Tíminn - 09.01.1941, Page 3

3. blað
TÍMIM, fimmtndagiim 9. janúar 1941
11
B Æ K U R
Gösta Berlings saga
eftir Selmu Lagerlöf.
Haraldur Sigurðsson
þýddi. Víkingsútgáf-
an gaf út. 480 bls.
Verð: 25 krónur í
shirtingsbandi.
Sjaldan eða aldrei hefir jafn
mikið komið út af stórum og
góðum bókum sem nú fyrir jól-
in. Þar rak hver aðra.
Ein af þeim, sem út komu
um miðjan desembermánuð
var Gösta Berlings saga eft-
ir Selmu Lagerlöf í þýðingu
Haralds Sigurðssonar, en gefin
út af Víkingsútgáfunni.
Það mun réttmæli, að Selma
Lagerlöf sé ein þeirra stór-
skálda, sem hvað mest ítök á
meðal íslenzkra manna. Áður
hafa ýmsar bækur hennar, til
dæmis bæði bindi Jerúsalem og
Föðurást, verið þýddar á ís-
lenzkt mál, auk mikils fjölda
smásagna. Hafa sumar smá-
sögur hennar birzt í eigi færri
en 3—4 íslenzkum þýðihgum.
Ennfremur hefir verið þýddur
og gefinn út á íslenzku fyrri
hlutinn af barnabókinni Njáls
saga Þumalings, sem hefir náð
mjög mikilli hylli yngri les-
endanna.
Þess er ekki kostur nú að
fara mörgum orðum um Gösta
Berlings sögu. En það er fagn-
aðarefni, að bókaútgefendur
skuli ráðast í að koma út ritum,
sem njóta óskertrar aðdáunar
allra bókmenntaunnenda.
Haraldur Sigurðsson hefir áð-
ur þýtt mörg ágæt ritverk
frægra höfunda á Norðurlönd-
um, meðal annars hinar ó-
gleymanlegu bækur Axel
Munthe, Söguna frá San Mic-
hele og Frá San Michele til
Parísar, og tvær skáldsögur Lil-
lanpáá, Silju og Skapadægur.
Ég gæti trúað, að Gösta Ber-
lings saga sé ein þeirra bóka,
sem mörgum er hvað allra kær-
komnust af flestu því, sem ráð-
izt hefir verið í að gefa út í
haust. J. H.
I sveit eða kaupstað
(Framh. af 2. siðu)
dæmi St. J., nema bóndinn á
að taka mó. Það má vel vera
að hann geti það móti 1—2
smálestum af kolum, en bæði
er hætt við vanhöldum í bú-
skapnum og tæplega hægt að
komast hjá að kaupa einhverja
hjálp við búið. Eg get ekki
fundið, hvernig bóndinn fær
1560 kr. til að borga með húsa-
leigu. Ef það á að felast í þess-
um 600 króna landsskuld og
vöxtum, þá gengur það ekki. Sá
liður er ekki of hár. Það má vel
vera að bóndinn þurfi ekki 1560
kr. í húsaleigu, en hann þarf
1000 kr. í vexti og viðhald húsa
yfir fólk, fénað og hey, á
hverju ári, og til þess að borga
þessar 1000 krónur, verður hann
að spara fæði og fatnað móti
því, sem embættismaðurinn má
veita sér í dæmi St. J. Þetta
munar 30—40% eftir húsaverði
eðá húsaleigu; enda hlýtur það
svo að vera. Embættismaðurinn
hefir varið löngum tíma til
undirbúnings starfa síns og
hlýtur að kosta meiru til dag-
legs lífs á ýmsan hátt.
Það er fásinna að bera smá-
bónda saman við embættis-
mann eða mann með 500 kr.
tekjur á mánuði. Það sést líka
á öllum lífsvenjum. Jafnvel
bændur með allstór bú hafa
ekki svo miklar nettótekjur. Eg
hygg það sé fátt, nema hlunn-
indi komi til.
Annar er það fj arri mér að
vilja rýra kosti þess að lifa í
sveitinni. Eg hefi álltaf verið í
sveit ,og séð þar og reynt margt
'ánægjulegt og arðberandi, svo
að lengi mætti telja, að mér
þætti tæmt. Jafnvel margt það
örðuga er þroskandi. Eykur
þrekið, þroskar hugsunina og
eykur skilninginn á hlutunum.
Oft sést, að mistökin eru af því
að fyrirhyggjan var of lítil, eða
framkvæmdin ekki nógu ár-
vökul til þess að ekki beri útaf.
En sveitalífið setur tvö ákveð-
in skilyrði, til þess að menn geti
notið þess, eða tileinkað sér
gæði þess og kosti, en það er
vinna og sparsemi. Þessi tvö at-
riði, sem gamla fólkið kallaði
dyggðir, og alltaf eru og alltaf
verða dyggðir, heimtar móðir
jörð af börnum sínum, og þeim,
sem rækja þær drengilega,
borgar hún líka skilvíslega, en
hvergi betur en bóndanum í
sveitinni. Eins hefnist honum
líka fyrir það manna mest, ef
hann vanrækir þessar dyggðir.
Eins og högum er háttað með
sveitabúskapinn nú á dögum,
eða sveitalífið, þá er það á
versta reki; maður getur sagt,
að það sé á gelgjuskeiðinu
þannig, að jarðirnar eru ekki
ræktaðar nema lítið, varla
meir en til hálfs, þar sem bezt
til hvers býlis. Heimilt sé ábú-
anda að veðsetja býli sitt fyrir
nauðsynlegum lánum, eftir
sömu reglum og slíkt er nú leyft
um jarðir, sem byggðar eru með
erfðaleiguíkj örum. Teiknistofa
landbúnaðarins hafi á hendi
aðstoð og eftirlit með bygging-
um á býlum þessum á sama hátt
og um venjuleg nýbýli.
Rétt viröist að gera ráð fyrir
að ríkið láti fullgera nokkur
býli, þ. e. fullrækti landið og
annist alveg um byggingarnar.
Þetta sé þó aðeins gert handa
þeim mönnum, sem vinna vilja
við landnámið án verulegrar
kaupgreiðslu, enda fái þeir þá
sín ógreiddu vinnulaun endur-
goldin með hæfilegum eignar-
hluta í mannvirkjum býlisins,
þegar þeir taka það til ábúðar.
Virðist ekki ólíklegt, að áhuga-
samir, ungir menn,sem ætla sér
að stunda búskap, muni sj4 sér
hag í því að verja hluta úr
tveimur eða þremur árum æfi
sinnar, til þess á þennan hátt
að tryggja sér öruggt framtíð-
arheimili og atvinnu.
Þá skal vikið að landnáminu
við sjávarsíðuna.
Að sjálfsögðu þarf þar vel að
vega og meta landnámsskil-
yrðin á hverjum stað. Ræktun-
armöguleika alla, samgöngur,
hafnarskilyrði, aðstöðu til sjó-
sóknar o. s. frv. Hlutverk ríkis-
ins sé að girða landíð og full-
rækta, leggja nauðsynlega vegi
og vatns- og skolpæðar. Að þessu
loknu, sé landið metið og látið
á erfðaleigu, eftir sömu regl-
um og sveitabýlið.
Ábúandi annist styrklaust um
húsabyggingarnar, en eigi þess
kost að fá hæfilegt fé að láni
úr smábýlalánadeild Búnaðar-^
bankans, sem vonandi verður*
endurvakin í hagfelldu formi
nú á næsta þingi. Teiknistofa
landbúnaðarins hafi á hendi
eftirlit með byggingum á sama
hátt og á sveitabýlinu. Mörg
rök hníga að því, að dreifbýlis-
skipulag eigi að vera á þessum
byggðahverfum við sjóinn,
þannig, að íbúðarhúsin standi
á ræktunarlóðunum.
Rétt virðist að gera ráð fyr-
ir, að ríkið láti fullgera bygg-
ingar á nokkrum sjávarbýlum
með sömu kjörum og minnst
var á í sambandi við sveita-
býlin.
Ég geng að því vísu, að mörg-
um muni vaxa í augum sá þátt-
ur landnámsins, sem hér e r
ráðgert að rikið annist um, og
telji svo stórfelld afskipti rík-
isins hina mestu fjarstæðu,
meðal annars af kostnaðarleg-
um ástæðum.
í sambandi við þær hugleið-
ingar vil ég benda á eftirfar-
andi atriði:
1. Fjölda margar menning-
arþjóðir, þar á meðal sumar
frændþjóðir okkar, hafa eftir
líkum leiðum, framkvæmt mun
stórfelldari átök í þessum mál-
um, heldur en hér eru ráðgerð,
og telja sér að því þjóðfélags-
legan ávinning.
2. Hin síðari ár hefir þjóðfé-
lagið árlega varið allt að 6
milljónum króna í beina og ó-
beina framfærslustyrki í alls-
konar myndum. Líklegt er, að
liðlega fjórði hluti þessarar
Tilkynniné
egypskar cigarettur
með tækiíærisverðL
§ fAthyglí skal vakin á pví, að samkvæmt
ákvörðun lélagsmálaráðuneytísins, sbr. aug-
lýsingu dags. 27. desember 1940, hækka slysa-
tryggingariðgjöld samkvæmt reglum nr. 221,
Srá 21. lebrúar 1939, um áhættullokkun og á-
Arabesque Ronde í 20 stk. pk. Kr. 1,60 pk.
Arabeskue de luxe 20 — — Kr. 1,80 —
Tóbakseínkasala ríkísíns.
kvörðun iðgjalda Syrir slysatryggingar, um
5O°/0 Srá 1. janúar 1941, par til öðruvísi kynni
að verða ákveðið.
ADALFUNDUR
Tryggingarstoinun ríkisins.
Aðalfundur Hlutafélagsins Eimskipafélags íslands,
verður haldinn í Kaupþingssalnum í húsi félagsins í
Reykjavík, laugardaginn 7. júní 1941 og hefst kl. 1 e. h.
er, og sumar lítið sem ekkert.
Heyfengurinn, sem ennþá er að
miklu leyti undirstaða afkom-
unnar, er þá tekinn að miklu
leyti „upp á gamla móðinn.“
Mikill fjöldi bænda á ekki
önnur heyvinnuáhöld en orf og
hrífu. Afkastamunurinn frá því
upprunalega liggur þá í því,-að
túnið hefir verið sléttað — gert
greiðfært, og að menn hafa
betri ljái. Eylandslj áirnir eru
hér nú útbreiddasta og mesta
umbótin í heyvinnutækni
fjölda margra, og í öðru lagi
hagar svo til hjá mörgum, sem
þó hafa keypt sér vélar, sláttu-
og rakstrarvél, að þeir geta ekki
notað þær nema takmarkað eða
lítið eitt. Bóndinn verður því
að vinna eins og hann hefir
krafta til, taka kaupafólk og
krefjast af því strangrar vinnu
til þess að bera úr býtum líf-
vænlega útkomu. Aðrar vinnu-
greinir, svo sem iðnaður og
mörg eyrarvinna., eru reknar
með vélum, svo að mikill hluti
starfsins liggur í að stjórna
vélunum.
Erfiðisvinnan upp á gamla
móðinn er því að verða óvin-
sæl við heyvinnuna, en þarf þó
að vera ríkjandi eins og til
hagar. En það, sem mestu máli
skiptir í þessu sambandi, er
það, að gerbreyttar lífsvenjur
hafa flutzt út um sveitirnar,
kröfurnar um margbreyttara
fæði, betri fatnað og einkum
stóraukið hreinlæti. Þetta eru
orðnir sjálfsagðir hlutir, og
ekki annað um það að segja en
gott eitt. En það tekur upp
á húsfreyjurnar á bæjun-
um að fullnægja þessu. Vinnu-
konur eru ekki fáanlegar, og
alltof dýrar. Húsmóðirin á því
þarna allt að gera, búa til mat-
inn, gæta barnanna, ganga að
heyvinnu allt sumarið, og síð-
ast en ekki sízt, hirða heimilið
og halda því í sambærilegu
fjárhæðar hafi runnið til full-
vinnandi fólks, sem fyrir skipu-
lagslausa atburðaþróun hefir
myndað sér heimili við ófull-
nægjandi lífsmöguleika. Og
ennþá heldur þessi þróun á-
fram í ógæfuáttina. Það virð-
ist því fyllilega tímabært, að
þjóðfélagið snúi við á þessari
braut og gefi þessu fólki kost
á að vinna fyrir sér við mynd-
un nýrra heimila á lífvænleg-
um stöðum, í stað þess að veita
því beina eða óbeina fram-
færslustyrki.
3. Ekkert er eins dýrt og
hættulegt eins og aðgerðaleys-
ið í þessum málum. Lausnin á
atvinnuleysismálunum fæst
aldrei nema unnið sé markvisst
að myndun nýrra heimlla, þar
sem lífsskilyrðin eru fyrir
hendi.
4. Hinn margumtalaði striðs-
gróði, sem rikissjóður fer vænt-
anlega ekki varhluta af, verður
á engan hátt betur festur né
skynsamlegar hagnýttur, held-
ur en að verja honum til þess
að nema land fyrir ný heimili.
5. Þegar þjóðin hefir öðlazt
þann þroska að tiieinka sér
þegnskylduvinnuhugsj ónina í
framkvæmd — og þess verður
vonandi 'skammt að bíða —
þá er þar meðal annars fundið
sjálfgefið úrræði til þess að
gera miklar framkvæmdir í
landnámsmálunum.
Ég tel hina mestu þörf, að
næsta þing taki mál þetta til
meðferðar og afgreiði lög um
landnám ríkisins á líkum
grundvelli og hér hefir verið
(Framh. á 4. síðu.)
ástandi við íbúð kaupstaðar-
konunnar. Þetta er þrekraun
meiri en nokkurt annað starf
hér á landi, enda er hvort
tveggja, að margar konur slitna
fyrir aldur fram og ungu stúlk-
urnar vilja ekki ganga út í að
verða sveitakonur. Og ekki
vilja þær það fremur eftir að
hafa verið í skóla með öllum
þægindum. Það er eðlilegt, að
þær vilji ekki setjast að við
gömlu eldhúsin á eftir. Það er
einn sá mesti mismunur, að
elda við rafmagn og misjafnan
eldivið, þótt eldavél sé, því að
oftast þarf að spara kolakaup
eins og hægt er. Eg sé mest eftir
að tapa kjarnanum af stúlkun-
um úr sveitinni. En það er mjög
erfitt, að koma þeim þægindum
út um sveitirnar, sem kauptún
og kaupstaðir geta haft, eink-
um Reykjavík eða stærri bæj-
irnir. En þægindin draga til sín
fólkið, enda miðar löggjöf ött
að því, launakjör og lifnaðar-
hætttir, að draga fólkið í sjáv-
arþorpin. Jafnvel stúlkur með
börn fara til Reykjavíkur vegna
meðlagsins, sem þar er lang
hæst frá föðurnum eða sveit-
inni. Allur launamunur í sveit
eða við sjó i kaupstað, á að
falla niður. Hann er niðurdrep
fyrir sveitirnar. Það á að borga
sama starf eða embætti sem
líkustum launum, hvar sem er
á landinu.
Ráðið er eitt við þessu, sem
hér að framan er sagt, og að-
eins eitt: Það er ræktað land.
Ræktað, vel yíkt land heldur
uppi nútíma lífsvenjum, en ó-
ræktað land ber ekki nema
frumstætt líf. Undirstaðan er
að rækta jörðina vel. Meðan
býlin eru meira og minna ó-
ræktuð, verður þar ekki lifað
nema erfiðu lífi við sparneytni
og fátækt.
Samt vil ég nú gera tilraun til
að bera saman afkomulíkur
kaupstaðarbúa og sveitabónda.
Eg vil tala um daglaunamann
eða smábónda.
Framh.
Útbrdðlð Tímaiin!
D A G S K R Á ;
1. Stjórn félagsins skýrir frá hag þess og fram-
kvæmdum á liðnu starfsári, og frá starfstil-
höguninni á yfirstandandi ári, og ástæðum
, fyrir henni, og leggur fram til úrskurðar
endurskoðaða rekstursreikninga til 31. des-
ember 1940 og efnahagsreikning með at-
hugasemdum endurskoðenda,svörum stjórn-
arinnar og tillögum til úrskurðar frá endur-
skoðendum.
2. Tekin ákvörðun um tillögur stjórnarinnar
um skiptingu ársarðsins.
3. Kosning fjögra manna í stjórn félagsins, í
stað þeirra, sem úr ganga samkvæmt félags-
lögunum.
4. Kosning eins endurskoðanda í stað þess, er
frá fer, og eins varaendurskoðanda.
5. Umræður og atkvæðagreiðsla um önnur mál,
, sem upp kunna að verða borin.
Þeir einir geta sótt fundinn, sem hafa aðgöngumiða.
Aðgöngumiðar að fundinum verða afhentir hlut-
höfum og umboðsmönnum hluthafa á skrifstofu félags-
ins í Reykjavík, dagana 4. og 5. júní næstk. Menn geta
fengið eyðublöð fyrir umboð til þess að sækja fundinn á
aðalskrifstofu félagsins í Reykjavík.
Reykjavík, 6. janúar 1941.
Ntjérnin.
Munið hina ágætu
Sjafnar blautsápu
í Va k£« pökkum.
Sápuverksmíðjan Sjöin.
Helldsölnblrgðir hjá:
SAMBANDl ÍSL. SAMVINNUFÉLAGA.
Bóndi — Kaupir |*ú búnaðarblaðið FREY?
188 Róbert C. Oliver: Æfintýri blaðamannsins 185
búinn að ná þessu marki, en vegurinn
hafði legið yfir lík, blóð, tár, örvænt-
ingu og sorg. En hann var orðinn auð-
ugur maður, sem lifði í allsnægtum og
gaf sínar fyrirskipanir til hinna mörgu
undirmanna sinna.
Þannig var Enoch Grabenhorst,
þrælasalinn frá Marseille. — Cabera,
sagði hann, þér gerið mér þann heiður?
Röddin var mjúk en þó ógnandi.
Cabera sneri sér snöggt við. Hann
hafði ekki heyrt fótatak yfirboðara
síns, á hinum mjúku teppum.
— Ég þarf að ræða við yður áríðandi
málefni. Þess vegna kem ég, sagði Ca-
bera og hneigði sig. Grabenhorst gaf
bendingu með hendinni um leið og hann
settist.
— Við skulum setjast! Cabera vissi,
að fanginn var ekki gefinn fyrir neitt
málæði, og byrjaði því að skýra frá því,
í stórum dráttum, sem gerzt hafði. Um
Duval, hvarf Taylors, sambandið þeirra
á milli, og svo um nýja félagann, sem
var á Hotel Ferdinand með stúlkurnar
sínar. Grabenhorst var ekki lengi að
hugsa máliö.
— Látið skipstjórann bíða. Sjáið um
að stúlkurnar sýni svo fljótt, sem auðið
er, en þær mega ekki sjá yður. Mér
skilst, að þær hafi ekki séð yður enn þá?
— Alveg rétt, svaraði Cabera.
laust hefði verið leitað að honum í Mar-
seille.
í sambandi við þetta telur lögreglan
sig hafa ástæðu til að aðvara nokkrar
enskar dansmeyjar, sem komu með sömu
lest, og sem lögreglan árangurslaust
hefir leitað að. Yfirvöldin munu taka
mál þetta til mjög rækilegrar rannsókn-
ar. Meðal hinna mörgu, er sátu og
hlustuðu á þessa frétt, voru þeir Ca-
bera og Mody. Þeir sátu glottandi
undir lestrinum. En þegar kom að nið-
urlaginu, urðu ’ þeir alvarlegri og á-
kváðu, að bezt myndi verða að koma
stúlkunum sem fyrst niður í skipið og
láta úr höfn. Að vísu hafði hugmyndin
verið að gera við þær nýja samninga
til þess að eyða öllum grun, en þær
fréttir, að Pierre Durval var enn lif-
andi, gerði það nauðsynlegt að hraða
burtförinni.
— Ég sé ekki betur en að við verðum,
enn einu sinni, að fá Hollman verk að
vinna, sagði Mody og leit spyrjandi á
Cabera.
Hann kinkaði kolli.
— Það er sennilega það bezta. En til
frekara öryggis ætla ég að tala við for-
ingjann. Ég verð svo sem hálfa klukku-
stund í burtu, Mody — vertu á verði
þangað til, og ef eitthvað kynni að
koma fyrir, verður þú að bjarga þér út