellsá, en þaðan hreppsveg að Hólsgerði. Síðan suður með Eyjafjarðará og beygt vest- ur að Amarstaðaseli sunnan Hafrár og norðvestur allbratta brekku vestan við selið. Frá Hafrárgili er beygt upp að Hælnum, melhól í mynni Hafrárdals, og haldið suðvestur Hafrárdal. Þegar kemur upp á fjallsbrúnina hjá Sankti Pétri, í 850 metra hæð yfir sjávarflöt, er mjög jafnlent suður um fjöllin og leiðin víðast greiðfær, nema á Vatna- hjalla meðfram Urðarvötnum, sunnan við Strangalækjardrag. Sunnan Urðar- vatna er beygt vestur um sunnan við Urðarás um Fossárdrög, suður yfir Hörtnárdrög og Geldingsá og að Laug- arfelli. Þaðan er haldið suöur um Há- öldur, en þar eru vatnaskil milli Norð- urlands og Suðurlands. Þar hyggjast Norðlendingar að mæta Sminlending- um við vegagerðina, að þrem eða fjór- um árum liðnum. / f t Nýtt blað, sem Faxi heitir. byrjar að koma út í Keflavík um þessar mundir. Er það gefið út af málfundafélaginu Faxi og á að fjalla um framfara- og menningarmál Suðumesja. Fimm manna stjórn mun ráða blaðinu og eru í nefnd þeirri Guðni Jónsson málar^- meistari, Ingimundur Jónsson kaup- maður, Kristinn Pétursson verzlunar- maður, Ragnar Guðjónsson deildar- stjóri og Valtýr Guðjónsson kennari, sem jafnframt verður ritstjóri og ábyrgðarmaður blaðsins. Fyrst um sinn mun blaðið koma út, þegar ástæða þykir, en takmarkið er, að það komi út á hálfs mánaðar fresti. Churchill flutti ræðu síðast- liðinn fimmtudag, þar sem hann lét svo um mælt, að búast mætti við innrás þá og þegar, því að Hitler þyrfti fljótlega eitthvað til bragðs að taka til að halda uppi áliti Þjóðverja. Hann sagði, að það væri því glæpsamlegt fyrirhyggjuleysi, ef Bretar væru ekki stöðugt viðbúnir. Riosti Ryti hefir verið kosinn forseti Finnlands með 288 at- kvæðum, en kjörmennirnir eru 300 alls. Kallio forseti hafði fyrir nokkru látið af störfum sökum heilsubilunar, og lézt hann nokkru eftir að kunnugt var um kjör Ryti. Kallio var um langt skeið foringi Bænda flokksins og hafði því mikil á- hrif í finnskum stjórnmálum Ryti varð forsætisráðherra í fyrrahaust og hefir þótt reyn ast mjög vel í því starfi. Áður fékkst hann aðallega við fjár- mál. í styrjöldinni í Libyu hafa ekki gerzt nein veruleg tíðindi seinustu dagana. Bretar til kynntu á fimmtudagskvöld, að þeir væru búnir að taka 31,546 ítalska hermenn til fanga, þar af 1626 liðsforingja. Þeir töldu hins vegar, að þeir hefðu ekki misst sjálfir nema um 1000 manns. Smigly Rydz, sem var mesti valdamaður í Póllandi fyrir styrjöldina, hefir nýlega sloppið frá Rúmeníu, en þangað komst hann undan frá Póllandi og hefir verið hafður þar í haldi síðan. Talið er að Smigly Rydz hafi komizt til Tyrklands. Brezk herskip hafa ráðizt inn í Adriahaf og gert mikla skot 128. J»lað A víðavangi JÓLIN OG HEIMILIN, Jólin nálgast. Skólar og vinnu- stofur tæmast. Mitt í veraldar- ófriði leitar íslenzka þjóðin enn hvíldar og gleði í hátíðavenjum, sem eru hér á Norðurlöndum mikið eldri en kristindómur- inn. Jólahátíðin íslenzka á senni lega eftir að enduróma að veru- legu leyti þann hátíðleika, sem horfið hefir að nokkru í stór- straum þeirra gagngerðu um- breytinga, sem vélamenningin hefir skapað á þessari öld. Englendingar hafa fyrir orð- tak setninguna: „Heimilið er vígi mitt.“ — Við fátæk- legri skilyrði segir saga ís- lands frá samskonar þróun hér á landi. Nú leitar hin nýja menning, dagblöðin, útvarps- fréttir, síminn, kvikmyndahús- in, bifreiðahraðinn o. s. frv. á að tæta tilveru manna í sund- urlausar agnir, þar sem menn týna friði og starfsorku. Eitt af stærstu velferðarmálum íslend- inga er að endurbyggja sterk og friðsæl heimili, mitt í véla-» menningunni. Þar eignast þjóð- in sín beztu virki. ÞARFASTI ÞJÓNNINN! Matthías Jochumsson lýsir gamalli og góðri íslenzkri stað- reynd, þegar hann segir, að leyniþráður liggi milli manns- ins, hestsins og hundsins. í þús- und ár hafa hestar og hundar verið tryggir og traustir ferða- félagar íslendinga, þó að þessi félagsskapur hafi ekki ætíð verið metinn sem skyldi. Eina umbót ættu nútíma íslendingar að gera, þó ekki væri nema sem sögulega minning um þá daga, þegar hesturinn var eina hjálp- arhellan um samgöngur á landi. Það ætti að gera reiðvegi með- fram öllum aðalleiðum. Það er óafmáanleg synd gagnvart ís- lenzka hestinum, að ætla hon- um að halda óskertri heilsu og fjöri á malarbrautum, sem gerð- ar eru fyrir bíla. Hestamanna- félagið „Fákur“ í Reykjavík hef- ir gert eina reiðveginn, sem gerður er af mannahöndum hér á landi. Eini gallinn á þeim vegi er, að hann er of nærri atkveg- inum. Akvegurinn deyðir reið- hestana. Með reiðhestinum deyr nokkuð af sál íslendingsins. EFTIR ÁRAMÓTIN. Við borð liggur, að allsherjar vinnustöðvun byrji eftir næstu áramót. Þar byrjar nýr þáttur í hinni langvinnu baráttuþeirra, sem hafa umráð yfir atvinnu- tækjum og hinna, sem hafa ekki annað til torgs að bera en lík- amsorku. Framsóknarfl. mun vaka yfir þeim atburðum, sem gerast í þessu efni. Ef slysalega tekst til um lausn þessara mál- efna, getur svo farið, að Fram- sóknarmenn verði að gera vinnuófriðinn að öðru höfuð- máli sínu á flokksþinginu í fe- brúar. Framsóknarmenn hafa verið að undirbúa nýja friðar- sókn milli stéttanna í landinu með kjörorðinu: „Við viljum gera alla að atvinnurekendum.“ Ekkert liggur beinna fyrir held- ur en að bankar landsins hætti að trúa þeim fyrirtækjum fyrir veltufé, þar sem legið er í stöð- ugum illindum út af skiptingu atvinnutekjanna. Ef sjómenn og verkamenn ættu hluti í at- vinnufyrirtækjum sínum, og hefðu bæði eignaágóða og hlut, væri fenginn grundvöllur fyrir vinnufriði. Síðan væri hægt að meta kaup starfsmanna ríkis og bæja eftir landaurum. Öll af- koma bygðist þá á gengi at- vinnuveganna. Hefir þetta vakið mikla at- - hygli, því að ítalir voru taldir hríð á hafnarborgina Valona. | einráðir á Adriahafi.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.